Çıraklık mağdurları için kademeli emeklilik düzenlemesi Meclis’e sunuldu. Düzenlemeyle, Çıraklık süreleri sigorta başlangıcı olarak kabul edilecek. Bu durumda, Çıraklık süreleri de emeklilik için gerekli olan prim gün sayısına dahil edilecek.
1 Ocak 2008 tarihinden önce staj veya çıraklık yapan kişiler, belirlenen süre ve prim şartlarını tamamladıklarında emekli olabilecekler. Çıraklık süreleri için herhangi bir borçlanma şartı aranmayacak. Düzenlemeyle, Çıraklık sigortası mağdurlarının mağduriyeti giderilecek ve bu kişilerin emeklilik yaşı düşürülecek.
Düzenleme, TBMM’de kabul edilirse, Çıraklık sigortası mağdurları, kademeli olarak emekli olma hakkına sahip olacaklar. Emekli olmak için başkaca bir sorun yaşıyor iseniz web sitemizde bulunan avukata sor kısmına tıklayarak mail ile sorununuzu yazabilirsiniz
İÇİNDEKİLER
EMEKLİLİKTE ÇIRAK VE STAJ MAĞDURİYETİ NEDİR?
Çıraklar ve stajyerler, Çıraklık kurumunun niteliği gereği çalışma hayatına erken bir dönemde başlamaktadırlar. Çıraklar, Mesleki Eğitim Kanunu gereğince bir çırak sözleşmesi altında çalışırlar. Staj gören veya çırak olarak çalışan kişiler bu çalışmaları karşılığında ücrete hak kazanırlar ve alacakları ücret de yine bu sözleşmede belirlenir. Bu kişilerin çalışmaya başlamalarıyla birlikte Sosyal Güvenlik Kurumuna gereken bilgiler iletilir ve sigorta başlangıçları yapılır.
3380 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu “Ücret ve Sosyal Güvenlik” kenar başlıklı 25’inci maddesinde öngörüldüğü üzere, “Aday çırak, çıraklar, işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler ile mesleki ve teknik ortaöğretim okul ve kurumlarında okumakta iken staja, tamamlayıcı eğitime veya alan eğitimine tabi tutulan öğrencilerin sigorta primleri asgari ücretin yüzde ellisi üzerinden, Bakanlık ile mesleki ve teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumlarının bağlı olduğu üniversitelerin bütçesine konulan ödenekten karşılanır.”. Bu hüküm açıkça Çıraklık durumunun başlangıcıyla birlikte sigorta kaydının yapıldığı ve sigorta primlerinin ödendiğine işaret etmektedir.
Fakat, hükümetçe yapılan Erken Yaşta Emeklilik düzenlemelerinde, Çıraklıkla başlayan çalışma hayatında Çıraklıkta geçen sürelerin hesaplamaya dahil edilmediği, primlerin ödenmesine rağmen bu kişilerin emeklilikten faydalanamaması mağduriyeti ortaya çıkmıştır. Kamuoyunda da büyük yankı uyandıran Çıraklık mağduriyeti, 90’ların başına dayanan bir problem olup mağdur sayısı iki yüz kırk bini aşmaktadır. Ancak aradan neredeyse 3o yıl geçmesine rağmen bu kişilerin mağduriyetlerinin giderilmesi adına henüz yasal bir düzenleme yapılmamıştır.
İşe giriş tarihi 8 Eylül 1999 ve öncesi olan kişiler için 01.03.2023 tarihinde kabul edilen Sosyal Sigortalar ile Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile emeklilikte yaş koşulu dışında diğer koşulların sağlanması halinde yaş sınırı kaldırılmış ve kısaca EYT denilen Emeklilikte Yaşa Takılanlar kişiler için emekli olmanın yolu açılmıştır. Fakat söz konusu EYT kanunu kapsamına Çıraklık süreleri alınmamış ve çalışma hayatına Çıraklıkla başlayan kişiler diğer koşulları sağlamalarına rağmen emekli olamamışlardır.
ÇIRAKLIK MAĞDURLARININ EMEKLİLİKTE YAŞADIKLARI SORUNLAR NELERDİR?
Çıraklık mağdurlarının yaşadığı sorunlar tek bir kategoriye sığdırılamayacak niteliktedir. Öncelikle Çıraklık sigorta süresinin emeklilik süresinden sayılmaması, prim ödemelerinin yeterli günü karşılamasına rağmen emekli olamayan pek çok mağdurun ortaya çıkmasına neden olmuştur.
Bununla birlikte, Çıraklık sigorta primlerinin ödenmesinde işverenlerin ve kurumların sigorta eksiklikleri ve ihmalleri ortaya çıkmaktadır. Stajyerler ve çıraklar yeterli prim ödenmemesi sebebiyle iş kazaları veya meslek hastalıklarında yeterli sosyal güvenceye sahip olmadıklarından çeşitli mağduriyetler yaşamaktadırlar.
Bir diğer önemli sorun ise Çıraklık kurumunda stajyer ve çırak ihtiyacının her geçen gün artmasıdır. Çıraklık mağdurlarının sigorta hesaplamalarında ortaya çıkan problemler ve yaşanan hak kayıpları neticesinde bu alanlara yönelim gittikçe azalmakta ve çırak bulunamadığı için bakırcılık, el dokuma sanatları, hattatlık gibi tarihi meslekler yok olmakla karşı karşıya kalmaktadır.
ÇIRAKLIK MAĞDURLARI NE İSTİYOR?
Çıraklık mağdurları 2023 yılında emeklilikte yaşa takılanlar için yapılan düzenlemelerden yararlanamadıkları gerçeğiyle yüzleştikten sonra “Çıraklık Sigortası Mağdurları Federasyonu”, “Çıraklık Mağdurları Platformu” gibi çeşitli sosyal platformlar kurarak seslerini duyurmak ve taleplerini yetkililere iletmek istemektedirler.
Çıraklık mağdurlarının temel talebi, emeklilik hesaplamasında Çıraklık sigortalarının başlangıç tarihinin esas alınmasıdır. Çıraklık sürelerin emeklilik hesaplamasına dahil edilmesi için tıpkı EYT’lilerde olduğu gibi özel bir yasal düzenlemenin Staj ve Çırak Mağdurları için de yapılması gerekmektedir.
Bununla birlikte, Çıraklık mağdurları örgütlendikleri çeşitli sosyal gruplar ve platformlar aracılığıyla borçlandırma yöntemi ile de emeklilik hesaplamalarının yapılmasına sıcak baktıklarını dile getirmişlerdir. Borçlandırma yöntemi emekli olabilmek için eksik prim ödemesi olan çalışanların emeklilik borçlanması ile geriye dönük eksik primlerini ödeyip emeklilik prim koşulunu sağlamalarıdır. Çıraklık mağdurlarının yasal bir düzenleme ile emeklilik borçlanması yapabilecek kişilerin arasına dahil edilmeleri gerekmektedir.
ÇIRAKLIK MAĞDURİYETİNİN ÇÖZÜM YOLLARI NELER OLABİLİR?
En etkili çözüm yolu hiç şüphesiz Çıraklık mağdurları için gereken yasal düzenlemeleri yapmak olacaktır. Hayatlarının baharında, çok erken yaşlarda çalışmaya başlayan ve deyim yerindeyse kişiliğinden ödün vererek iş gören staj ve çırakların ileriki yaşlarında emekliye ayrılma arzularının sigorta primleri hesaplamalarından kaynaklanan çok teknik bir sebepten ötürü yerine getirilmemesi ve ciddi hak kaybının yaşanması derin bir hayal kırıklığı ile birlikte beraberinde pek çok psikolojik sorunu da getirecektir.
Çıraklık sigorta mağdurlarına hukuki destek sağlamak, bilgilendirici faaliyetler düzenlemek ve talep ve şikayetlerini yetkili kişilere ulaştırmaları için gereken etkili kanalları oluşturmak da çözümün bir diğer parçası olacaktır.
Yapılacak düzenlemelerle Çıraklık kurumunda çalışan her bir gencin güvence altında çalışması sağlanmalı, mağduriyetlerin giderilerek ilerisi için Çıraklık kurumunun devamlılığı sağlanmalıdır.
ÇIRAK MAĞDURLARI EYT’DEN YARARLANABİLECEK Mİ?
Bu konuda henüz bir yasal düzenleme getirilmemiş olup, Çıraklık Sigorta Mağdurları Federasyonu gibi sosyal platformlar aracılığıyla yetkili kurumlar ile Çıraklık sigorta mağdurları arasında talep, görüş, öneri diyaloglarının devam ettiği bilinmektedir. Her seçim öncesi dönemde gündeme gelen emeklilik konusunun önümüzdeki seçim öncesi dönemde Çıraklık sigorta mağdurları için gündeme gelmesini ve bu durumun bir an evvel mağduriyetlerin giderileceği yasal düzenlemelerle sonuçlanmasını ümit ediyoruz.
Merve Sara Muğlu