Bedelli Askerliğe Giden İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

Bedelli askerlik için işten ayrılan işçi, 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi uyarınca kıdem tazminatına hak kazanır. Kanun, askerlik hizmeti nedeniyle yapılan fesihleri kıdem tazminatı hakkı doğuran haller arasında saymıştır. Dolayısıyla işçi, bedelli askerlik için dahi iş sözleşmesini sona erdirdiğinde, gerekli kıdem süresini doldurmuşsa kıdem tazminatı alabilir.

KIDEM TAZMİNATI NEDİR?

KIDEM TAZMİNATI, bir işçinin yıllarca verdiği emeğin karşılığı olarak, işten ayrılırken işveren tarafından kendisine kanunen ödenen toplu ücrettir. İşçi aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmışsa ve iş sözleşmesi kanunda belirtilen haklı nedenlerden biriyle sona ermişse kıdem tazminatına hak kazanır. Bu tazminatın hesaplanmasında işçinin her tam çalışma yılı için 30 günlük brüt ücreti esas alınır. Örneğin, 5 yıl çalışan bir işçi normal şartlarda son brüt maaşının 5 katı tutarında kıdem tazminatı alır. (Yüksek maaşlı çalışanlar için devlet tarafından belirlenen tavan tutar dikkate alınır.) Kıdem tazminatı işçi için adeta bir güvence fonksiyonu görmektedir.

Genel kural olarak, kendi isteğiyle işten ayrılan (istifa eden) işçi kıdem tazminatı talep edemez. Ancak kanun, bazı istisnai durumlarda işçinin kendi isteğiyle ayrılması halinde de kıdem tazminatı alabilmesine imkân tanımıştır. Emeklilik, evlilik veya askerlik nedeniyle işten ayrılma bu istisnai durumlardandır. Örneğin, evlilik nedeniyle işten ayrılan kadın işçi veya emeklilik için gerekli şartları sağlayıp ayrılan işçi tazminat hakkına sahip olabilir. Bedelli askerlik de bu kapsama giren durumlardan biridir.

BEDELLİ ASKERLİKTE KIDEM TAZMİNATI HAKKI

Bedelli askerlik, kanun değişikliğiyle sürekli hale gelen ve kısa süreli askerlik hizmetini ifade eden bir uygulamadır. Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan bir işçi, eğer aynı işyerinde en az bir yıl çalışmış ise kıdem tazminatına hak kazanarak ayrılabilir. Yani bedelli askerlik yapmak üzere sözleşmesini fesheden işçi, kıdem tazminatını alabilir. Bu hak, 4857 sayılı İş Kanunu’nun yürürlükteki hükümleri (eski 1475 sayılı İş Kanunu md.14) gereğince tanınmıştır. Kanun, muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla işinden ayrılan çalışanların tazminat hakkı olduğunu açıkça düzenlemektedir. Bedelli askerlik, artık zorunlu askerlik görevinin bir alternatifi olduğu için bu kapsamda değerlendirilir.

Kıdem tazminatı almanın şartları bedelli askerlik durumunda da genel olarak aynıdır:

• İşçinin 1 yılını doldurmuş olması: Aynı işverene bağlı işyerinde en az 1 tam yıl çalışmış olmalıdır.
• İş Kanunu’na tabi işçi olması: 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalışan (işçi statüsünde) olmalıdır.
• Haklı nedenle fesih durumu: İş sözleşmesi, kanunun tazminat ödenmesini öngördüğü bir nedenle sona ermelidir (askerlik gibi).

Bedelli askerlik için işten ayrılan işçinin işten çıkış bildirgesinde, SGK’ya “12- Askerlik” koduyla bildirim yapılması gerekir. Bu kod, hem işçinin kıdem tazminatı hakkı bulunduğunu hem de işsizlik ödeneğine uygun bir çıkış olduğunu gösterir. Dolayısıyla bedelli askerlik sebebiyle ayrılan işçi, diğer koşulları sağlamak kaydıyla kıdem tazminatını talep edebilir.

BEDELLİ ASKERLİKTE ÜCRETSİZ İZİN VE İŞE GERİ DÖNÜŞ

Bedelli askerlik düzenlemesi, çalışanlar için iki farklı seçenek sunmaktadır. 7146 sayılı Kanun ile 1111 sayılı Askerlik Kanunu’na eklenen geçici madde uyarınca, bedelli askerlik yapacak işçiler temel eğitim süresince ücretsiz izinli sayılabilir. Bedelli askerlik kapsamında silah altına alınan yükümlüler yaklaşık 21 günlük (yaklaşık 1 ay) askerlik eğitimini yaparken işlerinden ayrılmak zorunda kalmaz; bu süreyi işyerinden ücretsiz izinli geçirip dönebilirler.

Bu durumda işçi, bedelli askerlik süresince iş akdini askıya almış olur ve askerlik bitiminde aynı işine devam etmeyi tercih edebilir. İşveren, askere giden işçiyi dönüşte işe tekrar kabul etmekle yükümlüdür. İş Kanunu m.31 uyarınca, askerden dönen işçi terhis tarihinden itibaren 2 ay içinde eski işine dönmek isterse, işveren onu boş pozisyon varsa derhal, yoksa 2 ay sonunda uygun bir pozisyona almak zorundadır. Eğer işveren bu yükümlülüğe uymaz ve işçiyi başlatmazsa, işçiye askerlik sonrası işe başlatmama tazminatı (üç aylık ücret tutarında) ödemek durumunda kalabilir.

Diğer yandan, işçi bedelli askerlik öncesinde istifa edip kıdem tazminatını almak seçeneğini de kullanabilir. Kanun işçiye bu seçimlik hakkı tanımıştır: İsterse ücretsiz izin yoluyla askerlik sonrası aynı işine döner, isterse iş sözleşmesini feshedip tazminatını alarak ayrılır. Burada dikkat edilmesi gereken, aynı anda iki hakkın birden kullanılamayacağıdır. Yani ücretsiz izin kullanıp iş akdini sonlandırmayan işçi, kıdem tazminatı talep edemez; kıdem tazminatını almak isteyen işçi ise sözleşmesini feshederek ayrılmalıdır.

#image_title

ASKERLİK NEDENİYLE İHBAR TAZMİNATI DURUMU

İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden tarafın, karşı tarafa önceden haber vermeksizin sözleşmeyi sona erdirmesi halinde ödemesi gereken tazminattır. Normalde işçi istifa ederse işverene belirli ihbar süresi kadar önce bildirim yapmalı veya bu sürenin ücretini ödemelidir; işveren işçiyi çıkarırsa ihbar süresine uymazsa işçiye ihbar tazminatı öder. Ancak askerlik nedeniyle işten ayrılma durumu bu genel kuraldan farklıdır. Kanun, muvazzaf askerlik gibi haklı bir nedenle iş sözleşmesini sona erdiren işçiye veya işverene ihbar tazminatı yükümlülüğü getirmemiştir.

Askerlik hizmeti için işten ayrılan işçi, ihbar tazminatı alamaz. Aynı şekilde, işveren de askere giden işçiden ihbar süresine uymadığı gerekçesiyle herhangi bir tazminat talep edemez. Yargıtay kararları da bu yöndedir: Askerlik, işçi açısından kanunen haklı fesih nedeni sayıldığından, ne işçi ihbar tazminatı hak eder ne de işveren ihbar tazminatı isteyebilir. Özetle, askerlik nedeniyle fesihlerde ihbar tazminatı karşılıklı olarak ortadan kalkar.

KIDEM TAZMİNATI HAKKINI KAYBETMEMEK İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Bedelli askerlik sebebiyle işten ayrılırken, işçilerin bazı noktalara dikkat etmesi hak kaybı yaşamamaları açısından önemlidir. Öncelikle, iş sözleşmesini feshederken askerlik gerekçesini yazılı olarak belirtmek gerekir. İstifa dilekçesinde mutlaka “askerlik görevimi yapmak üzere ayrılıyorum” gibi bir ifade olmalıdır. Aksi takdirde, işveren durumu normal istifa gibi gösterip kıdem tazminatı ödemekten kaçınmaya çalışabilir. Sözlü bildirim yapılmış olsa bile, yazılı fesih belgesinde askerlik nedeninin kayıtlı olması işçinin lehine olacaktır.

Hiçbir gerekçe belirtilmeden istifa eden bir işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz. Eğer askerlik sebebini belirtmez ve hemen ardından askere giderseniz, bu durumu sonradan belgeleyerek de hakkınızı arayabilirsiniz. Nitekim Yargıtay, fesih dilekçesinde neden yazmasa bile kısa süre içinde askere gittiğini kanıtlayan işçilere kıdem tazminatı ödenmesi gerektiğine dair kararlar vermiştir. Yine de en güvenli yol, en baştan ayrılma gerekçenizi askerlik hizmeti olarak belirtmek ve mümkünse işverenden bunu kabul eden bir yazı ya da belge almaktır.

İŞVEREN KIDEM TAZMİNATINI ÖDEMEZSE NE YAPILMALI?

Bedelli askerlik nedeniyle ayrılan ve kıdem tazminatına hak kazanan bir işçi, işverenden tazminatını talep ettiğinde bazı durumlarda olumsuz yanıt alabilir. İşveren kıdem tazminatınızı ödemiyorsa, hakkınızı almak için şu adımları izleyebilirsiniz:

• İhtarname Gönderme: Öncelikle durumu yazılı hale getirip işverene resmi bir ihtarname göndermeniz önerilir. Noter kanalıyla göndereceğiniz ihtarnamede, işten ayrılma nedeninizin askerlik olduğunu ve kıdem tazminatınızın ödenmesini talep ettiğinizi belirtin. İşverene ödeme yapması için makul bir süre tanıyın.
• Arabuluculuk Başvurusu: Ödeme yapılmazsa vakit kaybetmeden arabuluculuk yoluna başvurun. 2018’den bu yana işçi alacaklarında dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorunludur. Arabuluculuk görüşmesinde anlaşma sağlanamazsa bu durum tutanağa geçirilecek ve dava şartı yerine getirilmiş olacaktır.
• Yasal Dava: Arabulucuda sonuç alamaz veya işveren hiç ödeme yapmazsa, İş Mahkemesi’nde dava açarak hakkınızı talep edebilirsiniz. Bir tazminatını alamayan işçiler için yasal yol olarak dava, hak aramanın son aşamasıdır. Kıdem tazminatı alacağı, işten ayrıldığınız tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Yani en geç 10 yıl içinde dava açmak gerekmektedir. Dava sonucunda mahkeme, haklı bulursa birikmiş tazminatınızı yasal faiziyle birlikte alabileceksiniz.

Bu süreçte mümkünse uzman bir iş hukuku avukatından destek almak faydalı olacaktır. Profesyonel destek, yasal prosedürlerin doğru ve hızlı ilerlemesine yardımcı olur.

Bedelli Askerliğe Giden İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir Mi

SIKÇA SORULAN SORULAR

Bedelli askerlik için işten ayrılan işçi kıdem tazminatı alabilir mi?

Evet, bedelli askerlik yapmak üzere iş sözleşmesini fesheden işçi, aynı işverene ait işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması koşuluyla kıdem tazminatı alabilir. Bu hak kanunen tanınmıştır. Ancak işçi bedelli askerlik sırasında ücretsiz izin hakkını kullanıp işine devam ederse kıdem tazminatı ödenmez (çünkü iş akdi feshedilmemiş olur).

Bedelli askerlikte ihbar tazminatı ödenir mi?

Hayır, askerlik nedeniyle işten ayrılan işçi ihbar tazminatı alamaz. Aynı şekilde işveren de, çalışan askere gitti diye ihbar tazminatı talep edemez. Askerlik, kanunda haklı fesih nedeni sayıldığından ihbar yükümlülüğü ortadan kalkar.

Bedelli askerlik yapacak işçinin ücretsiz izin hakkı nedir?

Bedelli askerlik yapacak çalışanlar, askerlik süresince (yaklaşık 21 gün) işyerinde ücretsiz izinli sayılma hakkına sahiptir. Bu sayede işçi, iş akdini sonlandırmadan askerlik görevini yapıp dönebilir. Ücretsiz izin kullanan işçi, terhis olduktan sonra işine geri dönebilir ve bu süreçte kıdemi aynen devam eder.

İşveren, askerden dönen çalışanı işe geri almak zorunda mı?

Evet. İş Kanunu’na göre askerlik görevini tamamlayıp 2 ay içinde eski işine dönmek isteyen işçiyi işveren işe geri almakla yükümlüdür. Eğer işveren işçiyi işe başlatmazsa, işe başlatmama tazminatı ödemesi gerekebilir (üç aylık ücret tutarında bir tazminat).

Bedelli askerlik için işten ayrılan işçi işsizlik maaşı alabilir mi?

Zorunlu askerlik için kendi isteğiyle işten ayrılan işçi, terhis sonrasında işsiz kalırsa işsizlik maaşı alabilir. Askerlik nedeniyle ayrılış, işsizlik ödeneğine uygun çıkış nedenleri arasındadır. Fakat askerlik görevini ifa ettiği süre boyunca işsizlik maaşı ödemez. Terhis olduktan sonra İŞKUR’a başvurarak, prim ve çalışma günü şartlarını sağlıyorsa işsizlik ödeneğini almaya başlayabilir.

Bedelli askerlik nedeniyle istifa eden işçi tekrar aynı işyerinde çalışabilir mi?

Eğer işçi bedelli askerlik için istifa edip kıdem tazminatını almışsa, işverenin onu tekrar işe almak gibi bir zorunluluğu yoktur (çünkü sözleşme feshedilmiştir). Ancak işçi ücretsiz izin hakkını kullanıp işten ayrılmadıysa, askerlik dönüşü aynı işine devam edebilir. Bu iki seçenek işçinin tercihine bırakılmıştır.

Kıdem tazminatı alabilmek için bedelli askerlikte hangi belgeler gerekli?

İşyerinden kıdem tazminatı talep ederken öncelikle terhis belgenizi veya askere gideceğinize dair celp kağıdınızı göstermeniz faydalı olacaktır. Ayrıca istifa dilekçenizde askerlik nedenini belirtmeniz yeterlidir. İşveren bazı durumlarda terhis belgesini görmek isteyebilir. Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan alınacak “12-Askerlik” kodlu işten çıkış bildirgesi de sürecin doğru yürüdüğünü gösterir.

Bedelli askerlikte kıdem tazminatı ne zaman ödenir?

Kıdem tazminatınız, iş sözleşmenizin feshedildiği tarihte hesaplanır ve normal şartlarda işten ayrıldığınız gün veya en geç birkaç gün içinde ödenmelidir. Kanunen, kıdem tazminatının işten çıkışta peşin ödenmesi esastır. İşveren ödemeyi geciktirirse, resmi faiz işler ve işçi faizle birlikte talep edebilir.

Bedelli askerlik için işten ayrılırken ihbar süresine uymam gerekir mi?

Hayır, askerlik nedeniyle istifa eden işçinin ihbar süresine uymasına gerek yoktur. Kanun, bu durumda işçinin derhal fesih hakkı olduğunu kabul eder. Yani askerlik celbi gelen işçi, ihbar sürelerini beklemeden ayrılabilir ve işveren bu nedenle bir talepte bulunamaz.

İşveren kıdem tazminatımı ödemezse hakkımı nasıl ararım?

Önce işverene noter aracılığıyla resmi bir talep (ihtarname) gönderin. Ödeme yapılmazsa arabulucuya başvurmanız gerekir (çünkü dava öncesi zorunludur). Arabulucuda da sonuç alınamazsa İş Mahkemesi’nde dava açarak tazminatınızı talep edebilirsiniz. Bu süreçte hukuki destek almak yararlı olacaktır.

Bedelli Askerlikte Kıdem Tazminatı Ödenir mi?

Bilindiği üzere 1475 sayılı İş Kanunu’nun 14/3. maddesinde ise askerlik nedeniyle iş sözleşmesini fesheden işçinin kıdem tazminatına hak kazanacağı düzenlenmiş ve bedelli askerlikte kıdem tazminatı yönünden bu hususta bir değişiklik yapılmamıştır. Esasında iş akdini bedelli askerlik nedeniyle fesheden işçiye tazminat ödenmesi gerekliliği hususunda bir çelişki bulunmamaktadır. Buna rağmen 7146 sayılı Kanun’un işçinin ücretsiz izinli sayılması yönünde bir düzenleme yaptığından uygulamada sorunlar ortaya çıkmıştır.

Halbuki 1475 sayılı İş Kanunu doğrultusunda bedelli askerlikte kıdem tazminatının işçiye ödenmesi gerekir. Zira 7146 sayılı Kanun’un düzenlemesi işçinin bedelli askerlikte kıdem tazminatı hakkını ortadan kaldırmamakta ayrıca işçiye işe geri dönebileceği yönünde bir nevi teminat vermektedir.

Bedelli askerlikte kıdem tazminatı konusunda emsal karar olarak, Konya Bölge Adliye Mahkemesi 2019/2257 Esas, 2020/167 Karar ve 24/01/2020 tarihli güncel kararında 1475 sayılı İş Kanunu kapsamında iş akdini askerlik sebebiyle fesheden kişinin bedelli askerlikte kıdem tazminatı hak edeceğine karar vermiştir.

Kararda özetle; “4857 sayılı Kanuna tabi olarak çalışanlardan zorunlu (muvazzaf) askerliğini yapanların askerlikten kaynaklanan kıdem tazminatı ve askerlik dönüşü işe başlama şeklinde iki önemli hakkı vardır. Askerlik nedeniyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı alabileceğine dair düzenleme İş Kanunu’nun ilgili maddesine yer almakta olup, bu maddede herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. 7146 sayılı Kanunda, temel askerlik süresince çalışanın işyeri tarafından ücretsiz izinli olarak sayılacağına yer verildiğinden, bedelli askerlik nedeniyle işine ara verecek işçinin askere gideceğini belirterek iş akdini feshetmemişse dönüşünde aynı yerde çalışma hakkına da sahiptir. Ancak bunun yerine ücretsiz izin talep edebilir.

Bu durumda ise ortada bir fesih olmadığından feshe bağlı alacak olan kıdem tazminatı talebinden söz edilemez. Yani işçinin seçimlik hakkı vardır. Davacı 1475 Kanun’a göre fesih hakkını kullanarak kıdem tazminatı talep etmiştir. Davalı işveren işten ayrılış bildirgesini 03 (işçi istifası) koduyla vermiştir. Dava ve ıslah dilekçesinde talep edilen miktarlar dikkate alınarak bilirkişi raporunda hesaplanan 6.288,48 TL kıdem tazminatı alacağı için kabulü gerekmektedir.”

Askerlik Sebebiyle İşten Ayrılanlar İhbar Tazminatı Alabilir mi?

İhbar tazminatı, iş hayatında iş akdinin tek taraflı feshedilmesi ile ortaya çıkan ihbar tazminatı, iş akdini tek taraflı fesheden aleyhine diğer tarafın ödemek zorunda kaldığı tazminattır. İhbar tazminatını işçi de işveren de duruma göre talep edebilmektedir. İhbar tazminatının hak edilebilmesi için haklı bir nedene dayandırılmaksınız iş akdinin tek taraflı olarak sonlandırılması gerekmektedir. Haksız bir nedenle iş akdinizin sonlandırıldığını düşünüyorsanız İstanbul kıdem tazminatı avukatı Harbiye Hukuk Bürosu ile irtibata geçip hukuki danışmanlık alabilirsiniz.

İş Kanunu tarafından ihbar tazminatının süreleri düzenlenmiştir. Buna göre;

Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. İş sözleşmeleri;

1. İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
2. İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
3. İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
4. İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, feshedilmiş sayılır.

Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir. Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. İşveren bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir. Bu hususta bir hak kaybına uğradığınızı düşünmekteyseniz İstanbul kıdem tazminatı avukatı Harbiye Hukuk Bürosu ile iletişime geçip bizlerden hukuki danışmanlık alabilirsiniz.

Yukarıda ihbar tazminatının genel esaslarına değindik. Peki askerlik hizmeti için işten ayrılan işçi ihbar tazminatına hak kazanabilir mi?

Askerlik hizmeti nedeni ile işten ayrılan işçi; tazminatına hak kazanmasına rağmen ihbar tazminatına hak kazanamaz. Bununla birlikte işçisi askerlik sebebine bağlı olarak işten ayrılan işveren de ihbar tazminatı talep edemez. Dolayısı ile askerlik nedeni ile işten ayrılmalarda gerek işçi açısından gerekse de işveren açısından ihbar tazminatının oluşmayacağını söyleyebiliriz. Bu konu ile ilgili örnek Yargıtay içtihadı şu şekildedir:

“İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesini haklı bir neden olmaksızın ve usulüne uygun bildirim öneli tanımadan fesheden tarafın, karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminattır. İhbar tazminatı, iş sözleşmesini fesheden tarafın karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminat olması nedeniyle, iş sözleşmesini fesheden tarafın feshi haklı bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminatına hak kazanması mümkün olmaz. İşçinin 1475 sayılı Yasanın 14. maddesi hükümleri uyarınca emeklilik, evlilik, muvazzaf askerlik gibi nedenlerle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda ihbar tazminatı talep hakkı bulunmamaktadır. Anılan fesihlerde işveren de ihbar tazminatı talep edemez.” (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2017/11087 E., 2019/13276 K. Sayılı Kararı)