Çalışanların hafta tatili hakkı ve buna bağlı olarak kendisine ödenmesi gereken ücret, maaş Anayasadan doğan bir hak olup 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiştir. Anayasa’nın 50. maddesinde “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir” hükmü yer almaktadır. Haftalık ücretli izin hakkının amacı, işçinin bütün haftanın ve işin stresinden uzaklaşması, sosyalleşmesi, rahatlaması ve ailesiyle birlikte vakit geçirebilmesi olup tüm bunları yaparken de maaşının kesilmesi gibi maddi kaygılar içerisine girmesini engellemektir.
2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunun 3. maddesine göre, hafta tatili Pazar günüdür. Ancak bu kesin bir kural değildir. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 46. maddesinde, işçinin yedi günlük zaman dilimi içinde yirmi dört saat dinlenme hakkının bulunduğu belirtilmiştir. Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir. Yani işçi hafta tatilinde o gün çalışmasa bile ücretini hak eder. İşçinin hafta tatili ve buna bağlanan ücret alacağı ile ilgili düzenlemeler başlıca 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanun, 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun, 4857 sayılı İş Kanunu ve diğer kanunlarda özel olarak düzenlenmiştir. Bu yazımızda işçi için büyük öneme sahip olan aynı zamanda anayasal hakkı olan haftalık ücretli izin alacağı konusu ele alınacaktır. Dikkatle okumanızı öneririz.
Haftalık Ücretli İzin Alacağı Nedir?
Hafta tatilinin hangi gün yapılacağı konusu 2429 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanunun 3. Maddesinde düzenlenmiş ve buna göre genel tatil günü pazar günü olacaktır. Fakat bu kesin bir kural değildir. Pazar gününden başka bir gün de tatil günü olarak kararlaştırılabilir. İşçinin hangi gün hafta tatili kullanacağı işveren tarafından belirlenir, bu işverenin yönetim hakkı kapsamındadır.
İş Kanunu’nun 46. Maddesine göre “Bu Kanun kapsamına giren işyerlerinde, işçilere tatil gününden önce 63’üncü maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşulu ile yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) verilir.” Bu konuda önemli olan husus belirlenen iş günlerinde çalışmak koşulu ile işçiye kesintisiz 24 saat dinlenme hakkı verilmesidir. Tatilin hangi gün yapıldığı İş kanununa göre önemli olmayıp önemli olan işçiye yedi günlük bir çalışma zaman dilimi içerisinde kesintisiz olarak en az yirmi dört saat dinlenme (hafta tatili) hakkı verilmesidir. Hafta tatilinin yirmi dört saatten az olarak kullandırılması halinde Yüksek Mahkeme kararlarına göre hafta tatili hiç kullandırılmamış sayılır. Kesintisiz olması da çok önemlidir çünkü hafta tatili bölünemez. Örneğin, işçinin hafta tatili iznindeyken birkaç saat işe çağrılması halinde 24 saatlik kesintisiz dinlenme hakkı ihlal edilmiş olur.
Hafta tatili izinleri anayasada düzenlenen ve işçinin dinlenme hakkına ilişkin izinlerdir. Yargıtay içtihatlarına göre, hafta tatili izninin toplu olarak kullandırılması kabul edilmemekte ve bu durum yasal düzenlemenin amacına aykırılık olarak kabul edilmektedir. Hafta tatili o hafta içinde mutlaka kullandırılmak zorundadır. Kaldı ki hafta tatilinin getirilmesindeki amaç, tatil gününden önceki 6 gün çalışan işçinin kesintisiz 24 saat dinlenmesini sağlamaktır. Yargıtay uygulamalarında haftalık tatil izinlerinin toplu olarak kullandırılması konusunda 1 ay içerisinde kullandırılan 4 günün haftalık tatil izninden saymakta geri kalan günleri işverence verilen izinler olarak kabul ederek toplu kullanımı kabul etmediğini açıkça göstermektedir.
Hafta Tatiline Hak Kazanmada Çalışılmış Gibi Sayılan Haller
4857 Sayılı İş Kanunu’nun 46/2’e göre; “Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti tam olarak ödenir.
Şu kadar ki;
- a) Çalışmadığı halde kanunen çalışma süresinden sayılan zamanlar ile günlük ücret ödenen veya ödenmeyen kanundan veya sözleşmeden doğan tatil günleri,
- b) Ek 2’nci maddede sayılan izin süreleri,
- c) Bir haftalık süre içinde kalmak üzere işveren tarafından verilen diğer izinlerle hekim raporuyla verilen hastalık ve dinlenme izinleri,
Çalışılmış günler gibi hesaba katılır.
Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan işyerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işveren tarafından tatil edilmesi halinde haftanın çalışılmayan günleri ücretli hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılır.
Bir işyerinde işin bir haftadan fazla bir süre ile tatil edilmesini gerektiren zorlayıcı sebepler ortaya çıktığı zaman, 24 ve 25 inci maddelerin (III) numaralı bentlerinde gösterilen zorlayıcı sebeplerden ötürü çalışılmayan günler için işçilere ödenen yarım ücret hafta tatili günü için de ödenir.”
Haftalık Ücretli İzin Alacağı Neye Göre Belirlenir?
Haftalık ücretli izin alacağı neye göre belirlenir sorusuna cevaben bir işçinin hafta tatili ve bu kapsamdaki ücretini hak edebilmesinin koşulları verilebilir.
Çalışanın hafta tatiline hak kazanabilmesi için gereken şartlar şunlardır; öncelikle iş sözleşmesinin devam ediyor olması ve askıya alınmamış olması gerekmektedir. İşçinin 7 günlük bir zaman periyodunda hafta tatili gününden önceki iş günlerinde çalışmış olması gerekmektedir. İş Kanunu madde 46/2’de belirtilen çalışılmış sayılan haller de fiili çalışma gibi değerlendirildiğinden hafta tatiline hak kazanılmasında değerlendirilmeyecektir. İşçi İş Kanunu’na göre işçi olarak kabul edilen kişilerden olmalı ve yine İş Kanunu’nda yer alan bir işte çalışmalıdır.
İşçi İş kanununun 63. maddesinde sayılan çalışma saatlerine ve iş günlerine uygun olarak çalışmış olması gerekir. İş Kanunu madde 63’e göre “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Yer altı maden işlerinde çalışan işçilerin çalışma süresi; günde en çok yedi buçuk, haftada en çok otuz yedi buçuk saattir.” İşbu madde lafzından da anlaşılacağı üzere işçinin genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Bundan dolayı işçinin hafta tatilini ve bu kapsamdaki ücretini hak edebilmesinin diğer bir koşulu da haftanın çalışma günlerinde kırk beş saatlik çalışma süresini tamamlamış olması gerekir. Bu sürelerin hesaplanmasında İş kanunu 46.maddesinde sayılan ve işçinin fiilen çalışılmadığı halde çalışmış gibi sayılan süreler de göz önünde bulundurulur.
Haftalık Ücretli İzin Alacağı Nasıl Alınır?
İşçinin anayasal hakkı olan dinlenme hakkının kapsamındaki hafta tatili ücretinin ödenmemesi durumunda işçiler için hukuki imkanlardan yararlanabilme hakkı tanınmıştır. Yasaya göre haftalık tatil ücreti işçinin normal ücreti kapsamında değerlendirilmektedir. İş kanununa göre işçinin işverenin ücret ödeme borcuna karşılık değişmez ve yerine getirmek zorunda olduğu yükümlülüğü iş görme borcunu yerine getirmektir. Bunun bir istisnası olarak işçi, işverenin haftalık ücretini ödemesi gerektiği tarihten itibaren 20 gün içerisinde hala ücretini ödemez ise işçi iş görme borcunu yerine getirmekten kaçınabilir. Ve bu durumda sırf iş görme borcunu yerine getirmeyen işçinin iş akdi haklı sebeple feshedilemez. İşveren hafta tatili ücretini işçinin normal çalışma ücreti ile birlikte ödemelidir. Bu yüzden de normal çalışma ücretinin ödenmemesi durumunda olduğu gibi hafta tatili ücretinin ödenmemesi halinde de gecikme faizi işler. İş Kanunu 34. maddesi uyarınca işçinin hafta tatili ücretinin ödenmemesi halinde mevduata uygulanan en yüksek faiz oranları uygulanır. Yalnız hafta tatili ücreti alacağı da bir ücret alacağı olup zamanaşımı süresi 5 yıldır.
Hafta tatili ücreti alacağına dair uyuşmazlıklar için dava açılması gerekmekte olup bu davalar için görevli mahkeme İş Mahkemeleridir. Ancak dava sürecinden önce iş davalarında zorunlu arabuluculuk şartı mevcut olduğu için öncelikle arabuluculuğa başvurmak zorunludur aksi halde dava reddedilecektir. Arabuluculuk safhasında anlaşma sağlanamaması halinde arabuluculuk son tutanağının da ekine eklendiği dava dilekçesi ile İş Mahkemesinde dava açılabilir.
Arabuluculuk zorunlu başvuru şartı ve daha birçok hukuki tecrübe ve bilgi gerektiren haftalık ücretli izin alacakları gibi işçilik alacakları davaları zor ve hak kayıplarının yaşanmasına müsait davalardır. Atılan her adımın önemli olduğu bu davalarda hukuki bir yardım almak elzemdir. Bu yüzden alanında uzman ve tecrübeli iş hukuku avukatlarına sahip yetkin kadrosu ile Harbiye Hukuk ve Danışmanlık müvekkillerine haftalık ücretli izin alacağı gibi işçilik alacaklarının elde edilmesi konusunda yardımcı olmaktadır. Daha fazla bilgi ve hukuki yardım için bizimle hemen iletişime geçebilirsiniz.
Haftalık Ücretli İzin Alacağı Hesaplama
Hafta tatili izin hakkı işçiye kanunen bir hafta içerisinde kesintisiz olarak en az 24 saat (1 gün) izinli olmak hakkı tanınmasıdır. İşçi hafta tatilinde dinlenerek geçirdiği gün içinde ücretini hak eder. Bu ücret işçi çalışmadığı halde işverence işçiye ödenmek zorundadır. Hafta tatilinde çalışan işçinin ücretinin nasıl hesaplanacağı yasalarda düzenlenmemiş ise de Yargıtay tarafından hafta tatilinde yapılan çalışmanın fazla çalışma sayılacağı, buna göre ücretin yüzde elli zamlı ödenmesi gerektiği görüşü benimsenmiştir. Buna göre hafta tatilinde çalışılmışsa, çalışma karşılığı olmaksızın ödenmesi gereken bir yevmiyenin yanında, çalışmanın karşılığında bir buçuk yevmiye olarak ödenmelidir. Hafta tatili gününde çalışma yapılması halinde; hafta tatili ücreti alacaklarının saat ücreti üzerinden hesaplanması hatalıdır. Hafta tatilindeki çalışmanın o günün yevmiyesinin 1,5 katı olarak hesaplanması gerekmektedir. Örneğin günlük çalışma ücreti 1.000 TL olan işçinin, izin gününde çalıştırılması halinde işçi, izinli olduğu ama çalıştırıldığı gün için 1.500 TL’si olmak üzere toplam 2.500 TL almaya hak kazanacaktır. Haftalık ücretli izin alacağı brüt ücret üzerinden değil net ücret üzerinden hesaplandığı için ek yardımlar vs. hesaba katılmaz.
İşçinin kullanmadığı ve çalıştığı haftalık ücretli izin alacağı farklı yıllara ait olabildiği için her dönemdeki ücreti neyse yani haftalık izne hak kazandığı dönemdeki ücreti neyse haftalık ücretli izin alacağı da ona göre belirlenir. Kısacası hafta tatili ücretleri çalışılan dönem ücreti üzerinden hesaplanır. Son ücrete göre hesaplama yapılması doğru olmaz. Bu durumda hafta tatili ücretlerinin hesabı için haftalık izne hak kazandığı ve talep edilen yıllara göre ayrı ayrı o dönemin ücretlerinin bilinmesi şarttır.
Haftalık ücretli izin alacağı hesaplamalarınızı Harbiye Hukuk ve Danışmanlık güvencesiyle yapabilir, haftalık ücretli izin alacağı miktarınızı öğrenebilirsiniz. Harbiye hukuk ve danışmanlık bürosu tecrübeli ve alanında uzman iş hukuku avukatlarına sahip kadrosu ile sizlere en doğru ve güvenilir hukuki hizmeti vermeyi düstur edinmiştir.