TALİ KUSUR NEDİR?

Tali kusur, bir trafik kazasında kazaya ikinci derecede etkili olan sürücü kusuru anlamına gelir. “Tali” kelimesi ikincil, sonraki veya daha az önemli demektir. Dolayısıyla tali kusur, kazanın oluşumunda asıl etken olmayan ancak katkıda bulunan ihlalleri ifade eder. Trafik kazalarında kusur incelenirken iki temel kavram ortaya çıkar: Asli kusur ve tali kusur.

Asli kusur, kazanın ana sebebi olarak görülen, birincil kusurdur; tali kusur ise daha düşük derecede etkili olan, ikincil kusurdur. Örneğin kırmızı ışıkta geçerek kazaya yol açmak asli kusur sayılırken, bir aracın farlarını yakmaması nedeniyle kazaya zemin hazırlaması tali kusur olarak değerlendirilebilir. Bu yazıda tali kusur nedir, asli kusur ile farkları, kusur oranlarının belirlenmesi, tali kusurun tazminat ve sorumluluklara etkisi ve konuya dair sıkça sorulan sorular ele alınacaktır.

Asli ve Tali Kusur Arasındaki Fark

Trafik kazalarında kusurun paylaştırılması için kazaya etki eden ihlaller asli veya tali olarak sınıflandırılır. Asli kusur, kazanın meydana gelmesindeki asıl ihlali yapan tarafın kusurudur. Karayolları Trafik Kanunu’nun 84. maddesinde kazaya sebebiyet veren asli kusur halleri tek tek sayılmıştır (örneğin kırmızı ışıkta geçmek, karşı şeride girmek, geçiş önceliğini ihlal etmek gibi). Bu tür ağır ihlaller, kazanın başlıca nedeni olarak görüldüğü için asli kusur kapsamındadır ve genellikle %100 kusur veya büyük oranda kusur atfedilir.

Tali kusur ise, yukarıdaki asli kusurlar dışında kalan ve kazaya ikincil düzeyde etki eden kural ihlallerini kapsar. Tali kusurlu taraf, gerekli tüm önlemleri almamış veya yeterince dikkatli davranmamış olsa da kazanın ana nedeni değildir. Bir kazada tali kusurlu olmak, o tarafın kusurunun asli kusurlu tarafa kıyasla daha az önemli ancak yine de mevcut olduğu anlamına gelir. Örneğin:

• Araçta zorunlu ekipmanları (yangın tüpü, reflektör vb.) bulundurmamak ve bu eksiklik nedeniyle kazaya sebep olmak tali kusur sayılabilir.
• Aracın farlarının arızalı olması veya yakılmaması sonucu görünürlüğün düşmesiyle kazaya zemin hazırlamak tali kusurdur.
• Hız sınırını belirli oranlarda aşmak (örneğin %10-30 aşım) veya hava/yol koşullarına göre hızını ayarlamamak, kazanın oluşumunda ikincil bir etken olarak değerlendirilir.
• Yakın takip mesafesi bırakmamak veya ani manevralarda sinyal vermemek gibi daha hafif ihlaller de kendi başına kazaya direkt sebep olmasa bile kazanın şiddetini artırdığı için tali kusur kapsamında olabilir.

Yukarıdaki örnekler, tek başına kazaya sebebiyet verme ihtimali düşük ancak ihmal veya kural eksikliği barındıran durumlardır. Asli kusur, kazanın esas nedeni olan ihlal iken; tali kusur, kazaya zemin hazırlayan ikinci dereceden ihlaldir.

Tali Kusur Oranı ve Kusur Dağılımı Nasıl Belirlenir?

Trafik kazalarında her bir tarafın kusur oranı, kazaya etkisine göre yüzde (%) değeriyle belirlenir. Bu süreç genellikle sigorta şirketleri ve Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) tarafından yürütülür. Kaza sonrası taraflar kendi aralarında kaza tespit tutanağı düzenler; akabinde sigorta şirketleri tutanak ve delilleri inceleyerek kusur oranlarını tespit eder. Tarafların kusur yüzdeleri TRAMER (Trafik Sigortaları Bilgi Merkezi) sistemine bildirilir ve genellikle şu standart dilimler kullanılır:

• %100 Kusur: Kazanın tüm sorumluluğu tek tarafındır. Diğer taraf %0 kusurludur.
• %75 – %25 Kusur: Taraflardan biri asli kusurlu (%75), diğeri tali kusurlu (%25) kabul edilir. Uygulamada en sık rastlanan kusur dağılımıdır; kazanın ana nedeni bir taraftadır ancak diğer tarafın da küçük de olsa bir ihlali bulunmaktadır.
• %50 – %50 Kusur: İki tarafın da eşit derecede kusurlu olduğu durum. Her iki taraf da kazaya %50 oranında sebebiyet vermiş sayılır.

Sigorta şirketleri, genel olarak %75 ve üzeri kusur oranını “asli kusur”, %25 civarı kusuru ise “tali kusur” olarak nitelendirmektedir. Örneğin bir sürücü %75 kusurlu bulunursa asli kusurlu sayılır; karşı taraf %25 ile tali kusurlu kabul edilir. Adli ve Sigorta Tahkim Komisyonu gibi merciler de kusur dağılımını genellikle %70 – %30 şeklinde (asli:tali) değerlendirebilmektedir. Yani bazı durumlarda biri %70 diğeri %30 kusurlu olarak da karar verilebilmektedir.

Kusur oranlarının belirlenmesinde kaza yeri fotoğrafları, tanık beyanları, polis raporları gibi deliller büyük rol oynar. Özellikle birden fazla aracın karıştığı kazalarda (örneğin zincirleme trafik kazaları), uzman bilirkişiler veya trafik ekipleri her bir aracın ihlalini analiz ederek kimin ne kadar kusurlu olduğunu tespit etmeye çalışır. Bu analiz sonucunda her sürücünün kusur yüzdesi belirlenir ve TRAMER sistemine kayıt edilir.

Not: Kusur dağılımı kararı ilk etapta sigorta şirketlerince verilse de kesin değildir. Taraflar, belirlenen kusur oranına itiraz edebilir. Örneğin tali kusurlu olduğunuzu düşünmüyor ya da kusur oranınızın yanlış hesaplandığını düşünüyorsanız, ilgili rapora itiraz edebilirsiniz. Bu itiraz için 5 iş günü süreniz vardır ve SBM üzerinden Kaza Tespit Tutanağı İtiraz sistemine başvuru yapabilirsiniz. Gerekirse trafik denetleme şubesi, sigorta tahkim komisyonu veya en son yargı yoluyla kusur oranının yeniden değerlendirilmesini talep etmeniz mümkündür (detaylar için bkz. Kaza Tespit Tutanağına İtiraz başlıklı makalemiz).

Tali Kusurun Tazminat ve Sorumluluğa Etkisi

Bir trafik kazasında kusur oranları, tarafların maddi ve hukuki sorumluluklarını doğrudan etkiler. Tali kusurlu olmak, kazadaki sorumluluğunuzun asli kusurluya göre daha az olduğunu gösterir. Ancak bu, hiç sorumlu olmadığınız anlamına gelmez. Kusurunuz oranında siz de ortaya çıkan zararın tazmininden sorumlu olursunuz.

Maddi hasarlı kazalarda sigorta şirketleri, kusur oranlarına göre ödemeleri paylaştırır. Örneğin %25 tali kusurlu iseniz, karşı tarafın aracındaki hasarın %25’ini sizin trafik sigortanız karşılar. Kendi aracınızdaki hasarın ise ancak %75’lik kısmı karşı tarafın sigortasınca ödenir. Benzer şekilde, eğer %50 kusurlu bulunduysanız (eşit kusur), her iki tarafın da birbirine kendi hasarının yarısını ödeme yükümlülüğü doğar. Tazminat taleplerinde, tali kusurlu tarafın kusuru oranında bir kesinti yapılması söz konusudur. Hukuk dilinde buna müterafik kusur (ortak kusur) denir. Yani, kişi kendi zararının oluşmasına da kısmen sebebiyet vermişse talep edebileceği tazminatta o oranda azaltıma gidilir. Nitekim Yargıtay kararları da kazaya karışan tarafların kusurları oranında birbirlerinden talepte bulunabileceğini vurgulamaktadır.

Örnek: A ve B araçlarının karıştığı bir kazada, A sürücüsü %75 kusurlu (asli kusur), B sürücüsü %25 kusurlu (tali kusur) olsun. Bu durumda:

• A sürücüsünün trafik sigortası, B’nin aracındaki hasarın %75’ini ödemekle yükümlüdür.
• B sürücüsünün trafik sigortası ise A’nın zararının %25’ini karşılar.
• B sürücüsü (tali kusurlu), uğradığı zararların kalan %25’lik kısmını kendi sigortasından (kaskosundan) veya cebinden karşılamak durumunda kalabilir; çünkü o kısım kendi kusurundan kaynaklanmıştır.
• A sürücüsü (asli kusurlu) ise kendi hasarının %75’i için karşı taraftan ödeme alamaz, bunu genellikle kendi kaskosu karşılar ya da kendisi katlanır. Asli kusurlu taraf, tam kusurlu olduğu kısım için karşı taraftan tazminat talep edemez.

Görüldüğü üzere tali kusur, tazminat sürecinde kısmi sorumluluk anlamına gelir. Tali kusurlu taraf, diğer tarafa göre daha az sorumlu olsa da kusuru oranında hem zararları karşılama hem de kendi zararını üstlenme durumundadır. Bu yüzden bir kazada tali kusurlu çıkmak, tamamen masum olmak değildir; sadece sorumluluğunuzun daha sınırlı olduğunu gösterir.

Ceza hukuku açısından da kusur derecesi önemlidir. Trafik kazaları çoğunlukla taksirle işlenen suç kapsamındadır (yani ihmal veya dikkatsizlik sonucu meydana gelir). Bir kazada birden fazla kişi taksirli olarak (kusurlu şekilde) zarara yol açmışsa, her sürücü kendi kusuru oranında cezai sorumluluk taşır. Örneğin ölümlü veya yaralanmalı bir kazada asli kusurlu sürücü de tali kusurlu sürücü de kusurları nispetinde yargılanabilir. Hakim, ceza miktarını ve yasal sonuçları belirlerken kusur oranlarını göz önünde bulunduracaktır. Ancak kanunlarımızda, kazada daha az kusurlu olan kişinin cezasında indirim yapmaya veya hiç ceza vermemeye imkân tanıyan durumlar da mevcuttur. Özellikle ağır kişisel acı yaşama durumu (TCK 22/6) gibi hallerde, tali kusurlu kişinin zaten mağduriyet yaşaması nedeniyle ceza verilmeyebilmektedir.

İdari yaptırımlar bakımından ise, kural ihlali yapmış olmak (örneğin hız sınırını aşmak, şerit ihlali, işaret levhalarına uymamak vb.) trafik polisi tarafından tespit edilirse tali kusurlu olsanız da ilgili trafik cezası tarafınıza uygulanabilir. Yani tali kusurunuz somut bir trafik kuralı ihlaline dayanıyorsa, ceza puanı ve para cezası gibi idari sonuçlarla karşılaşmanız mümkündür.

Trafikte Tali Kusur Sayılan Durumlar (Örnekler)

Trafik kazalarının oluşmasında yer alan ve asli kusur kapsamına girmeyen pek çok ihmal veya ihlal, tali kusur olarak değerlendirilebilir. Karayolları Trafik Kanunu madde 84, hangi hallerin asli kusur olduğunu tek tek belirttiği için, bu listede yer almayan kural ihlalleri genelde tali kusur sayılır. İşte trafikte tali kusur olarak kabul edilebilecek bazı durumlar:

• Düşük derecede hız ihlalleri: Örneğin hız sınırının %10-20 aşılması gibi durumlar, tek başına kazanın ana nedeni olmasa da riski artırdığı için tali kusur sayılabilir. (Çok yüksek oranda hız aşımları ise tehlikenin boyutuna göre ağır kusur kabul edilebilir.)
• Yakın takip ve mesafe kurallarına uymamak: Öndeki araçla takip mesafesini korumamak veya konvoy halinde giderken arada yeterli boşluk bırakmamak tali kusur kapsamında değerlendirilir. Bu ihmal, arkadan çarpma gibi kazalarda ikincil etken olabilir.
• Görüş ve dikkat azaltıcı ihmaller: Araç ışıklarının çalışmaması (far, sinyal, stop lambası arızaları) veya görüşü engelleyen aksesuarlar kullanmak (ön camda süs vb.), gece veya sisli havada kazaya zemin hazırlayabilir. Bu tür ihmaller asli kusur sayılmasa da tali kusurdur.
• Trafik işaret ve levhalarına uymama: Asli kusur kapsamına girmeyen işaret ihlalleri tali kusur olabilir. Örneğin hız tabelasına uymamak, dönüş yasağı olan yerde dönmek (kaza doğrudan bundan kaynaklanmamışsa) ikincil derecede kusurdur.
• Yol koşullarına uygun davranmamak: Yağmurlu/husurlu havada gereken tedbiri almadan araç kullanmak, viraja yaklaşırken hız kesmemek veya ani manevralarda sinyal vermemek gibi hatalar tali kusur örnekleridir. Bu davranışlar kazanın şiddetini veya oluş ihtimalini artırıcı rol oynar.
• Diğer kural ihmalleri: Emniyet şeridi ihlali sonucu olmayan kazalarda bu ihlal tali olarak değerlendirilebilir. Veya yaya geçidinde yavaşlamamak gibi ihlaller, kazanın temel nedeni değilse tali kusur sayılır.

Yukarıda sayılanlar dışında, asli kusur listesinde yer almayan her ihlal, kazada etkili olmuşsa tali kusur olarak kayda geçebilir. Trafik kazası incelemelerinde uzmanlar genellikle önce kazanın ana nedenini saptar (asli kusur), ardından diğer tüm katkı sunan ihlalleri belirler (tali kusurlar). Böylece kusur oranları dağıtılırken bu tali kusurlar dikkate alınarak %25 veya %30 gibi oranlar tali tarafa verilir.

Önemli: Tali kusurlu tarafın, asli kusurlu tarafa göre hukuki durumu daha hafif olsa da kusurun size ait kısmını küçümsememek gerekir. Özellikle tazminat süreçlerinde ve trafik sigortası prim hesaplamalarında bu kusur payı önem taşır. Bir kazada tamamen kusursuz olmak ile %20 kusurlu olmak arasında, ileride hak talep edebileceğiniz miktar açısından ciddi fark olacaktır. Bu nedenle sürücülerin küçük ihmallerin dahi sonucunun olabileceğini bilerek tüm trafik kurallarına uyması en doğrusudur.

Tali kusur ne demek?

Sıkça Sorulan Sorular

Tali kusur ne demek?

Tali kusur, basit olarak “ikincil derecede kusur” demektir. Trafik kazalarında asli kusur, kazanın asıl sebebi olan büyük ihlali ifade ederken; tali kusur, kazaya daha az ölçüde etki eden kusuru ifade eder. Yani tali kusurlu taraf, kazanın oluşumunda daha küçük bir paya sahiptir ancak yine de bir kural ihlali veya ihmali mevcuttur.

Asli kusur ile tali kusur arasındaki fark nedir?

Asli kusur, kazanın meydana gelmesindeki birincil, esas kusurdur – örneğin kırmızı ışıkta geçip kazaya sebep olmak gibi. Tali kusur ise ikincil derecede kusurdur – örneğin kaza anında farlarını yakmamış olmak gibi, kazaya doğrudan sebep olmayan fakat katkı sunan ihlaller. Asli kusurlu taraf genellikle %70-%100 oranında kusur alırken, tali kusurlu taraf %30-%0 gibi daha düşük oran alır. Tazminat ve sorumluluk açısından asli kusurlu taraf daha büyük yük üstlenir.

Tali kusur oranı genelde kaçtır?

Uygulamada tali kusur oranı çoğunlukla %25 olarak görülür. Sigorta şirketleri kazalarda kusur dağılımını yaparken sıklıkla %75 – %25 şeklinde paylaştırır (biri %75 asli, diğeri %25 tali kusur). Bazı durumlarda %70 – %30 dağılımı da kullanılabilir. Nadiren de olsa birden fazla tali kusurlu tarafın bulunduğu çok araçlı kazalarda kusur oranları daha farklı yüzdelerde de takdir edilebilir. Ancak standart olarak tali kusur denince akla %25 civarı bir kusur payı gelir.

Tali kusurluysam zararımın tamamını karşı taraf öder mi?

Hayır. Tali kusurlu iseniz, kusurunuz oranında kendi zararınızı üstlenirsiniz. Karşı tarafın sigortası sadece kusursuz veya daha az kusurlu olduğunuz kısım kadar zararı öder. Örneğin %20 tali kusurluysanız, zararınızın %80’ini karşı tarafın sigortası öder; kalan %20’lik kısmı ise sizin kusurunuz olduğundan karşılanmaz. Bu durumda kendi aracınızdaki hasarın o kısmını kasko sigortanızdan talep edebilir veya cebinizden karşılayabilirsiniz. Aynı şekilde, siz de karşı tarafın zararının sizin kusurunuza denk gelen kısmını (örneğin %20’sini) ödemekle yükümlü olursunuz. Kısaca, herkes kendi kusuru oranında zarara katlanır.

Tali kusurlu sürücü ceza alır mı?

Trafik cezası yönünden: Eğer tali kusurunuz bir trafik kuralı ihlali içeriyorsa (örneğin şerit ihlali, hız ihlali gibi) polis tarafından elbette cezai yaptırım uygulanır. Kusurunuzun düşük olması idari para cezasını ortadan kaldırmaz; kural ihlali varsa trafik cezası yazılır.

Adli yönden: Yaralanmalı veya ölümlü kazalarda, tali kusurlu sürücü de taksirle yaralama/ölüme neden olma suçlarından sorumlu tutulabilir. Ancak mahkeme, tali kusurunuzu ve olayın koşullarını dikkate alarak cezada indirim yapabilir. Türk Ceza Kanunu’na göre birden fazla kişinin kusurlu olduğu durumlarda herkes kendi kusuru oranında cezalandırılır. Yani tali kusurlu sürücü, asli kusurluya kıyasla daha hafif bir ceza alabilir. Hatta bazı özel durumlarda (örneğin kazada kendi de ağır kayıp yaşadıysa) hakim ceza vermekten vazgeçebilir. Ancak genel kural, kusuru olan herkesin kusuru nispetinde sorumlu olması yönündedir.

Kusur oranına nasıl itiraz edilir?

Kusur dağılımına itiraz etmek için kazadan sonra 5 iş günü süreniz vardır. Öncelikle sigorta şirketiniz aracılığıyla SBM (Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi) sistemine başvurarak itiraz edebilirsiniz. SBM’nin online portalında “Kaza Tespit Tutanağı Sorgulama ve İtiraz” bölümünden gerekli belgeleri sunarak itiraz işlemi yapılabilir. Eğer sigorta şirketlerinin kararı değişmezse, trafik polisinin raporuna karşı bulunduğunuz ildeki Trafik Denetleme Şube Müdürlüğü’ne veya doğrudan Sulh Ceza Hâkimliği’ne başvurarak kusur tespitinin yeniden değerlendirilmesini talep edebilirsiniz. Son çare olarak da sigorta tahkim komisyonu ya da asliye hukuk mahkemesinde dava yoluyla itiraz etmek mümkündür. (Ayrıntılı bilgi için ilgili makalemize bakınız: Kaza Tespit Tutanağına İtiraz.)

Trafik kazasında kusur oranımı nasıl öğrenebilirim?

Kusur oranınızı öğrenmek için kaza sonrası sigorta işlemleri tamamlandığında SBM’nin online sorgulama sistemini kullanabilirsiniz. E-Devlet üzerinden SBM hizmetlerine girerek kaza tespit tutanağını ve kusur dağılımını görüntüleyebilirsiniz. Alternatif olarak, tüm operatörlerden 5664 SMS servisine araç plakası göndererek kazadaki kusur oranını öğrenmek mümkündür. Sigorta şirketiniz de dosya sonuçlandığında size kusur durumunuzu bildirecektir. Eğer üzerinden makul süre geçtiği halde kusur oranınız bildirilmediyse sigorta şirketinize veya SBM’ye başvurarak durumu sorgulayabilirsiniz.

Sonuç: Tali kusur, trafik kazalarında sıkça karşılaşılan bir kavram olup kazanın ikinci derecede nedeni olan kusurları ifade eder. Her sürücünün amacı, herhangi bir kazada kusursuz taraf olmak olmalıdır. Bu yüzden büyük-küçük her trafik kuralına uymak, sadece ceza almamak için değil, olası kazalarda hem maddi hem manevi sorumluluklardan korunmak için önemlidir. Unutmayın, en iyi kaza hiç yaşanmamış olandır – fakat maalesef bir kaza yaşanırsa da kusursuz ya da en az kusurla çıkmak, haklarınızı korumanız açısından çok büyük fark yaratacaktır.

Kaynakça: Trafik kazalarında asli ve tali kusur kavramları ile ilgili yasal düzenlemeler ve güncel bilgiler 2025 tarihli resmi ve akademik kaynaklardan derlenmiştir. İçeriğimizde Harbiye Hukuk Bürosu’nun konuya ilişkin makalelerinden yararlanılmıştır. Ayrıca Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi verileri ve Karayolları Trafik Kanunu’nun ilgili hükümleri doğrultusunda hazırlanmıştır. Bu konudaki sorularınız için Harbiye Hukuk uzmanlarından destek alabilirsiniz.