ÇEK CİRO ETMEK NEDİR? NASIL YAPILIR?

Bir çekin arka yüzüne atılan imza ile başka bir kişiye devredilmesi, çek ciro etmek olarak adlandırılır.

Günümüzde ticari hayatta çek, nakit para yerine sıkça kullanılan bir ödeme aracıdır. Çek, kıymetli evrak niteliğinde kambiyo senedi olduğu için ciro edilerek başkalarına devredilebilir. Örneğin, elinde çek bulunan bir kişi, bu çeki nakde çevirmeden doğrudan doğruya başkasına borcuna karşılık verebilir. Bu işleme çek ciro etmek denir. Ciro işlemi doğru kullanıldığında, şirketler ve bireyler için ödeme ve tahsilat süreçlerini kolaylaştırır. Piyasada bir çek, tahsil edilene kadar defalarca el değiştirebilir ve her el değiştirme ciro yoluyla gerçekleşir. Aşağıda, çek ciro etmenin ne anlama geldiğini, neden yapıldığını, türlerini, nasıl gerçekleştirileceğini ve bu işlemin doğurabileceği sonuçları detaylı şekilde ele alıyoruz.

ÇEK CİRO ETMEK NE DEMEKTİR?

Çek ciro etmek, bir çek üzerindeki alacak hakkının, mevcut hamil (çekin elinde bulunduran kişi) tarafından bir başka kişiye devredilmesi işlemidir. Bu devir, genellikle çekin arka yüzüne yazılı bir beyan ve imza atılmasıyla gerçekleşir. Çekin arkasına, çeki devreden kişi kendi imzasını ve gerekiyorsa devralan kişinin adını yazarak çeki ciro eder. Bu sayede çekin yeni sahibi, çek bedelini bankadan tahsil etme hakkını elde eder. Kısaca, ciro ile çekin alacaklısı değişmiş olur.

Çek ciro işlemi gerçekleştiğinde devreden kişi ile devralan kişi arasında bir hukuki ilişki kurulur. Çeki ciro eden kişiye hukuk dilinde ciranta (endorser) denir ve her bir ciro işlemiyle birlikte yeni bir ciranta zinciri oluşur. Keşideci (çekin düzenleyicisi) tarafından ilk düzenlenen çek, lehtar (ilk alacaklı) adına keşide edilir. Lehtar, elindeki çeki ciro ettiğinde çekin hak sahibi değişir ve yeni hamil çeki tahsil edebilir. Çek, aksi belirtilmediği sürece emre yazılı (emre muharrer) bir senettir; yani kanunen devredilebilir niteliktedir. Eğer çek üzerinde “emre yazılı değildir” ibaresi yoksa, çek ciro yoluyla devredilebilir. Buna karşılık, nama yazılı (emre yazılı olmadığı belirtilen) çekler, ciro edilerek devredilemez; böyle bir devir hukuken geçersiz sayılır. Bu durumda çek ancak alacağın temliki (devir sözleşmesi) ile noter gibi resmi işlemlerle devredilebilir ki bu, klasik ciro işleminden farklıdır.

Özetle, çek ciro etmek, çekten doğan alacak hakkının imza yoluyla başkasına aktarılması anlamına gelir. Bu işlem sayesinde çek, bir ödeme aracı olarak elden ele dolaşabilir ve ticari hayatta dolaşımı sağlanır. Ciro edilmiş bir çeki elinde bulunduran kişi (hamil), artık o çekin yeni alacaklısı konumundadır ve vadesi geldiğinde (ya da görüldüğünde ödenmek üzere düzenlenmişse hemen) çek bedelini bankadan talep edebilir.

NEDEN ÇEK CİRO EDİLİR?

Çek ciro edilmesinin en yaygın nedeni, ekonomik ilişkilerde esneklik sağlaması ve nakit akışını kolaylaştırmasıdır. Bir alacak karşılığı eline çek geçen kişi, bu çeki kendi borcunu ödemek için üçüncü bir kişiye ciro edebilir. Örneğin, A şirketi alacağına istinaden B şirketinden bir çek almışsa ve A şirketinin de C şirketine borcu varsa, B’den aldığı çeki C’ye ciro ederek borcunu ödeyebilir. Bu durumda A, elinde nakit olmasa bile borcunu çek devrederek kapatmış olur. Bu uygulama özellikle vadeli çeklerde yaygındır ve ticari hayatta her işlem için nakit veya havale kullanma zorunluluğunu ortadan kaldırır.

Ciro işlemi, ticaret hayatında zincirleme ödeme imkanı yaratır. Çeklerin ciro yoluyla el değiştirmesi, piyasada likiditeyi artırır ve ödemelerin hızlı dolaşımını sağlar. Örneğin, ileri tarihli bir çek vadeden önce defalarca ciro edilerek farklı alacaklılara geçebilir. Her ciro, ilgili tarafların ödemelerini kolaylaştırır ve kredi aracı işlevi görür. Bu sayede işletmeler, ellerindeki çekleri nakde dönüştürmek zorunda kalmadan tedarikçilerine ödeme yapabilir veya kendi finansman açıklarını kapatabilirler.

Ayrıca çekin ciro edilmesi, bankacılık işlemlerini azaltarak pratiklik sağlar. Çeki devralan yeni hamil, çeki kendi banka hesabına tahsile koyabilir veya o da bir başkasına borcuna karşılık ciro edebilir. Böylece para fiziksel olarak el değiştirmeden, çek yaprağı üzerinde hak devri gerçekleşerek ödemeler zinciri kurulmuş olur. Ancak bu durumun sağlıklı işlemesi için taraflar arasında güven olması ve çekin karşılığının bulunması önemlidir.

ÇEK CİRO TÜRLERİ

Çek ciro işlemi, hukuki niteliğine ve yapılış şekline göre farklı türlere ayrılır. Her ciro türü, çekin devrinin kapsamını ve sonraki dolaşımını etkiler. En yaygın çek ciro türleri şunlardır:

1. TAM CİRO: Çekin arka yüzüne, çeki devralacak kişinin adı, soyadı (veya unvanı) yazılır ve devreden tarafından imzalanır. Bu tür ciroya tam ciro denir, çünkü çekten doğan tüm haklar belli bir kişiye tam olarak devredilir. Örneğin, “Ciro edilen: Ali Yılmaz” yazılıp imza atıldığında, çek Ali Yılmaz’a devredilmiş olur. Tam ciro, en güvenli ciro yöntemlerinden biri olup devralanın kim olduğunu açıkça gösterdiği için tercih edilir. Bu ciro türünde, çek emre yazılı hale gelmeye devam eder; Ali Yılmaz dilerse çeki tekrar ciro edebilir.
2. BEYAZ CİRO (AÇIK CİRO): Çekin arka yüzüne herhangi bir alıcı ismi yazılmaksızın sadece ciro edenin imzasının atılmasıyla yapılan ciroya beyaz ciro veya açık ciro denir. Burada çek, belirli bir kişiye değil, adeta hamiline (taşıyana) devredilmiş sayılır. Çeki elinde bulunduran herkes, meşru hamil olarak çek bedelini tahsil etme hakkına sahip olur. Beyaz ciro edilmiş bir çekin arkasında genellikle sadece imza bulunur ve bu, çekin serbestçe el değiştirmesini sağlar. Beyaz ciro, pratik olmakla birlikte risklidir: Çek, çalınır veya kaybolursa kötü niyetli birinin eline geçebilir ve o kişi kendisi tahsil edebilir. Bu nedenle, mümkün olduğunca beyaz ciro yerine tam ciro yapılması, eğer beyaz ciro yapılmışsa çekin güvenli bir şekilde muhafaza edilmesi önerilir.
3. TEMİNAT CİROSU: Çek, alacaklıya bir borca karşılık teminat olarak veriliyorsa, ciro sırasında çekin arkasına “Teminattır” veya “Rehin cirosu” gibi bir not düşülür ve imzalanır. Bu tür ciroya teminat cirosu denir. Teminat cirosunda çek, alacağı güvence altına almak amacıyla devredilir. Çeki devralan kişi (örneğin alacaklı), çek bedelini tahsil ederek borca mahsup etmek veya borç ödenmezse çek üzerinde hakkını kullanmak amacıyla çeki elinde tutar. Teminat cirosu alan kişi, çeki yeniden ciro edemez (ancak tahsil cirosu şeklinde bankaya verebilir). Bu ciro türü, çekin rehin olarak verilmesi anlamına gelir ve genellikle kredi ilişkilerinde veya borcun teminat altına alınmasında kullanılır.
4. TAHSİL CİROSU: Tahsil cirosu, çekin bedelini tahsil etmek üzere bir vekil tayin edilerek devredilmesidir. Bu ciro türünde çekin arkasına “Tahsil içindir” veya “Bedeli tahsil edilip iade edilmek üzere” gibi bir ibare yazılır ve imza atılır. Amaç, çeki devralan kişinin (genellikle bir banka veya faktoring şirketi) çeki tahsil etmesi ve tahsil ettiği bedeli asıl alacaklıya vermesidir. Tahsil cirosu ile devralan, çek bedelini tahsil etmek ve devreden kişiye iletmek dışında çeki kullanamaz. Bu ciro türü, çekin bankaya tahsile verilmesinde veya avukat ile takip edilmesinde kullanılır. Tahsil cirosuyla çeki alan banka, çek bedelini alıp devredene öder; eğer çek ödenmezse, banka çek yaprağını geri verir. Tahsil cirosu, çeki dolaşımdan ziyade tahsil amaçlı geçici olarak devretmeye yöneliktir.

Not: Kanunen, kısmi ciro (çek bedelinin sadece bir kısmını devretme) geçersizdir. Yani çekin belirli bir tutarı için ciro yapılamaz, ciro her zaman çekin tamamı için geçerli olur. Ayrıca ciroya herhangi bir şart eklenmesi de hükümsüz sayılır; şartlı ciro, şart yazılmamış gibi kabul edilir.

ÇEK CİRO ETME İŞLEMİ NASIL YAPILIR?

Çek ciro etmek basit bir işlem gibi görünse de, dikkatlice ve doğru şekilde yapılması gerekir. Çek nasıl ciro edilir? Aşağıda adım adım anlatılmıştır:

1. Çekin Transfer Edilebilir Olduğunu Kontrol Edin: Öncelikle, ciro edeceğiniz çekin emre yazılı olup olmadığına bakın. Çekin üzerinde “emre yazılı değildir” gibi bir ibare yoksa, çek ciro edilebilir demektir. Eğer böyle bir kısıtlayıcı ibare varsa çek ciro ile devredilemez.
2. Çekin Arka Yüzündeki Ciro Bölümünü Kullanın: Çek yapraklarının arka yüzünde genellikle ciro için ayrılmış alanlar bulunur. Bu bölümdeki ilk boş yere, çekinizi devredeceğiniz kişinin adını ve soyadını (veya şirket adı/unvanını) yazın. Eğer beyaz ciro yapacaksanız isim yazmadan bu adımı geçebilirsiniz.
3. İmzayı Eksiksiz Atın: Çeki devreden kişi olarak, arka yüzde yazdığınız beyanın altına kendi imzanızı atın. İmzanızın, çekin ön yüzünde lehtar kısmında adı geçen kişinin (yani şu anki hak sahibinin) imzası olması gerekir. Örneğin şirket adına düzenlenmiş bir çekse, şirketi temsile yetkili kişinin imzası atılmalıdır. İmza atarken kalıcı mürekkepli bir kalem kullanın ve imzanızın okunaklı olmasına özen gösterin. Mümkünse imza yanında tarih de belirtebilirsiniz (ciro tarihi, takip açısından faydalı olabilir).
4. Teslim Edin: İsim yazıp imzayı attıktan sonra, çeki devralacak kişiye teslim edin. Bu noktadan sonra çek üzerindeki haklar yeni hamile geçtiğinden, devreden kişi (ciranta) çek bedelini artık talep edemez; bu hakkı yeni hamil kullanacaktır. Çeki devralan kişi, çeki teslim alırken arka yüzündeki imza ve varsa isim bilgilerini kontrol etmelidir.
5. Kimlik ve Bilgi Doğrulaması Yapın: Ciro işlemi taraflar arasında güvene dayalıdır. Çeki alan kişiyseniz, çeki size ciro edenin gerçekten çekin meşru sahibi olduğundan emin olun. Gerekirse ciro eden kişiden kimlik göstermesini veya şirket ise yetki belgesi ibrazını isteyin. Çeki ciro eden kişi de, devrettiği kişinin güvenilir olduğundan emin olmalıdır. Çünkü çek ödenmezse, hamilin kendisine başvurma hakkı bulunmaktadır.
6. Kayıt Tutun: Çek ciro edilirken, kendi kayıtlarınıza bu işlemi not etmek faydalıdır. Hangi çekin kime, ne zaman ciro edildiği bilgisi, olası karışıklıkları önler. Özellikle birden fazla çeki ciro ediyorsanız, liste yapmak ileride doğabilecek sorular için yararlı olacaktır.

Bu adımlar tamamlandığında ciro işlemi gerçekleşmiş olur. Artık çekin yeni hamili, çek bedelini vadesi geldiğinde bankadan tahsil etmeye yetkilidir. Ciro işlemi için noter onayı veya resmi bir makama bildirim gerekmez; çekin arkasına atılan imza ve teslim yeterlidir. Ancak, ilerideki olası uyuşmazlıklara karşı ciro işleminin ispatı kolay olsun diye, taraflar arasında basit bir devir teslim tutanağı düzenlenmesi iyi bir uygulamadır (özellikle yüksek meblağlı çeklerde).

Örnek: Farz edelim Ahmet Bey, Mehmet Beyden alacaklı olduğu bir borç karşılığında Mehmet’ten 100.000 TL’lik bir çek aldı. Ahmet Bey de, tedarikçisi Ayşe Hanım’a 100.000 TL borçlu olsun. Ahmet, Mehmet’ten aldığı çeki Ayşe’ye ciro ederek borcunu ödüyor. Bu durumda Ayşe Hanım, çekin yeni hamili olur ve vade geldiğinde bankaya ibraz ederek 100.000 TL’yi tahsil etme hakkını kazanır. Ahmet Bey ise ciro işlemiyle kendi borcunu kapatmıştır. Ayşe Hanım çeki bankaya sunduğunda ödeme olmazsa, çekin arkasında imzası bulunan Ahmet Bey’e başvurma hakkına sahip olacaktır.

ÇEK CİRO ETMENİN RİSKLERİ VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

Çek ciro etmek, kolaylık sağlasa da birtakım riskler ve hukuki sonuçlar doğurabilir. Hem çekin devredenini (cirantayı) hem de devralan yeni hamili ilgilendiren bu hususlara dikkat etmek gerekir:

• Çekin Karşılıksız Çıkma Riski: Ciro edilen çek, vadesinde bankaya ibraz edildiğinde ödenmezse (yani karşılıksız çek durumuna düşerse), bu sadece keşidecinin sorunu olmaz. Çeki elinde bulunduran hamil, çek bedelini tahsil edemediğinde hem çekin düzenleyicisine (keşideciye) hem de kendisinden önce çeki ciro eden kişilere (cirantalara) karşı yasal yollara başvurabilir. Başka bir deyişle, siz bir çeki ciro ettiyseniz ve çek son hamile ulaştığında ödenmezse, hamil size geri dönerek ödeme talep etme hakkına sahiptir. Bu durumda hamil, kambiyo senetlerine mahsus icra takibi yoluyla alacağın tahsili için hem keşideciyi hem de önceki tüm cirantaları sorumlu tutabilir. İcra İflas Kanunu’na göre hamil, ödenmeyen çek için doğrudan icra takibi başlatıp haciz yoluna gidebilir. Cirantalar, tıpkı keşideci gibi borçtan sorumlu olurlar ve takip edilerek çekte yazılı tutarı ödeme yükümlülüğü altına girerler. Bu nedenle, elinizdeki çekin karşılığından emin olmadıkça başkasına ciro etmek önemli bir risktir.
• Zincirleme Sorumluluk: Bir çek pek çok kez ciro edilmiş olabilir. Böyle durumlarda, çekin ödenmemesi halinde son hamil, arkasında imzası bulunan tüm kişilere sırayla veya dilediğine başvurma hakkına sahiptir. Örneğin, A tarafından düzenlenen ve sırasıyla B, C, D tarafından ciro edilen bir çek düşünelim. Son hamil E olsun. Çek ödenmezse E, isterse doğrudan kendinden önceki D’den, olmazsa C’den, B’den veya doğrudan A’dan parayı talep edebilir. Kural olarak hamil, kendinden önce gelen herkese karşı başvuru hakkına (müracaat hakkı) sahiptir. Bu zincirleme sorumluluk, ciranta olmanın getirdiği önemli bir sonuçtur. Bu yüzden, kimin çeki ciro ettiği ve ondan önce kimlerin imzasının bulunduğu gibi bilgilere dikkat etmek gerekir. Tanımadığınız ya da güvenmediğiniz kişilerin ciro zincirinde yer aldığı çekleri almak riskli olabilir.
• Beyaz Ciroda Dikkat: Yukarıda değindiğimiz beyaz ciro yöntemi, çekin kolay el değiştirmesini sağlar ancak risk barındırır. Sadece imza atılarak ciro edilmiş (ismi boş bırakılmış) bir çeki alan kişi, kendi borcuna karşılık başkasına bu çeki verebilir veya kendisi tahsil için bankaya götürebilir. Fakat çekin üzerinde kimin hamil olacağı yazılı olmadığından, çek adeta hamiline çek gibi işlem görür. Böyle bir çekinizi düşürür veya kaybederseniz, bulan herhangi biri (kötü niyetli biri) kendi hesabına tahsil için başvurabilir. Beyaz ciro ile devralınan çeklerde, devralan kişi çeki yeniden ciro etmek isterse genellikle yine arkasını imzalayıp verir (yine beyaz ciro yapar) veya kendi adını yazıp imzalar (tam ciroya çevirir). Her halükarda, beyaz ciro kullanırken çeklerin güvenliği üst düzeyde sağlanmalıdır. Mümkünse, çeki teslim alır almaz kendi adınızı yazarak tam ciro haline dönüştürün.
• Süresinde İbraz ve Protesto: Çeklerde vade olmamakla birlikte, kanunen belirlenmiş ibraz süreleri vardır. Çekin keşide edildiği yere ve ödeme yerine göre değişen bu süreler (örneğin, aynı şehirde ödenecek çekler için 10 gün, farklı yer için 30 gün gibi süreler), çekin zamanında bankaya sunulmasını şart koşar. Çeki elinde bulunduran hamil, yasal ibraz süresi içinde bankaya ibraz etmezse bazı haklarını kaybedebilir. Özellikle cirantalara (önceki ciro edenlere) karşı başvuru (müracaat) hakkı, zamanında ibraz edilmemiş ve gerekirse protesto çekilmemiş çeklerde zayıflar veya düşer. Bu yüzden ciro edilen bir çeki alır almaz uygun sürede bankaya ibraz etmek çok önemlidir. Banka, çek ödenmezse bunu çekin arkasına yazıp ödenmeme nedeni belirterek kaşeleyebilir veya hamil noter aracılığıyla protesto düzenletebilir. Zamanında protesto (veya banka ibraz işlemi) yapılmazsa, çekin keşidecisi dışındaki kişilere (cirantalara) karşı talep hakkı kaybolabilir. Bu teknik detaylar, yasal hakların korunması açısından kritik olduğundan, çek ciro eden ve alan herkes ibraz sürelerini ve gerekli işlemleri bilmelidir. Detaylı bilgi için çeklerde ibraz süreleri ve protesto şartlarına ilişkin kaynaklara başvurabilirsiniz[1][2].
• Çekin Kaybolması veya Çalınması: Ciro edilmiş bir çek, dolaşımda iken kaybolur ya da çalınırsa, kimin eline geçerse ona aitmiş gibi işlem görebilir (özellikle beyaz ciro ise). Böyle bir durumda asıl hak sahipleri zor durumda kalabilir. Kanunen, çekin zayi olması halinde mahkemeden çek iptali talep edilebilir ve ödeme yasağı konulabilir; ancak bu süreç zaman alır. Bu nedenle çekleri ciro ederken kayıt tutmak, mümkünse çek fotokopisini almak ve teslim ettiğiniz kişiyi not etmek önemlidir. Eğer ciro aldığınız bir çeki kaybederseniz hemen bankaya ve gerekiyorsa mahkemeye başvurmalısınız.
• Tefecilik Riski ve Yasalara Uygunluk: Çek ciro etmek, eğer finansal bir hizmet sağlama amacıyla ve çıkar karşılığı yapılırsa tehlikeli hukuki sonuçlar doğurabilir. Özellikle piyasada “çek kırdırma” olarak bilinen uygulamada, nakde ihtiyacı olan birine ileri tarihli çeki iskonto uygulayarak satın alma (örneğin 100.000 TL’lik çeki 90.000 TL’ye alıp hemen nakit verme) işi, yasal olarak suç kapsamına girebilir. Bu tip faaliyetler, ilgili kanunlarda tefecilik suçu olarak tanımlanmıştır ve ağır cezai yaptırımları vardır[3][4]. Çeklerin faktoring şirketleri veya bankalar dışında şahıslar arasında kırdırılması, faiz karşılığı ödünç para verme sayılabileceğinden hukuka aykırıdır. Dolayısıyla elinizdeki çeki nakde çevirmek için yasal olmayan yollara başvurmak veya başkalarının bu yola başvurmasına aracılık etmek büyük risk içerir. Her zaman yasal ve finansal açıdan güvenli yöntemleri tercih edin.
• Vergisel ve Kayıt Konuları: Çek devri sırasında taraflar vergisel yükümlülüklerini de göz önünde bulundurmalıdır. Özellikle ticari işletmeler arasında ciro edilen çekler, cari hesaplarda veya muhasebe kayıtlarında düzgün şekilde gösterilmelidir. Aksi takdirde ileride uyuşmazlıklar veya incelemelerde sorun yaşanabilir. Çek ciro etmek tek başına bir vergi doğurmasa da, ticari kazancın elde edilmesi veya borcun kapatılması sürecinin bir parçası olarak kayıt altına alınması gerekir.

Yukarıdaki hususlara dikkat ederek çek ciro ederseniz, işleminiz büyük ölçüde güvenli ve sorunsuz gerçekleşecektir. Son hamil olarak elinize ciro ile gelen bir çeki aldığınızda, çeki veren kişinin güvenilirliği, çekin üzerinde daha önce kimlerin imzası olduğu, keşidecinin ödeme kabiliyeti gibi faktörleri değerlendirmeyi unutmayın. Çeki ciro eden taraf iseniz, çekin karşılığının olup olmadığından emin olun ve mümkünse çeki devralacak kişinin çeki zamanında tahsil için bankaya sunmasını teşvik edin. Böylece, hem ödemeler zamanında gerçekleşir hem de olası hak kayıpları önlenir.

ÇEK CİRO ETMEK NEDİR

SIKÇA SORULAN SORULAR

Çek Ciro Etmek Ne Demek?

Çek ciro etmek, bir çeki elinde bulunduran kişinin, o çek üzerindeki alacak hakkını başka bir kişiye arkasına imza atarak devretmesi anlamına gelir. Bu işlem sonucunda çekin yeni sahibi, çek bedelini tahsil etme yetkisine kavuşur. Yani çekin üzerindeki alacağı tahsil etme hakkı el değiştirir. Ciro sayesinde çek, ödeme aracı olarak elden ele dolaşabilir hale gelir.

Hamiline Çek Ciro Edilebilir Mi?

Hamiline yazılı çek, üzerinde belirli bir lehtarın adı yazmayan, “hamiline” yani taşıyana ödenecek şekilde düzenlenmiş çektir. Hamiline çekleri devretmek için aslında özel bir ciro işlemine gerek yoktur; çek kimin elindeyse o, meşru hamil sayılır. Bu nedenle hamiline çek, teslim aldığınızda zaten sizin adınıza ödenebilir durumdadır. Uygulamada yine de hamiline çekin arkasına imza atılması, bir nevi devir beyanı gibi kullanılmaktadır ancak zorunlu değildir. Özetle, hamiline çekler ciro edilmeden de el değiştirebilir; bankaya ibraz eden meşru hamil kabul edilir. Yine de güvenlik veya kayıt amaçlı, hamiline çekin arkasına devreden tarafından imza atılması yaygın bir uygulamadır.

Nama Yazılı Çek Ciro Edilir Mi?

Üzerinde “emre yazılı değildir” ibaresi bulunan veya lehtar kısmına ad ve soyad yanında “nama yazılı” olduğu belirtilen çekler, nama yazılı çek olarak adlandırılır. Bu çeklerin devri, normal ciro yoluyla yapılamaz. Nama yazılı çek, ancak alacağın temliki (devir sözleşmesi) ile devredilebilir ki bu işlem için yazılı bir devir anlaşması ve bildirim gerekebilir. Dolayısıyla, nama yazılı bir çeki arkasını imzalayarak başka birine geçiremezsiniz; böyle bir ciro hukuken geçersiz olur. Eğer elinizde nama yazılı bir çek varsa ve başkasına vermeniz gerekiyorsa, bir avukat danışmanlığında temlik işlemi yapmanız uygun olacaktır.

Ciro Edilen Çek Ödenmezse Ne Olur?

Ciro edilmiş bir çek bankaya ibraz edildiğinde ödenmezse, çek “karşılıksız” demektir. Bu durumda çekin son hamili (elinde bulunduran kişi), hakkını aramak için hukuki yollara başvurabilir. Öncelikle banka, çekin arkasına “karşılıksızdır” şerhi vuracak veya bir ödenmezlik belgesi düzenleyecektir. Sonrasında hamil, çekin keşidecisine (düzenleyene) ve önceki tüm cirantalara karşı icra takibi başlatma hakkına sahiptir. Ödenmeyen çeklerde genellikle kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile takip yapılır ve hamil, icra dairesi aracılığıyla borçluların malvarlıklarına haciz koydurtarak alacağını tahsil yoluna gider[5]. Kısaca, ciro ile size gelmiş bir çek karşılıksız çıkarsa, çeki ciro eden dahil olmak üzere önceki sahiplerinden parayı talep edebilirsiniz. Diğer yandan, keşideci (çek düzenleyicisi) açısından, karşılıksız çek vermek ayrı bir hukuki sorumluluk doğurur ve karşılıksız çek suçu kapsamında adli para cezasına konu olabilir[6] (cirantalar için cezai sorumluluk değil, sadece borçtan sorumluluk söz konusudur).

Bir Çek Kaç Kere Ciro Edilebilir?

Kanunen çekin ciro edilme sayısına ilişkin bir sınırlama yoktur. Teorik olarak bir çek, geçerlilik süresi içinde (ibraz süresi geçene kadar) arka arkaya pek çok kez ciro edilebilir ve el değiştirebilir. Uygulamada da çekler sık sık defalarca ciro görür. Burada önemli olan, ciro silsilesinin kesintisiz ve usulüne uygun şekilde devam etmesidir. Yani her ciro edenin imzası düzgün atılmış olmalı ve gerektiğinde yeni bir ciro alanı kalmadığında alonj denilen eklenti yaprak kullanılarak ciro işlemi sürdürülmelidir. Ancak çekin tedavül süresi sonsuz değildir: Çek, düzenlendiği tarihten itibaren kanunda belirtilen ibraz süreleri geçtikten sonra zamanaşımına uğrar. Örneğin Türkiye’de bir çek, düzenleme yeri ile ödeme yeri farklı ülkelerde ise 3 ay içinde ibraz edilmezse müracaat hakları kaybedilebilir; ayrıca ibraz süresinin bitiminden itibaren 3 yıl içinde dava veya icra takibi yapılmazsa çek alacakları zamanaşımına uğrar[2]. Bu süreler dolduktan sonra çekin daha fazla ciro edilmesi bir anlam ifade etmez. Özetle, çekin ciro sayısında bir limit yoktur, pratikte çek bedeli tahsil edilene veya yasal zamanaşımı dolana kadar ciro işlemleri devam edebilir.

Çeki Ciro Etmek İçin Noter veya Onay Gerekir Mi?

Hayır, çek ciro etmek için notere gitmeye veya herhangi bir resmi onay almaya gerek yoktur. Çek, niteliği gereği devir beyanını kendi üzerinde barındırabilen bir kıymetli evraktır. Bu yüzden arka yüzüne atılacak imza ve yazılacak beyan, devir için yeterlidir. Noter onayı olmadan, taraflar arasında gerçekleştirilen ciro işlemi tamamen geçerli ve hukuki sonuç doğurur. Ancak bazı durumlarda, özellikle şirketler arası devirlerde, taraflar güvenceyi artırmak için aralarında ek sözleşmeler yapabilir veya yazılı belge düzenleyebilir. Bu tür belgeler, ciro işleminin geçerliliği için şart olmasa da ispat kolaylığı sağlar. Standart ciro işleminde banka da ayrıca bir onay veya kayıt aramaz; çeki tahsil için ibraz edenin silsile yoluyla hamil olup olmadığına bakarak ödemeyi gerçekleştirir. Yine de, şirket yetkilileri için imza sirkülerinin bankada kayıtlı olması gerektiğini ve bankanın, ciro silsilesindeki imzaların sıhhatini genel olarak kontrol ettiğini belirtelim. Noter onayı ciro için gerekmese de, çekin zayi olması veya çalınması durumlarında mahkemeden çek iptal kararı almak gibi resmi yollar bulunduğunu da hatırlatmakta fayda var.