İş hayatında sıklıkla karşılaşılan durumlardan birisi olan fazla çalışma/mesai için Harbiye Hukuk’un sizler için oluşturmuş olduğu hesaplama panelini kullanabilir, fazla çalışma ücretini bu panelden kolaylıkla hesaplayabilir, bize danışabilirsiniz. Fazla çalışma ücreti hesaplama paneline, brüt ücretinizi ve haftada toplam kaç saat çalıştığınızı girip fazla mesai ücretini hesaplayabilirsiniz. Hesaplama panelinizde geriye dönük 6 yılın hesaplamasını da yapabilirsiniz. Her yıl için o yıla ait parametreler kullanılmakta olup sizin tek yapmanız gereken, panelde sizden istenilen bilgileri girmek olacaktır.
Fazla Mesai Ücreti Nedir?
İş hayatında çalışanlar tarafından en çok karşılaşılan durumlardan birisi fazla çalışmadır. Mevzuatımızda, çalışanların haftalık kaç saat çalışacağı genel bir çerçeve içinde belirlemiş olup bu toplam saati aşan kısım fazla çalışma yani, fazla mesai olarak nitelendirilmektedir. Mevzuatımızda fazla çalışmanın tanımı yapılmaktadır. Buna göre Fazla Çalışma Yönetmeliğinde fazla çalışma; İş Kanunu’nda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmaları, fazla sürelerle çalışma ise haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmaları ifade eder, şeklinde tanımlanmıştır. İş Kanunu’nda ise fazla çalışma 41. Maddede hem tanımlanmış hem de fazla çalışmanın vuku bulması durumunda yapılacak ödemelerin nasıl yapılacağı hakkında usul belirtilmiştir. Buna göre İş Kanunu 41. Maddesi, “Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırk beş saati aşan çalışmalardır. 63’üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırk beş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.” şeklinde hükmü ihtiva etmektedir. Gördüğünüz üzere fazla çalışmanın belirlenmesinde mevzuatımızda haftalık çalışma süresi esas alınmaktadır. Fakat belirtmek gerekir ki bu düzenleme nisbi emredici nitelikte bir düzenlemedir. Yani işçinin lehine olması koşuluyla bu süre değiştirilebilecektir. Fakat işçinin aleyhine olan bir değişiklik geçerli değildir. Yargıtay 7. Hukuk Dairesi haftalık çalışma süresinin 60 saat belirlenmesi ve ancak bu süreden sonraki haftalık çalışmaların fazla mesai olarak değerlendirileceğine ilişkin iş sözleşmesinin ilgili kısmını geçersiz saymıştır ve 45 saati aşan çalışmaların fazla mesai sayılmasına karar vermiştir.
Bu hususta fazla çalıştığını iddia eden işçi, bu iddiasını ispat etmek durumundadır. İşçi söz konusu iddiasını yazılı belgelerle ispat edebileceği gibi tanık beyanlarıyla da ispat edebilir. Burada aynı dönemde beraber çalıştığı iş arkadaşlarının tanıklığı ehemmiyet kazanmaktadır. Zira hukukun genel prensiplerine bakıldığında ortaya atılan iddianın müddei tarafından ispat edilmesi yükümlülüğü mevcuttur. İddia sahibinin fazla mesai konusundaki iddiasını yazılı belgeler ya da tanık beyanlarıyla kanıtlayamaması halinde karşı tarafın iddia sahibinin iddialarının aksini ispat etmesi yükümlülüğü yoktur. Yani fazla mesai yapıp, ücretini alamadığını iddia eden bir işçi bunu ispat etmek zorundadır. Fazla çalışmanın ispatı için işyeri kayıtları, işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri içerisindeki yazışmalar delil sayılabilir. Ancak, fazla çalışmanın bu delillerle kanıtlanamaması durumunda tanık ile sonuca gidilmesi gerekir. Yukarıda da belirtildiği üzere söz konusu tanıkların iddia sahibi ile aynı dönemde çalışmış olması iddianın ispatı açısından lehe sonuç doğuracaktır.
İşveren tarafı ise fazla mesai çalışmasını kabul ettiği ancak ödemeleri yaptığını iddia etmesi halinde bu iddiasını ispatlamak mecburiyetindedir. Böyle bir iddiayı ise tanıkla ispat edemeyeceği yazılı bir belge sunması gerektiği Yargıtay kararı ile sabittir. Kararda; “Davacının fazla mesai alacağı talebi hüküm altına alınırken davacı tanıklarının da son üç ay hariç fazla mesailerin ödendiği şeklindeki davalı tanıkları ile de uyumlu olan beyanlarına itibar ile fazla mesai ücretlerinin son üç ay hariç ödendiği kabul edilerek bu talep hüküm altına alınmış. Ödemeye ilişkin davalı tarafından sunulmuş yazılı bir belge bulunmamaktadır. Kural olarak ödeme savunması tanık ile ispat edilemez. Bu itibarla mahkemenin tanıkların ödeme yapıldığı açıklamalarına değer vererek kurduğu hüküm hatalıdır. Mahkemece davacı tanıklarının dahi fazla mesai ücretlerinin son üç ay hariç şeklindeki tanıklıkları da gözetilerek davacı asilden bu husus sorulup oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, fazla mesai ücreti alacağı talebinin eksik inceleme ve ödemenin tanıkla ispatına itibar edilerek karar verilmesi hatalıdır. Kararın bozulmasına oy birliği ile karar verilmiştir.” hükmü kurulmuştur. Görüleceği üzere Yargıtay yerleşik içtihatlarında işverenin ödeme savunmasını tanık ile ispat edemeyeceği kural olarak kabul edilmektedir.
Fazla Mesai Ücreti Nasıl Hesaplanır?
Fazla mesai ücreti nasıl hesaplanır sorusu iş hayatında çalışanlar tarafından en çok merak edilen konulardan birisidir. Bu soruya cevap verebilmek için haftalık çalışma süresinin bilinmesi gerekmektedir. Mevzuatımızda belirtildiği üzere haftalık çalışma süresi kural olarak kırk beş saattir. Söz konusu kırk beş saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödenmektedir. Bu husus hem Fazla Çalışma Yönetmeliğinde hem de İş Kanununda belirtilmektedir. Bu durumda örneğin, işçinin saat ücreti 40 TL ise fazla çalışma yaptığı her saat için işçiye 60 TL ödenecektir.
Ayrıca yine mevzuatımızda günlük çalışma süresi on bir saat ile sınırlandırılmıştır. Mevzuatımıza göre günlük on bir saati aşan çalışmalar, haftalık çalışma süresini yani kırk beş saati aşmasa dahi günlük fazla çalışma olarak nitelendirilir. Bunun yanında işçilerin gece çalışmaları süreleri günde yedi buçuk saati geçemez. Gece çalışmalarında haftalık kırk beş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde yedi buçuk saati aşan gece çalışmaları için fazla çalışma ücreti ödenir. Yine mevzuatımızdaki düzenlemelere göre sağlık kuralları açısından günde en fazla yedi buçuk saat veya daha az çalışılması gereken işlerde bu süreyi aşan çalışma süreleri ve yedi buçuk saatten az çalışılması gereken işlerde de söz konusu günlük çalışma sürelerini aşan çalışmalar fazla çalışma olarak nitelendirilmektedir. Özellikle belirtilmesi gerekir ki söz konusu çalışmalarda haftalık kırk beş saat olan kanuni sürenin aşılmamış olmasının bir ehemmiyeti bulunmamaktadır. Kısacası bu çalışmalar haftalık olarak değil günlük olarak hesaplanır ve mevcut durumdaki fazla çalışma ücreti tespit edilir.
Unutulmamalıdır ki fazla mesai alacağı farklı yıllara ait olabilmektedir. Bu sebeple ilgili dönemlerdeki ücret neyse fazla mesai alacağı da ona göre hesaplanacaktır. Bu sebeple fazla mesai ücreti hesaplama panelimiz geriye dönük 6 yıllık hesaplama yapmanızı sağlayacak şekilde tasarlanmış olup sizlerin kolaylıkla fazla mesai ücreti hesabınızı yapmanızı sağlamaktadır. Zira, son ücrete göre hesaplama yapılması doğru sonuçlar vermeyecektir. Bu durumda fazla mesai alacağının hesabı için işçinin son brüt ücretinin bilinmesi yeterli olmayacaktır. Hesaplama yapılacak yılların brüt ücretlerinin fazla mesai ücreti hesaplama paneline ayrı ayrı girilmesi gerekmektedir.
Fazla Mesai Ücreti Alacağı Nasıl Alınır?
İşçi, işveren arasındaki iş ilişkisinde işçinin temel borcu iş görmek, işverenin temel borcu ise ücret ödemektir. İşçinin asıl alacağı aylık ücreti olup bunun yanında fazla mesai durumunda oluşan fazla mesai ücreti de işverenin işçiye karşı yerine getirmesi gereken ücret ödeme borcu kapsamındadır. Söz konusu işçi ücretleri İş Kanunu 32. Maddeye göre 5 yıllık zamanaşımına tabi olup yine işçilik alacakları Türk Borçlar Kanunu’na göre 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Söz konusu zamanaşımı, ücretlerin muaccel olmasıyla başlar. Fazla mesai ücretlerinin işveren tarafından işçiye ödenmemesi durumunda mevzuatımız işçiye kullanabileceği bazı hakları vermektedir.
Harbiye Hukuk Bürosu sizlerin yasal haklarınızı kullanırken herhangi bir kayba uğramamanız için sizlere deneyimi, çözüm odaklı yaklaşımı ve ilgisi iler her zaman profesyonel bir hizmet sunmaktadır. Söz konusu fazla mesai ücreti alacaklarınız ve daha fazla hukuki danışmanlık ve sorularınız için WhatsApp hattımızdan veya e-mail adresimizden bize ulaşabilirsiniz.