Reddi Miras Nasıl Yapılır?

Reddi miras, yasal veya atanmış bir mirasçının kendisine intikal eden mirası kabul etmemesi işlemidir. Miras bırakan öldüğünde, Türk Medeni Kanunu’nun küllî halefiyet ilkesi gereği tüm aktif ve pasif varlıkları mirasçılara geçer. Ancak miras borca batıksa ya da mirasçı mirası istemiyorsa üç ay içinde reddi miras başvurusunda bulunabilir. Bu hakkı kullanmak isteyen mirasçılar, Sulh Hukuk Mahkemesi’ne yazılı veya sözlü beyanda bulunarak mirası geri çevirebilirler. Dilekçeye mirasçının kimlik bilgileri, miras bırakanın kimliği ve “mirasın reddi” iradesi açıkça yazılır. Noter huzurunda ret beyanı yapılamaz; işlem yalnızca mahkemede geçerli kabul edilir. Başvuru sırasında mirasçılık belgesi (veraset ilamı) gibi belgeler ve mahkeme harçları ödenmelidir.

Reddi Mirasın Hukuki Dayanağı

Reddi miras hakkı TMK’nin 605–618. maddelerinde düzenlenmiştir. Özellikle TMK 605/1 hükmü “Yasal ve atanmış mirasçılar mirası reddedebilirler” diyerek mirasçıların bu haklarını açıkça tanır. Kanunun 2. fıkrasında ise miras bırakanın ölümünde ödemeden aczi açıkça belli veya resmen tespit edilmiş ise mirasın hükmen reddedilmiş sayılacağı belirtilmiştir. Yani miras bırakanın borcu mal varlığını aşmışsa, mirasçının beyanda bulunmasına gerek kalmadan miras reddedilmiş kabul edilir. Bu iki durum “gerçek reddi” (aktif beyan) ve “hükmen reddi” (kanuni ibra) olarak anılır.

Reddi Miras Şartları

Reddi miras hakkını kullanmak için bazı koşullar gereklidir:

• Mirasçılık Sıfatı: Yalnızca yasal veya atanmış mirasçılar mirası reddedebilir. Miras bırakan hayattayken veya mirasçılık sıfatı kazanılmamışken reddi miras yapılamaz.
• Fiil Ehliyeti: Reddeden kişi ayırt etme gücüne sahip, yani ergin ve kısıtlaması olmayan biri olmalıdır. Örneğin, küçük yaştaki bir mirasçı ancak vasisi aracılığıyla (mahkeme onayıyla) ret beyan edebilir.
• Mirasın Açılmış Olması: Miras bırakanın ölümü gerçekleşmeden miras reddi mümkün değildir. (Hayattayken mirastan feragat sözleşmesi yapılabilir ama bu farklı bir işlemdir.)
• Mirası Kabul Etmemiş Olmak: Mirasçının, süresi dolmadan önce mirası fiilen kabul eden herhangi bir işlem yapmamış olması gerekir. Örneğin, miras mallarını kullanmak veya borçlarını ödemek gibi işlemler reddi miras hakkını ortadan kaldırır.
• Süreye Uyulması: TMK 606/1 hükmüne göre miras, ölüm tarihinden itibaren üç ay içinde reddedilmelidir. Bu üç aylık süre hak düşürücü niteliktedir; süresi içinde ret beyanı mahkemeye ulaşmazsa mirasçılar mirası kabul etmiş sayılır. Süre, ölüm haberi alındığı andan itibaren işlemeye başlar (kanuni mirasçılar için ölüm tarihi, atanmış mirasçılar için vasiyeti resmen öğrendikleri tarih esas alınır). Süre içinde müracaat edilmezse mirasçı mirası kayıtsız şartsız kazanır (TMK 610/1).

Reddi Miras İşlem Türleri

• Gerçek (Kayıtsız Şartsız) Reddi Miras: Mirasçının süresi içinde mahkemeye başvurarak mirası reddettiğini açıkça bildirmesidir. Bu durumda miras, sanki hiçbir zaman geçmemiş gibi kabul edilir; reddeden mirasçı miras mal varlığı veya borçlarından tümüyle azledilir.
• Hükmen Reddi Miras: Miras bırakanın ölüm anında borca batık olduğunun tespiti hâlinde, mirasçının iradesine gerek kalmadan miras kendiliğinden reddedilmiş sayılır (TMK 605/2). Bu durumda mirasçılar ayrıca bir ret başvurusunda bulunmasa da miras reddolunmuş sayılır. (Ancak yine de mirasçılar tescil yoluyla bu hükmen reddi kaydettirebilirler.)

Reddi Miras Süresi

Türk Medeni Kanunu’na göre mirasın reddi süresi üç aydır. Bu süre hak düşürücü olduğundan uzatılmaz (TMK 615’de çok sınırlı hâllerde uzatım imkanı tanınmıştır). Süresi içinde başvuru yapılmadığında mirasçılar mirası kayıtsız şartsız kabul etmiş sayılırlar. Örneğin, murisin ölümünü öğrendikten sonra üç ay içinde Sulh Hukuk Mahkemesi’ne ret dilekçesi verilmelidir. Sürenin son günü tatil gününe denk gelirse bir sonraki gün işlemeye devam eder.

Reddi Miras Nasıl Yapılır? (Başvuru Süreci)

Reddi miras başvurusu şu adımlarla yapılır:

• Yetkili Mahkeme ve Başvuru: Miras bırakanın son ikametgâhı bölgesindeki Sulh Hukuk Mahkemesi’ne yazılı veya sözlü beyanla başvuru yapılır. Reddi miras davası açmaya gerek yoktur; mirasçı sadece beyanını mahkemeye iletir. Noter aracılığıyla veya başka bir resmi işlemle reddi miras yapılamaz. Yani başvuru doğrudan yetkili sulh hâkimine yapılmalıdır.
• Dilekçe Hazırlama: Mirasçının kendisi veya vekili tarafından imzalanacak dilekçede; mirasçının kimlik bilgileri, miras bırakanın adı-soyadı ve ölüm tarihi, mirasçılık bağının (yakınlık derecesi) açıklanması ve “mirasın reddi”ni açık bir şekilde ifade eden bir beyan bulunmalıdır. Dilekçede yasal dayanak olarak TMK 605. madde gösterilir. Dilekçe sulh mahkemesine sunulur. Gerektiğinde mirasçılık belgesi (veraset ilamı) ve ölüm belgesi gibi ek belgeler de eklenir.
• Gerekli Belgeler: Başvuru sırasında genellikle şu belgeler sunulur:
  • Sulh Hukuk Mahkemesi’nden veya noterden alınmış güncel bir veraset ilamı (mirasçılık belgesi),
  • Reddi miras dilekçesi (yukarıda bahsedildiği gibi),
  • Miras bırakanın ölüm belgesi,
  • Mirasçıya veya mürise ait kimlik fotokopileri,
  • Mahkeme harcı ve gider avansı makbuzları.
    Özellikle veraset ilamı, mirasçılık sıfatını resmen kanıtladığı için başvurunun sorunsuz kabulü açısından önemlidir.
• Mahkeme Süreci ve Sonuç: Sulh Hukuk Mahkemesi dilekçeyi inceler; eğer başvuru yasal süre içinde yapılmış ve usule uygunsa reddi miras talebi kabul edilir. Mahkeme özel defterine yapılan tescille (TMK 609/3) reddi miras resmîleşir. Onaylanan ret kararı kesinleştikten sonra mirasçı, miras bırakanın malvarlığından hem hak hem de yükümlülük yönünden tamamen kurtulmuş olur. Yani miras kalan mallardan pay alamaz ve borçlardan sorumlu tutulamaz. Dikkat edilmesi gereken husus, reddedilen mirasın sonradan geri alınamamasıdır; ret beyanı kesin bir işlemdir ve ancak hukuki hata veya hile gibi çok istisnai durumlarda iptali talep edilebilir.

Reddi Mirasın Sonuçları

• Reddeden mirasçı, mirasçı sıfatını yitirir; sanki hiçbir zaman mirasçı olmamış gibi kabul edilir. Reddi miras ile miras bırakanın borçları reddeden kişiye intikal etmez. Borç yükümlülüğü mirası kabul eden diğer mirasçılar veya sonraki zümredeki mirasçılar arasında paylaştırılır.
• Eğer mirası reddeden kişinin altsoyu (çocukları) varsa, ölen kişinin payı doğrudan onlara geçer. Çocuklar da mirası reddetmek isterse kendi başlarına ayrı bir reddi miras başvurusunda bulunmak zorundadır.
• Tüm mirasçılar reddederse, miras resmi olarak tasfiye edilir. Alacaklılar öncelikle miras bırakanın malvarlığı üzerinden alacaklarını tahsil eder. Borçlar ödendikten sonra kalacak varlık devlete intikal eder. TMK 501’e göre “Mirasçı bırakmaksızın ölenin mirası Devlete geçer”. Yani mirasçı kalmadığında Hazine yasal mirasçı sıfatıyla tüm mirasa sahip olur (Devlet, terekenin borçlarından sadece devraldığı malvarlığı tutarı oranında sorumludur).

İstanbul’da miras davaları genellikle ilgili Sulh Hukuk Mahkemeleri’nde görülür.

Reddi Miras Nasıl Yapılır

Sıkça Sorulan Sorular

• Noterden reddi miras yapılabilir mi? Hayır. Mirasın reddi ancak Sulh Hukuk Mahkemesi’ne yapılan başvuru ile mümkündür. Kanun, başvurunun mahkemede yazılı veya sözlü olarak yapılmasını öngörür (TMK 609/1); noter huzurundaki beyan geçerli değildir. Noter sadece mirasçılık belgesi düzenler, reddi miras beyanını tescil etmez.
• Avukat tutmak zorunlu mu? Hukuken avukat zorunluluğu yoktur. Mirasçı kendi başına veya vekil aracılığıyla da başvuru yapabilir. Ancak dilekçenin doğru hazırlanması ve sürecin takibi için deneyimli bir hukukçu desteği önerilir. Deneyimler, avukat ile başvuruda işlerin daha hızlı ve eksiksiz yürüdüğünü göstermektedir.
• Veraset ilamı şart mı? Evet, Sulh Hukuk Mahkemesi’ne yapılan başvuruda mirasçılık sıfatının belgelenmesi için veraset ilamı genellikle talep edilir. Bu belge, mahkemeye mirasçı olduğunuzu kanıtladığından, başvurunun eksiksiz kabulü açısından önemlidir.
• Reddini süresi uzatılabilir mi? Genel kural sürenin üç ay olmasıdır ve bu süre geçtikten sonra hak düşer. Sadece Hakim, haklı bir sebep ve delil göstermesi halinde nadiren ek süre verebilir (örneğin ağır hastalık gibi durumlarda), ama bu şartlar oldukça sınırlıdır.
• Reddetme kararı alınmadan önce geri dönülebilir mi? Reddi miras beyanı kesin bir işlemdir ve yapıldıktan sonra geri alınamaz. Kural olarak mirası reddeden kişi bundan dönemez; sadece hile veya baskı gibi irade bozukluğu durumlarında iptal davası açılabilir.
• Mirasçıların tamamı reddederse ne olur? Eğer tüm yasal mirasçılar mirası reddederse, miras ülke hazinesine geçer. Önce tereke tasfiye edilip borçlar ödenir; geriye kalan varlık Devlet’e intikal eder (TMK 501). Bu durumda Devlet mirasçı konumunda olup sadece devraldığı malvarlığı kadar borçtan sorumludur.
• Davâ süresi ne kadar sürer? Mahkeme yoğunluğuna bağlıdır. Belgeler eksiksiz ise reddi miras talebi genellikle birkaç hafta-aynı ay içinde sonuçlanır. Bazı durumlarda 2–3 ayı bulabilir. Karar onaylandığında ise mirasçı ile irtibat kesilir; bu aşama kesinleşme ile birlikte tamamlanır.
• Reddî miras masrafı ne kadardır? İşlemin masrafı bölgeye göre değişir ancak harç ve giderler toplamda birkaç yüz TL’yi geçmez. (Örneğin başvuru harcı ve mahkeme gider avansı ödendiği takdirde işlem tamamlanır.) Ücretler her yıl yenilenir; güncel tutarlar mahkeme veznesinde öğrenilebilir.

Her durumda reddi miras işlemi, mirasçı için önemli sonuçlar doğurur. Mirası reddetmeden önce malvarlığı ve borçlar dikkatle değerlendirilip, uzman görüşü alınması önerilir. Unutmayın ki reddi miras beyanı kesin bir hukukî işlemdir ve yapıldıktan sonra geri alınamaz.

Kaynaklar: Türk Medeni Kanunu (TMK 605-606) hükümleri ve güncel hukukî makaleler baz alınmıştır. Bu kaynaklar reddi miras sürecinin yasal dayanağını ve uygulama usullerini detaylı biçimde açıklamaktadır.