OTURMA İZNİ NASIL ALINIR?

Oturma izni (ikamet izni), yabancı uyruklu kişilerin Türkiye’de belirli sürelerden daha uzun kalabilmek için almaları gereken resmi izindir. Özellikle vize veya vize muafiyeti kapsamında tanınan süreden (genellikle en fazla 90 gün) daha fazla Türkiye’de kalmak isteyen herkesin oturma izni edinmesi zorunludur. Oturma izni alabilmek için öncelikle İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı’nın e-ikamet sistemi üzerinden başvuru formu doldurulur ve ardından ikamet edilen ildeki İl Göç İdaresi Müdürlüğü’nden randevu alınarak gerekli belgelerle birlikte başvuru yapılır. Belirlenen randevu gün ve saatinde tüm evraklarla müdürlüğe giderek başvuru tamamlanmalıdır. Geçerli bir mazeret olmaksızın randevusuna gitmeyen yabancıların başvurusu yapılmamış sayılır. Mazeretin kabulü için göç idaresi tarafından kanıtlayıcı belgeler istenebilir.

OTURMA İZNİ NEDİR?

Modern devletler, insan haklarının korunması ve hukukun düzenli uygulanmasını sağlamak adına yabancılara da bazı hak ve yükümlülükler tanımaktadır. Oturma izni (ikamet izni) de Türk vatandaşı olmayan kişilere Türkiye sınırları içinde yasal olarak kalma hakkı veren bir izin türüdür. Vize süresi dolan, vize muafiyet süresi biten veya 90 günden fazla kalacak olan yabancıların, ülkeyi terk etmeden önce İl Göç İdaresi’ne başvurarak ikamet izni almaları zorunludur.

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu uyarınca oturma izni alan yabancı, eğer bu izni 6 ay içinde kullanmaya başlamazsa (yani Türkiye’ye giriş yapmazsa), izin geçerliliğini yitirir. Kanunda ayrıca sınırlı sayıda tutulan bazı yabancı grupları oturma izninden muaf tutulmuştur. Aşağıdaki yabancılar, belirtilen koşullarda ikamet izni almadan Türkiye’de kalabilir:

1. Kısa süreli ziyaretçiler: Vizeyle veya vizeden muaf olarak gelen ve 90 güne kadar Türkiye’de kalanlar, vize veya muafiyet süresi boyunca ikamet izninden muaftır.
2. Vatansız kişiler: Vatansız Kişi Kimlik Belgesi sahipleri (haymatloslar) ikamet izni olmadan kalabilirler.
3. Diplomatlar: Türkiye’de görevli diplomatik ve konsüler memurlar ikamet izninden muaftır.
4. Diplomatların aileleri: Diplomatik misyonlarda görevli memurların Dışişleri Bakanlığı’nca bildirilen aile üyeleri muaftır.
5. Uluslararası kuruluş çalışanları: Türkiye’deki uluslararası kuruluş temsilciliklerinde çalışan ve statüleri anlaşmalarla belirlenmiş yabancılar muaftır.
6. Özel anlaşma kapsamındakiler: Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalarla ikamet izninden muaf tutulan yabancılar (anlaşma hükümleri çerçevesinde) muaftır.
7. Vatandaşlıktan çıkanlar: 5901 sayılı Kanun’un 28. maddesi kapsamında doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni ile Türk vatandaşlığını kaybedenler ve üçüncü dereceye kadar altsoyları (mavi kartlılar) ikamet izni almadan kalabilirler.
8. Uluslararası koruma statüsündekiler: Uluslararası koruma başvuru sahibi kimlik belgesi sahibi olanlar ile mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü verilen yabancılar (yabancı kimlik numarası içeren kimlik belgeleriyle) ikamet izninden muaftır.

Yukarıda 3, 4, 5 ve 6 numaralı bentlerde sayılan yabancılara (diplomatlar, aileleri, uluslararası kuruluş personeli, anlaşma ile muaf tutulanlar), İçişleri Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı’nca birlikte belirlenen özel bir belge düzenlenir. Bu durumdaki yabancılar, ikamet izninden muaf oldukları durum sona erdikten sonra Türkiye’de kalmaya devam edeceklerse en geç 10 gün içinde ikamet izni almak üzere valiliğe (Göç İdaresine) başvurmak zorundadır.

Hiçbir yabancı, yasal bir dayanak olmaksızın başka bir ülkede süreklilik arz edecek şekilde barınamaz. Bu nedenle, Türkiye’de yabancıların yasal kalışını sağlamak için farklı ikamet izni türleri belirlenmiştir. Göç İdaresi Başkanlığı tarafından kabul edilen başlıca 6 farklı oturma izni türü bulunmaktadır. Bunlar:

• Kısa Dönem İkamet İzni – Kısa Dönem İkamet İzni
• Aile İkamet İzni – Aile İkamet İzni
• Öğrenci İkamet İzni – Öğrenci İkamet İzni
• Uzun Dönem İkamet İzni – Uzun Dönem İkamet İzni
• İnsani İkamet İzni
• İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni

Yabancı kişiler, kendi durumlarına ve Türkiye’de kalış amaçlarına en uygun ikamet izni türüne başvurmalıdır. Aşağıda bu ikamet izni çeşitlerinin detaylarına değinilmiştir.

KISA DÖNEM İKAMET İZNİ

Türkiye’de vize veya vize muafiyet süresinden daha uzun süre kalmak isteyen yabancılar, kanunda belirtilen belirli hallerde kısa dönem ikamet iznine başvurabilirler. Kısa dönem ikamet izni, diğer ikamet izinlerine kıyasla daha esnek amaçlarla verilebilen ve genellikle 1 yıl (mevzuata göre en fazla 2 yıl) süreyle tanınan bir izin türüdür. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 31. maddesinde, kısa dönem ikamet iznine başvurabilecek yabancılar sınırlı olarak sayılmıştır. Buna göre aşağıdaki amaçlarla Türkiye’de bulunacak yabancılar kısa dönem oturma izni alabilir:

• Bilimsel araştırma amacıyla Türkiye’ye gelecek olanlar,
• Türkiye’de taşınmaz malı (ev, daire vs.) bulunanlar,
• Ticari bağlantı kuracak veya iş kuracak olanlar,
• Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklar,
• Türkiye’nin taraf olduğu anlaşmalar veya öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim, staj vb. amaçlarla gelecekler,
• Turizm amaçlı Türkiye’de kalacaklar,
• Kamu sağlığına tehdit oluşturan hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecek olanlar,
• Adli veya idari bir makamın talep veya kararıyla Türkiye’de kalması gerekenler,
• Aile ikamet izninden kısa dönem izne geçen yabancılar,
• Türkçe dil kurslarına katılacaklar,
• Kamu kurumları aracılığıyla eğitim, araştırma, staj veya kurs programlarına katılacaklar,
• Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayıp mezuniyet tarihinden itibaren 6 ay içinde başvuranlar,
• Türkiye’de çalışmayan ancak Cumhurbaşkanınca belirlenen kapsam ve tutarda yatırım yapacak yabancılar ile onların yabancı eşi, kendisinin ve eşinin ergin olmayan veya bakmakla yükümlü yabancı çocukları,
• Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti vatandaşları.

Yukarıdaki kategorilerden birine giren yabancılar, gerekli belgeleri sağlayarak kısa dönem ikamet izni alabilirler. Kısa dönem ikamet izni, kanunda en fazla 2 yıla kadar verilebilecek şekilde düzenlenmiştir (uygulamada genellikle 1 yıllık verilir ve gerekirse uzatılır). Bu izni alan yabancılar, ikamet izin belgesini aldıktan sonra 20 iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıt yaptırmakla yükümlüdür. Ayrıca kısa dönem ikamet izni veriliş amacı dışında kullanılırsa (örneğin turizm izni alıp fiilen çalışmak gibi) iptal edilir.

AİLE İKAMET İZNİ

Aile ikamet izni, Türk vatandaşlarının, Mavi Kart sahiplerinin veya Türkiye’de yasal ikamet izniyle bulunan yabancıların; yabancı eşleri ile kendilerinin veya eşlerinin ergin olmayan ya da bağımlı yabancı çocukları için verilen ikamet izni türüdür. Aile ikamet izninin amacı, ailenin bir arada yaşamasının sağlanması olduğundan idarenin bu izni verirken takdir yetkisi sınırlıdır (aile birliğinin korunması, Anayasal bir değer olduğu için). Aile ikamet izni her defasında en fazla 3 yıl süreyle verilebilir ve hiçbir durumda destekleyici kişinin (sponsorun) ikamet süresini aşamaz.

Aile ikameti başvurusunda destekleyici olarak adlandırılan ve aile bağını sağlayan kişide bazı şartlar aranır. Destekleyici (Türk vatandaşı, Mavi Kartlı ya da ikamet izni sahibi yabancı olabilir) için aranan başlıca koşullar şunlardır:

1. Yeterli gelir: Destekleyici, ailedeki kişi sayısı başına en az asgari ücretin üçte biri kadar aylık gelire sahip olmalıdır ve toplam geliri de asgari ücretin altında olmamalıdır (örneğin 4 kişilik aile için aylık gelir en az 4 × 1/3 asgari ücret olmalı).
2. Uygun konut ve sigorta: Ailenin genel sağlık ve güvenlik standartlarına uygun bir barınma şartı (ikametgah) olmalı ve tüm aile fertlerini kapsayan geçerli bir sağlık sigortası yaptırılmış olmalıdır.
3. Adli sicil temizliği: Başvuru tarihi itibarıyla destekleyici, son beş yıl içinde aile düzenine karşı herhangi bir suçtan hüküm giymemiş olmalı ve bunu adli sicil kaydı ile belgelendirmelidir.
4. İkamet süresi: Destekleyici, Türkiye’de en az 1 yıldır ikamet izniyle kesintisiz olarak bulunuyor olmalıdır (Türk vatandaşları için bu şart aranmaz tabi ki, yabancı sponsor için geçerli).
5. Adres kaydı: Destekleyicinin Adres Kayıt Sistemine kayıtlı bir adresi olmalıdır.

Aile ikamet izni başvurusu sırasında hem destekleyicinin hem de aile üyesi başvurucuların bu şartları sağladığına dair belgeler incelenir. Aile ikamet izni hakkında daha detaylı bilgiye sitemizde ilgili makalelerden ulaşabilirsiniz; ayrıca başvuru sürecinde uzman avukatlarımızdan destek alarak işlemlerinizi hatasız yürütmeniz mümkündür. Unutmayınız, aile ikamet izni başvurusu reddedilirse, karara karşı itiraz veya yargı yoluna başvurulabilir (aşağıda detaylandırılmıştır).

ÖĞRENCİ İKAMET İZNİ

Öğrenci ikamet izni, Türkiye’deki bir eğitim kurumunda öğrenim gören yabancı öğrencilere, eğitimleri süresince ülkede yasal olarak kalma hakkı tanıyan oturma izni türüdür. Bu izni alan yabancı öğrenciler, dilerlerse ayrıca çalışma izni başvurusu yaparak yasal çalışma hakkı da elde edebilirler (yükseköğrenim öğrencileri için belirli saat kısıtları vardır). Öğrenci ikamet iznine başvurabilecek kişiler şunlardır:

• Yükseköğretim öğrencileri: Türkiye’de bir üniversitede ön lisans, lisans, yüksek lisans veya doktora (PhD) programına kayıtlı yabancı öğrenciler.
• İlk ve ortaöğretim öğrencileri: Anne, baba veya yasal vasi gözetiminde Türkiye’de ilköğretim veya lise düzeyinde eğitim alan yabancılar (18 yaş altı). Bu öğrencilerin aileleri veya sponsorları tarafından bakım ve masraflarının üstlenildiği belgelendirilmelidir.
• Kamu kurumları aracılığıyla eğitim alacak yabancılar: Türk kamu kurumlarının bursu veya programıyla eğitim, staj vb. amaçlarla gelen öğrenciler.

Öğrenci ikamet izni başvuruları da diğerleri gibi e-ikamet sistemi üzerinden çevrimiçi yapılır. Gerekli bilgiler girilip randevu alındıktan sonra, İl Göç İdaresi’ne istenen belgelerle birlikte başvurarak işlemi tamamlamak gerekir. Kanunen, başvuruda istenen belgeler eksiksiz ise ve olağanüstü bir durum yoksa en fazla 90 gün içinde öğrenci ikamet izni başvurusu sonuçlandırılır. Öğrenci ikamet izni, öğrencinin öğrenim gördüğü süreye göre verilir (en fazla 1 yıllık olup eğitim devam ediyorsa yıllık olarak yenilenir). Bu izin, sadece öğrenciye hak tanır; öğrencinin ailesine bu yolla oturma hakkı geçmez.

UZUN DÖNEM İKAMET İZNİ

Uzun dönem ikamet izni, Türkiye’de uzun yıllar yasal olarak ikamet etmiş yabancıların alabildiği ve süresiz olarak geçerli olabilen bir oturma izni türüdür. Uzun dönem ikamet izni, daimi oturma izni gibi düşünülebilir; kişinin ikamet süresi için bir son tarih bulunmaz. Ancak mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma statüsü sahipleri, insani ikamet izni sahipleri ve geçici koruma altında olan yabancılar uzun dönem ikamete başvuramazlar (kanun bu istisnaları getirmiştir).

Uzun dönem ikamet izni, İçişleri Bakanlığı’nın onayı ile valilikler (İl Göç İdaresi) tarafından verilir. Bu izne başvurabilmek için yabancının bazı nitelikleri taşıması gerekmektedir. Kanunun 43. maddesine göre uzun dönem ikamet izni başvuru şartları şunlardır:

• Kesintisiz en az 8 yıl ikamet: Başvuru sahibi, Türkiye’de kesintisiz olarak en az sekiz yıl geçerli ikamet izni ile kalmış olmalıdır. (Kesintisiz sürenin hesaplanmasında, kısa süreli yurt dışı çıkışlar belirli koşullarda bütünlük bozmuyor; Göç İdaresi buna dikkat ediyor.)
• Sosyal yardım almamış olmak: Son üç yıl içinde devlet kurumlarından sosyal yardım desteği almamış olmalıdır.
• Yeterli ve düzenli gelir: Kendisinin ve varsa ailesinin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir kaynağı bulunmalıdır (örneğin çalışıyorsa maaş, emekliyse emekli aylığı, kirayla geçiniyorsa düzenli kira geliri vb. belgeleyebilmelidir).
• Sağlık sigortası: Geçerli bir sağlık sigortası sahibi olmalıdır (Türkiye’de özel sağlık sigortası veya SGK kapsamında genel sağlık sigortası).
• Kamu düzenine tehdit oluşturmamak: Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından Türkiye’de bulunması sakıncalı olmamalıdır (örneğin ciddi suç sabıkaları veya terör bağlantısı gibi durumlar olmamalı).

Yukarıdaki şartları sağlayan yabancılar, Bakanlık onayıyla süresiz oturma iznine hak kazanabilirler. Ayrıca, İçişleri Bakanlığı tarafından belirli yabancılar uzun dönem izne layık görülürse (örneğin ülkeye bilimsel, ekonomik, kültürel fayda sağlayan kişiler gibi) bu kişiler için bazı şartlar esnetilebilir (8 yıl kuralı gibi) ancak kamu düzeni ve güvenliği şartı her durumda aranır.

Uzun dönem ikamet iznine sahip yabancılar, kanunun öngördüğü istisnalar haricinde Türk vatandaşları ile hemen hemen aynı haklara sahip olurlar. Örneğin uzun dönem izni olan bir yabancı; askerlik yapma yükümlülüğüne tabi değildir, ancak Türk vatandaşlarının yararlandığı birçok haktan yararlanabilir. Uzun dönem ikamet izni sahibi kişiler seçme ve seçilme hakkı ile kamuda çalışma hakkı dışındaki haklardan (örneğin sosyal güvenlik, emeklilik, taşınmaz edinme, yatırım yapma, araç satın alıp kayıt ettirme vb.) Türk vatandaşlarına benzer şekilde faydalanabilirler. Bu bakımdan uzun dönem ikamet izni çok avantajlıdır çünkü ikamet süresi sınırı olmadan Türkiye’de yaşamaya devam edebilirler ve her yıl oturma izni uzatma derdi ortadan kalkar.

İNSANİ İKAMET İZNİ

İnsani ikamet izni, diğer ikamet türlerinin karşılamadığı istisnai durumlar söz konusu olduğunda verilen özel bir ikamet iznidir. Bu izin, Bakanlık onayı ile valilik (İl Göç İdaresi) tarafından en fazla 1 yıllık sürelerle verilebilir ve gerekli görüldüğünde uzatılabilir. İnsani ikamet izni, normalde ikamet izni almak için aranan şartlar (gelir, sağlık sigortası, pasaport vb.) aranmaksızın verilebilir, çünkü burada amaç zorlu insani durumlarda yabancının mağduriyetini önlemektir.

Kanunda belirtilen hallere göre, aşağıdaki durumlarda insani ikamet izni verilebilir:

• Çocuğun yüksek yararı varsa: Eğer başvuru yapan kişi çocuk ise ve oturma izni verilmesi çocuğun yüksek menfaatine olacaksa insani ikamet izni verilebilir.
• Sınır dışı edilememe durumu: Yabancı hakkında sınır dışı etme kararı veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alınmış olmasına rağmen, çeşitli nedenlerle yabancının Türkiye’den çıkışı fiilen sağlanamıyorsa ya da Türkiye’den ayrılması makul veya mümkün görülmüyorsa (örneğin ciddi bir hastalık nedeniyle uçamıyorsa veya gideceği ülke kabul etmiyorsa) insani ikamet izni tanınabilir.
• Kanunen deport yapılamayan haller: Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 55. maddesi uyarınca bazı yabancılar hakkında sınır dışı kararı alınamaz. Bu kapsamdaki kişiler de insani ikamet izni alabilir. Kanuna göre, şu kişiler hakkında sınır dışı etme kararı uygulanamaz:
• Hayati tehlike riski olanlar: Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezası, işkence, insanlık dışı veya onur kırıcı ceza veya muamele görme riski bulunanlar,
• Sağlık, yaş, hamilelik nedeniyle seyahat edemeyecek durumda olanlar,
• Hayati tehlike arz eden hastalığın tedavisi Türkiye’de devam eden ve gönderileceği ülkede tedavi imkanı olmayanlar,
• İnsan ticareti mağdurları (mağdur destek sürecinden yararlananlar),
• Şiddet mağdurları (psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağduru olup tedavileri devam edenler).
• Yargı süreci devam ederken: Yabancının başvurusu deport, uluslararası koruma (iltica) gibi konularda yargı sürecine taşınmış ise (itiraz davası devam ediyorsa) bu süreç sonuçlanana kadar insani ikamet izni verilebilir.
• İlk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülke işlemleri sürerken: Mülteci başvurusu yapan bir yabancının başka bir güvenli ülkeye gönderilmesi süreci devam ederken arada insani izin verilebilir.
• Acil veya kamu yararı durumları: Acil hallerde, Türkiye’nin menfaatlerinin veya kamu düzeni/güvenliğinin korunması açısından yabancının Türkiye’ye girişine veya ülkede kalmasına izin verilmesi gerekiyorsa fakat kişi normal ikamet izni şartlarını karşılayamıyorsa, insani ikamet izni verilebilir.
• Olağanüstü durumlar: Savaş, iç karışıklık, doğal afet gibi olağanüstü durumlarda da insani ikamet iznine karar verilebilir.

İnsani ikamet izni kapsamında, başvuru sahiplerinin yukarıda sayılan durumlarını belgelendirmeleri yeterlidir; gelir, sigorta gibi diğer koşullar aranmaz. Bu izin türü, bürokratik olarak daha hızlı ve kolay verilmesi amaçlanan bir izin olsa da pratikte evrak ve prosedür süreçleri bazen uzun sürebilmektedir (özellikle değerlendirme gerektiren hassas durumlar söz konusu olduğu için). İnsani ikamet izni alan kişiler için durumları normale döndüğünde uygun diğer ikamet izni türlerine geçmeleri beklenir.

OTURMA İZNİ NASIL ALINIR

İNSAN TİCARETİ MAĞDURU İKAMET İZNİ

İnsan ticareti mağduru ikamet izni, insan ticareti suçunun mağduru veya mağduru olabileceğinden şüphelenilen yabancılara verilen özel bir oturma iznidir. İnsan ticareti, modern kölelik olarak da anılan ve uluslararası alanda ağır suç kabul edilen bir durumdur. Türkiye, 2000 yılında imzaya açılan Palermo Protokolü’nü 2003’te ve Avrupa Konseyi Sözleşmesi’ni 2009’da onaylayarak insan ticaretiyle mücadelede yükümlülükler üstlenmiştir. Her yıl binlerce erkek, kadın ve çocuk uluslararası insan tacirlerinin kurbanı olmaktadır.

Türk hukukunda, 6458 sayılı Kanun’un 48. maddesi insan ticareti mağduru ikamet iznini düzenlemektedir. Buna göre, insan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe bulunan yabancılara, yaşadıkları travmanın etkisinden kurtulabilmeleri ve yetkililerle iş birliği yapıp yapmamaya karar vermeleri amacıyla valiliklerce 30 gün süreli ikamet izni verilir. Bu 30 günlük süre, mağdurun “düşünme ve iyileşme süresi” olarak tanımlanabilir. İnsan ticareti mağduru ikamet izni verilirken, diğer ikamet izinlerinde aranan şartlar (pasaport, gelir, sağlık sigortası vb.) değerlendirilmez.

İnsan ticareti mağduru ikamet izni, mağdurun durumuna göre en fazla altışar aylık sürelerle uzatılabilir ve toplamda 3 yılı geçemez. Bu izin süresinin amacı, mağdura toparlanması ve geleceğine ilişkin karar vermesi için zaman tanımaktır. Ancak, bu süre içerisinde mağdur kendi isteğiyle tekrar insan tacirleriyle iletişime geçerse veya insan ticaretiyle bağlantılı faaliyetlere dönerse, ikamet izni derhal iptal edilir.

Her ikamet izni türü için başvuru yapacak yabancılardan istenen şartlar ve belgeler farklılık gösterebilir. Bu nedenle, yabancı hangi oturma izni türünden yararlanmak istiyorsa, başvuru öncesinde şartlarını dikkatlice incelemeli, belgelerini buna göre hazırlamalıdır. Başvurular genellikle e-ikamet sistemi üzerinden çevrimiçi form doldurulmasıyla başlar. Sonrasında alınan randevuda, ilgili Göç İdaresi Müdürlüğü’ne istenen belgeler sunularak başvuru tamamlanır. Unutulmamalıdır ki, randevu gününde geçerli bir mazeret olmaksızın gitmeyen yabancıların başvurusu hiç yapılmamış kabul edilir.

OTURMA İZNİ BAŞVURUSU NEREYE YAPILIR?

Oturma izni almak için yapılacak başvurular iki aşamalıdır: öncelikle çevrimiçi başvuru, ardından fiziki başvuru. Yabancı uyruklu kişi, ilk olarak Göç İdaresi’nin resmi e-ikamet internet sitesine girerek kendine uygun ikamet izni türünü seçmeli ve karşısına çıkan başvuru formunu eksiksiz doldurmalıdır. Bu çevrimiçi işlem bir ön başvuru niteliğindedir. Sistem size uygun bir randevu tarihi ve saati verir.

Daha sonra, başvuru sahibi ikamet edeceği şehrin İl Göç İdaresi Müdürlüğü’nden (valilik göç birimi) randevu almış olarak, belirtilen tarih ve saatte orada hazır bulunmalıdır. Randevuya giderken, başvuru türüne göre istenen tüm belgelerin asılları ve kopyaları hazır olmalıdır. Her ikamet izni türü için gerekli belgeler farklı olabileceğinden, randevu öncesinde ilgili İl Göç İdaresi’yle iletişime geçerek güncel belge listesini öğrenmek faydalı olacaktır. Ayrıca, yetkili bir avukatınız varsa sizin adınıza başvuru sürecini takip edebilir.

Önemli: Randevu gün ve saatinde, belirlenen göç idaresi ofisinde bulunmazsanız başvurunuz geçersiz sayılır ve süreç yeniden başa döner. Bu nedenle randevuya zamanında gitmeye özen gösterin veya gecikme/katılamama durumu olursa bunu belgeleyebilecek bir mazeret sunmaya çalışın.

OTURMA İZNİ ALMA ŞARTLARI NELERDİR?

Türkiye’de altı farklı oturma izni türü olduğundan, spesifik şartlar başvurulan iznin türüne göre değişebilmektedir. Ancak genel olarak tüm ikamet izni başvurularında aranan temel koşulları şöyle özetleyebiliriz:

1. Geçerli Pasaport veya Seyahat Belgesi: Başvuru sahibinin, süresi talep edilen ikamet izni bitiş tarihinden en az 60 gün daha uzun süre geçerli bir pasaportu veya pasaport yerine geçen seyahat belgesi olmalıdır. (Pasaport fotokopileri ve kimlik sayfasının Türkçe tercümesi istenebilir.)
2. Yasal Giriş ve Kalış: Türkiye’ye yasal yollarla giriş yapılmış olmalıdır. Yani pasaport kontrolünden giriş damgası ile girilmiş olması gerekir. Kaçak veya yasa dışı giriş yapanların oturma izni başvuruları kabul edilmez. Ayrıca mevcut vize veya vize muafiyeti süresi sona ermeden başvuru yapılmalıdır.
3. Yeterli Maddi Gelir: Yabancının Türkiye’de kaldığı süre boyunca geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli maddi imkana sahip olması gerekir. Bu, genellikle en az asgari ücret düzeyinde bir gelir veya birikim gösterebilmek şeklinde yorumlanır. (Aile ikamet izninde destekleyici için özel hesaplama vardır – yukarıda belirtildi.) Başvuru formunda maddi duruma dair beyan yer alır ve gerekirse destekleyici belgeler istenir.
4. İkametgah (Adres) Beyanı: Türkiye’de kalınacak adresin açıkça beyan edilmesi zorunludur. Başvuru sırasında adres bilgileri formda doldurulur; ayrıca sonrasında yabancı, adresini kayıt altına aldırmalıdır (ikamet izni kartını aldıktan sonra Nüfus Müdürlüğü Adres Kayıt Sistemine kayıt).
5. Kamu Düzenine Uygunluk: Oturma izni alacak kişi, Türkiye’nin kamu düzeni veya güvenliği açısından tehdit oluşturan bir profil olmamalıdır. Başka bir deyişle, dürüst ve yasalara saygılı olacağına dair bir izlenim vermelidir. Örneğin, ağır suç sabıkası olan, terör örgütü bağlantısı tespit edilen, sahte belge kullanmış yabancıların başvuruları reddedilebilir. Göç İdaresi gerekli gördüğünde başvuru sahibinden adli sicil kaydı talep edebilir.
6. Başvuru ve Belgelerin Eksiksiz Olması: Gerekli tüm belgelerin, formların ve başvuru harç dekontlarının eksiksiz olarak sunulması gerekir. Hatalı ya da eksik belge durumunda Göç İdaresi başvuruyu işlemeye almayabilir veya ek süre verip belgenin tamamlanmasını ister. Başvuru sürecinde verilen bilgilerde yanlış beyan tespit edilirse başvuru reddedilebilir ya da ileride iptal edilebilir.

Not: Oturma izni şartları ve gerekli belgeler mevzuatta zaman zaman değişikliğe uğrayabilir. En güncel ve doğru bilgiler için T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı’nın resmi web sitesine (https://www.goc.gov.tr/) göz atmanız önemlidir. Başvuru yapmadan önce güncel yasal düzenlemelere hakim olmak, sürecin sorunsuz ilerlemesine yardımcı olacaktır.

OTURMA İZNİ İÇİN GEREKLİ BELGELER NELERDİR?

Başvurduğunuz ikamet izni türüne göre istenen belgeler değişmekle birlikte, tüm başvurularda bazı temel evraklar ortaktır. Genel olarak istenen belgeler şunlardır:

• İkamet İzni Başvuru Formu: e-ikamet sisteminde doldurulan online formun çıktısı (başvuru sahibi tarafından imzalanmış olmalı).
• Pasaport veya Seyahat Belgesi: Pasaportun aslı ve fotoğraflı bilgileri içeren sayfanın fotokopisi. Gerekirse Türkçe tercüme ve noter onayı istenebilir.
• Biyometrik Fotoğraf: Son 6 ay içinde çekilmiş, arka fonu beyaz, biyometrik özellikte 4 adet fotoğraf.
• Geçerli Sağlık Sigortası: Türkiye’de kalacağı süreyi kapsayan özel sağlık sigortası poliçesi (18 yaş altı çocuklar ve 65 yaş üstü için bazı istisnalar olabiliyor).
• Adli Sicil Kaydı: Göç İdaresi gerekli görürse, yabancının adli sicil (sabıka) kaydını hem Türkiye’den hem kendi ülkesinden isteyebilir. (Bu özellikle uzun dönem, vatandaşlık vs. başvurularında istenmektedir.)
• Maddi Durum Beyanı: Yeterli maddi imkana sahip olunduğuna dair başvuru formunda beyan ve gerektiğinde bunu destekleyen belgeler (banka hesabı dökümü, maaş bordrosu, sponsor dilekçesi vb.).
• Harç ve Kart Ücreti Dekontları: İkamet izni harç bedelinin ve ikamet kartı (ikamet tezkeresi) ücretinin ödendiğine dair makbuzlar. (Bu ödemeler Vergi Dairesine veya anlaşmalı bankalara yapılır, dekontlar dosyaya eklenir.)

Yukarıdaki belgeler tüm ikamet izinlerinde aranmakla birlikte, başvurulan iznin türüne özgü ek belgeler de bulunmaktadır. Aşağıda yaygın ikamet izni türleri için ekstra istenen belgeler listelenmiştir:

KISA DÖNEM OTURMA İZNİ İÇİN GEREKEN BELGELER

Kısa dönem ikamet izni başvurularında genellikle şu belgeler talep edilir:

• İkamet izni başvuru formu (e-ikamet çıktı ve imzalı),
• Pasaport aslı ve fotokopisi (kimlik bilgileri ve son giriş damgası sayfaları),
• 4 adet biyometrik fotoğraf,
• Özel sağlık sigortası poliçesi,
• Vukuatlı nüfus kayıt örneği veya yabancının adres beyanını içeren belge (kalacağı yerin kira kontratı, tapu fotokopisi vb.),
• Maddi yeterlilik belgesi: Banka hesap dökümü, uluslararası kredi kartı fotokopisi, düzenli geliri gösterir belge vb. (yabancının kalış süresince maddi durumunu kanıtlar nitelikte),
• İkamet izni harcı ve kart bedelinin ödendiğini gösteren makbuzlar,
• Gerekliyse idarenin talep edeceği diğer belgeler (örneğin sabıka kaydı, davetiye, vs. başvuru amacına göre istenebilir).

UZUN DÖNEM OTURMA İZNİ İÇİN GEREKEN BELGELER

Uzun dönem ikamet izni başvurusunda, kısa dönemden farklı olarak geçmiş ikametlere ve sabıkaya ilişkin belgeler daha önem kazanır. İstenen belgeler şunları içerir:

• İkamet izni başvuru formu (çıktı alınarak imzalanmış),
• Pasaport veya yerine geçen belgenin aslı ve fotokopisi (noter onaylı Türkçe tercüme istenebilir),
• Son kalınan adrese dair belge (ikametgah belgesi veya kira kontratı, tapu vs.),
• Adli Sicil Kaydı: Hem Türkiye’deki Adli Sicil’den hem de yabancının kendi ülkesinin yetkili makamlarından alınmış adli sicil belgesi,
• Geçerli sağlık sigortası poliçesi,
• Yeterli ve düzenli gelire sahip olunduğunu gösterir belge (örneğin çalışıyorsa SGK hizmet dökümü, maaş bordrosu; çalışmıyorsa banka hesap özeti, kiradaysa kira kontratı gibi gelir belgeleri),
• Son 3 yılda sosyal yardım almadığına dair belge (kaymakamlık veya ilgili sosyal hizmet biriminden alınabilir),
• İkamet izni kart bedeli ve harcın ödendiğine dair makbuzlar,
• İl Göç İdaresi’nin talep edebileceği diğer ek belgeler.

Not: Uzun dönem ikamet izni için “kesintisiz 8 yıl” hesabına ilişkin detaylı bir belge (göç idaresinden alınan ikamet dökümü) istenir. Bu dökümde geçmiş tüm ikamet izinleriniz ve süreleri listelenir.

AİLE OTURMA İZNİ İÇİN GEREKEN BELGELER

Aile ikamet izni başvurusunda, destekleyici konumundaki kişiye göre belgeler değişebilir. İki senaryo vardır:

1. Destekleyici Türk vatandaşı veya Mavi Kart sahibi ise (Türk eş ile evlilik vb.):

• Evlilik belgesi: Uluslararası geçerli evlilik cüzdanı veya yabancı ülke makamlarınca verilmiş evlilik belgesinin Türkçe tercümeli ve noter onaylı örneği,
• Destekleyicinin ve başvurucu yabancının pasaportları (aslı ve fotokopileri),
• Yabancı eşin 4 adet biyometrik fotoğrafı,
• Her iki eşe ait sağlık sigortası poliçeleri (yabancı eş için özel sigorta, Türk eş için sosyal güvencesi varsa o),
• Destekleyiciye ait ikametgah belgesi (adres kayıt örneği),
• Destekleyicinin gelir durumunu gösterir belge (maaş bordrosu, banka hesap dökümü veya taahhütname),
• Her iki eşin adli sicil kayıtları (Türk eş için e-Devlet’ten alınan adli sicil belgesi; yabancı eş için kendi ülkesinden alacağı sabıka kaydı tercümesi),
• Ailenin tüm bireylerini kapsayan sağlık sigortası (genelde ayrı ayrı sigorta poliçeleri ile sağlanır),
• Harç ve kart bedeli dekontları.

2. Destekleyici yabancı ise (Türkiye’de ikamet izni bulunan yabancı eş veya ebeveyn):

• İkamet izni başvuru formu (aile için doldurulmuş ve imzalı),
• Başvurucu yabancının ve destekleyici yabancının pasaport asılları ve noter onaylı fotokopileri,
• 4 adet biyometrik fotoğraf (başvurucuya ait),
• Özel sağlık sigortası poliçesi (başvurucu için),
• İkametgah adresini gösterir belge (örn. kira kontratı, adres kayıt belgesi),
• Destekleyicinin maddi gelirini gösterir belge (maaş bordrosu, banka hesap ekstresi vb.),
• Evlilik cüzdanı veya evliliği kanıtlayan belge (noter onaylı tercümesi ile),
• Destekleyici yabancının geçerli ikamet izni kartı fotokopisi,
• Gerekli harçların ödendiğine dair makbuzlar.

Her iki durumda da, ailedeki her yabancı birey (eş ve çocuklar) için ayrı başvuru yapılır ancak destekleyicinin belgeleri her dosyada bulunur. Ayrıca, resmi işlemlerde başvuru harcı ve kart bedeli ödenmelidir; bu ödemelere ait makbuzlar başvuru evraklarına eklenmelidir.

ÖĞRENCİ OTURMA İZNİ İÇİN GEREKEN BELGELER

Öğrenci ikamet izni başvurularında tipik olarak şu belgeler istenir:

• İkamet izni başvuru formu (e-ikamet sisteminden doldurulup çıktısı alınmış, öğrenci veya yasal temsilcisi tarafından imzalı),
• Pasaport veya pasaport yerine geçen belgenin aslı ve fotokopisi (öğrencinin kimlik sayfası ve giriş damgası sayfası),
• 4 adet biyometrik fotoğraf,
• Geçerli sağlık sigortası (öğrenci 18 yaşından küçükse aile kapsamındaki sigorta veya ayrı özel sigorta),
• Başvuru sahibinin ve varsa sponsorunun adli sicil kaydı (genelde yükseköğrenim öğrencilerinden istenmez, ama gerek duyulursa talep edilebilir),
• İkamet harcı ve kart ücretine dair ödeme makbuzları,
• Kalacağı yerin belgesi: Öğrenci yurdunda kalıyorsa yurttan alınacak belge; kirada kalıyorsa kira sözleşmesi; aile yanında ise adres beyanı,
• Öğrenci Belgesi: Türkiye’de eğitim görülen okul veya kurumdan alınmış güncel tarihli öğrenci belgesi (e-Devlet’ten alınan doğrulama kodlu belge de olur veya okulun öğrenci işleri onaylı belgesi).

Öğrenci ikamet izni başvurularında tüm belgelerin doğru ve eksiksiz sunulması çok önemlidir. Özellikle öğrencilik durumunu gösteren belgede (öğrenci belgesi) tarih ve imza/mühür olmasına dikkat edilmelidir. Yanlış veya eksik bilgi vermek, ileride Türkiye’de yapacağınız diğer resmi işlemlerde sorun yaşamanıza yol açabilir ve ikamet izni talebinizin reddine sebep olabilir.

OTURMA İZNİ BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?

Oturma izni başvuru süreci elektronik ortamda başlayıp, resmi randevu ile tamamlanan bir süreçtir. Bunun için öncelikle Göç İdaresi Başkanlığı e-İkamet web sitesine giriş yapılır:

1. Sitede “İkamet İzni Başvurusu” sayfasında “İlk Kez İkamet İzni Başvurusu Yapıyorum” seçeneği seçilir (eğer ilk başvurunuz ise). Uzatma yapıyorsanız uzatma kısmına yönlendirilmelisiniz.
2. Başvuru formunda istenen bilgiler (kişisel kimlik bilgileri, pasaport bilgileri, Türkiye’deki adres, kalış amacı vb.) eksiksiz doldurulur. Bu aşamada kalış amacınıza uygun ikamet izni türünü seçtiğinizden emin olun (turizm, aile, öğrenci vs.).
3. Formun doldurulması tamamlandığında sistem size bir başvuru numarası verir ve randevu tarihi/saatini seçmenize olanak tanır. Başvuru formunu kaydedip çıktısını alın. Bu formun bir nüshası, bazı durumlarda (özellikle uzatma başvurularında) posta ile de gönderilebilir ancak genelde randevu günü yanınızda götürmeniz yeterlidir.
4. Sistemde belirtilen randevu tarih ve saatinde, seçmiş olduğunuz İl Göç İdaresi Müdürlüğü’nde hazır bulunun. Yanınızda, başvuru formunun imzalı çıktısı ve gerekli belgelerin asılları ile fotokopileri bulunmalıdır. Göç İdaresi görevlisi, belgelerinizi inceleyip başvurunuzu tamamlayacaktır.
5. Başvuru sırasında belgeleriniz tam ise görevli size “İkamet İzni Müracaat Belgesi” verebilir. Bu belge, yeni ikamet izni kartınız çıkana kadar size geçici yasal statü sağlar. (Müracaat belgesi ve harç makbuzlarıyla yabancı, 90 günü aşmamak kaydıyla vizesiz Türkiye’de kalabilir ve 15 günlüğüne yurt dışına çıkıp girebilir.)

Başvurunun tamamlanmasının ardından, ikamet izni kartınız basıldığında PTT ile belirttiğiniz adrese gönderilir. Normal şartlarda İstanbul gibi yoğun illerde başvurunun sonuçlanması ve kartın gelmesi genellikle birkaç hafta ile birkaç ay arasında sürebilmektedir. Başvurunuz 90 gün içinde sonuçlanmazsa, Göç İdaresi’ne durumunuzu sorgulayabilirsiniz.

OTURMA İZNİ BAŞVURU ÜCRETİ VE HARÇLARI

İkamet izni kartı, 210 sayılı Değerli Kağıtlar Kanunu uyarınca değerli kağıt statüsündedir ve her yıl yeniden belirlenen bir bedeli vardır. Ayrıca, ikamet izni için bazı ülke vatandaşlarından harç tahsil edilir. 2025 yılı için güncel ücretler şöyledir:

• İkamet İzni Belge Bedeli (Kart Ücreti): 810,00 TL (2025 yılı için tüm uyruklar aynı tutarı öder).
• İkamet İzni Harcı: Başvuru sahibinin uyruğuna ve talep ettiği süreye göre değişir. Ülkeler arası mütekabiliyet (karşılıklılık) esasına göre 1 yıl için yaklaşık 80 ABD Doları ile 10,5 ABD Doları arasında değişen harç tutarları belirlenmiştir.

Göç İdaresi, ülkeleri 5 grup veya kategoriye ayırmıştır. Harç muafiyeti veya indirimleri bu gruplara göre uygulanır. Örneğin, Çekya (Çek Cumhuriyeti), Danimarka, İrlanda, Kosova, Nepal, Sri Lanka, Suriye ve Türkmenistan vatandaşları, 2011 yılından bu yana karşılıklılık ilkesi gereği ikamet harcından muaftır (bu ülke vatandaşları sadece kart bedeli öderler). Bunun dışında kalan ülkeler için bazı örnek harç uygulamaları:

• Hiçbir özel gruba dahil olmayan ülkeler (örneğin Sırbistan, Fiji, Norveç, Kuzey Mariana Adaları gibi): İlk aya kadar her gün için 292,70 TL harç alınır. Bu tutar, ilk ay için toplamda 549,60 TL’den az ve 2.824,70 TL’den fazla olamaz (yani 1 ay kalışın minimum ve maksimum harcı bu aralıktadır). Bir aydan sonraki her ay için sabit 876,70 TL harç uygulanır.
• Diğer ülke grupları: En yüksek harç uygulanan grupta ilk ay için 25 ABD doları, sonraki her ay için 5 ABD doları alınmaktadır. En düşük harç uygulanan grupta ise ilk ay 5 ABD doları, sonraki aylarda aylık 0,5 ABD doları gibi cüzi tutarlar alınmaktadır. (Bu dolar cinsinden tutarlar, her yılın başında belirlenen TL karşılığı üzerinden tahsil edilir.)

Örnek: ABD, İngiltere, Kanada gibi pek çok ülke vatandaşından 1 yıllık ikamet harcı olarak 80 $ tahsil edilirken; Rusya, Güney Kore gibi bazı ülkelere ilk ay 25 $ uygulanabilir. Fas, Mısır gibi ülkeler daha düşük dilimde yer alabilir. Her ülkenin durumu farklı olduğundan, başvuru sırasında memur hangi tutarın geçerli olduğunu bildirecektir.

Tek Giriş Vize Harcı: Bazı ülke vatandaşları, ikamet harcından muaf olsalar bile, ilk başvurularında tek girişlik vize harcı ödemek durumundadır. Bu, bir defaya mahsus bir harçtır (2025 yılı için yaklaşık 7.000-8.000 TL civarında belirlenmiştir). Örneğin, birçok Avrupa ülkesinin vatandaşı harç ödemez ancak tek giriş harcı öder.

Tüm bu ödeme kalemleri, başvuru esnasında size bildirilecek ve size verilen referans numarası ile bankaya veya vergi dairesine ödemelerinizi yapabileceksiniz. Ödemelerin makbuzlarını mutlaka saklayın ve mümkünse başvuru belgelerinize ekleyin.

OTURMA İZNİ KAÇ YIL GEÇERLİDİR?

Oturma izninin geçerlilik süresi, izin türüne göre değişmektedir:

• Kısa Dönem İkamet İzni: Genellikle 6 ay ila 1 yıl arası süreyle verilir. Mevzuatta en fazla 2 yıla kadar verilebileceği belirtilmiştir. Süre bitiminde, eğer kişi kalmaya devam edecekse uzatma başvurusu yapması gerekir.
• Öğrenci İkamet İzni: Öğrencinin eğitim süresine göre verilir ancak en fazla 1 yıllık sürelerle düzenlenir. Her eğitim yılı sonunda, eğitim devam ediyorsa ikamet izninin de yenilenmesi (uzatılması) gerekir. Eğitim programı bittiğinde (mezuniyette) öğrenci ikamet izni de sona erer.
• Aile İkamet İzni: En fazla 3 yıl süreyle verilir. Ancak verilen süre, destekleyici kişinin ikamet izni süresini aşamaz (örneğin yabancı sponsorun izni 2 yıl kalmışsa aile izni en fazla 2 yıl olabilir). Süre sonunda aile ikameti de uzatılabilir.
• Uzun Dönem İkamet İzni: Süresiz olarak verilir. Bu ikamet izninin bir son geçerlilik tarihi yoktur (kimlik kartı niteliğinde verilir). Ancak uzun dönem izni de belirli durumlarda iptal edilebilir (kamu güvenliğini tehdit edecek eylemler, yurtdışında çok uzun süre kalma gibi durumlarda).
• İnsani İkamet İzni: En fazla 1 yıl için verilir, ancak insani durum devam ediyorsa birer yıllık sürelerle uzatılabilir.
• İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni: İlk etapta 30 gün için verilir. İhtiyaca göre 6’şar aylık periyotlarla uzatılabilir, fakat toplamda 3 yılı geçmez.

Oturma izninizin süresi bittiğinde Türkiye’de kalmaya devam etmek istiyorsanız, süresi dolmadan önce uzatma başvurusu yapmalısınız. Süresi dolan ve uzatılmayan ikamet izni, yasal kalış hakkınızı da bitirir ve 10 gün içinde ülkeyi terk etmeniz beklenir (aksi halde cezalı duruma düşer ve para cezaları ödersiniz).

OTURMA İZNİ BAŞVURUSU REDDİ

Bir ikamet izni başvurusunun Göç İdaresi tarafından reddedilmesi, idari bir işlemdir ve her idari işlem gibi gerekçeli olmak zorundadır. Başvurunuz reddedildiyse, bu karara karşı itiraz etme veya yargıya taşıma hakkınız vardır.

İdari İtiraz: Reddin tebliğinden itibaren 60 gün içinde kararı veren makama (İl Göç İdaresi’ne) veya Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne itiraz başvurusu yapabilirsiniz. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 11. maddesi uyarınca, üst makama yapılan bu itiraz, dava açma süresini durdurur. İdare, itirazınızı 30 gün içinde karara bağlar. 30 gün sonunda bir cevap gelmezse talebiniz zımnen reddedilmiş sayılır. Eğer itirazınız açıkça veya zımnen reddedilirse, durdurulmuş olan dava açma süresi kaldığı yerden devam eder.

Yargı Yolu (Dava Açma): İkamet izni başvurusu reddine karşı idare mahkemesinde iptal davası açabilirsiniz. Dava açma süresi, kararın size tebliğinden itibaren 60 gündür (itiraz ettiyseniz itiraz sonucuna göre hesaplanır, yukarıda açıklandı). Görevli mahkeme idare mahkemesidir; yetkili mahkeme ise red kararını veren İl Göç İdaresi’nin bulunduğu yer (örneğin İstanbul İl Göç İdaresi reddettiyse İstanbul idare mahkemeleri) olacaktır.

Dava dilekçenizde, yürütmenin durdurulması talep etmeyi unutmayın. Yürütmenin durdurulması kararı alırsanız, dava süresince ikamet izni hakkınız korunabilir ve sınır dışı edilmezsiniz. Aksi halde, dava devam ederken 60 günlük yasal süreniz geçip Türkiye’de izinsiz durumda kalırsanız, 10 gün içinde çıkış yapmanız gerekebilir veya sınır dışı işlemleri başlayabilir.

Özetle, ikamet izni başvurusu reddedilen yabancıların yasal hakları şunlardır: 60 gün içinde idareye itiraz etmek veya doğrudan idari dava açmak. Mümkünse önce idareye itiraz edilmesi, hem sorunun hızlı çözümü hem de dava açma süresinin durması açısından avantajlı olabilir. İdareye itirazdan sonuç çıkmazsa kalan süre içinde mahkemeye başvurulabilir.

OTURMA İZNİ UZATMA İŞLEMİ NASIL YAPILIR?

Mevcut bir ikamet izniniz varsa ve süresi dolmak üzereyse, ikamet izni uzatma başvurusu yaparak kalış sürenizi uzatabilirsiniz. İkamet izni uzatma başvuruları da e-ikamet sistemi üzerinden yapılır ancak “uzatma” seçeneği kullanılır. Uzatma başvurusunun esasları şöyle:

• Başvuru zamanı: İkamet izninizin bitiş tarihinden 60 gün öncesine kadar herhangi bir zamanda uzatma başvurusu yapabilirsiniz. En geç, izin süresi dolmadan önce başvurunuzu tamamlamış olmalısınız. Önerilen, süreniz dolmadan birkaç ay önce işlemleri başlatmaktır.
• Online süreç: e-ikamet sistemine giriş yapıp “İkamet izni uzatma başvurusu yapmak istiyorum” seçeneğini seçerek formu doldurun. Formda mevcut ikamet izni bilgileriniz sorulacak, ayrıca güncel adres, sigorta, gelir vb. bilgileri yinelemeniz istenecektir. Tüm bilgileri doğru ve eksiksiz girin.
• Belge gönderimi: Uzatma başvurularında, sistem sizden istenen belgeleri PTT yoluyla ilgili İl Göç İdaresi’ne posta ile göndermenizi Genellikle, online başvuru formunun çıktısı ve gerekli evrakların kopyaları dosya yapılarak PTT aracılığıyla belirtilen adrese yollanır. (Başvuru sonunda sistem hangi adresin kullanılacağını ve referans numarasını bildirir.) Bu nedenle, online başvuruyu tamamladıktan sonra formun çıktısını alın ve istenen ek belgelerle birlikte bir zarfa koyarak postaya verin.
• Gerekli belgeler: Uzatma için istenen belgeler, ilk başvurudakine benzer olmakla birlikte güncel versiyonları olmalıdır. Pasaport fotokopisi, biyometrik fotoğraflar, sağlık sigortası, önceki ikamet kartı fotokopisi, adres belgesi, harç dekontları gibi belgeler hazırlanır. (Her ikamet izni türünün uzatmasında ek bazı belgeler olabilir; örneğin öğrenciyseniz yeni öğrenci belgesi, çalışansanız çalışma izni vs. gibi.)
• Zamanında başvuru yapamama: Eğer herhangi bir sebeple ikamet izni süreniz bittikten sonra başvuru yapmak durumunda kalırsanız, kanun size 15 güne kadar bir esneklik tanımaktadır. İkamet izninizin bitiminden itibaren 15 gün içinde, gecikme nedeninizi açıklayan bir dilekçe ile birlikte uzatma başvurusu yapabilirsiniz. Bu durumda, gecikmenin makul görülmesi kaydıyla başvurunuz işleme alınabilir (ancak vize ihlali cezası oluşmaması için gerçekten geçerli bir mazeret olması gerekir).
• Başvurudan sonra: Uzatma başvurunuzu yaptıktan ve belgelerinizi ilettikten sonra, Göç İdaresi size bir ikamet izni müracaat belgesi verecektir (online başvuruyu tamamlayınca sistemden çıktı alınabiliyor). Ayrıca PTT ile belgeleri yolladığınızda, kargo takip fişinizi saklayın. Uzatma başvurusu yapan yabancıya, harçsız olarak düzenlenen geçici bir belge verilir. Bu Müracaat Belgesi, yeni ikamet izni kartı eline ulaşana kadar yabancının Türkiye’de yasal olarak kalmaya devam ettiğini gösterir. Hatta bu belge ile, başvuru sonrası 15 gün süreyle yurt dışına çıkıp tekrar vizesiz giriş yapma hakkı tanınır (15 günü aşmamak kaydıyla).

İkamet izni uzatma işlemleri, ilk başvuruya kıyasla genelde daha hızlı sonuçlanır (çünkü sistemde kaydınız vardır). Ancak yine de yoğunluk vb. nedenlerle birkaç haftadan birkaç aya kadar sürebilir. Uzatma başvurusu yapıp müracaat belgenizi aldıktan sonra, mevcut ikamet kartınızın süresi bitse bile yeni karar gelene kadar ülkede yasal kalabilirsiniz.

UZATMA BAŞVURUSUNUN REDDİ

İkamet izni uzatma başvurunuz reddedilirse, bu durumda da benzer şekilde itiraz ve dava haklarınız vardır. Uzatma başvurusu reddedilen yabancı, kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde karara itiraz edebilir veya dava açabilir.

• İdareye İtiraz: Ret kararını veren İl Göç İdaresi’ne veya Göç İdaresi Genel Müdürlüğü’ne, 60 günlük süre içinde yazılı itiraz başvurusu yapabilirsiniz. Bu dilekçede ret kararının yeniden değerlendirilmesini talep edersiniz. İdare, 30 gün içinde cevap vermezse ret kararı aynen geçerli sayılır (zımni ret). Eğer olumsuz cevap gelirse de artık idari itiraz yolu tükenmiş olur.
• İdari Dava: İster idareye itiraz etmiş olun ister doğrudan, ret kararının bildiriminden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açabilirsiniz. (İtiraz yolunu kullandıysanız, itiraz sonucu beklerken dava süresi durduğu için, 30 günlük sürenin sonunda kalan sürede davayı açabilirsiniz.) Dava açarken, uzatma talebinizin reddinin hukuka aykırı olduğunu gerekçeleriyle ortaya koymanız gerekir.

Uzatma başvurusu reddedilen kişiler için, dava süreci boyunca yürütmeyi durdurma kararı almak özellikle önemlidir. Çünkü uzatma talebiniz reddedildikten sonra, eğer mevcut ikamet izninizin süresi de bitmişse, artık ülkede yasal kalış hakkınız olmayacaktır. Yürütmeyi durdurma alınmazsa, dava sonucunu beklerken sınır dışı edilme riski bulunur. Bu nedenle, iptal davası dilekçenizde mutlaka yürütmenin durdurulmasını isteyin. Mahkeme, yürütmeyi durdurma kararı verirse, dava sonuçlanana kadar Türkiye’de kalmaya devam edebilirsiniz.

Görevli ve yetkili mahkemeler, ilk başvurunun reddinde olduğu gibi, idare mahkemeleridir ve kararın alındığı ilin (valiliğin) idare mahkemeleridir. Dava açma süresi 60 gündür ve bu süre kaçırılırsa hukuki yollara başvurma hakkınızı kaybedersiniz.

OTURMA İZNİ İPTAL EDİLİRSE NE OLUR?

Oturma izninin iptali, daha önce verilmiş ve geçerli olan bir ikamet izninin idare tarafından geri alınması/sona erdirilmesi demektir. İkamet izniniz şu durumlarda iptal edilebilir: İzin alınırken mevcut olan şartların sonradan kaybedilmesi, iznin yanlış veya yanıltıcı beyana dayanarak alınmış olması, iznin amacı dışında kullanılması gibi. Ayrıca kanunen, ikamet izni alıp 6 ay içinde Türkiye’ye giriş yapmayan yabancının izni hükümsüz kalır (sistem otomatik iptal eder).

İkamet izniniz iptal edilirse, Türkiye’deki yasal kalış hakkınız da derhal sona erer. Bu durumda yetkili makamlar genellikle sizin için bir sınır dışı etme (deport) kararı alacaktır. Sınır dışı kararı valilik (İl Göç İdaresi) tarafından verilir ve yabancıya tebliğ edilir. Kararda, ülkeyi terk etmesi için yabancıya genellikle 15 gün süre tanınır (gerekli hallerde bu süre 30 güne kadar uzatılabilir). Yabancı bu süre içinde ülkeyi kendi isteğiyle terk etmezse, kolluk kuvvetleri tarafından sınır dışı işlemi uygulanabilir.

İkamet izninin iptaline karşı da idari itiraz ve yargı yolları mevcuttur. Öncelikle, iptal kararını veren makama itiraz dilekçesi verebilirsiniz (iptal nedenlerinin değerlendirilmesi talebiyle). Bu itirazdan sonuç alınamazsa veya doğrudan, iptal kararına karşı idare mahkemesinde dava açabilirsiniz. Dava açma süresi, iptal kararının tebliğinden itibaren 60 gündür.

Burada dikkat edilmesi gereken önemli nokta, sınır dışı kararının da eş zamanlı devreye girmesidir. Oturma izni iptal edilen yabancı için deport kararı alındığından, kişi yasal olarak artık ülkede kalamaz. Bu nedenle iptal kararına karşı dava açarken, yürütmenin durdurulması istemeyi unutmayın. Mahkemenin yürütmeyi durdurma kararı vermesi halinde, dava sonuna kadar ülkede kalabilirsiniz ve sınır dışı işlemi yapılmaz. Eğer yürütmeyi durdurma alamazsanız, deport kararına istinaden 10 gün içinde ülkeyi terk etmek zorunda kalabilirsiniz (ya da zorla çıkarılabilirsiniz).

Ayrıca, deport (sınır dışı) kararına karşı da ayrı bir itiraz hakkınız bulunur. Deport kararı tebliğ edildikten sonra 7 gün içinde bulunduğunuz ildeki idare mahkemesine bu karara itiraz davası açabilirsiniz. Örneğin, ikamet izniniz İstanbul’da iptal edilip deport kararı verildiyse, 7 gün içinde İstanbul İdare Mahkemesi’ne deport kararının iptali için dava açabilirsiniz. Mahkeme yürütmeyi durdurma verirse, sınır dışı işleminiz durur ve davanız sonuçlanana kadar kalabilirsiniz. Eğer 7 gün içinde itiraz etmez veya kaybederseniz, deport kararı kesinleşir ve ayrıca belirli bir süre Türkiye’ye giriş yasağı da alabilirsiniz.

Kısaca özetlersek: Oturma izniniz iptal edilirse, en hızlı şekilde hukuki yollara başvurup hakkınızı aramanız gerekir. Hem iptal işleminin hem de deport kararının ayrı ayrı iptali için hukuki süreç yürütülmelidir. Bu süreçlerde uzman desteği almak yerinde olacaktır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Oturma İzni Almak İçin Ne Gerekiyor?

Türkiye’de, vizenizin veya vize muafiyetinizin tanıdığı süreden (ya da 90 günden fazla) kalmayı planlıyorsanız ikamet izni almanız gerekir. Oturma izni başvurusu için öncelikle geçerli bir pasaportunuz olmalı ve pasaport süreniz talep ettiğiniz ikamet izni bitiş tarihinden en az 60 gün daha uzun olmalıdır. Başvurular genellikle yabancının kendi ülkesindeki veya yasal olarak bulunduğu üçüncü ülkedeki Türk konsolosluklarına yapılır. Ancak çoğu yabancı, Türkiye’ye geldikten sonra (mevcut vizesi süresince) e-ikamet üzerinden başvuru yaparak işlemini Türkiye içinde tamamlar.

Başvuru sırasında gerekli bilgi ve belgeler tamamlanmış olmalıdır. Eğer başvuru evraklarınızda eksiklik varsa, Göç İdaresi eksiklerin tamamlanması için değerlendirmeyi erteleyebilir ve size süre verebilir. Tüm belgeler tamamlandıktan sonra başvurunuz incelenir. İkamet izni başvuruları en geç 90 gün içinde sonuçlandırılır. Sonuç olumlu olursa ikamet kartınız basılarak adresinize gelir. Olumsuz olması halinde ise size yazılı bir ret gerekçesi tebliğ edilir ve bu durumda yukarıda belirttiğimiz idari itiraz veya yargı yoluna başvurabilirsiniz.

1 Yıllık Oturma İzni Ücreti Ne Kadardır?

İkamet izni harç ve kart ücretleri, başvuranın uyruğuna göre değişiklik gösterir. 2025 yılı için ikamet izni kart bedeli 810 TL’dir (bu, herkes için sabittir). Harç tutarlarına gelince, birçok ülke vatandaşı için bir yıllık oturma izni harcı yaklaşık 80 ABD doları civarındadır (döviz kuru üzerinden TL tahsil edilir). Bazı ülkeler daha düşük harç öderken, bazıları hiç harç ödemez.

Örneğin, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, İrlanda, Kosova, Nepal, Sri Lanka, Suriye, Türkmenistan gibi ülkelerin vatandaşları ikamet harcından muaftır, dolayısıyla 1 yıllık oturma izni için sadece 810 TL kart ücreti öderler. ABD, İngiltere, Almanya, Fransa gibi pek çok ülkenin vatandaşları yaklaşık 80 $ tutarında (güncel kur üzerinden TL) harç öderler. Sırbistan, Norveç, Fiji gibi özel bir gruba girmeyen bazı ülke vatandaşları için ise hesaplama farklıdır: İlk ay için günlük 292,70 TL (ilk ay toplamı 549,60 TL’den az, 2.824,70 TL’den çok olmayacak şekilde) ve sonraki her ay için 1.876,70 TL olarak belirlenmiştir.

Diğer bir deyişle, 1 yıllık oturma izni maliyeti çoğu yabancı için kart bedeli + 80 $ harç şeklindedir. En yüksek harç uygulanan ülke vatandaşlarında 1 yıl için ilk ay 25 $, sonraki 11 ay × 5 $ = toplam ~80 $ yapar. En düşük dilimdeki ülke vatandaşlarında ise ilk ay 5 $, kalan aylarda 0,5 $ gibi cüzi rakamlarla çok düşük bir toplam çıkar. Başvurunuz sırasında hangi ülke harç grubunda olduğunuz, görevli memur tarafından zaten hesaplanacaktır.

Çalışma İzninden Oturma İznine Nasıl Geçebilirim?

Türkiye’de geçerli bir çalışma izniniz varsa, bu çalışma izni süresince ayrıca bir ikamet izni almanıza gerek yoktur. 6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’na göre verilen çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti belgeleri, 6458 sayılı YUKK’un 27. maddesi uyarınca ikamet izni yerine geçer. Yani çalışma izni sahibi olduğunuz süre boyunca ikamet iznine sahipmiş sayılırsınız.

Ancak çalışma izninizin süresi dolmak üzereyse ve Türkiye’de kalmaya devam etmek istiyorsanız, sürenin bitimine 60 gün kala uygun bir ikamet izni türüne geçiş başvurusu yapmalısınız. Örneğin işiniz sona erdiyse ve Türkiye’de turist olarak kalmak istiyorsanız, bitmeden önce kısa dönem ikamet iznine başvurabilirsiniz. Her halükarda, çalışma izni süresi dolmadan bir ikamet izni başvurusu yapmanız gerekir. Çalışma izniniz bittiğinde ve uzatmadığınızda, otomatik ikamet hakkınız da biter.

Şunu da belirtelim: Uluslararası koruma (iltica) başvuru sahibi, şartlı mülteci veya geçici koruma kapsamında olan yabancılara verilen kimlik belgeleri, ikamet izni yerine geçmez. Bu statüler özel koruma statüleridir ve ayrı değerlendirilir.

Oturma İzni İçin Bankada Ne Kadar Para Olmalı?

Oturma izni başvurularında resmi olarak “bankada şu kadar para” gösterme zorunluluğu gibi sabit bir tutar yoktur. Kanun, “yeterli ve düzenli maddi imkana sahip olmayı” şart koşar ancak bunun miktarı kişiye, kalış süresine ve başvuru türüne göre değişir.

Genel uygulamada, kısa dönem ikamet izni ve öğrenci ikamet izni başvurularında idare, başvurucunun maddi durum beyanını esas alır. Başvuru formunda “kendini nasıl finanse edeceği” sorulur ve çoğunlukla “kendi imkanlarımla” gibi bir beyan yeterli görülür. İdare şüphe duyarsa ek belge isteyebilir.

Aile ikamet izninde ise gelir şartı net belirlenmiştir: Destekleyici, asgari ücretten az olmamak kaydıyla, ailedeki her bir kişi için asgari ücretin 1/3’ü kadar ek gelire sahip olmalıdır. Örneğin 3 kişilik bir aile için destekleyici aylık en az asgari ücret + (2 × asgari ücretin 1/3’ü) kazanmalı ve bunu belgelemelidir.

Uzun dönem ikamet izninde de “yeterli ve düzenli gelir” şartı vardır ama spesifik tutar yoktur – kişinin Türkiye’de geçimini sağlayabildiğinin genel olarak gösterilmesi beklenir.

Bankada belli bir para göstermek, maddi durumunuzun iyi olduğunu kanıtlamanın bir yoludur ama tek yol bu değildir. Yabancı, Türkiye’de geçimini sağlayacak farklı gelir kaynakları da sunabilir. Örneğin:

• Türkiye’de bir işte çalışıyorsa maaş bordrosu veya çalışma izni belgesi,
• Emekliyse emekli aylığına dair belge,
• Kendi ülkesinden düzenli gelir (kira geliri, şirket karı vs.) varsa bunların belgesi,
• Banka hesabında yüklü miktarda mevduat varsa bunun dökümü,
• Gayrimenkulü varsa tapu ve ondan gelir elde ettiğine dair belge.

Özetle, net bir tutar şart olmamakla birlikte asgari ücret düzeyinin üzerinde bir gelir veya birikime sahip olduğunuzu göstermeniz, başvurunuzun olumlu değerlendirilme şansını artıracaktır. Bazı başvurucular, tüm masraflarını karşılayacak birikimi bankada göstermek yerine, Türk vatandaşı eşinin gelirini veya bir sponsorun taahhüt yazısını da sunabilmektedir. Önemli olan, Türkiye’de kaldığınız süre boyunca devlete muhtaç olmadan yaşayabileceğinizi kanıtlamaktır.

Oturma İzni Çeşitleri Nelerdir?

Türkiye’de yabancılar için kabul edilen 6 ana ikamet izni türü bulunmaktadır:

1. Kısa Dönem İkamet İzni: Turizm, taşınmaz mal sahibi olma, iş kurma, eğitim gibi çeşitli amaçlarla 1-2 yıla kadar verilen izin.
2. Aile İkamet İzni: Türk vatandaşlarının veya Türkiye’de ikamet izni olan yabancıların eş ve çocuklarına verilen, aile birliğini amaçlayan izin (en fazla 3 yıllık).
3. Öğrenci İkamet İzni: Türkiye’de eğitim alan (üniversite, okul) yabancı öğrencilere eğitimleri süresince verilen izin (her yıl yenilenir).
4. Uzun Dönem İkamet İzni: Kesintisiz en az 8 yıl Türkiye’de yaşayan ve şartları sağlayan yabancılara verilen süresiz ikamet izni.
5. İnsani İkamet İzni: Olağan dışı insani durumlarda (savaş, sağlık, mağduriyet vb.) şart aranmadan kısa süreli verilen istisnai izin.
6. İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni: İnsan ticareti kurbanı olan ya da olabileceği şüphesi olan yabancılara rehabilitasyon amaçlı verilen özel izin (30 gün + uzatmalarla en fazla 3 yıl).

Yabancılar, durumlarına en uygun olan bu ikamet izni türüne başvurmalıdır. Yukarıda her birine dair detaylar yazılmıştır. Örneğin bir yabancı Türk vatandaşı ile evli ise aile ikametine başvurmalı; turistik geziyorsa kısa dönem ikamete, öğrenci ise öğrenci ikametine başvurmalıdır.

Kaçak Yabancılar Çıkış Yapmadan İkamet İzni Alabilir Mi?

Türkiye’de vize süresi bitmiş veya ikamet izni süresi dolmuş ve yasal kalış hakkı olmadan (yani kaçak) durumda bulunan bir yabancının, ülkeden çıkış yapmadan oturma izni alması genel olarak mümkün değildir. Mevcut mevzuat, ikamet izni başvurularının Türkiye’ye yasal giriş yapmış ve yasal kalış hakkı devam eden yabancılar tarafından yapılabileceğini öngörür.

Dolayısıyla, vizesini çoktan ihlal etmiş, süresini aşmış bir kişi, Türkiye içinde oturma izni başvurusu yapamaz. Bu kişinin öncelikle Türkiye’den çıkış yapıp (vize ihlali cezasını ödeyip) kendi ülkesine veya uygun bir ülkeye gitmesi, oradan gerekirse vize alarak tekrar Türkiye’ye yasal yolla girmesi gerekir. Ancak istisnai durumlar olabiliyor: Örneğin, deport riski altındaki bir kişi, makul bir nedenle (ağır hastalık, doğal afet vs.) ülkeden ayrılamıyorsa ve Göç İdaresi bunu değerlendirirse insani ikamet izni vermeyi düşünebilir. Fakat bu oldukça istisnaidir.

Özetle, kaçak duruma düşmüş yabancıların genel kural olarak ikamet izni alması mümkün olmaz. En iyi yol, Türkiye’den ayrılıp durumunu legal hale getirdikten sonra yeniden gelerek başvuru yapmaktır. Aksi halde, yakalandıklarında sınır dışı edilme ve giriş yasağı alma ihtimali yüksektir.

Oturma İzni Olmadan Evlilik Olur Mu?

Bir yabancının oturma izni yokken Türkiye’de evlenmesi konusunda kanunen direkt bir yasak yoktur. Yani Türk mevzuatında “ikamet izni olmayan yabancı evlenemez” diye bir madde yok. Ancak, İçişleri Bakanlığı Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü 2010’lu yıllardan itibaren evlendirme dairelerine bazı talimatlar göndermiştir. Bu talimatlarda, kamu düzeninin sağlanması ve düzensiz göçün engellenmesi amacıyla bir Türk ile yabancının evlenmesi veya iki yabancının birbiriyle evlenmesi halinde, yabancı uyruklu kişinin geçerli pasaportunun ve Türkiye’de yasal kalış hakkının (geçerli vize veya ikamet izni) bulunmasının şart olduğu bildirilmiştir.

Yani, pratikte birçok evlendirme memurluğu, yabancı eşten pasaport ve geçerli vize/ikamet belgesi talep etmektedir. Bu uygulamanın amacı, ikamet izni süresi dolmuş “kaçak” yabancıların sahte evlilikler yaparak durumu suistimal etmelerini engellemektir.

Ancak dediğimiz gibi, bu bir idari tedbirdir; kanunen evliliği geçersiz kılmaz. Bazı belediyeler, ikamet izni olmayan ancak pasaportu ve bekarlık belgesi vb. evrakları tam olan yabancıların nikahını kıyabilmektedir. Özellikle yabancının ülkesi Türkiye’ye vize uygulamıyorsa veya kısa bir cezayla çıkış girişi yapması mümkünse, çoğu zaman önce bu yol önerilir.

Özetle: Oturma izni olmadan da evlilik akdi gerçekleştirilebilir, ancak yabancı eşin en azından pasaportu ve uluslararası geçerli bekarlık belgesi gibi evrakları sunması, vize süresi geçmiş ise bazı ek prosedürler (örn. ikamet belgesi yerine geçecek bir belge) talep edilebilir. Mümkünse, nikah öncesi yabancının kısa da olsa ülkeden çıkıp giriş yaparak yasal statü kazanması işlerinizi kolaylaştıracaktır. Bu konu, evlilik yapılacak ilin nüfus müdürlüğüne danışılarak netleştirilmelidir.

Çalışma İzni ile Oturum İzni Aynı Şey Mi?

Hayır, çalışma izni ile oturma izni (ikamet izni) birbirinden farklı belgelerdir. Çalışma izni, yabancıya Türkiye’de belirli bir işte çalışma hakkı tanırken; oturma izni, yabancının Türkiye’de belirli bir süre ikamet etme hakkını tanır.

Oturma iznine sahip olmak, otomatik olarak çalışma hakkı vermez. Türkiye’de çalışmak isteyen bir yabancı, eğer vatandaşlık, Mavi Kart gibi özel bir durumu yoksa mutlaka ayrı bir çalışma izni almak zorundadır. Çalışma izni olmadan Türkiye’de çalışmak yasa dışıdır ve hem işveren hem yabancı açısından cezai yaptırımları vardır.

Diğer yandan, geçerli bir çalışma izni belgesi (veya Çalışma İzni Muafiyet Belgesi), aynı zamanda ikamet izni yerine geçtiği için, çalışma izni bulunan kişinin ayrıca oturma izni almasına gerek yoktur. Bu önemli bir noktadır: Örneğin Türkiye’de bir şirkette çalışma izni alan bir mühendis, çalışma izni süresince ikamet izni de varmış kabul edilir; ekstra oturma izni başvurusu yapmaz.

Ancak, çalışma izni süresi bittiğinde ve yenilenmezse, yabancının Türkiye’de kalmaya devam edebilmesi için ya çalışma iznini uzatması ya da durumuna uygun başka bir ikamet izni alması gerekir.

Özetle: Oturma izni ve çalışma izni farklı amaçlara hizmet eder. Bir yabancı sadece oturma izniyle Türkiye’de yaşayabilir ama çalışamaz; sadece çalışma izniyle ise hem çalışır hem ikamet etmiş sayılır. Çalışma izni, yasada ikamet izni yerine geçtiği için özel bir belgedir.

Oturum İzni İçin Hangi Belgeler Gerekli?

Oturma izni başvurusu için gereken belgeler, yukarıda detaylıca anlattığımız gibi başvuru türüne göre değişir. Ancak genel bir liste vermek gerekirse, tüm ikamet izni başvurularında aşağıdaki belgeler hazırlanmalıdır:

• Başvuru Formu: e-ikamet sisteminden doldurulup çıktısı alınan, fotoğraf yapıştırılmış ve imzalanmış ikamet izni başvuru formu.
• Pasaport: Pasaportunuzun aslı ve renkli fotokopileri (kimlik sayfası, vize sayfası ve son giriş damgası sayfaları). Gerekirse noter onaylı Türkçe tercümesi.
• Fotoğraf: Biyometrik özellikli 4 adet vesikalık fotoğraf (arka fon beyaz, son 6 ay içinde çekilmiş).
• Sağlık Sigortası: Geçerli özel sağlık sigortası poliçesi (18 yaş altı ve 65 üstü muaf olabilir). Aile başvurularında her birey için sigorta gerekebilir.
• Maddi Durum Belgesi: Kendi geçiminizi sağlayabildiğinize dair beyan ve kanıt. (Banka hesabı, maaş bordrosu, sponsor dilekçesi, emeklilik belgesi vs. olabilir.)
• Adres Belgesi: Türkiye’de nerede kalacağınızı gösterir belge. Kendi evinizse tapu, kiradaysanız kira sözleşmesi ve ev sahibinin bilgileri, otelde kalıyorsanız otel rezervasyonu vb. Aile yanındaysanız adres beyanı.
• Harç Dekontları: İkamet izni kart ücreti ve varsa ikamet harcının ödendiğine dair dekontlar. (Vergi dairesinden veya bankadan alınmış.)
• Adli Sicil Kaydı: Gerek görüldüğünde talep edilebilen sabıka kaydı belgesi (Türk makamlarından ve/veya kendi ülkenizden).
• Özel Durum Belgeleri: Başvuru amacınıza göre diploma, öğrenci belgesi, evlilik cüzdanı, davetiye mektubu, aile nüfus kayıt örneği gibi ek belgeler istenebilir.

Her başvuru sahibinin durumu farklı olabileceğinden, Göç İdaresi’nin web sitesindeki ilgili ikamet izni türü sayfasında yer alan belge listesine bakmak en doğrusu olacaktır. Ayrıca, belgelerin güncel tarihli ve gerekirse apostilli/tercüme edilmiş olması gerektiğini unutmayın.

Türkiye’de Süresiz Oturma İzni Nasıl Alınır?

Türkiye’de “süresiz oturma izni” olarak kastedilen Uzun Dönem İkamet İznidir. Uzun dönem ikamet izni alabilmek için kanunda belirtilen koşulların sağlanması gerekir:

• Türkiye’de en az 8 yıl kesintisiz ikamet izniyle kalmış olmak,
• Son 3 yıl içinde sosyal yardım almamış olmak (devletten maddi yardım yardımı almamış olmalı),
• Kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin geçimini sağlayacak yeterli ve düzenli gelir sahibi olmak,
• Geçerli bir sağlık sigortası sahibi olmak,
• Kamu düzeni veya güvenliği açısından tehdit oluşturmamak (örneğin ciddi suç sicili olmaması, terör bağlantısı olmaması).

Bu şartları taşıyan yabancılar, bulundukları ilin Göç İdaresi’ne uzun dönem ikamet izni için başvuru yapabilir. Başvuru, İçişleri Bakanlığı’nın onayına tabidir; il göç idaresi inceleyip merkezi makama iletir. Uygun görülürse yabancıya süresiz oturma izni (uzun dönem ikamet tezkeresi) verilir.

Önemli: Mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma, insani ikamet izni sahipleri ile geçici koruma altındaki Suriyeli gibi yabancılar, uzun dönem ikamete başvuramazlar. Kanun, bu statüde olanlara uzun dönem hakkı tanımıyor.

Uzun dönem ikamet izni almanın en zorlu tarafı 8 yıl kesintisiz kalış şartıdır. Bu süre hesaplanırken öğrencilik sürelerinin sadece yarısı sayılır, diğer ikamet süreleri tam sayılır. Ayrıca, 8 yıl içinde 6 aydan fazla yurtdışında kalmamış olmak gerekiyor (kesinti sayılmaması için). Bu detaylara dikkat ederek başvuru yapmak gerekir.

Süresiz oturma izni alınca, ayrıca ikamet uzatma derdiniz kalmaz ve birçok hakkınız olur. Ancak Türk vatandaşlığına otomatik geçiş olmaz, vatandaşlık başvurusu ayrı bir süreçtir (5 yıl ikamet yeterli vatandaşlık için, uzun dönem izniniz varsa zaten 8 yıl kalmış olacağınızdan vatandaşlık için başvurabilirsiniz).

Oturma İzni Olmayan Yabancılar Devlet Hastanesinde Muayene Olabilir Mi?

Oturma izni bulunmayan (yani Türkiye’de kaçak veya turist statüsünde olan) yabancıların sağlık hizmetine erişimi sınırlı olmakla birlikte tamamen yok değildir:

• Acil Durumlar: Acil bir sağlık sorunu, kaza, hayatı tehlike durumu olduğunda, Türkiye’deki tüm hastaneler (devlet veya özel fark etmeksizin) herhangi bir belge aramadan acil müdahale yapar. Yani oturma izniniz olmasa da acil servise gidebilir ve tedavi olabilirsiniz.
• Sigorta Kapsamı: Eğer yabancı kişinin özel sağlık sigortası varsa veya uluslararası geçerliliği olan bir sigortası/seyahat sigortası varsa, acil olmayan durumlarda da devlet hastanesinde muayene olabilir (masrafları sigorta karşıladığı sürece).
• Ücretli Hizmet: Türkiye’de kamu hastaneleri, yabancılara da ücretli olarak sağlık hizmeti sunabilmektedir. Oturma izniniz olmasa bile, muayene ve tedavi ücretlerini ödeyerek devlet hastanesinde muayene olmanız mümkündür. Elbette, öncelikle pasaport bilgilerinizi kayda alırlar ve turist olarak işleminizi yaparlar. Ücretlendirme yabancı statüsünde olacağı için Türk vatandaşlarına göre farklı (biraz daha yüksek) olabilir.
• Genel Sağlık Sigortası: Oturma izni olmayanlar SGK’nın Genel Sağlık Sigortası’na kayıt yaptıramazlar (çünkü GSS için ikamet şartı var). Dolayısıyla, ya cebinden ödemeli ya da özel sigortalı olmalıdır.

Sonuç olarak, oturma izni yok diye kimse acil bir durumda hastaneden geri çevrilmez. Rutin bir rahatsızlıkta ise cebinizden ödeme yaparak devlet hastanesine gidip doktor muayenesi olabilirsiniz. Ancak sürekli ilaç gerektiren veya uzun süreli tedavilerde, ikamet izni ve SGK kapsamına girmek önemli avantaj sağlar. Bu yüzden, uzun süre kalacak yabancılara oturma izni alıp sağlık güvencesi sistemine dahil olmaları önerilir.

Oturma İzni Başvurusu Ne Kadar Sürede Sonuçlanır?

Oturma izni başvurusunun sonuçlanma süresi, başvuru yapılan ilin yoğunluğuna, başvuru türüne ve belgelerin tam olup olmamasına göre değişebilir. Kanunen, Göç İdaresi başvuruları en geç 90 gün (3 ay) içinde karara bağlamak durumundadır.

Pratikte, bazı illerde (özellikle İstanbul, Antalya, Ankara gibi yoğun başvuru alan yerlerde) sonuçlanma süresi 1-2 ayı bulabilir. Daha az yoğun illerde birkaç hafta içinde sonuç almak mümkün olabiliyor. Öğrenci ve aile ikametleri bazen daha hızlı çıkarken, kısa dönem “turistik” başvuruların çokluğu nedeniyle o alanda yoğunluk olabiliyor.

Eğer başvuru evraklarınızda bir eksiklik yoksa ve Göç İdaresi ek bir belge istemediyse, 1 ila 3 ay arası bir sürede oturma izni kartınız basılıp PTT ile adresinize gönderilecektir. Başvurunuz sonuçlanıp sonuçlanmadığını e-ikamet sisteminden veya Göç İdaresi’nin çağrı merkezinden (YİMER 157) takip edebilirsiniz.

3 ayı geçen bir gecikme yaşarsanız, ilgili Göç İdaresi Müdürlüğü’ne uğrayıp durumunuzu sorgulamanız tavsiye edilir.

Oturma İzni Başvuru Ücreti Ne Kadardır?

Oturma izni başvurusu için ödemeniz gereken iki tür ücret vardır: ikamet izni kart bedeli ve ikamet harcı.

2025 yılı için ikamet izni belge bedeli (kart ücreti) 810 TL olarak belirlenmiştir. Bu tutar, başvurunun onaylanması halinde ikamet kartınızın basılması için alınır ve tüm uyruklar için sabittir, muafiyeti yoktur.

İkamet izni harç ücreti ise yabancının uyruğuna göre değişir. Bazı ülke vatandaşları harçtan muaftır, bazıları düşük, bazıları yüksek harç öder. Örneğin 2025 itibarıyla birçok ülke için 1 yıllık ikamet harcı 80 $ civarındadır (TL olarak ödenir). Ancak Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Kosova, Türkmenistan gibi ülkelerin vatandaşları harç ödemez (sadece kart ücretini öderler).

Genel bir örnek vermek gerekirse, hiçbir özel muafiyeti olmayan ve özel grupta yer almayan ülke vatandaşları için harç hesaplaması şöyledir:

• 1 aya kadar kalışlar için her gün 292,70 TL (ilk ay minimum 549,60 TL, maksimum 2.824,70 TL kuralıyla),
• 1 aydan uzun kalışlar için ilk aya ek olarak her ay 1.876,70 TL.

Ancak Göç İdaresi bu TL tutarlarını her yıl döviz kuru üzerinden belirler. Çoğu yabancı için ilk yıl toplam harç tutarı 80 $ civarına denk gelecek şekilde ayarlanır. Bazı ülkeler için ilk ay 25 $, sonraki aylar 5 $ tarifesi; en düşük grup için ilk ay 5 $, sonraki aylar 0,5 $ gibi tarifeler vardır.

Dolayısıyla, oturma izni başvurusunda toplam ödeyeceğiniz tutar 810 TL + (varsa) harç tutarıdır. Örneğin harçtan muaf bir ülke vatandaşıysanız sadece 810 TL ödersiniz. Harcı 80 $ olan bir ülke vatandaşı iseniz yaklaşık 810 TL + (80 $ karşılığı TL) ödersiniz.

Bu ücretleri, başvuru sırasında size belirtilen banka hesaplarına veya vergi dairesine yatırmanız ve makbuzlarını başvuru dosyanıza eklemeniz gerekir.

Oturma İzni Alırken Sağlık Sigortası Zorunlu Mu?

Evet, genel kural olarak Türkiye’de oturma izni alırken özel sağlık sigortası poliçesi sunmak zorunludur. Göç İdaresi, ikamet izni başvurularında yabancının geçerli bir sağlık sigortasının olmasını şart koşar ki kişi burada kaldığı süre boyunca olası sağlık harcamalarını kendi karşılayabilsin.

Ancak bazı istisnalar ve uygulama farkları söz konusu olabilir:

• Turistik Kısa Dönem İlk Başvuru: Bazı illerde, ilk kez turizm amaçlı ikamet izni başvurusu yapanlardan sağlık sigortası poliçesi istenmediği durumlar olduğu gözlemlenmiştir. Bu tamamen idarenin inisiyatifinde olup her yerde uygulanmaz. Genellikle yine de istenir, ancak nadiren ilk başvuruda esneklik olabilir. Uzatma başvurularında ise kesinlikle sigorta isterler.
• 18 Yaş Altı Çocuklar: Aile ikamet izni kapsamında ebeveynleriyle birlikte başvuran 18 yaş altı çocuklar için ayrı sağlık sigortası istenmeyebilir, çünkü destekleyicinin (anne-baba) sigortası kapsamında değerlendirilebilirler. Yine de, bazı durumlarda her çocuk için de sigorta poliçesi yapıldığı olur; il uygulamasına göre değişir.
• 65 Yaş Üstü Yabancılar: 65 yaşın üzerindeki yabancılardan özel sağlık sigortası istenmesi zorunlu değildir. Kanunen genel sağlık sigortasına katılım opsiyoneldir bu yaş grubu için. Göç İdaresi, 65 yaş üstü başvurucuların sigorta durumunu esneklikle karşılayabilir.
• Genel Sağlık Sigortası (GSS): Türkiye’de bir ikamet izni aldıktan sonra, bazı şartlarla yabancı uyruklular SGK’ya başvurarak Genel Sağlık Sigortası’na dahil olabilirler (uzun dönem ikametliler veya Türk vatandaşı eşi olanlar gibi). Eğer GSS kapsamına girdiyseniz, ayrıca özel sigorta istenmez; SGK kapsamınızı gösteren belge yeterli olabilir.
• Öğrenciler: 1 yılını doldurmadan önce yabancı öğrenciler SGK’ya katılabilirler. Üniversiteye kayıtlı yabancı öğrenciler, kayıt tarihinden itibaren 3 ay içinde SGK’ya başvururlarsa, genel sağlık sigortası yaptırabilir ve özel sigorta gerekmez. Bu başvuruyu kaçıran öğrenciler özel sigorta sunmak durumundadır.

Özetle, oturma izni alırken çoğu durumda sağlık sigortası zorunludur ve poliçe şartları ikamet izni süresini kapsamalıdır. Poliçenin Türk sigorta şirketlerinden yaptırılması ve poliçe genel şartlarının Göç İdaresi kriterlerine uygun olması (teminat türleri vs.) önemlidir. Eğer halihazırda geçerli bir sigortanız yoksa, ikamet başvurusu öncesi bir sigorta acentesiyle görüşüp uygun bir poliçe yaptırmalısınız.

Oturma İzni Başvurusu Reddedilirse Ne Yapılmalı?

Oturma izni başvurusunun reddedilmesi durumunda, öncelikle ret gerekçesini dikkatlice inceleyin. Redde sebep olan eksik/hata neyse onu tespit etmek önemli. Ardından atabileceğiniz adımlar şunlardır:

• Ülkeyi Terketme Süresi: Normal şartlarda, ikamet izni başvurunuz reddedildiyse ve vize veya muafiyet süreniz de bitmişse, size tebliğden itibaren 10 gün süre verilir Türkiye’den çıkış yapmanız için. Bu süreyi aşarsanız ceza-i yaptırımlarla karşılaşırsınız (para cezası, deport yasağı gibi). Dolayısıyla redden sonra ilk yapmanız gereken, eğer kalmak istiyorsanız hukuki süreci başlatmak, kalmayacaksanız 10 gün içinde ayrılmaktır.
• İdari İtiraz: Red kararına karşı, yukarıda belirtildiği gibi Göç İdaresi’ne itiraz dilekçesi verebilirsiniz. Bu, kararın tekrar değerlendirilmesini talep eden bir dilekçedir. Gerekçelerinizi ve varsa eksikliği giderdiğinizi belirtirsiniz. İdare bazen bu itiraz üzerine kararı değiştirebilmektedir.
• Yargı Yolu: Asıl etkili yol, idare mahkemesinde iptal davası açmaktır. Red kararının size bildirildiği tarihten itibaren 60 gün içinde dava açabilirsiniz. Davanızı açarken, kararın hukuka aykırı olduğunu, şartları aslında sağladığınızı veya eksikliğin giderilebilir olduğunu anlatmanız gerekir. Bu süreçte kesinlikle yürütmenin durdurulmasını talep edin. Yürütmenin durdurulması kararı çıkarsa, dava sonuçlanana dek ülkede kalmaya devam edebilirsiniz ve hakkınızda sınır dışı işlemi yapılmaz.
• Yeniden Başvuru: Eğer oturma izni başvurunuz reddedildiyse, kanunen 6 ay geçmeden aynı amaçla yeniden başvuru yapılamaz. Ancak, farklı bir gerekçeye dayanan yeni bir başvuru yapabilirsiniz. Örneğin, turistik ikamet izni başvurunuz reddedildiyse, 6 ay içinde tekrar turistik başvuru yapamazsınız; ama bu arada evlenir ve aile ikametine başvurmak isterseniz, bu farklı gerekçeyle mümkün olabilir.

Bir önemli nokta: Başvurunuz reddedildi ve siz buna rağmen Türkiye’de kalmaya devam ettiniz (dava açtınız diyelim, ama yürütmeyi durdurma alamadınız). Bu durumda kaçak duruma düşmüş olursunuz ve dava olumlu sonuçlansa bile aradaki kaçak kaldığınız sürelerin cezasını ödemeniz gerekebilir. O yüzden, davayı kazanana kadar ülkeden çıkıp, davayı dışarıdan takip etmek bazen daha güvenli olabilir – tabii ki bu kararı bir avukatla istişare ederek vermelisiniz.

Özetle, ret kararıyla karşılaşırsanız sükunetinizi koruyun ve yasal haklarınızı kullanın. Birçok ret kararı, düzgün hazırlanan bir dilekçeyle veya dava yoluyla düzeltilebiliyor. Bu süreçte uzman bir yabancılar hukuku avukatının desteği işleri kolaylaştırabilir.

Oturma İzni Alan Biri Türkiye’de Çalışabilir Mi?

Oturma izni sahibi olmak, doğrudan çalışma hakkı vermez. Türkiye’de çalışmak isteyen her yabancı, ayrıca çalışma izni almak zorundadır (istisnai olarak, Türk vatandaşı ile evli olup uzun süre ikamet edenler veya KKTC vatandaşı gibi bazı muafiyetler dışında). Yani ikamet izniniz olması, işyeri açabileceğiniz veya bir işte sigortalı çalışabileceğiniz anlamına gelmez.

Türk mevzuatına göre yabancılar, üç tür çalışma izninden birine başvurarak çalışma hakkı elde eder:

• Süreli (belirli süreli) Çalışma İzni: Genellikle ilk başvuruda 1 yıl süreyle verilen, belirli bir işyerinde/işte çalışma hakkı tanıyan izindir. Uzatmalarla toplam 3 yıla, sonra 6 yıla kadar uzatılabilir.
• Süresiz (daimi) Çalışma İzni: Türkiye’de uzun dönem ikamet izni almış veya en az 8 yıl yasal çalışmış yabancılara verilebilen, süre kısıtı olmayan çalışma iznidir. Bu izni alan yabancı, Türk vatandaşı gibi her yerde çalışabilir (kamu sektörü ve mesleki kısıtlar hariç).
• Bağımsız Çalışma İzni: Kendi adına çalışan (serbest meslek icra eden) veya Türkiye’de şirket kurup yöneten yabancılara verilen çalışma iznidir. Örneğin Türkiye’de kendi şirketini kurup müdürlük yapacak bir yabancı, belirli şartlarla bağımsız çalışma izni alabilir. Yine bazı meslek gruplarına (mühendis, avukat, doktor vs. gibi ruhsatlı meslekler) bağımsız çalışma izni, ilgili mevzuata göre kısıtlamalara tabidir.

Yukarıdakilere ek olarak, Türkiye’nin uluslararası anlaşmalar veya özel kanunlarla tanıdığı “çalışma izni muafiyetleri” vardır (örneğin belirli süre için gelen akademisyenler, sporcular vb. için). Onlar haricinde, her yabancının çalışmadan önce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan izin alması şarttır.

Dolayısıyla, oturma izni olan biri çalışmak istiyorsa yapması gereken, bir işveren bulup onun aracılığıyla çalışma izni başvurusu yapmak veya kendi işini kuracaksa ona uygun izne başvurmaktır. Çalışma izni başvuruları ayrı bir süreçtir ve genelde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na online sistem üzerinden yapılır.

Özetle: Oturma izni = Çalışma izni değil. Oturma izni size sadece ikamet hakkı verir. Çalışma izni almak ise ayrı bir prosedürdür. Ancak yasal çalışma izni aldığınızda, bu belge zaten ikamet izni yerine geçeceği için ayrıca oturma izni sorununu da çözmüş olursunuz.

Oturma İzni Süresi Dolunca Nasıl Yenilenir?

Oturma izninizin süresi dolmak üzereyse, süresi dolmadan önce uzatma başvurusu yapmalısınız (en geç bitiş tarihinden 60 gün öncesine kadar başvurulabilir, son güne bırakmamak gerekir). İkamet izni süreniz dolduktan sonra eğer hiçbir başvuru yapmazsanız, 10 gün içinde Türkiye’den çıkış yapmanız beklenir; yapmazsanız cezalı duruma düşersiniz.

Oturma izni uzatma (yenileme) işlemleri, e-ikamet sistemi üzerinden “uzatma başvurusu” seçilerek yapılır. Yukarıda “İkamet İzni Uzatma İşlemi Nasıl Yapılır?” bölümünde ayrıntılı anlattık. Kısaca hatırlarsak:

• Online form doldurma: Mevcut ikamet izin bilgilerinizle sisteme girip uzatma formunu dolduruyorsunuz. Bu form, önceki başvurunuzun bir nevi güncellemesi gibidir.
• Belgelerin hazırlanması: Uzatma için istenen belgeler, ilk başvurudakine benzer olsa da güncel tarihli olmalıdır. Ayrıca önceki ikamet kartınızın fotokopisini de eklemelisiniz ki göç idaresi geçmişinizi görsün.
• PTT ile gönderim: Bazı illerde uzatma başvurularında randevuya gerek kalmadan belgelerin posta ile gönderilmesi istenir. Form doldurma işlemi bitince sistem size hangi evrakları, hangi adrese yollayacağınızı belirtir. Bu adrese belirtilen süre içinde belgeleri postalarsınız.
• Geçici Müracaat Belgesi: Uzatma başvurusu yaptıktan sonra sistemden alacağınız “Müracaat Belgesi” ve harç makbuzuyla, yeni kart gelene kadar yasal olarak Türkiye’de kalmaya devam edebilirsiniz. Hatta bu belgeyle 15 güne kadar yurt dışına çıkıp tekrar giriş yapma hakkınız vardır.

Eğer uzatma başvurunuzu zamanında yapamadıysanız ve ikamet izninizin süresi bittiyse, yukarıda belirttiğimiz gibi 15 gün içinde gecikmeli başvuru yapabilirsiniz (mazeretli). Bu 15 günü de geçirirseniz, artık uzatma yapamazsınız; Türkiye’den çıkış yapıp yeni bir ilk başvuru yapmanız gerekir.

Uzatma onayı geldiğinde yeni ikamet kartınız basılıp adresinize gelecektir. Uzatma reddedilirse, reddin tebliğinden itibaren 60 gün içinde itiraz/dava hakkınız bulunur (önceki sorularda bunu açıkladık).

Özet: Oturma izninizi bitmeden önce yenileyin, böylece kesintisiz olarak Türkiye’de kalmaya devam edebilirsiniz. Eğer herhangi bir gecikme veya sorun olursa, geçerli mazeretlerinizi belgeleyip Göç İdaresi’ne sunmaktan çekinmeyin.

Oturma İzni Alan Biri Türk Vatandaşlığına Başvurabilir Mi?

Oturma izni sahibi olmak, tek başına Türk vatandaşlığını garanti etmez, ancak vatandaşlık başvurusu yapabilmek için gereken ikamet şartını sağlamanıza yardımcı olur. Türk Vatandaşlık Kanunu’na göre, Türk vatandaşlığına başvurabilmek için (genel yolla) aranan şartlardan biri, başvuru tarihinden geriye doğru kesintisiz 5 yıl Türkiye’de ikamet etmiş olmaktır.

Dolayısıyla, oturma izni alan bir yabancı, eğer Türkiye’de aralıksız 5 yıl (toplamda 1800+ gün) yaşamışsa, vatandaşlık için gerekli ikamet süresini tamamlamış olur. Bu 5 yıllık ikamet süresi içinde toplamda 6 aydan fazla yurtdışında kalmamak gerekiyor, aksi halde kesinti olur.

Vatandaşlığa başvurmak için diğer şartlar da şunlardır (özetle):

• Medeni kanununa göre ergin ve ayırt etme gücüne sahip olmak,
• Türkiye’de yerleşmeye karar verdiğini davranışları ile teyit etmek (örneğin Türkiye’de gayrimenkul almak, iş kurmak, uzun süre bulunmak gibi işaretler),
• Genel sağlık bakımından tehlikeli hastalığı olmamak,
• İyi ahlak sahibi olmak (sabıka kaydının temiz olması, toplum düzenine uygun yaşamak),
• Yeteri kadar Türkçe konuşabilmek,
• Türkiye’de kendisi ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin geçimini sağlayacak gelire veya mesleğe sahip olmak,
• Milli güvenlik ve kamu düzeni açısından engel teşkil edecek bir hali bulunmamak.

Yukarıdaki şartlar arasında en temeli, 5 yıl ikamet ve Türkiye’ye yerleşme niyeti şartıdır. Oturma izni sahibi olarak 5 yılı doldurduğunuzda bu önemli koşulu yerine getirmiş olursunuz. Özellikle uzun dönem ikamet izni sahipleri, zaten 8 yıl ikamet ettikleri için 5 yıllık şartı fazlasıyla karşılar durumdadır.

Özetle, oturma izni alıp uzun süre Türkiye’de yaşayan bir yabancı, gerekli süre dolduğunda ve diğer şartları da taşıyorsa Türk vatandaşlığına başvuru hakkı kazanır. Oturma izni size otomatik vatandaşlık vermez, ancak vatandaşlığa giden yolda bir gerekliliği yerine getirmenizi sağlar. Özellikle evlilik yoluyla vatandaşlık veya istisnai vatandaşlık gibi durumlar haricinde, genelde ilk adım Türkiye’de ikamet izniyle yaşamaktır.

Oturma İzni Başvurusu Hangi Nedenlerle Reddedilebilir?

Oturma izni başvurularının reddedilme nedenleri, çoğunlukla başvuru şartlarının sağlanamaması veya yabancının durumunun yasal kalışa uygun görülmemesinden kaynaklanır. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu ve ilgili yönetmelikler, ret sebeplerini genel hatlarıyla belirlemiştir. Başlıca ret nedenleri şunlar olabilir:

• Eksik veya yanlış bilgi/belge: Başvuru formunda gerçeğe aykırı beyanda bulunulması, sahte belge sunulması veya gerekli belgelerin tamamlanmaması durumunda başvuru reddedilir. (Örneğin sahte davetiye, eksik fotoğraf, geçersiz pasaport vb.)
• Kamu düzeni/güvenliği sakıncası: Başvurucunun Türkiye’de kalmasının kamu düzeni veya güvenliği açısından risk oluşturacağı düşünülürse ret gelebilir. Örneğin ciddi suç sabıkası olan, terör örgütü ile bağlantısı tespit edilen veya deport yasağı bulunan kişilerin başvuruları reddedilir.
• Bulaşıcı hastalık: Halk sağlığını tehdit eden bir hastalığı olan yabancılar (örneğin tedavi edilmeyen TBC, COVID-19 gibi) tespit halinde, ikamet izni verilmeden önce tedavi şartı aranabilir veya bu durum çözülene kadar başvuru bekletilebilir. Beyan edilmez ve sonradan anlaşılırsa ret sebebi olabilir.
• Yetersiz maddi imkan: Özellikle kısa dönem ikamet veya öğrenci ikametinde, kişi beyan ettiği süre boyunca geçimini sağlayamayacak gibiyse (örneğin hiç geliri yok ve ortada destek yoksa) başvuru reddedilebilir. Aile ve uzun dönem dışında kalan ikametlerde maddi imkan çok önemli.
• Vize/ikamet ihlalleri: Başvuru sahibi, Türkiye’ye kaçak girmişse, vize süresini çoktan ihlal etmişse, ülkeye giriş yasağı olmasına rağmen girmişse gibi durumlarda tabii ki ikamet izni verilmez. Önce bu durumları düzeltmek gerekir (ülkeden çıkış vb.).
• Şartların kaybedilmesi: Başvuru sırasında belki şartlar sağlanıyordu ama değerlendirme sürecinde şartlar ortadan kalktıysa ret gelebilir. Örneğin öğrenci ikametine başvurdu ama okuldan kaydı silindiyse, aile ikametine başvurdu ama eşiyle boşandıysa, gibi.
• Başka bir ikamet iznine geçiş yapamama: Kanunda belirtilen bazı durumlar var; mesela aile ikameti iptal edilen bir yabancı, kısa dönem ikamet alamadıysa yeniden aile ikameti başvurusu reddedilebilir, vs. Bunlar nadir durumlar.

İkamet izni başvurusu reddedildiğinde yabancıya gerekçesi yazılı olarak bildirilir. Bu gerekçe kanun maddesine atıfla açıklanır. Yukarıdaki genel nedenlerden hangisine uyuyorsa onu görürsünüz. Örneğin “maddi yeterliliğinizi kanıtlayamadığınız için” ya da “kamu düzeni açısından sakıncalı bulunduğunuz için” gibi.

Böyle bir ret halinde, bir önceki sorularda anlattığımız şekilde itiraz ve dava yollarını kullanabilirsiniz. Ret gerekçesinin haksız olduğunu düşünüyorsanız, elinizdeki ek kanıtlarla itiraz dilekçesi yazıp idareye sunun. Örneğin “banka hesabım yetersiz görülmüş ama işte yeni gelen parayı gösteriyorum” diyerek itiraz edebilirsiniz. İdareye ikna edemezseniz mahkemeye başvurursunuz.

Oturma İzni İptal Edilirse Ne Olur?

Oturma izniniz iptal edilirse (yani daha önce verilmiş izniniz geri alınırsa), bu durum genellikle sınır dışı işlemlerini tetikler. İkamet izni iptal edilen yabancı, artık yasal kalış hakkına sahip olmadığından, hakkında Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 54. maddesi uyarınca sınır dışı (deport) kararı alınabilir.

Öncelikle, iptal gerekçesini anlamak lazım. Oturma izni iptaline yol açan durumlar şunlar olabilir:

• İkamet izninin veriliş amacı dışında kullanılması (örn. turist vizesiyle gelip kaçak çalışmak),
• İkamet izni alırken sunulan şartların sonradan kaybedilmesi (örn. aile ikamet izni ile kalıyordu, eşinden boşandı; öğrenci ikameti vardı, okulla ilişiği kesildi),
• Yalan/yanlış beyana dayalı alınmış izin olduğunun anlaşılması,
• Yabancının Türkiye’de suç işlemesi veya kamu düzenini tehdit edici faaliyette bulunması.

İkamet izniniz iptal edildiğinde İl Göç İdaresi size bu kararı tebliğ eder ve genellikle pasaportunuza iptal ve çıkış için süre notu düşer. Yaygın uygulama, size 10 gün içinde ülkeyi terk etme tebligatı yapılmasıdır (gerekirse bu süre en fazla 30 güne çıkabilir). Bu süre içinde çıkış yaparsanız genellikle giriş yasağı daha kısa tutulur veya bazen hiç konulmaz. Çıkış yapmaz ve yakalanırsanız, zorla deport edilirsiniz ve daha uzun süreli giriş yasağı alırsınız.

Oturma izni iptaline karşı tabii ki hukuki yollara başvurabilirsiniz (iptal kararının haksız olduğunu düşünüyorsanız). İptal kararını öğrendiğiniz andan itibaren 60 gün içinde idare mahkemesine dava açma hakkınız var. Bu davayı açarken, mutlaka yürütmenin durdurulmasını talep edin ki dava süresince sınır dışı edilmenizi engelleyebilesiniz. Mahkeme yürütmeyi durdurmazsa, iptal kararı yürürlükte olduğu için göç idaresi sizi sınır dışı edebilir.

Deport (sınır dışı) kararına karşı da ayrıca 7 gün içinde itiraz davası açılabilir (bu, ikamet iptaline karşı dava ile birlikte de yürütülebilir). Deport kararına itiraz davası açarsanız, mahkeme sonuçlanana kadar normalde sınır dışı işlemi durur (eğer yürütmeyi durdurma verilirse).

Sonuç olarak: Oturma izniniz iptal olduğunda, vakit kaybetmeden hukuki süreç başlatın ve bu arada ülkeyi terk etmeniz gerekiyorsa çıkın. Dava sürecini dışarıdan takip edip kazanırsanız geri dönersiniz. Eğer iptal kararı çok bariz bir hataya dayanıyorsa (örneğin idare yanlışlıkla şartları sağlıyor olmanıza rağmen iptal ettiyse) idareye hızlıca itiraz edip düzeltme talep etmek de bazen işe yarar.

Bir de, oturma izni iptaline uğramamak için baştan tedbirli olmak lazım: Adres değişikliğini 20 gün içinde bildirmek, amaç dışına çıkmamak, süre bitmeden uzatmak gibi yükümlülüklere uyarsanız iptal riski azalır.

Türkiye’de Kısa Dönem Oturma İzni ile Uzun Dönem Oturma İzni Arasındaki Farklar Nelerdir?

Kısa dönem ikamet izni ve uzun dönem ikamet izni, amaç, haklar ve süre açısından farklılıklar gösterir:

• Süre Bakımından: Kısa dönem ikamet izni belirli süreli verilir. Genelde 6 ay, 1 yıl gibi sürelerle düzenlenir ve süresi sonunda uzatma gerektirir. Uzatma da yine belirli süreli olur. Uzun dönem ikamet izni ise süresiz olarak verilir; bir bitiş tarihi yoktur (kimlik kartı şeklinde verilir, 99 ile başlayan yabancı kimlik numarası ile). Uzun dönem izni alan kişi, teorik olarak ömür boyu Türkiye’de kalabilir, sadece bazı durumlarda iptal söz konusu olabilir.
• Amaç ve Kapsam: Kısa dönem ikamet izni, belirli bir kalış amacına yöneliktir. Örneğin turizm, iş arama, ticari faaliyet, araştırma, kurs, taşınmaz sahibi olma gibi spesifik nedenlerle verilir. Bu nedenle başvuruda o amacı kanıtlamanız istenir (mesela araştırma yapacaksanız araştırma belgesi, turistik ise otel rezervasyonu gibi). Uzun dönem ikamet izni ise belirli bir amaç bağlı değildir; aslında uzun süre Türkiye’de yerleşik yaşayan yabancılara verilen bir haktır. Uzun dönem izni aldığınızda, “Türkiye’de yerleşik ikamet eden biri” statüsü kazanırsınız.
• Koşullar: Kısa dönem ikamet izninde aranan koşullar, başvuru amacına göre değişse de genelde daha basit ve kısa vadeli şartlardır: Geçerli pasaport, maddi imkan, adres beyanı, sigorta gibi. Uzun dönem ikamet izninde ise aranan koşullar (8 yıl ikamet, sosyal yardım almama, gelir düzeyi, sigorta vb.) daha uzun vadeli ve ağır koşullardır. Yani uzun dönem izni almak daha zordur, çünkü kalıcı bir hak tanınacak. Ancak bir kez uzun dönem izni aldığınızda, her yıl finansal durum belgesi sunmak gibi zorunluluklarınız kalmaz.
• Haklar ve Yükümlülükler: Kısa dönem ikamet izni, size sadece oturma hakkı sağlar, onun dışında özel bir hak tanımaz (çalışma hakkı vermez, vatandaşlık için 5 yıl saymaya yarar vs, o kadar). Uzun dönem ikamet izni sahipleri ise kanunen hemen hemen Türk vatandaşı gibi haklara sahiptir. Uzun dönem izni olan yabancıların hakları: Kamu kurum ve kuruluşlarının sağladığı çoğu haktan (sağlık, çalışma izni muafiyeti, yatırım, ticaret, miras vb.) aynen yararlanabilirler. İki önemli istisna: Uzun dönem ikamet izni sahibi yabancı askerlik yapmaz ve seçme-seçilme hakkı yoktur, kamu görevine gelemez. Onun dışında, örneğin uzun dönem izni olan bir yabancı SGK’ya girip emekli bile olabilir, motorlu taşıt satın alabilir vs. Kısa dönem izni olan biri ise yabancı statüsünde kaldığı için bu hakların çoğu sınırlıdır.
• Uzatma ve İptal: Kısa dönem ikamet izinleri süre bitiminde uzatılmazsa geçerliliğini yitirir. Ayrıca kısa dönem izni olan biri, yıl içinde 120 günden fazla Türkiye dışında kalırsa, Göç İdaresi uzatma başvurusunda problem çıkarabilir (yönetmelikte böyle bir hüküm vardı). Uzun dönem ikamet izni sahipleri ise, 1 yıl içinde toplam 180 günden fazla veya ardışık 1 yıldan fazla Türkiye dışında kalırlarsa, uzun dönem izni iptal edilebilir (kanunda böyle bir düzenleme var, özellikle başka ülkeye yerleşirlerse iptal edilebilir). Yani uzun dönem izni olanın Türkiye ile bağını koparmaması beklenir.

Bir tabloyla özetleyelim:

Sonuç olarak, kısa dönem ikamet izni geçici amaçlar içindir ve sınırlıdır; uzun dönem ikamet izni ise kalıcı oturma hakkıdır ve daha geniş kapsamlıdır.

Oturma İzni Almak İçin Banka Hesabı Açmak Gerekir Mi?

Türkiye’de oturma izni başvurusu yapmak için Türk bankalarında hesap açma zorunluluğu yoktur. Başvurunuz sırasında sizden doğrudan bir banka hesap cüzdanı talep edilmez. Ancak, maddi yeterlilik şartını kanıtlamanın pratik yollarından biri, Türkiye’de bir banka hesabına sahip olup orada belli bir bakiye göstererek finansal durumunuzu belgelemektir.

Göç İdaresi, özellikle kısa dönem ve öğrenci ikamet izni başvurularında genelde başvurucunun beyanına güvenir. Ama bazen başvuru sayısının çok olduğu İstanbul gibi yerlerde ek belgeler isteyebiliyorlar. Eğer çalışmıyorsanız veya düzenli gelir gösteremiyorsanız, hesabınızda bir miktar para göstermek iyi olabilir.

Bir banka hesabı açmak, aynı zamanda Türkiye’de yaşama niyetinizin de bir göstergesi olabilir. Özellikle uzun süre kalacaklar için tavsiye edilir. Banka hesabında ne kadar para olması gerektiğine dair resmi bir rakam yok; ancak kuralcı memurlar, kalacağınız her ay için en az asgari ücret düzeyinde (örneğin 2025 için aylık birkaç bin TL) bakiyeniz olmasını görmek isteyebiliyor.

Banka hesabı dışında, maddi yeterlilik için sunulabilecek belgeler de var (daha önce bahsettik): Maaş bordrosu, emeklilik belgesi, kira geliri belgesi vs. Yani illa bankada para tutmak şart değil, ama bunlar yoksa en kolay yol bankada mevduat göstermektir.

Özellikle uzun dönem ikamet veya yatırım yoluyla ikamet gibi durumlarda zaten bankada belirli meblağlar isteniyor (mesela taşınmaz alarak ikamet izni alacaksanız, ev değerinin 75 bin $ olması gibi kriterler var).

Özetle: Oturma izni için banka hesabı açmak mecburi değil, ama faydalıdır. Hem finansal durumunuzu belgelemek için kullanabilirsiniz, hem de Türkiye’de günlük hayatınızı (kira ödemeleri, fatura ödemeleri vs.) kolaylaştırır. Hesabınız yoksa da, başvurunuz reddedilmez; yeter ki başka şekilde maddi durum beyanınızı yapın veya bir taahhüt sunun.

Türkiye’de Öğrenci Oturma İzni Nasıl Alınır?

Türkiye’de eğitim alacak yabancı öğrenciler, öğrenci ikamet izni alarak yasal olarak ikamet edebilirler. Öğrenci ikamet izni almak için şu adımları izlemek gerekir:

1. Okula Kayıt: Öncelikle bir Türk eğitim kurumuna (üniversite, yüksekokul, lise vs.) kayıt yaptırmalısınız. Elinizde mutlaka geçerli bir öğrenci belgeniz olmalı (okul tarafından verilen). Eğer üniversiteye yeni kabul aldıysanız, kayıt işlemlerinizi yaptıktan sonra öğrenci belgesi alabilirsiniz. İlk ve ortaöğretim öğrencileri için velilerinin muvafakati gerekir.
2. e-İkamet Başvurusu: Eğitiminiz başlar başlamaz (veya başlamadan kısa süre önce), Göç İdaresi’nin e-ikamet sistemine girerek “Öğrenci İkamet İzni Başvurusu” yapmalısınız. Formda eğitim bilgileriniz, okulunuzun adı, süresi vs. sorulur. “Öğrenci ikamet izni istiyorum” seçeneğini işaretleyip formu doldurun.
3. Randevu ve Belgeler: Başvuru formunu doldurduktan sonra sistem size randevu verecektir. Randevu tarihinde, öğrenim gördüğünüz ilin İl Göç İdaresi’ne giderek başvurunuzu tamamlayın. Götürmeniz gereken belgeler şunlardır:
4. Pasaport (aslı ve fotokopisi),
5. 4 adet biyometrik fotoğraf,
6. Öğrenci belgesi (güncel tarihli, okuldan onaylı),
7. Geçerli sağlık sigortası belgesi (öğrenciler 3 ay içinde SGK’ya başvurmazlarsa özel sigorta yaptırmalılar),
8. Kalacak yer belgesi (yurt ise yurt yazısı, ev ise kira kontratı veya noterden taahhütname),
9. Mali yeterlilik beyanı (genelde “masraflarım ailem tarafından karşılanacaktır” şeklinde bir beyan yeterli olur).
10. Harç/kart bedeli dekontları (öğrenci ikamet izninde harç muafiyeti yoksa yatırmanız gerekir, bazı ülkeler muaf).
11. Değerlendirme: Öğrenci ikamet izni başvuruları genellikle 30-60 gün içinde sonuçlanır. Bu süre içinde eğitimine devam edebilirsin, sorun olmaz. Başvurunu yaptıktan sonra sana verilen Müracaat Belgesi ile yasal kalışın sürer.
12. Kart Teslimi: Başvurun onaylandığında ikamet izni kartın hazırlanıp okul adresine veya belirttiğin adrese PTT ile teslim edilir. Kartını aldıktan sonra TC kimlik numaran da aktif olur, bankada hesap açma, telefon hattı alma gibi işlemleri yapabilirsin.

Öğrenci ikamet izni, eğitimin süresine bağlı olarak verilir. Dil öğrenimi veya sertifika programları gibi durumlarda da kısa süreli öğrenci izni alınabilir ama genellikle yükseköğrenim için verilir. Ayrıca, öğrenci ikameti olanlar part-time çalışma izni de alabilir (üniversite öğrencileri 1. sınıftan sonra haftada 24 saate kadar çalışabilirler, ancak bunun için ayrıdan Çalışma İzni almalı işverenleri).

Not: Öğrenci ikameti, öğrencinin ailesine hak vermez. Eğer ailen yanında kalacaksa onlar ayrı aile ikametine veya kısa döneme başvurmalı.

Türkiye’de Oturma İzni Sahibi Aile Bireylerini Getirebilir Mi?

Her yabancının ikamet izni yalnızca kendisine aittir; eşine veya çocuklarına otomatik hak vermez. Ancak, oturma izni sahibi bir yabancı, aile üyeleri için aile ikamet izni başvurusunda bulunabilir (destekleyici sıfatıyla).

Örneğin, Türkiye’de çalışma izniyle bulunan bir mühendis, eşini ve çocuklarını Türkiye’ye getirmek isterse, onların aile ikamet izni alması gerekir. Bu durumda mühendis kişi “destekleyici” olur, eşi ve çocukları “başvurucu” olur. Destekleyicinin asgari gelir, sigorta vs. şartları sağladığını belgeleyerek aile ikameti talep edilebilir.

Aile ikamet izni alabilecek kişiler: Türk vatandaşlarının yabancı eşleri, Türk vatandaşı olmayan ancak Türkiye’de ikamet izni olan yabancıların eşleri; her iki durumda da çiftin 18 yaş altı yabancı çocukları veya 18 üstü engelli/bağımlı çocukları. Mülteci ve ikincil koruma sahipleri de aile ikameti için sponsor olabilirler (şartları sağlıyorlarsa).

Aile ikamet izni başvurusu yapıldığında, yukarıda “Aile İkamet İzni” kısmında anlattığımız destekleyici şartları aranır (gelir, sigorta, ikamet süresi vb.). Tüm bunlar tamamsa, eş ve çocuklara en fazla 3 yıllık aile ikamet izni verilir (destekleyicinin iznini aşmayacak şekilde).

Şunu vurgulayalım: Çok eşlilik durumları Türk hukukunda tanınmadığından, bir kişi birden fazla eşine aile ikameti aldıramaz. Sadece resmi tek eşine aldırabilir. Ama o eşinden olan çocuklarına tabii ki aldırabilir.

Aile ikamet izni alan eş, 3 yıl sonunda uzatma yapabilir veya eğer isterse kısa dönem ikamete geçebilir (özellikle boşanma olursa kısa döneme geçmesi gerekir). Aile ikameti ile 3 yıl kesintisiz kalan yabancılar, isterlerse çalışma izni başvurularında da kolaylık elde eder (çalışma izni için bazı sektörlerde 1 yıl ikamet şartı arandığından, aile ikametindeki süre bu şartı karşılar).

Özetle: Oturma izni olan biri, ailesini de yanına getirebilir, ama bunun için her bir aile üyesi adına ayrıca ikamet izni alınmalıdır. En uygunu, aile ikamet iznine başvurmak olacaktır, çünkü bu izin türü aile birliğini korumak için kolaylıklar sağlar (örneğin ret ihtimali düşüktür, çocuklar 18’e kadar ücretsiz okula gidebilir vs.). Başvuru sürecini hızlandırmak için evlilik belgesi, çocukların doğum belgeleri gibi evrakların apostilli ve tercümeli olması gerektiğini unutmayın.

Oturma İzni Olan Biri Türkiye’den Ne Kadar Süre Ayrılabilir?

Oturma izni sahibi bir yabancı, izin süresi boyunca Türkiye’ye giriş çıkış yapma hakkına sahiptir. Yani ikamet izni kartınız geçerli olduğu sürece, vizeye ihtiyaç duymadan Türkiye’ye girip çıkabilirsiniz. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bazı süre kısıtları vardır:

• İkamet Müracaat Belgesi ile Çıkış: Diyelim ki ilk kez başvuru yaptınız veya uzatma başvurusu yaptınız ve kartınız henüz elinize ulaşmadı. Göç İdaresi size bir Müracaat Belgesi Bu belgeyle 15 gün içerisinde Türkiye’den çıkış yapıp tekrar giriş yapabilirsiniz (vize aranmadan). 15 günü aşarsanız, belgeniz geçersiz kalır ve yeniden vize almanız gerekebilir.
• Kısa Dönem/Öğrenci İzni Sahipleri: Kısa dönem veya öğrenci ikamet izniyle kalanlar için, eski yönetmelik hükümlerinde “1 yıl içinde toplamda 120 günden fazla yurt dışında kalırsanız, uzatma başvurunuz reddedilebilir” şeklinde bir kural vardı. Yeni düzenlemelerde bu kural biraz esnetildi, ancak yine de Göç İdaresi çok uzun süre yurtdışında kalan ve Türkiye’yle bağı kalmamış kişilerin uzatma taleplerinde sorun çıkarabiliyor. Bu yüzden, eğer oturma izniniz var ama ülke dışında uzun süre kalmanız gerekecekse, bunu belgelendirmeniz (örneğin eğitim, hastalık vs. nedeniyle kaldıysanız kanıt sunmanız) gerekebilir.
• Uzun Dönem İzni Sahipleri: Uzun dönem ikamet izni olanlar, eğer ardışık olarak 1 yıldan fazla yurtdışında kalırlarsa, uzun dönem ikamet izinleri iptal edilebilir (istisna: eğitim, görev gibi özel durumlar hariç). Ayrıca 5 yıl içinde toplamda 6 aydan fazla yurtdışında kalmaları da iptal sebebi olabilir. Uzun dönem izni bu şekilde iptal olanlar, tekrar başvurabilirler ama süreç tekrar değerlendirilir.

Eğer soruyu “tatil için ne kadar çıkabilirim” anlamında soruyorsanız: İkamet izni kartınız cebinizdeyse, teorik olarak izin süreniz boyunca istediğiniz kadar gidip gelebilirsiniz, Türkiye’ye giriş çıkışta problem olmaz. Polis, sınırda ikamet izni kartınızı görüp vize istemez.

Ama pratikte, çok uzun süre Türkiye’den ayrı kalırsanız, bir sonraki uzatma başvurusunda “Türkiye’de yerleşim niyeti yok” diye değerlendirilebilir. Mesela turistik kısa dönem alıp 8 ay yurtdışında kalıp sadece 4 ay Türkiye’de bulunduysanız, uzatma talebinizde memur bunun sebebini sorabilir.

Özetle: Oturma izniniz varken Türkiye’den kısa süreli ayrılmalar sorun değil, dilediğinizce çıkıp dönebilirsiniz (kartınız yanınızda olsun yeter). Ancak çok uzun süreli ayrılıklarda (aylarca, yıllarca) hem izniniz iptal riski taşır (özellikle uzun dönem izinde) hem de uzatmada sıkıntı olabilir. Mümkün mertebe, oturma izni almışsanız Türkiye’yi merkezinize almanız, uzun ayrılıklardan kaçınmanız tavsiye olunur.

Türkiye’de Oturma İzni Alırken Kefil Gerekliliği Var Mı?

Türkiye’de oturma izni başvurularında yabancılar için “kefil” uygulaması yoktur. Yani, bir Türk vatandaşını veya bir kurumu kefil göstermeniz resmi olarak istenmez ve böyle bir alan da yoktur. Başvurular bireyseldir ve başvurucunun kendi beyanı ile belgelerine dayanır.

Ancak, bazı durumlarda dolaylı olarak kefil benzeri uygulamalar olabiliyor:

• Maddi Taahhütname: Eğer başvuran kişinin geliri yetersizse, Göç İdaresi bazen Türkiye’de yaşayan bir yakınından noter onaylı taahhütname getirmesini isteyebilir. Bu, o yakının “bu yabancının Türkiye’deki masraflarını ben karşılayacağım” diye kefil olması gibidir. Özellikle öğrenci ikametinde veya yaşlı ebeveynini getirenlerde bu görülebiliyor. Taahhüt veren kişi bir nevi finansal kefil olmuş olur.
• Aile İkamet İzni Destekleyicisi: Aile ikamet izninde, destekleyici olarak adlandırdığımız kişi aslında bir bakıma kefildir. Örneğin Türk vatandaşı eş, yabancı eşine kefil olur diyebiliriz; gelirini, evini, sabıka kaydını göstererek onun kalmasını destekler. Bu tam olarak kefillik değil ama benzer bir mantık.
• Vize Sponsorluğu: Her ne kadar ikamet izni sürecinden önce olsa da, bazı vize başvurularında (özellikle aile birleşimi vizelerinde) Türkiye’deki kişinin davet mektubu ve gelir belgesi istenir. Bu da bir çeşit kefil/sponsor mekanizmasıdır.

Oturma izni alınırken bir Türk vatandaşını yanınıza götürüp “ben buna kefilim” demesine gerek yok, Göç İdaresi böyle bir prosedür uygulamaz. Daha çok evrak üzerinden giderler.

Dolayısıyla, standart bir kefil gerekliliği yoktur. Fakat kendi imkanlarınız yetersiz görünüyorsa, bir tanıdığınızın size sponsor olduğuna dair noter belgesi sunmak, başvurunuzu güçlendirebilir (zorunlu olmasa da). Özellikle hiçbir geliriniz yoksa ama Türkiye’de bir akrabanız sizi yanında barındıracaksa, noter taahhüdü alabilirsiniz.

Sonuç: Kefil şartı aranmıyor, ama gerekli görülürse maddi konularda birinin taahhüdü talep edilebiliyor. Bu da istisnaidir. Başvuruların çok büyük çoğunluğu kefilsiz şekilde, yabancının kendi adına yapılır ve sonuçlandırılır.

Türkiye’de Oturma İzni Almak İçin Belirli Bir Maddi Gelir Göstermek Gerekiyor Mu?

Evet, oturma izni başvurularında maddi yeterlilik göstermek gerekiyor, ancak bunun net bir rakamı veya standardı yok. Kanunda “yeterli ve düzenli gelir” ifadesi var ama ne kadar yeterli olduğu açıkça yazmıyor. Bu durum, başvuru türüne göre değişken:

• Kısa Dönem ve Öğrenci İkametleri: Bu başvurularda çoğunlukla başvurucunun yazılı beyanı kabul edilir. Yani formda “masraflarınızı nasıl karşılayacaksınız?” sorusuna “kendi birikimlerimle” veya “ülkemden düzenli para havalesi alıyorum” gibi bir cevap verirsiniz, çoğu zaman ekstra belge istenmez. Ancak Göç İdaresi şüpheye düşerse kanıt isteyebilir. Örneğin 2 yıllık turistik ikamet isteyen birinin hesabında hiç para yoksa, memur banka dökümü talep edebilir.
• Aile İkamet İzni: Burada belirli bir hesaplama var. Destekleyici, asgari ücretten az olmamak kaydıyla, ailedeki her bir kişi başına asgari ücretin 1/3’ü gelire sahip olmalı. Yani örneğin asgari ücret 15.000 TL ise, 4 kişilik aile için aylık gelir en az 20.000 TL civarı olmalı. Bu geliri belgelemek zorunda (maaş bordrosu, kira geliri vs.).
• Uzun Dönem İkamet İzni: Yeterli ve düzenli gelir şartı var ama belli bir tutar yok. Genelde en az asgari ücret düzeyinde emekli maaşı, kira geliri veya birikim görmek istiyorlar. Uzun dönem statüsü verdiği kişilerin ileride devlete muhtaç olmasını istemiyorlar. Son 3 yılda sosyal yardım almamış olması şartı da bunu destekliyor.

Maddi gelirinizi kanıtlamak için sunabileceğiniz belgeler:

• Çalışıyorsanız maaş bordronuz veya iş yerinden alınacak gelir yazısı (imza sirküleriyle).
• Emekliyseniz emekli maaşı belgeniz (emeklilik kimliği ve e-Devlet’ten emekli maaş dökümü).
• Bankada birikiminiz varsa, banka hesap dökümü (hesap bakiyesini gösterir imzalı belge).
• Uluslararası kredi kartı fotokopisi, limiti yüksek kartınız olduğunu göstermek için (bunu yönetmelikte söylüyor ama tek başına yeterli değil pek).
• Kirada eviniz varsa, kira kontratı ve tapu fotokopisi; şirket karınız varsa şirket evrakları ve gelir tablosu gibi belgeler.
• Hiçbir geliri yok ama Türkiye’deki bir tanıdık masraflarınızı karşılayacaksa, o kişiden noter taahhütnamesi (sizin masraflarınızı üstlendiğine dair).

Belgeler yabancı dildeyse Türkçe tercüme ve noter onayı gerekebilir. Yurtdışından alındıysa apostil yapılmalı.

Özetle, “belirli bir maddi gelir” derken, asgari ücret rakamı genelde bir ölçü kabul ediliyor. Kişi başı aylık en az asgari ücret/3 gibi bir formül var aile ikametinde. Kısa dönem için de genelde aylık asgari ücret kadar gelirim var diyebilmelisiniz. Bunu banka bakiyesi şeklinde de gösterebilirsiniz, gelir şeklinde de. Örneğin 1 yıllık oturma izni istiyorsanız, 12 ay için en az 12 × asgari ücret tutarında (veya ona yakın) para veya gelir göstermek güvenli bir yaklaşımdır.

Göç İdaresi memurları, takdir yetkisiyle hareket eder bu konuda. Başvuran kişinin hal ve hareketlerinden bile bazen anlıyorlar durumu. Çok genç, işsiz biri yüklü banka parası gösteremezse, ailesinden gelen havaleleri belgeleyebilir mesela.

Sonuç: Evet, maddi yeterlilik şart ama esnek uygulanıyor. Temel kural, “Türkiye’ye yük olmayacak, kendi masrafını karşılayabilecek” durumda olmanız. Bunu nasıl kanıtlarsanız kanıtlayın, yeter ki inandırıcı olsun.

Türkiye’de Oturma İzni Başvurusu Kaç Kez Uzatılabilir?

Oturma izni türlerinin çoğu, şartlar devam ettiği sürece defalarca uzatılabilir. Kanunen belirlenmiş bir “en fazla şu kadar uzatılır” sınırı kısa dönem ve aile için yoktur (insani ve insan ticareti mağduru hariç). Tek tek ele alalım:

• Kısa Dönem İkamet İzni: Teorik olarak sınırsız sayıda uzatılabilir. Yani her yıl başvurup uzatabilirsiniz. Ancak Göç İdaresi son dönemde turistik amaçlı kısa dönem izinlerde art arda çok uzatmaya biraz temkinli yaklaşıyor. Örneğin 2 yıl üst üste turistik ikamet alan birine 3. yıl “artık amaç değiştir” diyebilir. Yine de kanunda bir sınır yok; gerekli gördükçe uzatılır.
• Aile İkamet İzni: Yine kanunen sınırsız uzatılabilir, ama her defasında en fazla 3 yıllık uzatma verilir. Tabii destekleyicinin koşulları devam ediyorsa (geliri, sigortası vs.) sorun olmaz. Mesela yabancı eş, Türk eşiyle evliliği sürdükçe 3’er yıllık uzatmaları alarak sonsuza dek kalabilir (sonrasında zaten vatandaşlık bile alabilir 3 yıl dolunca).
• Öğrenci İkamet İzni: Eğitim süreniz boyunca uzatabilirsiniz. Örneğin 4 yıllık üniversite öğrencisi, her yıl öğrenci belgesi getirerek ikametini 4 kere uzatabilir. Eğitim bittiğinde öğrenci ikameti uzatılamaz, son bulur. İlköğretim/lise öğrencileri de 18 yaşına kadar her yıl uzatabilir.
• Uzun Dönem İkamet İzni: Buna uzatma diye bir kavram yok, süresiz verildiği için uzatmaya gerek yoktur. Her 5 yılda bir adres beyanı vs. güncellemesi yeterli.
• İnsani İkamet İzni: İnsani neden devam ettiği sürece, 1’er yıllık uzatmalarla sürdürülebilir. Yani her yıl gerekçe tekrar değerlendirilir ve belki birkaç yıl uzar. Ama insani durum ortadan kalkınca uzatma yapılmaz. Sınırlama olarak (yasa demese de) genelde 2-3 yılı pek geçmez.
• İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni: Bu izin 30 gün + en fazla 6 ay x 6 uzatma = 3 yıl ile sınırlıdır. 3 yıldan fazla uzatılamaz, yasa açıkça söylüyor. Yaşadığı travmadan kurtulması için en fazla 3 yıl verilir, sonra ya normal statüye geçer ya ülkeden ayrılır.

Bir ikamet iznini uzatırken, Göç İdaresi her seferinde belgeleri ve koşulları yeniden inceler. Yani otomatik bir hak değildir, “takdir yetkisi” her uzatmada da vardır. Örneğin bir turist 5. kez uzatma istiyorsa memur sorabilir “bu kadar uzun süre ne amaçla kalıyorsunuz?” diye. Eğer makul cevabı yoksa belki uzatmaz. Ama işin kural tarafına bakarsak, yasal olarak engel yok.

Dolayısıyla, pratikte kaç kez uzatılabilir? Sorunun net cevabı: Süresiz (uzatabildiğiniz kadar). Sadece dikkat etmeniz gereken, uzatma başvurularını zamanında yapmak, gerekli belgeleri sunmak ve ikamet şartlarına uygun davranmaya devam etmek.

Özellikle kısa dönem ikamet için son yıllarda bazı iller ilk başvuruyu verip uzatmalarda daha sıkı olabiliyor. Bazı yabancılar, “turistik ikametimi ikinci yıl uzatmadılar” gibi durumlar yaşıyor. Bu, o yabancının örneğin sürekli kaçak çalıştığının tespit edilmesi gibi bir nedenden olabilir veya tamamen Göç İdaresi’nin inisiyatifi olabilir.

Yine de genel kural: Kanunda belirtilen süreleri (1 yıl, 2 yıl, 3 yıl vs.) aşmamak kaydıyla, her defasında yeni bir süre verilebilir ve toplam uzatma sayısında bir kısıt yoktur.

Oturma İzni Başvurusu Sırasında Avukat Tutmak Gerekir Mi?

Oturma izni başvurusu, yabancıların bizzat yapabileceği bir işlemdir ve avukat tutma zorunluluğu yoktur. Türk hukuk sisteminde, hukuki temsil genelde isteğe bağlıdır; sadece ceza yargılaması gibi alanlarda belirli durumlarda zorunlu avukat bulunur. İkamet izni işlemlerinde ise herkes kendi başvurusunu kendisi yapabilir.

Ancak, avukat desteği almak bazı durumlarda çok faydalı olabilir:

• Dil ve Bürokrasi Engeli: Türkçe bilmiyorsanız veya formları doldurma, belge toplama konularında zorlanıyorsanız, bir avukat veya uzman danışman size yardımcı olabilir, süreci hızlandırabilir.
• Karmaşık Durumlar: Ret almışsanız, deport riskiniz varsa, özel bir durumunuz (örneğin sağlık sorunu, adli sicil problemi vb.) varsa, bir avukat bu durumları izah etmede ve Göç İdaresi’yle iletişimde çok işe yarar.
• Hatasız Başvuru: Avukatlar süreçlere hakim olduğu için, başvurunuzun eksiksiz ve hatasız olmasını sağlarlar. Böylece red veya ek belge istenmesi riskini en aza indirirsiniz.
• Zaman Tasarrufu: Özellikle İstanbul gibi yerlerde yüzlerce kişi sırada beklerken, deneyimli bir avukat hangi ofise ne zaman gitmeli, evraklar nasıl hazırlanmalı bilir, size yol gösterir, belki gerekirse sıranızı takip eder. Siz de işinize gücünüze devam edebilirsiniz.

Öte yandan, maddi boyutu da var: Avukatlar bu hizmet için danışmanlık ücreti alırlar. Eğer başvurunuz basit bir turistik ikamet ise ve tüm belgeleriniz tam ise, belki kendiniz de halledebilirsiniz. Ama aileniz için başvuru yapıyorsanız, çok sayıda evrak varsa, her kafadan bir ses çıkıyorsa bir uzmana havale etmek stresi azaltır.

Kısacası, avukat tutmak mecburi değil ama tercihe bağlı bir konfor meselesidir. Mümkünse, en azından başvuru öncesi bir avukata danışmak bile size yol haritası çizecektir. Bazı hukuk büroları veya göç danışmanlık firmaları, makul ücretlerle evraklarınızı kontrol edip randevu almanıza yardımcı oluyorlar.

Unutmayın, yanlış yapılan bir başvuru sadece redde değil, belki de ileride vatandaşlık veya uzun dönem ikamet gibi haklarınızın gecikmesine de yol açabilir. Bu nedenle, emin değilseniz profesyonel destek almak mantıklıdır. Harbiye Hukuk olarak da yabancılar hukukunda uzman ekibimizle danışmanlık verdiğimizi belirtelim. Türkiye’deki ikamet izinleri konusunda yardıma ihtiyaç duyarsanız, hukuk büromuzla iletişime geçebilirsiniz.

Sonuç: Oturma izni almak, doğru bilgilerle ve gereken şartlar sağlandığında zor değildir. Bu rehberde tüm önemli noktaları 2025 güncel verileriyle ele almaya çalıştık. Konuyla ilgili diğer sorularınız veya profesyonel desteğe ihtiyacınız olursa, Harbiye Hukuk Bürosu olarak yanınızda olduğumuzu bilmenizi isteriz. Türkiyedeki yaşamınızda başarılar ve kolaylıklar dileriz!