EMEKLİLER İŞSİZLİK MAAŞI ALABİLİR Mİ?

Emeklilerin işsizlik maaşı alıp alamayacağı, Türkiye’de pek çok vatandaşın merak ettiği bir konudur. İşsizlik maaşı, belirli şartları sağlayan ve kendi istek/kusuru dışında işsiz kalan sigortalı çalışanlara geçici gelir desteği sağlayan bir ödenektir. Peki, emekli olmuş bir kişi bu ödenekten faydalanabilir mi? Bu sorunun cevabı genel olarak hayır olacaktır. Emekliler işsizlik sigortası kapsamı dışında kaldığından, emeklilik sonrası işsiz kalmaları durumunda işsizlik maaşı alma hakları bulunmaz. Aşağıda bu durumun nedenlerini ve istisnai hallerini detaylı şekilde ele alıyoruz.

İŞSİZLİK MAAŞI ŞARTLARI

Öncelikle işsizlik maaşının kimlere ve hangi koşullarda verildiğini hatırlamak faydalı olacaktır. İşsizlik ödeneğine hak kazanmak için şu şartların yerine gelmesi gerekir:

• Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak: İşten çıkarılma, iş yerinin kapanması gibi nedenlerle işini kaybetmiş olmak gerekir (istifa eden normal şartlarda hak kazanamaz).
• Son 120 günü çalışıyor olmak: İş sözleşmesinin feshinden önceki son 120 gün kesintisiz çalışmış olmak şarttır.
• Son 3 yılda en az 600 gün prim ödemiş olmak: İşten ayrılmadan önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödenmiş olmalıdır. Bu primler çalışanın SGK primlerinin içinde işsizlik sigortası koluna yaptığı ödemelerdir.
• 30 gün içinde İŞKUR’a başvurmak: İş akdi feshedildikten sonraki 30 gün içerisinde İŞKUR’a başvuru yapılması gerekir (gecikme halinde hak kaybı olmasa da ödenek süresinden düşülür).

Yukarıdaki şartları taşıyan sigortalı işsizler, hak ettikleri süre boyunca (600 gün prim için 6 ay, 900 gün için 8 ay, 1080 gün için 10 ay) işsizlik maaşı alabilir. İşsizlik maaşı miktarı ise çalışanın son 4 aylık prime esas kazanç ortalamasına göre belirlenir ve brüt asgari ücretin %80’i ile sınırlıdır. (Detaylı bilgi için “İşsizlik Maaşı Nedir? Nasıl Alınır?” başlıklı içeriğimize bakabilirsiniz.)

EMEKLİLİK NEDENİYLE İŞTEN AYRILMA VE İŞSİZLİK MAAŞI

Bir çalışan emeklilik hakkını elde ettiğinde, kendi isteğiyle işten ayrılarak emeklilik dilekçesini verebilir. Bu durumda işçi genellikle kıdem tazminatına hak kazanır (15 yıl 3600 gün şartını veya diğer emeklilik şartlarını sağlıyorsa) ve emeklilik nedeniyle iş akdini sonlandırdığı için işten ayrılmış sayılır. Ancak kendi isteğiyle işten ayrılma söz konusu olduğundan, bu kişi işsizlik maaşı alamaz. İşsizlik sigortası kanunu, emeklilik sebebiyle ayrılanları “kendi isteği ile ayrılmış” kabul eder. Dolayısıyla, emeklilik için işten çıkan bir işçi, diğer şartları sağlasa bile işsizlik ödeneğine hak kazanamaz.

Zaten 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre de yaşlılık aylığı (emekli maaşı) alanlar işsiz sayılmamaktadır. Bu sebeple, emeklilik gerekçesiyle işinden ayrılan ve emekli aylığı bağlatan kişiler işsizlik maaşından yararlanamaz.

Örneğin, 15 yıl sigortalılık süresi ve 3600 prim gününü doldurarak SGK’dan yazı alan bir çalışan, bu belgeyle işinden ayrılıp kıdem tazminatını alabilir (15 Yıl 3600 Gün kuralı olarak bilinir). Bu şekilde ayrılan kişi emeklilik hakkını kullanmış olur ve kendi isteğiyle ayrıldığı için işsizlik ödeneği hak etmez. (Emeklilik nedeniyle kıdem tazminatı hakkında detaylar için “Emeklilik Nedeniyle Kıdem Tazminatı Nasıl Alınır?” içeriğimize göz atabilirsiniz.) Kısacası emeklilik sebebiyle işten ayrılan işçi hem işsizlik maaşı alamaz, hem de ihbar tazminatı gibi bildirim süresine bağlı haklara da genellikle hak kazanamaz.

EMEKLİ OLUP ÇALIŞMAYA DEVAM EDENLERİN DURUMU

Emekli olduktan sonra çalışmaya devam eden pek çok kişi bulunmaktadır. Bu kişiler genellikle Sosyal Güvenlik Destek Primi (SGDP) ödeyerek emekli maaşlarını kesilmeden çalışırlar. Peki, emekli aylığı alırken bir işverene bağlı çalışmaya devam eden kişi işten çıkarılırsa işsizlik maaşı alabilir mi? Maalesef hayır. Bunun temel iki nedeni vardır:

1. İşsizlik Primi Ödenmez: Emekli olarak SGDP’li çalışanların maaşlarından işsizlik sigortası primi kesilmez. İşveren sadece sosyal güvenlik destek primini yatırır, ancak %1’lik işsizlik primi hem işçi hem işveren tarafından ödenmez. Dolayısıyla emekli çalışan, çalıştığı süre zarfında işsizlik sigortası prim günlerini biriktiremez. İşsizlik maaşı şartları için gereken 600 gün prim koşulu da bu durumda sağlanmamış olur.
2. Emekli Aylığı Alan “İşsiz” Sayılmaz: Kanunen bir kişi emekli aylığı alıyorsa, işsiz olarak değerlendirilmez. 4447 sayılı Kanun’un 52. maddesine göre işsizlik ödeneği alınan süre içinde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alınmaya başlanırsa işsizlik ödeneği kesilir. Başka bir deyişle, emekli maaşı alanlar işsizlik sigortası kapsamına dahil değildir. Emekli olup çalışırken işini kaybeden kişi, her ne kadar fiilen işsiz kalmış olsa da zaten bir emekli geliri olduğundan ve sistemde işsizlik primi olmadığından, İŞKUR’dan işsizlik maaşı alamamaktadır.

Burada dikkat edilmesi gereken bir nokta: Bazı emekliler, emekli aylıklarını durdurarak yeniden çalışmaya başlayabiliyor (özellikle Ekim 2008’den sonra ilk defa sigortalı olanlar, emekli olunca maaşlarını kestirip tam primle çalışabilir). Eğer emekli maaşınızı tamamen kestirip normal sigortalı çalışan statüsünde işe girerseniz, bu durumda işsizlik primi ödeneceği için ileride işsiz kalınca şartlarınız uygunsa işsizlik maaşı alabilirsiniz. Fakat bu durumda zaten emekli maaşınız ödenmediği için teknik olarak emekli statüsünde değil, normal çalışan statüsünde olursunuz. Çoğu emekli ise maaşını kestirmeden SGDP’li çalıştığı için bu ayrıma dikkat etmek gerekir.

Sonuç olarak, emekliler için işsizlik maaşı uygulaması bulunmamaktadır. Emekli aylığı almaya başlayan bir kişi, ister çalışsın ister çalışmasın, işsiz kabul edilmez ve işsizlik ödeneğine başvursa bile reddedilir. Emeklilik sonrasında ekonomik olarak aktif kalmak isteyenler için işsizlik maaşı değil, emekli maaşı ve olası yeni işlerde alacakları ücret gelir kaynağıdır. İşten çıkarılan emekli çalışanlar, hak etmişlerse kıdem tazminatı veya kullanmadıkları yıllık izin ücreti gibi haklarını alabilirler ancak işsizlik ödeneğinden faydalanamazlar.

Not: Emekli olduktan sonra işsizlik maaşı alamamak, ülkemizde emeklilerin çalışma hayatındaki durumuyla ilgilidir. Emekliler genellikle düşük emekli aylıkları nedeniyle çalışmaya devam etmek zorunda kalabilmektedir. Bu konuda herhangi bir yeni yasal düzenleme yapılıp yapılmayacağı zaman zaman gündeme gelse de (örneğin “hem emekli hem işsize müjde” gibi haberlere konu olsa da) güncel mevzuata göre emekli ve işsizlik maaşı aynı anda alınamaz. Eğer çalışma yaşamınıza devam ederken işsizlik güvencesine ihtiyaç duyuyorsanız, emekli maaşınızı bağlatmadan çalışmaya devam etmeyi düşünebilirsiniz. Tereddüt ettiğiniz durumlar için bir iş hukuku avukatı ile görüşerek haklarınızı öğrenmeniz faydalı olacaktır.

EMEKLİLER İŞSİZLİK MAAŞI ALABİLİR Mİ

SIKÇA SORULAN SORULAR

Emekli bir kişi işsizlik maaşı alabilir mi?

Hayır, emekli aylığı almaya başlayan bir kişi işsizlik maaşı alamaz. Emekliler işsizlik sigortası kapsamı dışında olduğu için, emekli olduktan sonra işsiz kalsalar bile İŞKUR’dan ödenek bağlanmaz.

Emeklilik için kendi isteğiyle ayrılan işçi işsizlik maaşı alabilir mi?

Kendi isteğiyle (istifa ederek) işten ayrılan kimse işsizlik maaşına hak kazanamaz. Emeklilik dilekçesi vererek işten ayrılmak da gönüllü bir ayrılış olduğundan, emeklilik nedeniyle ayrılanlar işsizlik ödeneği alamazlar.

Emekli olup çalışmaya devam edenler işsizlik maaşı alabilir mi?

Emekli aylığını alırken bir işte SGDP’li çalışan emekliler, işten çıkarıldıklarında işsizlik maaşı alamaz. Çünkü bu kişiler çalışırken işsizlik primi ödemezler ve emekli maaşı almaya devam ettikleri için işsiz statüsünde sayılmazlar.

Emekli aylığı alanlara işsizlik ödeneği verilir mi?

Hayır, emekli aylığı (yaşlılık maaşı) alanlara işsizlik ödeneği verilmez. Hatta işsizlik maaşı almaya başladıktan sonra emekli aylığı bağlanırsa, işsizlik maaşı kesilir.

Emekli olduktan sonra işsiz kalınca hangi haklar alınabilir?

Emekli bir çalışan işten çıkarıldığında kıdem tazminatı gibi hakları varsa alabilir (çalışma süresi 1 yılı geçtiyse ve çıkış nedeni uygunsa). Ayrıca kullanılmamış izin ücreti, varsa ihbar tazminatı (işveren feshetti ise) gibi haklarını da talep edebilir. Ancak işsizlik maaşı bu haklar arasında değildir.

İşsizlik maaşı alırken emeklilik başvurusu yaparsam ne olur?

İşsizlik ödeneği alırken emeklilik başvurusu yapar ve emekli aylığı bağlanmaya başlarsa, kalan işsizlik maaşı ödemeleriniz durdurulur. Emekli maaşı almaya başladığınız andan itibaren işsizlik ödeneği kesilir.

EYT ile emekli olan işçi işsizlik maaşı alabilir mi?

EYT kapsamında yaş şartı kalktığı için emekliliğe hak kazanıp dilekçe verenler de işten kendi istekleriyle ayrılmış sayılır. Dolayısıyla EYT ile emekli olup işten ayrılanlar işsizlik maaşı alamazlar. Emekli aylığı almaya başlayacakları için işsizlik ödeneği bağlanmaz.

Emeklilik nedeniyle kıdem tazminatı alan işçi işsizlik maaşı alabilir mi?

Hayır. Emeklilik nedeniyle kıdem tazminatını alarak işten ayrılan bir işçi, gönüllü ayrıldığı için işsizlik maaşı alamaz. Kıdem tazminatı alması, o işçinin emeklilik hakkını kullanarak işten ayrıldığı anlamına gelir ve işsizlik sigortasından faydalanamaz.

Emeklilik sonrasında yeniden çalışmak işsizlik maaşı hakkı kazandırır mı?

Eğer emekli maaşınızı kestirip normal sigortalı (aktif) çalışan olarak çalışırsanız ve bu işten çıkarılırsanız, genel şartları sağlarsanız işsizlik maaşı alabilirsiniz. Fakat emekli aylığı kesilmeden (SGDP’li) çalışırsanız, işsizlik primi ödenmediği için yine hak kazanamazsınız.

İşsizlik maaşı ile emekli maaşı aynı anda alınabilir mi?

Hayır, aynı anda ikisi alınamaz. Kanunen emekli maaşı almaya başladığınızda işsizlik maaşınız durdurulur. Zaten emekli olan kişiler işsizlik sigortası kapsamında değildir, dolayısıyla çifte ödeme söz konusu olmaz.

Emekliler için işsizlik maaşı konusunda bir düzenleme var mı?

Güncel mevzuata göre emekliler işsizlik ödeneği alamıyor. Zaman zaman farklı öneriler gündeme gelse de (örneğin emeklilere farklı türde destekler), şu an için emeklilerin işsizlik maaşı alabilmesini sağlayan bir düzenleme bulunmamaktadır.