İnsani İkamet İzni Nedir? Nasıl Alınır?

İNSANİ İKAMET İZNİ NEDİR?

İkamet izni, Türkiye’de kalmak üzere verilen izin belgesini ifade eder. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununda sayılan altı ikamet izni türünden biri olan insani ikamet izni 46. Maddede sayılan hallerde hallerde söz konusu olabilmektedir. YUKK’da sayılan ikamet izni türleri şunlardır;

• Kısa Dönem İkamet İzni,
• Aile İkamet İzni,
• Öğrenci İkamet İzni,
• Uzun Dönem İkamet İzni,
• İnsani İkamet İzni,
• İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni

İnsani ikamet izni, istisnai sebeplere bağlı olarak insani nedenlerle verilen ikamet iznidir. Her defasında en fazla bir yıllık süreyle verilebilir.  İstanbul 1. İdare Mahkemesi’nin ,.6.2018 tarihli ve E. 2014/114, K. 2018/115027 sayılı kararına göre, 6458 sayılı Kanunun 46. maddesinde düzenlenen insani ikamet izni istisnai bir ikamet türü olup belirli durumlarda verilebilir. Bu durumlar makalemizin ilerleyen bölümlerinde incelenecektir.

İNSANİ İKAMET İZNİ KİMLER ALABİLİR

Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa göre; Türkiye’de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalacak yabancıların ikamet izni almaları zorunludur. İnsani ikamet iznini YUKK’un 46’ncı maddesinde sayılı özelliklere sahip yabancı kişiler alabilir. Örneğin; yabancı, ülkesine dönmesi halinde kendisi için telafisi imkansız zarar doğacağını düşünüyorsa insani ikamet izni talep edebilir.

İNSANİ İKAMET İZNİ ALMA ŞARTLARI

İnsani ikamet izni alma şartları YUKK’un 46’ncı maddesinde sınırlı sayıda belirlenmiştir.

1. a) Çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda,
2. b) Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı hâlde, yabancıların Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında ya da Türkiye’den ayrılmaları makul veya mümkün görülmediğinde,
3. c) 55 inci madde uyarınca hakkında sınır dışı kararı alınamayacak insani duruma sahip yabancılar,,

• Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar
• Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler
• Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar
• Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları
• Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları

 ç) Sınır dışı kararı, başvurunun geri çekilmesi veya geri çekilmiş sayılması veya kabul edilemez başvuru kararı verilmiş ve bu duruma karşı mahkemeye itiraz edilmişse,

1. d) Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince,
2. e) Acil nedenlerden dolayı veya ülke menfaatlerinin korunması ile kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izni verilmesine engel teşkil eden durumları sebebiyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkânı bulunmadığında,
3. f) Olağanüstü durumlarda,

İNSANİ İKAMET İZNİ NASIL ALINIR

İkamet izni esas olarak yabancı tarafından vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki konsolosluklara başvurularak da alınabilir. Ancak insani ikamet nedenlerini varlığı halinde valiliklere bağlı il göç idaresi müdürlüklerine yapılarak da alınabilir.

İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSU İÇİN GEREKLİ BELGELER NELERDİR?

• İkamet izni online ön başvuru formu
• Varsa pasaport
• 4 adet biyometrik, son 6 ay içerisinde çekilmiş ve beyaz fonlu fotoğraf
• Aile bilgi belgesi
• Sicilinin temiz olduğuna dair adli sicil kaydı
• Vatandaş olduğu ülkeye ait kimlik fotokopisi(yeminli tercüme edilmiş)
• Önceden alınmış bir ikamet izni varsa bir nüshası

İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSU NEREYE YAPILIR?

İkamet izni başvurusu için ilk olarak Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün E-İkamet https://e-ikamet.goc.gov.tr/Ikamet/OnKayit sayfasından online olarak ön başvuru yapmanız gerekir. Online başvuru sırasında şahsınıza ilişkin bilgileri en doğru şekilde cevaplandırmanız zorunludur. Online ön başvuruyu yaptıktan sonra ikamet etmekte olduğunuz göç müdürlüğünde gerçekleşecek randevu tarihinizi  seçmeniz gerekir. Randevu tarihinde başvuru formu ve istenen belgelerle birlikte kurumda hazır bulunmalısınız.

İNSANİ İKAMET İZNİ BAŞVURUSUNUN İNCELENMESİ

İnsani ikamet başvurusu yapıldıktan sonra eksik ya da ihtiyaç duyulacak tamamlayıcı bilgi ve belgeler yabancıdan istenebilir. Bildirim tarihinden itibaren otuz gün içerisinde bilgi ve belgelerin tamamlanmaması halinde başvuru işlemden kaldırılır. Başvuru il göç idaresi müdürlüklerince en geç doksan gün içinde karara bağlanır. Doksan günlük süre, bilgi ve belgelerin tam olarak yetkili makama teslim edildiği tarihten başlar.

Sürenin uzaması halinde yabancıya bilgi verilir. Bu süreçte yabancıyla tekrar görüşme yapılabilir.  Karar mercii tarafından kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından sakıncalı bir durumun olup olmadığı hususu araştırılabilir. Gerekirse sağlık raporu aldırılabilir. Bu işlemler sırasında, yabancının Türkiye’deki aile bağları, ikamet süresi, menşe ülkedeki durumu ve çocuğun yüksek yararı gibi hususlar göz önünde bulundurulur ve ikamet iznine ilişkin karar ertelenebilir. Valilikler yaptıkları inceleme sonrasında Göç İdaresi Genel Müdürlüğünün onayı ile insani ikamet iznini verebilirler.

İNSANİ İKAMET İZNİNİN SÜRESİ

Diğer bir ifadeyle insani ikamet izinleri bir yıldan fazla süreyle verilemez. Süresi biten insani ikamet izinleri 1’er yıllık sürelerle uzatılabilir.  İnsani ikamet izinleri, en fazla bir yıl süreyle verilebileceği gibi sürenin birkaç ay veya birkaç gün olarak belirlenmesi mümkündür.

İNSANİ İKAMET İZNİ REDDİ VE İPTAL DAVASI

YUKK’da sayılan insani ikamet nedenlerinden birini taşımıyorsanız ikamet izni talebiniz reddedilerek Genel Müdürlük tarafından belirlenen, Türkiye’de sadece on güne kadar kalma imkânı tanıyan belge verilir.

İnsani ikamet izni talebinin reddi,  uzatılmaması veya iptali kararları valiliklerce yabancıya ya da yasal temsilcisine veya avukatına tebliğ edilir. Tebligatta, yabancının karara karşı itiraz haklarını etkin şekilde nasıl kullanabileceği ve bu süreçteki diğer yasal hak ve yükümlülükleri de yer alır. İkamet izni talebinin reddi üzerine başvuruyu reddeden göç idaresinin bulunduğu yer idare mahkemesinde 60 günlük dava açma süresine dikkat edilerek dava açılabilir. Dava açma yoluna gitmeden önce kararı veren idareye başvurarak karara itiraz edilebilir. Bu durumda itirazın reddi veya 30 gün içerisinde cevap verilmemesi durumunda yine idare mahkemelerinde iptal davası açılabilecektir.

“Dosyanın incelenmesinden; Azerbaycan vatandaşı olan davacının avukatı aracılığıyla, 24.08.2016 tarihli dilekçe ile İstanbul İl Göç İdaresi Müdürlüğü’ne başvurarak, insani ikamet izni talebinde bulunduğu, İstanbul İl Göç İdaresi Müdürlüğü’nün 28.09.2016 tarih ve 73303 sayılı ret kararı üzerine, davacının avukatı aracılığıyla işbu ret kararına karşı yapmış olduğu itirazın da 24.10.2016 tarih ve 80386 sayılı İstanbul Valiliği İl Göç İdaresi Müdürlüğü tarafından reddi üzerine, davacı tarafından işbu işlemlerin iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı anlaşılmıştır.

Dosyadaki bilgi ve belgeler incelendiğinde; davalı idarenin, davacının insani ikamet izin talebini reddettiğini davacıya bildirdiği, ancak davalı idarenin davacının bu talebini yukarıda anılı Yasa gereği ilgili Bakanlığa ilettiğine ve ilgili Bakanlığın dava konusu işleme onayı olup olmadığına ilişkin bir beyanın ve belgelerin dosyada bulunmadığı anlaşıldığından davacının insani ikamet izin başvurusunun reddine ilişkin dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.”( İstanbul 1. İdare Mahkemesi, E. 2016/2244, K. 2017/16, T. 06.01.2017)

İYUK’un 45. Maddesine göre insani ikamet talebinin reddi kararına karşı de istinaf kanun yoluna başvurulabilir. İstinaf başvurusu mahkemenin bulunduğu yargı çevresindeki bölge idare mahkemesine, kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır. Bölge idare mahkemelerinin bu konuda vereceği kararlar kesindir ve bu kararlara karşı temyiz yoluna başvurulamaz. Ancak bireysel başvuru yolu kullanılarak Anayasa Mahkemesine başvuru yapılabilir.

İNSANİ İKAMET İZNİ İPTAL DAVASI NASIL AÇILIR

İnsani ikamet izni talebinin reddi, uzatılmaması veya iptali davası idari yargının görevine girdiği için idare mahkemelerinde süresinde dava açılmalıdır. Davanın türü iptal davasıdır. İYUK’un 3’üncü maddesine göre hazırlanan idari dava dilekçesi mahkemeye sunulacaktır. İnsani ikamet izni olağanüstü durumlarda istendiği için reddi halinde telafisi güç zararlar doğabilir. Bu nedenle davanın yürütmeyi durdurma talepli açılması önem arz etmektedir. İdari yargılama kendine has usul kurallarına sahip olduğu için insani ikamet izni iptal davasında avukat yardımı almanız gerekir.

İNSANİ İKAMET İZNİ NE KADAR SÜREDE ÇIKAR?

İkamet izni başvuruları, başvurunun işleme alınmasından itibaren en geç doksan gün içinde sonuçlandırılır. Doksan günlük süre, bilgi ve belgelerin tam olarak yetkili makama teslim edildiği tarihten başlar. Sürenin uzaması halinde yabancıya bilgi verilir.

İNSANİ İKAMET İZNİ UZATMA BAŞVURUSU

İnsani ikamet izni en fazla 1 yıl için verilebilir. Bu sürenin uzatılması için yabancı tarafından il göç idaresine izin süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her koşulda ikamet izni süresi dolmadan önce yapılır. İkamet iznini uzatma başvurusunda bulunanlara, harca tabi olmayan bir belge verilir. Bu yabancılar, ikamet izni süreleri sona ermiş olsa dahi haklarında karar verilinceye kadar bu belgeyle Türkiye’de ikamet edebilir. Uzatılan ikamet izinleri, yasal izin sürelerinin bitim tarihinden itibaren başlatılır.

İNSANİ İKAMET İZNİNİN İPTALİ

Valilik, insani ikamet izinlerinin süresi içinde, bu izinlerin verilmesine dayanak teşkil eden şartların ortadan kalkıp kalkmadığına ilişkin resen değerlendirme yaparak, Bakanlığa bilgi verir. İnsani ikamet izni Bakanlığın onayı alınmak kaydıyla, iznin verilmesini zorunlu kılan şartlar ortadan kalktığında valiliklerce iptal edilir veya uzatılmaz. Valilik, Bakanlığın onayı doğrultusunda insani ikamet izninin iptali veya uzatılmasına ilişkin kararı, ikamet izni suresi bitmeden en geç on beş gün önce yabancıya bildirir. İnsani ikamet iznine sahip olanlar, bu izinlerinin süresi içinde uzun dönem ikamet izni hariç olmak üzere, şartlarını taşıdıkları diğer ikamet izinlerinden birisi için başvurabilirler.

İNSANİ İKAMET İZNİ ALAN KİŞİ YURT DIŞINA ÇIKABİLİR Mİ?

Normal şartlarda ikamet izni başvurusu onaylanan yabancılara il göç idaresi tarafından müracaat belgesi verilir ve yabancı bu belgeyle her defasında 15 gün içerisinde dönmek şartıyla çoklu çıkış-giriş yapabilir.  Fakat yabancının ikamet izni başvurusu onaylanmadan Türkiye’den çıkış yapmak istemesi durumunda vize genel hükümlerine göre değerlendirme yapılacaktır. İkamet izni süresi devam ettikçe yabancı 15 günü aşmamak kaydıyla yurtdışına çıkış yapabilir.

İnsani ikamet izni alan yabancıların yurtdışına çıkıp çıkmayacakları konusu ise daha farklı bir şekilde değerlendirilmektedir. İnsani ikamet kanun tarafından sınırlı sayıda ve olağanüstü nedenlere bağlı olarak verildiği için bu sebeplerin ortadan kalkması halinde  Bakanlığın onayı ile il göç idaresi tarafından iptal edilir. “MADDE 47 – (1) İnsani ikamet izni Bakanlığın onayı alınmak kaydıyla, iznin verilmesini zorunlu kılan şartlar ortadan kalktığında valiliklerce iptal edilir ve uzatılmaz.” Dolayısıyla yurtdışına çıkış ikamet izninin verilmesini zorunlu kılan gerekçeyi ortadan kaldırıyorsa Bakanlığın onayı ile ikamet izniniz iptal edilebilir. Böylesi bir durumda avukat yardımı alarak idare mahkemelerinde dava açmanız gerekir.

İNSANİ İKAMET İZNİ MASRAFLARI VE AVUKAT ÜCRETİ

İnsani ikamet izni alınması sürecinde avukat yardımı almanız gerekir. Avukatlık bilgi ve tecrübesi ile yürütülen ikamet izni işlemlerinde hem izin alma şansınız yüksek olacak hem hem de süreç hızlı bir şekilde neticelenecektir. İnsani ikamet izni alınması avukat ücreti Türkiye Barolar Birliği tarafından hazırlanan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinin belirlediği asgari tutardan az olmamak üzere yapılacak iş sayısına göre değişkenlik gösterir.

KUBİLAY REŞBER

YABANCI ÇALIŞMA İZNİ NEDİR? NASIL ALINIR?

Oturma İzni İptali Nedir? Nasıl İtiraz Edilir?

Nasıl Oturma İzni Alırım?