ARAÇ DEĞER KAYBINI KİM ÖDER?

“Araç değer kaybını kim öder?” sorusu, gündelik hayatımızda çok sık karşılaştığımız sorulardan bir tanesidir. Fakat “araç değer kaybını kim öder?” sorusundan önce araç değer kaybının ne olduğunu da bilmemiz gerekmektedir. Bu yazımızda “araç değer kaybını kim öder?” ve buna bağlı olarak sorulan birkaç sorunun daha cevabını sizlerle paylaşmayı hedefliyoruz. Keyifli okumalar dileriz.

TRAFİK KAZALARINDA ARAÇ DEĞER KAYBI NEDİR?

Araç değer kaybını, genel olarak bir trafik kazası sonrası oluşan hasar neticesiyle aracın fiyatındaki düşüş olarak tanımlayabiliriz. Genel olan bu tanımı daha da açmak gerekirse şunu söylemek mümkündür: Bir trafik kazası yaşandığı zaman kazaya karışan araçlarda birtakım hasarlar meydana gelmektedir. Bu hasar dolayısıyla da araçlarda tamir yapılması zorunluluğu hasıl olmaktadır.

Araç için yapılan tamirin ne kadar iyi ve kusursuz olmasından bağımsız olarak eğer araç bir kez kazaya karışmışsa, kazaya karışmış olan bu aracın bir daha kazadan önce belirlenmiş olan fiyata satılması mümkün olmamaktadır. Bir başka anlatımla kazaya karışan bir araca yapılan tamirat ne kadar kusursuz olursa olsun araç eğer bir kez kazaya karışırsa, o aracın kazadan itibaren bir daha kazadan önce kendisine biçilmiş olan fiyata satılması imkansızdır. Durum böyle olunca da araç sahipleri, araçlarını tamir ettirseler dahi kaza dolayısıyla ekonomik anlamda zarara uğramaktadırlar. Bu ekonomik anlamda zarar, kaza tarihinden itibaren aracın satılması anına kadar kendini göstermez.

Yani başka bir deyişle kazadan sonra araç sahibi, aracını tamir ettirip satmak yerine aracı kullanmayı tercih ederse bu noktada da araç değer kaybından söz edilir ancak bu kayıp pratikte araç sahibini etkilemez. Çünkü halihazırda satmaya çalışmasından dolayı herhangi bir değer kaybı yaşamamış durumdadır. Dolayısıyla da buna bağlı olarak “araç değer kaybını kim öder?” sorusunun da önemi azalır ancak ne zaman araç sahibi aracını satmaya karar verirse, işte o zaman trafik kazasından kaynaklı olarak bir daha o aracın kazadan önceki belirlenen fiyata satılması mümkün olmamaktadır. Araç değer kaybı da bu zararı ifade etmektedir.

KAZADA MEYDANA GELEN ARAÇ DEĞER KAYBINI KİM ÖDER?

“Araç değer kaybını kim öder?” sorusu bu noktada hayati önem taşımaktadır çünkü aracında değer kaybına uğramış olan araç sahiplerinin ellerinde belirli haklar bulunmaktadır. “Araç değer kaybını kim öder?” sorusuna birden fazla cevabımız bulunmaktadır. Araçta oluşmuş olan değer kaybını şu kişilerden karşılayabilmekteyiz:

• Araçta oluşan değer kaybını, trafik kazasına karışan ve bu trafik kazasında kusurlu olan aynı zamanda kazanın karşı tarafı olan aracın malikinden,
• Trafik kazasına karışan ve aynı zamanda kusurlu olan araç malikinin yaptırması kanunen zorunlu olan “Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası” bulunmaktadır. Bu sigorta yaptırılması zorunlu bir sorumluluk sigortası türüdür. Bu sigorta türü, kaza sonrasında 3. Kişilerin zararını ödemekle yükümlüdür. Dolayısıyla da araçta oluşan araç değer kaybını karşı tarafın karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortasından,
• Araç işleteninden,
• Araç şoföründen,

Karşılayabilmekteyiz. “Araç değer kaybını kim öder?” sorusuna verdiğimiz bu kişiler ve kuruluşlar, aynı zamanda araç değer kaybından müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. Bu da demek oluyor ki aracımızda oluşan değer kaybını, sayılan kişi ve kurumlardan yalnızca seçtiğimiz birine yöneltip ondan tahsil edebileceğimiz gibi oluşan zararımızı hepsine birden yöneltip, zararımızı tahsil edebilme imkânımız bulunmaktadır.

ARAÇ DEĞER KAYBI DAVASI KİME KARŞI AÇILIR?

“Araç değer kaybını kim öder?” sorusuna yukarıda verilen cevap doğrultusunda bu davanın yukarıda sayılmış olan kişi ve/veya kuruluşa yöneltilmesi mümkündür. Yani kazada kusurlu olan aracın malikine yöneltilmesi mümkün olduğu gibi aracın malikinin karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortası” kapsamında yaptırmış olduğu sigorta şirketi her kim ise o şirkete yöneltilebileceği gibi aracın şoförüne ve aracı işletene dahi yöneltilebilir. Bu kişilerin kanunen müştereken ve müteselsilen sorumlu olduklarından yukarıda bahsedilmişti. Bu kavramın pratikteki önemi oldukça fazladır.

Bu dava, yukarıda sayılmış olan sorumluluk kapsamında bulunan kişi ve kuruluşlardan herhangi birisine karşı yöneltilebileceği gibi hepsine karşı da yöneltilebilir. Yine pratikte baktığımızda aracın malikinin veya aracı kullanan kişinin veya aracı işletenin ödeme kabiliyeti, bir anonim şirket olan ve bundan dolayı da oldukça yüksek sermayelere sahip olan sigorta şirketlerine kıyasla çok daha az olacağından hiç şüphe yoktur. Dolayısıyla da bu davanın sigorta şirketine de yöneltilmesi isabetli olacaktır.

Yukarıda da bahsedildiği üzere bu dava, sayılan ilgili kişi ve kurumdan sadece birisine veya tüm hepsine birden yöneltilebilir. Burada aracı değer kaybına uğrayan malikin seçim hakkı bulunmaktadır. Burada unutulmaması gereken husus bu davayı açabilmek için tam kusurlu olmamak gerektiğidir. Bu durumu başka bir şekilde ifade edecek olursak şöyle diyebiliriz: Bu davayı kazanbilmek adına ya karışılan trafik kazasında kusursuz olmalısınız ya da kısmi kusurlu olmalısınız. Bir trafik kazasında %100 kusurluysanız, bu dava doğrultusunda trafik kazasına bağlı olarak herhangi bir araç değer kaybı talep edebilmeniz mümkün değildir.

Buradan anlaşılıyor ki “araç değer kaybını kim öder?” sorusunun birden fazla cevabı bulunmaktadır ve aynı zamanda somut olaya göre de araç değer kaybını ödeyecek kişiler değişiklik göstermektedir.

ARAÇ DEĞER KAYBINI TAZMİN EDECEK TARAF KİMDİR?

Trafik kazası sonrası araçta oluşan ekonomik kaybın giderilmesi ile gündeme gelen araç değer kaybını tazmin etmekle yükümlü kişi ve kuruluşlar vardır ve bu kişi ve kurumlar, ilgili ekonomik kayıptan müştereken ve müteselsilen sorumludurlar. Bunları şu şekilde sıralamamız mümkündür:

• Sigorta şirketleri
• Aracın maliki,
• Aaracın şoförü
• Aracın işleteni

ARAÇ DEĞER KAYBINI SİGORTA KARŞILAR MI?

Karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortası yapılması zorunlu olan bir sorumluluk sigortası çeşididir. Bu sigortanın kapsamı kazaya karışan karşı tarafın hasarını ödemektir. Dolayısıyla bir trafik kazasına karışılması durumda, karşı tarafın yaptırmış olduğu karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortasına başvurarak zararınızı belirli oranlarda temin etmeniz mümkündür. Eğer değer kaybınız, zorunlu mali mesuliyet sigortası olan trafik sigortasını aşar nitelikte bir değer kaybıysa, şartlarının oluşması dahilinde ihtiyari mali mesuliyet sigortası kapsamında eğer şartları varsa kendi yaptırmış olduğunuz kasko sigortasından karşılamanız mümkün olmaktadır.

KASKO ARAÇ DEĞER KAYBINI KARŞILAR MI?

“Araç değer kaybını kim öder?” sorusuyla beraber gelen sorulardan ve en popülerlerinden birisi de kaskonun bu değer kaybını ödeyip ödemeyeceği oluyor. Bu soruya net bir cevap vermek mümkün değil. Şöyle ki: Karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortası kapsamında hasarınızın belirli oranlarda karşılanacağını söylemiştik. Buna ek olarak kasko yapmış olduğunuz sigorta şirketine gidip gidemeyeceğiniz hususu ise sigorta şirketi ile yapmış olduğunuz poliçeye göre değişiklik göstermektedir. Yani aslında kasko sigortası ile araç değer kaybı arasındaki bağlantı, sigorta şirketi ile sigorta ilişkisine girmeden önce en başında düzenlenmelidir.  Şayet sigorta şirketi ile yapmış olduğunuz kasko sigortasına ilişkin poliçede, araç değer kaybının ödeneceği belirtilmişse kaskodan araç değer kaybına ilişkin ödeme almanız mümkündür.

Sigorta şirketi ile yapmış olduğunuz kasko sigortasına ilişkin sözleşmede bu şekilde araç değer kaybının ödeneceğine ilişkin sözleşmeye herhangi bir madde yazılmamışsa ilgili sigorta şirketinden herhangi bir ödeme almanız mümkün değildir. Dolayısıyla da sigorta şirketi ile yapılan sözleşmenin incelenip böyle bir maddenin yazılıp yazılmadığına bakılması gerekmektedir.

Bu noktada değinilmesi gereken bir diğer husus da kasko üzerinden değer kaybının ödenmesi “ihtiyari mali mesuliyet sigortası” kapsamındadır. Öncelikle zorunlu mali mesuliyet sigortasına gidilmelidir. Yani bu durumu şu şekilde açıklayabiliriz: Kazaya uğrayan ve %100 kusurlu olmayan taraf öncelikle tam kusurlu veya kısmi kusurlu olan kazanın diğer tarafının yaptırmış olduğu zorunlu mali mesuliyet sigortasına başvurmalıdır. Bu sigorta kapsamında ve limitlerinde zararını tazmin etmelidir. Eğer tüm zararını tazmin edebilirse zaten ortada herhangi bir sorun kalmamaktadır. Ancak zararının tamamını tazmin edemediği takdirde kendi ihtiyari mali mesuliyet sigortasına gitmelidir. Bu ihtiyari mali mesuliyet sigortası da kasko poliçesi kapsamında yapılabilmektedir.

Ancak yukarıda da ifade edildiği üzere her kasko poliçesinde araç değer kaybına bağlı olarak bir ödeme yapılacağı hüküm altına alınmamaktadır. Dolayısıyla ancak kasko poliçesinde araç değer kaybına bağlı ödeme alabileceği yazılmış ise, ihtiyari mali mesuliyet sigortası kapsamında, zorunlu mali mesuliyet sigortasından karşılanmayan zararı için kendi sigorta şirketine başvurabilmektedir.

İhtiyari mali mesuliyet sigortası, zorunlu mali mesuliyet sigortası veya trafik sigortası olarak da adlandırdığımız karayolları motorlu araçlar zorunlu mali sorumluluk sigortasından farklı olarak limitsiz bir şekilde bile öngörülebileceği gibi manevi zararları da kapsayan bir şekilde kaleme alınabilir. Burada sigorta sözleşmelerinin tarafları olan sigortacı ile sigorta ettirenin sözleşme serbestisi kapsamında anlaşmaları gerekmektedir. Buradan anlaşılıyor ki kasko, trafik sigortasına oranla çok daha geniş bir alanı koruma altına almaktadır. Bu yüzden kasko yapılması kişilerin kendilerini daha da güvende hissetmelerini sağlamaktadır.

TRAFİK SİGORTASI DEĞER KAYBI LİMİTİ NEDİR?

Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası olarak da bildiğimiz Trafik Sigortasında, hazine müsteşarlığınca belirlenen limitler bulunmaktadır. Trafik sigortası yaptırması zorunlu bir sorumluluk sigortası türü olmakla birlikte araç sahibinin hangi sigorta şirketi ile bu sigorta sözleşmesi yapacağına karışılmamakta yani bu durum araç sahibinin insiyatifine bırakılmaktadır. İnsiyatife bırakılan bu durumla birlikte araç sahibi, yukarıda da bahsedildiği üzere hangi sigorta şirketi ile trafik sigortası yaptırmış olursa olsun sigorta şirketi, yalnızca belirlenen limite kadar ödeme yapmak ile yükümlüdür. 2024 yılı teminat limitleri:

• Sağlık giderleri
• Sakatlanma ve Ölüm
• Maddi zararlar

Olarak üç kategoriye ayrılmaktadır. Bu makalenin konusu için önemli kısım olan “maddi zararlar” başlıklı limitleri incelediğimizde otomobil başına araç başı limit 200.000,00(ikiyüzbin) TL olarak belirlenmiştir. Dolayısıyla da kendisi ile trafik sigortası yapılan sigorta şirketi, bu ücretten daha yüksek meblağlardaki zararları ödemekle yükümlü değildir.

Eğer araç sahibinin zararı yukarıda belirtilmiş olan fiyattan daha yüksekse artık araç sahibi, zorunlu mali mesuliyet sigortası kapsamında olmayıp, ihtiyari mali mesuliyet sigortası kapsamındadır. İsminden de anlaşılacağı üzere bu sigorta çeşidi zorunlu olmayıp ihtiyaridir ve kasko poliçesinde yer alabilmektedir. Eğer kasko poliçenizde araç değer kaybının ödeneceğine dair hükümler yer almaktaysa, zorunlu mali mesuliyet sigortasından karşılanmayan tutarınızı, kasko yaptırmış olduğunuz sigorta şirketinden temin edebilirsiniz.

Buradan da anlaşıldığı üzere araç değer kaybı tazmin edilirken belirli bir sırayla hareket edilmesi gerekmektedir. Öncelikle karşı tarafın zorunlu mali mesuliyet sigortasına başvurulmalı, eğer araç değer kaybınız buna rağmen karşılanmamış ise kendi yaptırmış olduğunuz ihtiyari mali mesuliyet sigortasına başvurmanız gerekmektedir.

HARBİYE HUKUK BÜROSU ARAÇ DEĞER KAYBI AVUKATLIĞI HİZMETLERİMİZ

Gündelik yaşantımızda sigortalara, sigorta sözleşmelerine ve bu sözleşmeler kapsamında karşılaşılan problemlere çok sık bir şekilde maruz kalmaktayız. Yaşantımızda bu kadar yer edinmiş olan sigorta hukuku aynı zamanda kendisine özgü birtakım kavramlar da içermektedir. Durum böyle olunca, bu alanda uzmanlardan yardım alınmadığı takdirde hak kaybına uğramamak kaçınılmaz olmaktadır.

Harbiye hukuk bürosu olarak bizler bu noktada devreye girmekteyiz. Vermiş olduğumuz profesyonel hukuki destek doğrultusunda bir zarara uğramamanız adına çalışmaktan büyük bir gurur duymaktayız. Verilen bu profesyonel destek ile beraber makalelerimizle aklınızda bulunan soru işaretlerini kaldırmayı hedeflemekteyiz.

Ensar Emin GÜNAY