İŞVEREN HANGİ HALLERDE İŞ AKDİNİ HAKLI NEDENLE SONLANDIRABİLİR?

İŞVEREN HANGİ HALLERDE İŞ AKDİNİ HAKLI NEDENLE SONLANDIRABİLİR?

İş Kanunu uyarınca iş sözleşmesinde haklı fesih nedenleri 25. Maddede düzenlenmiştir. İşveren haklı nedene dayanarak sözleşme feshine gideceği zaman sağlık sebeplerine, ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere ve benzeri zorlayıcı nedenlere dayanarak hareket edebilir.

• Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller çeşitlidir. Bunlar arasında işçinin sahip olduğu nitelikleri ile ilgili olarak vermiş olduğu yanıltıcı beyanatlar ilk sırada yer alır. İşçinin kendisi ve sahip olduğu niteliklerle ilgili yanıltıcı bilgi vermesi haklı fesih nedenidir.
• İşçi işverene karşı ya da aile bireylerine yönelik olarak şeref ve namusuna dokunacak nitelikte sözler söylediğinde ya da bunu eyleme döktüğünde işveren iş sözleşmesini feshedebilir.
• İşçi iş yerine alkollü olarak geldiğinde ya da uyarıcı maddelerin tesiri altındayken burada bulunduğunda işveren haklı fesih nedenlerine dayanarak sözleşme feshine gidebilir.
• İşçinin çalışanlardan birine cinsel tacizde bulunması da haklı fesih sebebidir.
• İşçi 7 günden fazla hapis cezası ile cezalandırıldığında ve cezasının ertelenmesi söz konusu değilse iş akdi işverence haklı nedenle feshedilebilir.
• İşçi art arda iki gün işe gelmediğinde haklı bir gerekçe de sunmuyorsa iş akdi feshedilebilir.
• İşçi, izinsiz ve mazeretsiz olarak bir ay içinde iki defa olmak sureti ile ve herhangi bir tatil gününü izleyen ilk iş gününde işe gelmezse sözleşmesi feshedilebilir.
• Bir ayda üç işgünü mazeretsiz olarak işe gelmeyen işçinin de iş akdi haklı gerekçelere dayanılarak feshedilebilir.
• İşçi kendisine ait olan ve işi gereği yerine getirmekle yükümlü olduğu görevleri aksattığında, kendisine hatırlatıldığı halde bu görevleri yerine getirmediğinde haklı fesih nedenleri için koşullar oluşur.
• İşçi iş yerindeki güvenliği bilerek tehlikeye düşürürse iş akdi sonlandırılabilir.
• İşçinin iş yerindeki mallara bile isteye zarar vermesi de iş sözleşmesinin işveren tarafından tek taraflı olarak sonlandırılabilmesine hukuki dayanak yaratır.
• İşveren sağlık sebepleri ile de iş akdini sonlandırma hakkına sahip olurken bu durumda bazı koşulların varlığına bakılır. İş Kanunu uyarınca bu konuya da yer verilir.
• İşçi kendi yaşayış biçiminden veya kötü alışkanlıklarından kaynaklanan sebeplerle hastalandığında veya engelli hale geldiğinde ardı ardına 3 iş günü ya da bir ay içinde 5 iş günü işe gelmediğinde sözleşmesi sonlandırılabilir.
• Hastalık, gebelik ya da doğum gibi durumlar söz konusu ise ve işçi yasal haklarının dışında kendisine tanınan süreleri 6 hafta aşacak biçimde devamsızlık yaparsa iş akdi sonlandırılabilir.
• İşçinin hastalığı tedavi edilemeyecek nitelikte ise ve işyerinde çalışmasında Sağlık Kurulu raporu ile sakınca bulunması durumunda da iş sözleşmesi tek taraflı olarak ve haklı bir nedene dayanılmak sureti ile sonlandırılabilmektedir.
• İşçinin iş yerinde bir haftadan uzun süre çalışmasını engelleyen zorlayıcı bir sebebe maruz kalması durumunda da iş akdi haklı sebeplerle sonlandırılabilir.
• İşçi iş yerinde 6 aydan az çalışmış durumdayken 2 haftadan fazla süre ile tutuklu kalırsa veya gözaltına alınırsa işveren haklı fesih nedenlerine dayanarak iş akdini tek taraflı olarak sonlandırabilir.
• 6 ay-1,5 yıl çalışan işçi için bu süre 4 hafta olurken, 1,5-3 yıl çalışan işçi için 6 haftana uzun süre tutuklu kalma ya da gözaltı süresi haklı fesih nedeni olarak geçerlidir.Üç yıldan fazla çalışan işçi için bu süre 8 haftadan fazla olduğunda iş akdi sonlandırılabilir.

AHLAK VE İYİNİYET KURALLARINA UYMAYAN HALLER VE BENZERLERİ

1. İşçinin Nitelikleri Hakkında Gerçeğe Aykırı Bilgiler Vermesi: İşçi sözleşme yapılırken sahip olduğu niteliklere ilişkin gerçeği yansıtmayan bilgiler vermişse işveren tarafından haklı fesih nedeni oluşur. Örneğin işçinin bir programı kullanmayı bilmemesine rağmen bildiğine ilişkin bir söylemde bulunması halinde işveren işçinin sözleşmesini haklı nedenle sonlandırabilecektir.
2. İşçinin İşverene Karşı Ahlaka Aykırı Söz Ve Davranışları: İşçi işverene karşı ya da aile bireylerine yönelik olarak şeref ve namusuna dokunacak nitelikte sözler söylediğinde ya da bunu eyleme döktüğünde işveren iş sözleşmesini feshedebilir. Yine işçinin işveren hakkında şeref ve namusuna dokunacak asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması da haklı feshe gerekçe oluşturmaktadır. Ayrıca işçinin işverene veya onun aile üyelerinden birine ya da işverenin başka işçisine sataşması halleri de haklı feshe imkân tanımaktadır. Son olarak işçinin işyerine sarhoş ya da uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması halleri de haklı fesih sebeplerindendir. Söz gelimi işçinin alkol aldıktan sonra işe sarhoş olarak gelmesi durumunda işveren iş sözleşmesini haklı nedenle sonlandırabilecektir.
3. İşçinin Başka Bir İşçiye Karşı Cinsel Tacizde Bulunması: İşçi işyerindeki başka bir işçiye karşı cinsel tacizde bulunursa işveren işçiyi haklı nedenle işten çıkartabilir. Ayrıca işveren cinsel tacizi öğrendiği anda önlem almalıdır. Bu önlem alınmazsa tacize uğrayan işçi açısından sözleşmeyi haklı nedenle fesih hakkı doğacaktır.
4. İşçinin Doğruluk Ve Bağlılığa Uymayan Davranışlarda Bulunması: Bu haklı nedenle fesih sebebi soyut bir kavram olduğu için ve kanunda açıkça sayılmadığı için hangi davranışların bu kapsama dahil edildiği mahkeme kararları ile belirlenmektedir. Örneğin işçinin mesai saatleri içinde işverenden izin almadan kendi işini yapması, müşterilerden rüşvet alması ya da işçinin gerçeği söylemeyerek mazeret izni alması haklı feshe gerekçe oluşturmaktadır. İşçi ile işveren arasındaki güven ilişkisinin zarar görmesine neden olabilecek davranışlar haklı feshe gerekçe oluşturmaktadır. İşe ilişkin ticaret sırlarının paylaşılması halinde de haklı feshe gerekçe oluşmaktadır.
5. İşçinin İş Yerinde Suç İşlemesi: İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi halinde iş sözleşmesi işveren tarafından haklı nedenle feshedilebilir.
6. İşçinin İzinsiz Ve Mazeretsiz Olarak İşe Gelmemesi: İşçi art arda iki gün işe gelmediğinde haklı bir gerekçe de sunmuyorsa iş akdi haklı nedenle feshedilebilir. İşçi, izinsiz ve mazeretsiz olarak bir ay içinde iki defa olmak sureti ile ve herhangi bir tatil gününü izleyen ilk iş gününde işe gelmezse sözleşmesi feshedilebilir. Bir ayda üç işgünü mazeretsiz olarak işe gelmeyen işçinin de iş akdi haklı gerekçelere dayanılarak feshedilebilir.
7. İşçinin Görevlerini Yerine Getirmemesi: iş ilişkisinde işçi ve işverene yüklenen sorumluluklar vardır. Bu sorumluluklar işçi açısından işi gereği gibi yerine getirmek iken işveren açısından yapılan iş karşılığı ücret ödemektir. İşçi görevlerini gereği gibi yerine getirmiyorsa ve uyarıya rağmen yapmamaya devam ediyorsa işveren sözleşmeyi haklı nedenle feshedebilir.
8. İşçinin İş Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi Veya İş Yerindeki Mallara Zarar Vermesi: İşçi iş yerindeki güvenliği bilerek tehlikeye düşürürse iş akdi sonlandırılabilir. İşçinin iş yerindeki mallara bile isteye zarar vermesi de iş sözleşmesinin işveren tarafından tek taraflı olarak sonlandırılabilmesine hukuki dayanak yaratır. İşçinin işyerindeki mallara otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması durumunda da iş sözleşmesi haklı sebeple sonlandırılabilecektir.

SAĞLIK SEBEPLERİYLE İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONLANDIRILMASI

• İşçi kendi yaşayış biçiminden veya kötü alışkanlıklarından kaynaklanan sebeplerle hastalandığında veya engelli hale geldiğinde ardı ardına 3 iş günü ya da bir ay içinde 5 iş günü işe gelmediğinde sözleşmesi sonlandırılabilir.
• Hastalık, gebelik ya da doğum gibi durumlar söz konusu ise ve işçi yasal haklarının dışında kendisine tanınan süreleri 6 hafta aşacak biçimde devamsızlık yaparsa iş akdi sonlandırılabilir.
• İşçinin hastalığı tedavi edilemeyecek nitelikte ise ve işyerinde çalışmasında Sağlık Kurulu raporu ile sakınca bulunması durumunda da iş sözleşmesi tek taraflı olarak ve haklı bir nedene dayanılmak sureti ile sonlandırılabilmektedir.

ZORLAYICI SEBEPLER NEDENİYLE İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONLANDIRILMASI

İş Kanunu’nun 25. Maddesinin son fıkrasında; İşçinin iş yerinde bir haftadan uzun süre çalışmasını engelleyen zorlayıcı bir sebebe maruz kalması durumunda da iş akdi haklı sebeplerle sonlandırılabilir denmiştir.

İŞÇİNİN TUTUKLANMASI, GÖZALTINA ALINMASI

• İşçi iş yerinde 6 aydan az çalışmış durumdayken 2 haftadan fazla süre ile tutuklu kalırsa veya gözaltına alınırsa işveren haklı fesih nedenlerine dayanarak iş akdini tek taraflı olarak sonlandırabilir.
• 6 ay-1,5 yıl çalışan işçi için bu süre 4 hafta olurken, 1,5-3 yıl çalışan işçi için 6 haftana uzun süre tutuklu kalma ya da gözaltı süresi haklı fesih nedeni olarak geçerlidir.Üç yıldan fazla çalışan işçi için bu süre 8 haftadan fazla olduğunda iş akdi sonlandırılabilir.

HAKLI FESİH SÜRESİ

İş sözleşmesi işveren tarafından ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri nedeniyle sonlandırılacak ise, haklı nedenle feshe sebep olan olay öğrenildiği andan itibaren altı gün içerisinde fesih gerçekleştirilmelidir. Bu altı günlük süre hak düşürücü süredir vee bu süre geçtikten sonra yapılan fesihler artık haklı nedenle fesih olmayacaktır. Ayrıca haklı nedenle feshe neden olan hareket gerçekleştikten sonra en geç bir yıl içerisinde fesih gerçekleştirilmelidir.

Sağlık sebepleri ya da zorlayıcı sebepler açısından herhangi bir süre öngörülmemiştir. Bu hallerde işveren sözleşmeyi süre sınırı olmaksızın istediği zaman feshedebilir.

HAKLI FESİH USULÜ NEDİR?

İşveren haklı bir nedenle iş sözleşmesini feshediyorsa noterden, iadeli taahhütlü mektupla veya elden imza karşılığı yazılı bildirimde bulunmalıdır. Haklı nedene dayanarak iş sözleşmesini feshetmek isteyen taraf, haklı nedeni öğrendikten sonra 6 iş günü içinde haklı nedenle fesih hakkını kullanmalıdır. Haklı nedenle fesihte ihtarname gönderilirken karşı taraftan istenilen talepler de ihtarnameye yazılmalıdır.

HAKLI FESİH SÜRESİNE UYMAMANIN SONUÇLARI NELERDİR?

Haklı nedenle feshe sebep olan olay öğrenildiği andan itibaren altı gün içerisinde fesih gerçekleştirilmelidir. Bu altı günlük süre hak düşürücü süredir ve bu süre geçtikten sonra yapılan fesihler artık haklı nedenle fesih olmayacaktır.

HAKLI FESHİN SONUÇLARI NELERDİR?

Normal şartlarda iş sözleşmesinin feshinde karşı tarafa haber vermek için ihbar süreleri belirlenmiştir. İhbar süresine uymayan taraf ihbar tazminatı öder. Ancak iş sözleşmesinin haklı nedenle feshedildiği durumlarda ihbar tazminatı ödenmez.

Kural olarak işveren iş sözleşmesini haklı nedenle de olsa tek taraflı olarak feshetmiş ise iş yerinde en az bir yıllık kıdemini doldurmuş olan işçi, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. İş sözleşmesi hangi haklı sebeple biterse bitsin, iş sözleşmesini kim bitirirse bitirsin, işçiye kıdem tazminatı ödenmelidir. Bu kuralın istisnası ise; İş Kanunu’nun 25/2 maddesi oluşturur

İşçi ister haklı ister haksız fesih olsun iş görmesinden kaynaklanan alacaklara hak kazanmaktadır. Yani işçi fazla mesai ücretleri, yıllık izinlerinin karşılığı gibi işçi alacaklarına hak kazanır.

HAKLI FESİH HALİNDE AVUKATA DANIŞMANIN ÖNEMİ

İş davaları çok detay isteyen davalardır. Davayla ilgili başvuru ve takip sürelerini kaçırmamak, usullere uymak çok önemlidir. Bu gibi konularda en ufak bir hata yapmanız sonucunda davayı kaybedebilirsiniz. Bu yüzden bir avukattan yardım almak çok önemlidir. Ayrıca iş davalarında arabuluculuk aşamaları olur. Arabuluculuk aşamalarında isteklerinizi anlatma ve sizin için en iyi sonucun elde edilmesi konusunda bir avukattan yardım almak gerekir.

YARGITAY

 

HARBİYE HUKUK BÜROSU

DİLARA GÜL ERBAŞ