Hemşirelerin Malpraktis Sorumluluğu (Hukuki Ve Cezai)

Hemşirelerin malpraktis sorumluluğundan kaynaklı ceza ve tazminat davalarında son yıllarda ciddi bir artış var. Hemşireler tarafından kusur ya da ihmal ile yanlış tedavi uygulanması ya da hiç tedavi uygulanmaması sonucu oluşan zarardan kaynaklı malpraktis davaları görülmektedir. Genelde malpraktis davalarında hekimlerin sorumluluğuna gidilse de hemşirelerin malpraktisten sorumlu olduğu hallerde bulunmaktadır. Bu yazımızda hemşirelerin malpraktisten kaynaklı sorumluluğunu inceleyeceğiz.

MALPRAKTİS AVUKATI İLETİŞİM

MALPRAKTİS NEDİR?

Malpraktis, sağlık hizmeti sunumu sırasında uygun ve etik olmayan davranış, bilgisizlik, ilgisizlik, özensizlik, deneyimsizlik veya yanlış tedavi nedeniyle hastanın zarara uğraması şeklinde tanımlanabilir. Diğer bir deyişle tıbbi malpraktis, hemşirelerin görevlerini yerine getirirken hatalı, kusurlu fillerinden dolayı meydana gelebilecek zararlardır.

MALPRAKTİS NEDENİYLE HEMŞİRELERİN SORUMLULUĞU

Hemşirelerin malpraktis sorumluluğu, tıbbi müdahalenin her aşamasında ortaya çıkabilir. Hemşireler sağlık hizmeti verirken aksaklıklara dikkat etmeli ve tıbbi hataların en aza indirilmesi için önlemler almalıdır. Hemşirelerin malpraktis sorumluluğu yaptıkları tıbbi hataların kasti veya taksirli olmasına bağlı olarak iki şekilde ortaya çıkabilir. Hemşirelerin gerekli tıbbi yardımı zamanında yapmaması halinde malpraktisten kaynaklı tıbbi sorumlulukları doğar. Bu gibi durumlarda hasta ve hasta yakınlarının tazminat talep etme hakları vardır. Eğer hemşireler yaptıkları tıbbi işlemle ilgili hastayı bilgilendirip onamını aldılarsa malpraktis sorumluluğundan kurtulma ihtimalleri vardır. Ancak hemşirenin hatalı işlemi sonucunda bir kişinin zarar görmesi durumunda hemşire hapis ya da adli para cezası ile yargılanır.

HEMŞİRELERİN MALPRAKTİS SORUMLULUĞU

Hemşirelerin malpraktis sorumluluğu cezai sorumluluk ve tazminat sorumluluğu olarak ikiye ayrılır.

Hemşirenin Cezai Sorumluluğu

Hemşirelerin malpraktis cezai sorumluluğundan bahsedebilmek için, öncelikle hemşirenin tıbbi müdahaleye uyan ve Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak kabul edilen hukuka aykırı bir hareketi gerçekleştirmiş olması gerekmektedir.

Hemşirelerin tıbbi uygulama hatalarından kaynaklanan ceza yargılaması kusurlu yaralama veya kusurlu öldürme suçlarından kaynaklanmaktadır. Her iki suç da işlendiğinde, suçun oluşması için kusurun bulunması gerekmektedir. Tıp alanındaki kusur, tıbbi uygulama sırasında bir hemşirenin mesleğinin gerektirdiği dikkat ve özeni göstermemesi durumunda ortaya çıkar.

TCK Madde 85
(1) Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi iki yıldan on beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Bir hemşireye malpraktis sorumluluğundan ceza verilebilmesi hastanın ölüm nedeninin, hemşirelik mesleğinin gerektirdiği dikkat ve özenin gösterilmemiş olması sonucunda meydana geldiğinin tespit edilmesine bağlıdır.

Bu madde ikinci hükmünde, cezanın ağırlaştırılmasını gerektiren nitelikli haller belirtilmiştir. Buna göre, eğer suç birden fazla insanın ölümüne veya bunun yanı sıra bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olduysa, on beş yıla kadar hapis cezası uygulanabilir.

TCK Madde 89 – 1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.

Hastanın yaralanmasının hemşirelik mesleğinin gerektirdiği dikkat ve özen eksikliği nedeniyle meydana gelmesi sonucunda hemşirenin malpraktis sorumluluğu doğar veTCK m.89’daki suç oluşur.

TCK Madde 53/6 –
(…) Belli bir meslek veya sanatın ya da trafik düzeninin gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla işlenen taksirli suçtan mahkûmiyet hâlinde, üç aydan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere, bu meslek veya sanatın icrasının yasaklanmasına ya da sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir. Yasaklama ve geri alma hükmün kesinleşmesiyle yürürlüğe girer ve süre, cezanın tümüyle infazından itibaren işlemeye başlar…”

Yönetmelik gereğince suçun işlenmesi durumunda, hemşire, mesleki faaliyetten men cezasıyla cezalandırılabilir. Bu ceza, üç aydan üç yıla kadar sürebilir

Hemşirenin Tazminat Sorumluluğu

Maddi tazminat; hemşirenin hukuki yönden sorumluluğunda, suçun değil ortaya çıkan maddi zararın tazminat yolu ile karşılanmasıdır. Hasta, hemşirenin malpraktis sorumluluğu nedeniyle açtığı malpraktis davasında tazminat talebini, gerektiğinde sözleşme veya haksız fiil temellendirilmiş yasal sebeplere dayanarak açma hakkına sahiptir.

Hemşirenin insana sağlık açısından müdahale yapmasının hukuka uygun olduğunun kabul edilmesi için;

1. Sağlık çalışanının yaptığı müdahalenin, yetki alanı içinde bulunup, bulunmadığına
2. Müdahalenin mesleki gerekliliklere uygun olarak yapılıp yapılmadığına,
3. Kişi müdahaleyi rızası ile kabul edip etmediğine, kişinin rızasının alınmasının mümkün olmadığı durumlarda, tıbbi müdahalenin zorunlu olup olmadığına bakılır.

HEMŞİRE HAKKINDA SORUŞTURMA İZNİ SÜRECİ

Tıbbı müdahale yapılması sonucunda hemşirenin kusuru veya ihmali ile zarar gören hasta veya hasta yakınları, hemşirenin malpraktis cezai sorumluluğundan hareketle Cumhuriyet Savcılıklarına şikayette bulunabilirler.

Şikayet sonucu hemşirelerin malpraktis sorumluluğu ile ilgili işledikleri suçlar kapsamında ilgili savcılık, öncelikle memurun bağlı olduğu kuruma yani idareye soruşturma izni için başvurmalıdır.

Zira suç isnadı için eylemin gerçekleştiği tarihinde kamu görevini ifa eden hemşire hakkında 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun uyarınca soruşturma işlemlerinin başlatılması idarenin onayına tabidir.

Savcılık ilgili makam tarafından soruşturma izni verilmesi ile, suç ve delil araştırması yaparak soruşturmayı tamamlar. Bu aşamada savcılık tarafından kovuşturmaya yer olmadığı kararı (KYOK) verilebilir. Ancak savcılık yeterli suç şüphesinin varlığını tespit ettiği takdirde iddaname hazırlayarak mahkemeye sunar.

İddianame mahkeme tarafından kabul edildiğinde yargılama aşamasına geçilir. Bu şekilde soruşturma aşaması tamamlanmış ve kovuşturma aşamasına geçilmiş olunur. Burada delilleri etraflıca değerlendirecek olan mahkeme suçun tespit ederse cezaya veya güvenlik tedbirlerine hükmeder. Ancak mahkeme sanık tarafından suçun işlenmediğine kanaat getirirse sanık hakkında beraat kararı verir.

KOMPLİKASYON-MALPRAKTİS AYRIMI

Malpraktis meydana gelen zararın hekimin kusuru neticesi oluştuğu anlamında gelir. Komplikasyon hekimin her türlü dikkat ve özeni göstermesine rağmen meydana gelebilecek olumsuz ihtimallerdir. Malpraktiste hekim ya da sağlık personeli oluşan zarardan sorumlu tutularak tazminata mahkum edilirken, komplikasyonda hekim ceza davasından beraat eder, tazminat davasında ise hastanın açtığı dava reddedilir. Ancak komplikasyon bakımından iki önemli ayrıntı bulunmaktadır. Bunların ilki komplikasyon aydınlatması diğer ise komplikasyon yönetimidir.

Komplikasyon aydınlatması, hekimin tıbbi müdahale öncesi hastayı olası komplikasyonlar bakımından aydınlatması, bilgilendirmesi ve bu aydınlatma neticesinde hastanın tıbbi işlem için onamını alması anlamına gelir. Eğer hekim olası komplikasyonlar konusunda hastasını aydınlatmamışsa ve bu komplikasyon meydana gelerek hastaya zarar vermişse hekim hiçbir kusuru bulunmasa dahi aydınlatma yapmadan müdahaleyi gerçekleştirdiği için kusurlu kabul edilmektedir.

Komplikasyon yönetim ise hekimin komplikasyonlara hazırlıklı olması ile ilgilidir. Hekimin olası komplikasyonlar konusunda tıbbi işlem öncesi tedbirli olması, gerekli ekipmanları hazırlaması, komplikasyonun meydana gelmesi halinde bunu önleyecek ya da etkisini azaltacak uygun işlem ve müdahaleleri gerçekleştirmiş olması komplikasyon yönetiminin unsurlarıdır. Hekim gerekli tedbirleri almadığı ve komplikasyonun verdiği zararı önleyebilecekken önleyemediği ya da artmasına sebebiyet vermidiği takdirde yine mahkeme tarafından kusurlu kabul edilebilecektir.

HEMŞİRELİKTE MALPRAKTİS ÖRNEKLERİ

Hemşirelerin malpraktis sorumluluğunu doğuran bazı örnekler:

• Hekim istemine veya varolan protokola uyulmaması,
• İlaçlarla ilgili hatalar, yanlış veya uygun olmayan malzeme kullanılması,
• Bakım standartlarını uygulama/izleme yetersizliği,
• Yabancı cisim unutulması,
• İzlem ve iletişim yetersizliği,
• Kayıt tutma yetersizliği,
• Değerlendirme yetersizliği,
• Nöbet teslim kurallarına uyulmaması,
• Hasta güvenliği ve koruyuculuğu ile ilgili girişimlerin yetersizliği vb. (Hastayı düşürme ve hastanın zarar görmesi),
• Gerekli malzemelerin steril edilmemesi,
• Standart uygulamaların dışına çıkılmasıdır.

HEMŞİRELERİN MALPRAKTİS SORUMLULUĞUNDA DOKTOR TALİMATI

Hemşireler doktordan aldıkları talimat ile hareket etmektedirler. Bu noktada hemşirelerin malpraktis sorumluluğundan bahsedebilmek için öncelikle doktorun verdiği kararın doğru olup olmadığının incelenmesi gerekmektedir. Eğer doktorun verdiği talimat tıbbi standart bakımından hatalı ise ve de hemşire bu durumun hatalı olduğunu mesleki bilgisi itibariyle bilebilecek durumda değilse artık hemşirenin kusurundan bahsedilemeyecektir.

Ancak doktor tarafından verilen talimatta hatalı değilse ve de oluşan zarar tamamen hemşirenin hatalı uygulamasından kaynaklanıyorsa ortaya çıkan zarar bakımından hemşirenin malpraktis sorumluluğu tek başına doğar.

DOĞUM SIRASINDA OLUŞAN MALPRAKTİSTEN EBELERİN SORUMLULUĞU

Doğum sırasında; ebelerin dikkatli hatalı işleminden kaynaklanan durumlar sonucunda doğum travması, bilinçsiz uygulamalar, fetal distres ve baş pelvis uyuşmazlığının tanılanamaması, neonatal resüsitasyon uygulamasında hatalar, hipoglisemi ve hiperbilirubinemi gelişmesini tanılamada başarısızlık, hatalı ilaç uygulamaları ve hastane enfeksiyonları gibi malpraktis olguları görülmektedir.

Ebeler tarafından yapılan bu hatalı uygulamaların nedenleri arasında dikkatsizlik, tedbirsizlik, ihmal, doğru tanı koyamama, doğru karar verememe, beceri eksikliği, gereksiz müdahalelerde bulunma, yetki sınırını aşan girişimleri uygulama ve doğru kayıt tutmama yer almaktadır. Ebeler tıbbi müdahale esnasında hataları sonucu meydana gelen zarardan sorumlu olurlar. Bu zarardan dolayı aynı hemşireler gibi hem ceza davasına hem de tazminat davasına konu olabilir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Hemşire Doktor Olmadan Enjeksiyon Yapabilir Mi?

Hemşire, kısa süreliğine de olsa hekimin yerine geçip, hastanın tedavisini düzenleyemez. Hemşirenin müdahalesi, sadece ilk ve acil yardımla sınırlı kalmalıdır. Ancak hekimin talimatı doğrultusunda hemşire hastaya enjeksiyon yapabilir. Doktorun yanında olmasına gerek yoktur.

Hemşirenin Görev Ve Sorumlulukları Nelerdir?

• Hasta bakım gereksinimlerini değerlendirmek ve planlamak,
• Hastaları tetkikler için hazırlamak,
• Operasyon öncesi ve sonrası hastaya bakım sağlamak,
• İlaç ve serumları uygulamak,
• Hastaların tıbbi öykülerini rapor etmek ve durumlarındaki değişiklikleri izlemek,
• Hasta kan örneği alarak kayda geçirmek,
• Hastanın; kan basıncı, şeker, ateş ölçümlerini yaparak raporlamak,
• Araba kazası, yanık, kalp krizi ve felç gibi acil tıbbi durumlarda anında bakım sağlamak,
• Hasta bakımının, fiziksel aktivite ve uygun beslenmeyi içeren her yönüne dikkat etmek,
• Hastaya, arkadaşlarına ve ailesine psikolojik ve manevi destek vermek,
• Yönetmeliklere uyarak güvenli ve temiz çalışma ortamını korumak,
• Meslek profesyonelleriyle birlikte çalışmak.

Hatalı İlaç Uygulaması Nedeniyle Hemşirenin Sorumluluğu

Hemşireler doktordan aldıkları talimat ile hareket etmektedirler. Eğer hemşire doktorun verdiği talimat ile hastaya uygulanacak ilacın uygulanmasının tıbbi standart bakımından hatalı olduğunu mesleki bilgisi itibariyle bilebilecek durumda değilse artık hemşirenin kusurundan bahsedilemez.

Malpraktis Nedeniyle Hemşireye Verilebilecek Cezalar Nelerdir?

Türk Ceza Kanunu m.89’da geçen taksirle yaralama suçunun basit halinin cezası üç aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Hemşirenin hatalı tedavi (malpraktis) uygulaması sonucunda cezai sorumluluğu oluşacaktır. Fiilin bilinçli taksirle işlenmesi halinde ceza miktarı üçte birinden yarısına kadar artacaktır. Türk Ceza Kanunu m.89’un devam maddelerinde sayılan nitelikli hallerin gerçekleşmesi durumunda ceza arttırılacaktır.

Türk Ceza Kanunu madde 85’te geçen taksirle öldürme suçu sonucu hemşire üç yıldan altı yıla kadar hapis cezası almaktadır. Türk Ceza Kanunu m.85’in devam maddelerinde sayılan nitelikli hallerin gerçekleşmesi durumunda ceza arttırılacaktır.

Malpraktis Ceza Davası Avukatlık Ücreti Ne Kadardır?

Malpraktis ceza davalarında avukatlık ücretinin asgari tarifesi 2024 yılı itibariyle EN AZ 17.900 TL’dir.

DİLARA GÜL ERBAŞ