Araç değer kaybı hesaplama konusu sigorta hukukunda önemli bir yere sahip olmakla birlikte oldukça da teknik bir konu olma özelliğine sahiptir. Gündelik hayatta kalabalık bir nüfusa sahip olan ülkemizde birçok araç aynı anda trafiğe çıkmaktadır. Bu kadar fazla aracın trafikte olduğu bir ortamda trafik kazalarının da yaşanması kaçınılmaz olmaktadır. Yaşanılan bu trafik kazalarında araç değer kayıpları meydana gelmekte ve akıllara araç değer kaybı hesaplama ile ilgili “araç değer kaybı nasıl hesaplanır?” sorusu gündeme gelmektedir.
Bugünki yazımızda “araç değer kaybı nasıl hesaplanır” sorusuna cevap bulacağız ve araç değer kaybı hesaplamayı adım adım öğreneceğiz. Keyifli okumalar dileriz.
Araç değer kaybı başvurusu için buraya tıklayarak bizimle iletişime geçebilirsiniz!!!
İÇİNDEKİLER
KAZA SONRASI ARAÇ DEĞER KAYBI NEDİR?
Gündelik hayatta karşılaşılan çift taraflı trafik kazaları sonucunda araçlar zarar görmektedir. Daha sonrasında bu zarar doğrultusunda, zarar gören araç sahipleri araçlarını tamir ettirip daha sonra da satma yoluna gidebilmektedirler. Bu noktada karşılaştığımız bir problem vardır. o da araçta oluşan değer kaybıdır. Bu yüzdendir ki araç değer kaybı hesaplama, sigorta hukuku alanında önemli bir yere sahiptir.
Kazaya karışan bir araç tamir ettirildikten sonra satılmak istendiğinde her halükârda kazadan önce kendisine biçilen fiyattan çok daha aza satılmaktadır. Başka bir şekilde ifade edecek olursak kaza sonrası bir araç, ne kadar ilk haline yakın bir kusursuzlukta onarılırsa onarılsın bir kez kazaya karıştığından mütevellit artık yapılan tamirat sonrasında eğer araç satılmak istenirse kazadan önce kendisi için belirlenmiş olan değerden daha düşük bir değere satılmak durumunda kalmaktadır, bir daha eski fiyatına satılması mümkün olmamaktadır.
Bundan dolayıdır ki araç sahipleri, kaza öncesinde araçlarını satmış olsalardı daha yüksek bir fiyata satabilecekken kaza sonrasında satmak istediklerinde araçlarını daha düşük bir fiyata satmak zorunda kalmaktadırlar. Durum böyle olunca da kaza öncesi ve sonrasındaki araç satış fiyatları arasında bir fark olmaktadır. İşte bu fark, araç malikinin ekonomik kaybını ifade etmekte ve “araç değer kaybı” olarak adlandırılmaktadır. Bu araç değer kayıpları doğrultusunda akıllara “araçlarda değer kaybı nasıl hesaplanır?” sorusu ve bununla beraber araç değer kaybı hesaplama gündeme gelmektedir.
ARAÇ DEĞER KAYBI NASIL HESAPLANIR?
Araç değer kaybı yaşayan araç sahipleri doğal olarak yaşanılan bu araç değer kaybına ilişkin “araç değer kaybı nasıl hesaplanır?” sorusunu düşünmektedirler. Araç değer kaybı hesaplama işlemi teknik ve matematiksel bir uzmanlık gerektiren işlem türüdür. Araç değer kaybı hesaplama işleminde birçok faktör devreye girmektedir.
Araç değer kaybı hesaplama konusunda hazine müsteşarlığınca bir formül oluşturulmuştur. Oluşturulan bu formül doğrultusunda ortaya çıkan fiyat, araç malikinin kazadan dolayı uğradığı araç değer kaybını tam olarak karşılayamamaktadır. Bu da araç değer kaybı hesaplama işleminin hakkaniyetsiz bir duruma sebebiyet vermesini sağlamaktadır.
Ayrıca oluşturulan bu formül zaten bire bir zararı karşılamadığı gibi söküp takılabilir parça denilen belirli parçalar bu formülün dışına itilediğinden dolayı bu parçalarda meydana gelen hasarlar sonucu yapılan tamiratlar, araç değer kaybı hesaplamasında dikkate alınmamaktadır. Bu durum ise araç değer kaybı hesaplama konusunda oluşturulmuş olan bu formülü daha da hakkaniyetsiz bir noktaya taşımaktadır.
ARAÇ DEĞER KAYBI HESAPLAMASINA ETKİ EDEN UNSURLAR NELERDİR?
Araç değer kaybı hesaplamasında bu hesaba etki eden birtakım unsurlar yer almaktadır. Bu unsurlar araç değer kaybını hesaplamak bakımından oldukça önemli bir konuma sahiptir. Burada Yargıtay kararları rol gösterici niteliktedir. Şöyle ki Yargıtay 17. Hukuk Dairesi’nin 2016/4690 esas numaralı 2016/7983 karar numaralı kararına göre araç değer kaybının hesaplanmasında belli başlı unsurlara yer verilmiştir. Kararı incelediğimizde “…Araçta meydana gelen değer kaybının; aracın serbest piyasa koşullarına göre kaza tarihi itibariyle hasarsız haldeki ikinci el rayiç değeri ile aracın yaşı, özellikleri, hasar miktarı ve hasarlı kısımların özelliği dikkate alınarak kazadan sonraki hasarlı halinin rayiç değeri tespit edilip bu iki miktar arasındaki azalmaya (farka) göre hesaplanması gerekir.” Şeklinde bir cümle görmekteyiz.
Buradan anladığımız şekilde Yargıtay araç değer kaybı hesaplamada:
- Kaza tarihi itibariyle hasarsız haldeki aracın ikinci el rayiç değerine,
- Aracın yaşına,
- Aracın özelliklerine,
- Aracın hasar miktarına,
- Aracın hasarlı kısımlarının özelliklerine,
dikkat edilmesi gerektiğini vurgulamaktadır ve tüm bu kriterler göz önüne alınarak elde edilen aracın hasarlı halinin rayiç değerinin tespit edilmesi ve hasarsız halindeki farka göre bir tespit yaptırılması ve bu şekilde araç değer kaybı hesaplanması gerektiğini söylemektedir.
Bu noktada bahsedilmesi gereken unsurlardan bir diğeri de kilometre sınırıdır. Anayasa Mahkemesi’nin vermiş 2020 yılında vermiş olduğu iptal kararına kadar araç değer kaybı hesaplama konusunda araçlarda kilometre sınırı vardı. 165.000 kilometre ve üstündeki araçlar bakımından araç değer kaybı talebinde bulunmak ve buna bağlı olarak hasar değer kaybı hesaplaması yaptırmak mümkün değildi. Anayasa mahkemesinin 2918 sayılı “Karayolları Trafik Kanunu” nda yapmış olduğu birtakım iptallerden sonra artık değer kaybı talepleri bakımından kilometre sınırı ortadan kalkmış durumdadır. Bir başka deyişle araç değer kaybı hesaplanması bakımından artık araçların kilometreleri bakımından bir sınır bulunmamaktadır.
ADIM ADIM ARAÇ DEĞER KAYBI HESAPLAMA
Yukarıda ifade edildiği üzere araç değer kaybı hesaplama oldukça teknik bir konudur. Şimdi adım adım “araç değer kaybı nasıl hesaplanır?” onu inceleyelim. Araç değer kaybı hesaplama için kullanacağımız formülün hukuki dayanağını “Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Genel Şartlar” isimli Hazine Müsteşarlığınca çıkarılmış olan genel şartlarda görmekteyiz. Araç değer kaybı hesaplanma için hazırlanmış özel bir formül kullanılmaktadır.
Araç değer kaybı hesaplama adına öncelikle bilmemiz gereken husus trafik kazasına karışan ve hasara uğrayan aracın rayiç fiyatının bedelinin %19 ile çarpılmasıdır. Bulunan bu değere baz değer kaybı denilmektedir. Total değer kaybını bulmak adına ise bulduğumuz bu baz değer kaybını kazanın hasar boyutuna karşılık gelen katsayı sayı ile çarpmamız ve bulduğumuz bu sayıyı da aracın kilometresine karşılık gelen katsayı ile çarpmamız gerekmektedir.
Bu katsayıların ne olduğunun daha kolay anlaşılabilmesi adına tablo yapılması faydalı olacaktır. Aşağıdaki tablo her bir hasarın boyutuna karşılık hangi katsayı gelmesi gerektiğini anlatmaktadır.
| HASAR KODLARI | HASAR BOYUTLARI | HASAR BOYUTLARINA KARŞILIK GELEN KATSAYILAR |
| A1 | BÜYÜK HASAR | 0.90 |
| A2 | ORTA HASAR | 0.75 |
| A3 | KÜÇÜK HASAR | 0.50 |
| A4 | BASİT HASAR | 0.25 |
Yukarıda tablo halinde hasar boyutları açıklanmıştı. Şimdi açıklamamız gereken bir diğer husus da araç değer kaybı hesaplamada önemli olan ve diğer bir husus olan hasar boyutlarını tanımlamak olacaktır. Aşağıda bir aracın tamiratı için yapılan harcamanın, o araç için hangi boyutta bir hasar olduğu tablo halinde gösterilmiştir.
| HASAR KODLARI | PİYASA DEĞERİ 0 – 75.000 TL | PİYASA DEĞERİ 75.001 – 15.000 TL | PİYASA DEĞERİ 150.001 – 300.000 TL | PİYASA DEĞERİ 300.001 – 300.001 TL VE ÜZERİ |
| A1(Büyük Hasar) | %25.01 ve %25.01 ve üzeri | %20.01 ve %20.01 ve üzeri | %20.01 ve %20.01 ve üzeri | %20.01 ve %20.01 ve üzeri |
| A2(Orta Hasar) | %15.01 ve %25 | %12.01 ve %20 | %10.01 ve %20 | %8.01 ve %20 |
| A3(Küçük Hasar) | %5.01 ve %15 | %4.01 ve %12 | %3.01 ve %10 | %2.01 ve %8 |
| A4(Basit Hasar) | %5’ ten daha az | %4’ ten daha az | %3’ten daha az | %2’den daha az |
Hesabımızda önemli olan son husus da aracın kilometresidir. Aynı hasarda olduğu gibi aracın kilometresinde de belirli kilometre aralıklarına belirli katsayılar denk gelmektedir. Yukarıda açıklanmış olduğu üzere anayasa mahkemesi kararına müteakip 165.000 kilometre sınırı kaldırılmıştır. Dolayısıyla aracınızın kilometresi ne kadar yüksek olursa olsun yine de araç değer kaybı hesaplanmasını isteyebilirsiniz.
| ARACIN KİLOMETRESİ | ARACIN KİLOMETRESİNE KARŞILIK GELEN KATSAYI |
| 0 – 14.999 | 0.90 |
| 15.000 – 29.999 | 0.80 |
| 30.000 – 44.999 | 0.60 |
| 45.000 – 59.999 | 0.40 |
| 60.000 – 74.999 | 0.30 |
| 75.000 – 149.999 | 0.20 |
| 150.000 – 150.000 ve üzeri | 0.10 |
Yukarıdaki tablolar, “araç değer kaybı nasıl hesaplanır?” sorusuna cevap verir niteliktedir. Araç değer kaybı yaşayan kişiler bu formül üzerinden araç değer kayıplarını kendileri de hesaplayabilirler.
Bu hususta son kez bahsedilmesi gereken bir nokta vardır ki o da şudur: Eğer trafik kazasına karışan bir araçta meydana gelen hasar, aracın rayiç fiyat bedelinin %2’sinden daha az ise bu noktada eğer değer kaybına ilişkin tazminatınız bu bedelden yüksek bile olsa ancak hasar kadar bir ücretlendirme yapılacaktır.
Bunu bir örnekle somutlaştırmak gerekirse: rayiç fiyat bedeli 500.000,00 TL olan bir araç düşünelim. Eğer bizim aracımızda meydana gelen hasar 8.000,00 TL ise bu noktada artık değer kaybı özelinde 8.000,00 TL’den fazla bir tazminat alınması, değer kaybı oranı 8.000,00 TL’den fazla bile olsa mümkün olmamaktadır.
EN KOLAY ARAÇ DEĞER KAYBI HESAPLAMA FORMÜLÜ 2024
“Araç değer kaybı nasıl hesaplanır?” sorusuyla karşı karşıya kalan araç değer kaybı yaşayan araç maliklerine yukarıda tablolar aracılığıyla araç değer hesaplama usulü ayrıntılı bir şekilde yukarıda anlatılmıştır. Bu hesabı şu şekilde formülüze edebiliriz:
Baz değer kaybı= trafik kazasına karışan ve hasara uğrayan aracın rayiç fiyat bedeli x %19
Toplam değer kaybı= baz değer kaybı x hasar boyutuna karşılık gelen katsayılar x aracın kilometresine karşılık gelen katsayılar
Bu formülü bir örnek yaparak somutlaştıralım: Diyelim ki elimizde rayiç fiyat bedeli 600.000,00 (altıyüzbin) TL olan bir araç bulunmakta. 27.000(yirmiyedibin) kilometreye sahip olan bu aracımızla bir kaza yaptığımızı ve kaza sonucu araçta ortaya çıkan hasarın onarımına ilişkin masrafların da 130.000,00(yüzotuzbin) TL olduğunu ve karışılan bu kazada araç değer kaybını hesapladığımız bu aracın kazada %100 kusursuz olduğunu varsayalım.
Elimizdeki bu bilgilere bakacak olursak 600.000 x %19 yaparak aracın baz değer kaybına ulaşabiliyoruz. Bu değer de 114.000,00 TL olmaktadır. 600.000 TL’nin %20.01 i alındığında 120.060,00 TL yapmaktadır. Bizim örneğimizdeki aracımızın hasar sonucu yapılan masrafları bu tutardan yüksek olduğu için A1 hasar koduna ve o kodun katsayısına tabii oluyoruz ki bu da 0.90 a tekabül ediyor. Bulmuş olduğumuz baz değer kaybı(114.000,00 TL) ile A1 hasar koduna karşılık gelen katsayıyı(0.90) çarptığımızda ise 102.600,00 TL bulmaktayız.
Son olarak da vermiş olduğumuz örnekteki aracımızın kilometresi 27.000 olduğundan yukarıdaki tabloya bakıldığında bunun 0.80 katsayıya tekabül ettiğini görmekteyiz. En son bulduğumuz 102.600 TL’yi 0.80 ile çarptığımızda 82.080,00 TL bulmaktayız. İşte bu araç değer kaybı hesaplaması sonucu çıkan fiyat bizim araç değer kaybımızı ifade etmektedir.
ARAÇ DEĞER KAYBI HESAPLAMA NASIL YAPILIR
HARBİYE HUKUK BÜROSU ARAÇ DEĞER KAYBI AVUKATLIĞI HİZMETLERİMİZ
“Araç değer kaybı nasıl hesaplanır?” sorusuna yukarıda ayrıntılı bir şekilde cevap verildi. Okurlarımızın da göreceği üzere araç değer kaybı hesaplama konusu oldukça teknik bir konu olmakla birlikte araç değer kaybını hesaplanmasının teknik olmasının yanı sıra genel olarak sigorta hukuku oldukça teknik bir alandır.
Durum böyle olunca gerek sigorta işlerinin yürütülmesi olsun gerekse de bu makalenin konusu olan araç değer kaybı hesaplanması olsun bu tür teknik alanlarda profesyonel bir destek almadan yola çıkmak, oldukça ciddi hak kayıplarına sebep olabilmektedir.
Böyle bir durumun yaşanmaması adına bizler devreye girmekteyiz. Harbiye hukuk bürosu olarak sigorta alanında ve dolayısıyla da araç değer kaybı hesaplama konusunda sizlere kaliteli hizmetler vermekten dolayı çok büyük bir gurur ve mutluluk duymaktayız.
Hukuk bürosu olarak vermiş olduğumuz bu profesyonel desteğin yanı sıra makalelerimizle siz değerli okurlarımızın “araç değer kaybı nasıl hesaplanır?” sorusuna ve buna bağlı olarak araç değer kaybı hesaplama hakkındaki sorularını cevapladığımızı düşünüyor, aklınızdaki soru işaretlerinizi giderdiğimizi umuyoruz.
Ensar Emin GÜNAY