İşverenin İşçiye Hakaret veya Küfür Etmesi

İş yerinde işverenin işçiye hakaret veya küfür etmesi, çalışan açısından son derece rahatsız edici ve hukuk dışı bir durumdur. Türk iş hukuku, işçiyi bu tür onur kırıcı davranışlara karşı korumakta ve mağdur işçiye çeşitli haklar tanımaktadır. Bu yazımızda işverenin hakareti karşısında işçinin sahip olduğu haklar ve izleyebileceği yasal yollar ele alınmıştır.

İŞVEREN TARAFINDAN HAKARETE UĞRAYAN İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

Kanunen, işverenin işçiye yönelik hakaret, küfür, aşağılayıcı söz veya davranışları kabul edilemez. Böyle bir durumda işçinin başvurabileceği temel haklar şunlardır:

• Haklı nedenle fesih hakkı: İşçi, işverenin hakareti nedeniyle iş sözleşmesini derhal ve tek taraflı feshedebilir.
• Kıdem tazminatı talebi: İşçi en az 1 yıl çalışmışsa, haklı fesih yoluyla işten ayrıldığında kıdem tazminatı almaya hak kazanır.
• Diğer işçilik alacakları: İşçi, hakarete uğraması nedeniyle ayrılırken hak etmiş olduğu ücret, fazla mesai, kullanılmamış izin gibi işçilik alacaklarını talep edebilir.
• Manevi tazminat davası: İşçi, uğradığı hakaretin kişilik haklarını zedelemesi nedeniyle manevi tazminat davası açarak manevi zararının giderilmesini isteyebilir.
• Ceza davası (şikayet): Hakaret fiili Türk Ceza Kanunu’na göre suçtur. İşçi, hakaret eden işvereni savcılığa şikayet ederek cezai süreç başlatılmasını sağlayabilir.

Konuya ilişkin düzenleme 4857 sayılı İş Kanununun 24/II-b maddesinde getirilmiştir. Buna göre; “İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa”, işçi, iş sözleşmesinin süresinin bitiminden önce ya da öncesinde herhangi bir fesih bildiriminde bulunmaksızın derhal feshedebilir. Maddenin ilgili kısmından görüldüğü üzere, söz konusu sözler işçinin ailesi üyelerinden birine karşı söylenmiş olsa da işçiye fesih hakkı verir. İşçi, bu durumda diğer şartları da sağlamak şartıyla, işveren tarafından hakarete uğramış olmak sebebiyle iş akdini haklı nedenle feshetmek suretiyle, kıdem tazminatına da hak kazanır.

Bunun yanında işçi, işveren tarafından uğradığı hakaret fiili nedeniyle, ilgili sözler Türk Ceza Kanunu açısından suç teşkil ediyorsa ayrıca ilgili kişi/kişiler hakkında suç duyurusunda da bulunabilir. Haklı nedenle iş akdini feshedip kıdem tazminatına kavuşabilecek olan işçi, suç duyurusunda bulunarak hakaret eden kişi hakkında ceza davası açılmasını sağlayabilir, aynı zamanda ceza davasının kesinleşmesiyle birlikte açılacak olan tazminat davasında, hakaret eden şahıstan manevi tazminat alması da mümkündür. Konu ceza mahkemesine taşındığında işlemin tarafı hakaret eden şahıs olacaktır. Söz konusu hakaretin işveren vekili tarafından yapılması karşısında işbu sefer ceza mahkemesinde sanık olacak ve tazminat ödemek zorunda kalacak olan da bu yetkili olacaktır.

İşveren veya yetkilisi tarafından, işçiye hakaretamiz sözlerin TCK anlamında suç olması, haklı edenle fesih için şart değildir. Hakaret olarak nitelendirilebilecek, ancak TCK kapsamında suç vasfı kazanmayacak olan sözler de haklı fesih nedeni teşkil eder.

İŞ KANUNU 24/II-B İLE HAKLI FESİH HAKKI

4857 sayılı İş Kanunu’nun 24/II-b maddesine göre, işveren işçiye veya işçinin ailesine onur kırıcı sözler söyler ya da davranışlarda bulunursa işçi iş sözleşmesini süre sonunu beklemeden derhal feshedebilir. Yani işverenin işçiye hakaret etmesi, kanunen işçiye haklı nedenle işi bırakma hakkı vermektedir. (Hakaret, işçinin ailesine yönelik olsa bile bu hak doğar.)

Bu durumda işçi ihbar süresine uymadan işten ayrılabilir ve en az bir yıllık kıdemi varsa kıdem tazminatına hak kazanır. Ancak işçi sözleşmeyi kendisi sonlandırdığı için ihbar tazminatı talep edemez. Hakaretin ceza kanununda suç teşkil etmesi şart değildir; onur kırıcı herhangi bir söz bile işçiye haklı fesih imkânı tanır. Yargıtay içtihatları da, işveren (veya vekili) tarafından sarf edilen aşağılayıcı sözlerin işçiye derhal fesih hakkı verdiğini belirtmektedir.

Aynı durumun tam tersi yaşanırsa, yani işçinin işverene hakaret etmesi halinde, işveren de İş Kanunu md.25/II uyarınca haklı fesih hakkını kullanabilir.

HAKLI FESİH HAKKININ SÜRESİ VE İSPAT YÜKÜ

Bu hak sonsuza dek kullanılabilecek bir hak değildir. İşçi, hakareti öğrendikten sonra makul süre içinde (genellikle birkaç gün, en fazla 6 iş günü) fesih kararını vermelidir. Aksi takdirde olayı tolere etmiş sayılabilir ve daha sonra bu nedene dayanması mümkün olmayabilir. Ayrıca fiilin üzerinden 1 yıl geçtikten sonra haklı fesih hakkı ileri sürülemez.

Hakarete uğrayan işçi, hakaret olayını ispat etmekle de yükümlüdür. İşveren iddiayı inkâr ederse, işçi bu durumu tanık ifadeleri ve mesaj/e-posta kayıtları gibi delillerle desteklemelidir. Bu nedenle mümkünse olay yazılı şekilde belgelendirilmeli ve tüm deliller özenle saklanmalıdır.

HAKARET EYLEMİNİN CEZAİ BOYUTU

İşverenin işçiye hakaret etmesi, iş hukuku yanında ceza hukuku açısından da sonuçlar doğurur. Türk Ceza Kanunu’nun 125. maddesine göre hakaret suçu, 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır. Bu suç, mağdurun şikayetine tabi olduğundan işçi şikayetçi olmazsa soruşturma başlamaz.

İŞYERİNDE SÜREKLİ HAKARET VE MOBBİNG

Tek seferlik bir hakaret, sürekli tekrarlanan hakaretler kadar olmasa da işçiye fesih hakkı verir. Ancak hakaret ve baskı düzenli şekilde devam ediyorsa, bu durum mobbing (işyerinde psikolojik taciz) olarak değerlendirilebilir. Sürekli hakarete uğrayan işçi, hem haklı nedenle fesih yoluna başvurabilir hem de mobbing nedeniyle ayrıca tazminat talep edebilir.

İŞÇİNİN DİKKAT ETMESİ GEREKENLER

Hakaretle karşılaşan işçi, haklarını bilinçli kullanmak için şu adımlara dikkat etmelidir:

• Resmi bildirim: Noter aracılığıyla hakaretin yazılı olarak bildirilmesi (ihtarname çekilmesi) işçi için güçlü bir delil sağlar.
• Delil toplama: Tanık ifadeleri ve mesaj/e-posta kayıtları gibi tüm deliller toplanmalı ve saklanmalıdır.
• Profesyonel destek: Bir iş hukuku avukatına danışmak, hak kaybını önlemeye yardımcı olur.
• Zamanında hareket: Fesih hakkı mümkünse olaydan hemen sonra kullanılmalı; uzun süre beklemek bu hakkı zayıflatır.

Eğer işçi hakarete rağmen işte kalır ve sonra haksız yere işten çıkarılırsa, bu kez işe iade davası gibi işten çıkarılan işçinin hakları gündeme gelebilir.

İŞVERENİN İŞÇİYE HAKARET VEYA KÜFÜR ETMESİ

SIKÇA SORULAN SORULAR

İşverenin işçiye hakaret etmesi haklı fesih midir?

Evet. İş Kanunu madde 24/II uyarınca işverenin işçiye veya ailesine yönelik hakareti, işçiye derhal fesih (haklı nedenle fesih) hakkı tanır.

İşveren işçiye küfür ederse tazminat ödemek zorunda mı?

İşveren, hakarete uğrayan ve bu nedenle haklı fesihle ayrılan en az bir yıllık kıdeme sahip işçiye kıdem tazminatı ödemelidir. Ayrıca işçi, açacağı manevi tazminat davasıyla uygun bir tutarda manevi tazminat da kazanabilir.

Patronun hakareti karşısında işçi ihbar tazminatı alabilir mi?

Hayır. Hakaret nedeniyle iş sözleşmesini işçi sonlandırdığı için ihbar tazminatı talep edemez. İhbar tazminatı yalnızca işverenin yaptığı fesihlerde söz konusu olur.

İş yerinde hakarete uğrayan işçi bunu nasıl ispatlar?

Tanık beyanları ile mesaj veya e-posta gibi yazılı deliller hakaretin ispatında kullanılabilir. Olay anına tanık olan çalışma arkadaşlarının ifadeleri, mahkeme sürecinde önemli rol oynar.

İşverenin sürekli hakaret etmesi mobbing sayılır mı?

Tek bir hakaret olayı mobbing değildir; ancak düzenli ve kasıtlı biçimde devam eden hakaret ve psikolojik baskılar mobbing sayılır. Mobbing durumunda işçi hem yine haklı fesih yapabilir hem de ek yasal yollara başvurabilir.

İşverenin işçiye hakaret etmesi suç mudur?

Evet. Türk Ceza Kanunu’na göre hakaret suçtur. İşçi savcılığa şikayette bulunursa işveren hakkında hakaret suçu nedeniyle soruşturma ve dava açılabilir.

Hakarete uğrayan işçi ne kadar süre içinde işten ayrılmalıdır?

Mümkün olan en kısa sürede, tercihen olaydan sonraki birkaç gün içinde fesih hakkını kullanmalıdır. Çok uzun süre (örneğin aylarca) bekleyip çalışmaya devam etmek, bu haktan vazgeçme olarak değerlendirilebilir.

İşverenin hakareti durumunda işçi manevi tazminat alabilir mi?

Evet. İşçi, hakaret yüzünden uğradığı manevi zarar için manevi tazminat talep edebilir. Mahkeme, hakaretin ağırlığına göre uygun bir tazminat miktarı belirler.

Patron bana hakaret etti, işsizlik maaşı alabilir miyim?

Haklı nedenle işten ayrılan bir işçi, şartları sağlarsa işsizlik maaşı alabilir. Fesih nedeninin haklı sebep olduğunu belgelerle gösterip İŞKUR’a başvurması gerekir.

İşverenin hakaretine uğrayan işçi nereye şikayet edebilir?

İşçi, doğrudan savcılığa giderek suç duyurusunda bulunabilir. Ayrıca ALO 170 hattı veya CİMER aracılığıyla Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na da işyerindeki hakaret olayı bildirilebilir.

İşyerinde Müdürün İşçiye Hakaret Etmesi

Yine ilgili Yargıtay kararında ilgili olumsuz söz ve davranışların işveren ya da işveren vekili tarafından gerçekleştirilmesinin fark yaratmayacağı ve işçiye haklı sebeple fesih hakkı vereceği açıkça belirtilmiştir.

İş Kanununun 2’inci maddesinde işveren vekilinin tanımı yapılmıştır. Buna göre; “İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir.” denilmiştir. Yine ilgili tanımın devamında işveren vekilinin, işçilere karşı tutum ve davranışlarından işverenin doğrudan sorumlu olacağı belirtilmiştir.

Yargıtay 9.Hukuk Dairesinin 2007/26159 E. , 2008/33763 K. Sayılı Kararı;

“İşyeri müdürünün neredeyse her gün yaptığı toplantılarda baskı ve hakaret içeren konuşmalar yaptığı, bordroya yansıtılmayan ücret teklif edildiği davacı tanıklarınca açıklanmış, tanık Erkan da bu nedenle kendisinin ayrıldığını beyan etmiştir. Bu durumda iş akdinin 4857 sayılı Yasanın 24/II-b maddesi uyarınca davacı tarafından haklı olarak feshedildiğinin kabulü gerekir. ” denilmiştir.