SUÇU VE SUÇLUYU ÖVME SUÇU VE CEZASI (TCK 215. MADDE)

SUÇU VE SUÇLUYU ÖVME SUÇU

Toplumda infial oluşturan, iç acıtan ve insanları derinden rahatsız eden bir suçun veya bu suçu işleyene kişinin alenen övülmesi yani yüceltilmesi ve iyi görüldüğünün söylenmesi, ayrıca somut tehlikenin varlığı için bir şart aranmaksızın suç teşkil etmektedir. Bu suç ile insanın en temel haklarından biri olan düşünce özgürlüğü hakkı çok kolay bir şekilde ihlal edilebilmektedir. Hüküm verilirken gerek madde metnindeki şartlar gerek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin koyduğu ölçütlerin yerine gelip gelmediği yeterince araştırılmalıdır.  

Suçu ve suçluyu övme suçu Türk Ceza Kanunu’nun 215. Maddesinde ele alınmaktadır. 

Madde 215- (1) İşlenmiş olan bir suçu veya işlemiş olduğu suçtan dolayı bir kişiyi alenen öven kimse, iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. 

Övme, haklılığı, yüceltme ve beğenmeyi ihtiva ederken bir fiilin doğruluğunu ve fiili yaratan kişinin de kutlanacak bir kişi olduğunu belirtmektedir. Bu niteliği içinde övmede, işlenen suçun ve failin yüceltilmesi özelliği bulunmakta ve bununla bireylerin övülen fiili veya faillerini taklit etme amacı taşınmaktadır. Suç teşkil eden fiil övünürken, toplumdaki bireylerin inançları, bilinçleri sarsılmakta, hukuka aykırı olan hususlar hukuka uygun ve meşru imiş gibi gösterilmekte, kanuna karşı başkaldırma öğretildiği gibi yüceltilmekte ve suçlular kahraman ya da mağdur olarak görülmektedir. Bu açıdan övme, başkalarını bir suçu işlemeye teşvik etmekte, kişilerde yerleşmiş düşünce ve inançları yıkmaya, engelleri kaldırmaya yönelmektedir. 

Suç İşlemiş Kişinin Övülmesi: İşlemiş olduğu suçtan dolayı bir kişinin alenen övülmesi suçu ve suçluyu övme suçunun maddi unsurunu oluşturur. Övülen kişi hakkında kesin bir mahkûmiyet hükmü bulunmalıdır. Övülen kişi hakkında kesinleşmiş bir hüküm yoksa yargılama sürecinde övülmesi suç teşkil etmez. İşlenmiş olan bir suçun failini veya kanuna uymayan kişiliğini, sırf suç işlemesi sebebiyle övme hali de cezaya teşkil etmektedir. Suç işlemiş olan kişinin övülmesi halinde, aslında bu kişi aracılığıyla işlenmiş olan suç övülmektedir. 

Masumiyet karinesi: Anayasa madde 38 de düzenlenen bu karine suçluluğu sabit oluncaya kadar kimse suçlu sayılamaz hükmündedir. Yukarıda da belirttiğimiz gibi kesin bir mahkûmiyet bulunmadan yargılamada övülmesi halinde suç işlenmemesinin temel dayanağı masumiyet karinesidir. 

İşlenmiş Bir Suçun Övülmesi: İşlenmiş bir suçun alenen övülmesi suçu ve suçluyu övme suçunun maddi unsurunu oluşturmaktadır. İşlenmiş bir suçun övülmesinden anlaşılması gereken somut bir fiilin övülmesidir. Soyut olarak övülen suçlar bu suç tipini oluşturmamaktadır. İşlenmiş suçun somut olması ancak mahkeme kararı veya ceza verilmesine yer olmaması kararıyla. Ortaya çıkmaktadır.  Ceza verilmesine yer olmadığı kararı sanığın fiilinin suç teşkil ettiği ancak cezalandırılmada şartların oluşmamasından dolayı cezalandırılmaması durumunda ortaya çıkmaktadır. Buna rağmen kişi bu fiili överse yine işlenmiş bir suçun övülmesi suçunu işlemiş olacaktır. 

Bu suç tipinin tipik örneği Yargıtayda PKK terör örgütünün simgesinin veya liderinin resminin taşınmasıdır. Suçu ve suçluyu övme suçunun tipik örneğidir. 

SUÇU ve SUÇLUYU ÖVME SUÇUNDA KORUNAN HUKUKİ YARAR

Bu suçta toplumun huzur, güvenlik ve barış içinde, hukuk kurallarının tamamen uygulanabildiği bir düzende yaşaması öngörülmüştür. 

SUÇU ve SUÇLUYU ÖVME SUÇUNUN UNSURLARI 

Suçu ve suçluyu övme suçunda failde herhangi bir nitelik belirtilmemiştir. Bu suç tipinin faili herkes olabilmektedir. Suçun mağduru kendisine karşı suç işlenen kişi veya kişilerdir.  Suçu ve suçluyu övme suçunda mağdur toplumu oluşturan bireylerdir. 

Türk Ceza Kanunu’na göre fiil iki farklı hareketle işlenebilmektedir. Bu hareketlerden birincisi işlenmiş bir suçun övülmesi, ikincisi ise işlediği bir suç nedeniyle suçu işleyen kişinin övülmesidir. Suçun konu olabilmesi için işlenmiş bir suç bulunmalıdır. Kanunda suç sayılmayan fiillerin övülmesi suçu ve suçluyu övme suçunu oluşturmayacaktır. Örnek verecek olursak ahlaka aykırı bir davranış kanunca suç değilse bunu öven kişi suçu ve suçluyu övme suçunu oluşturmuş olmamaktadır. Övülen suç başkasının işleyebileceği bir suç olabileceği gibi öven kimsenin kendi yapmış olduğu suç da olabilmektedir. 

• Övülen suç, yürürlükteki kanunlarda suç olarak belirlenmiş bir fiil olmalıdır. 
• Övülen işlenmiş suç tamamlanmış suç olmanın yanısıra teşebbüs halinde kalmış suç da olabilir. 
• Geçici ya da istisnai kanunlarda yer alan, ya da yürürlükten kalkmış bir kanunda bulunan suçun ihlalini teşvik eden fiilin övülmesi halinde suç teşkil eden fiilin övülmesi suçu meydana gelmeyecektir.
• Övülen fiile bağlı olarak bir hukuka uygunluk sebebinin bulunmaması gerekmektedir. Eğer bir hukuka uygunluk bulunuyor ise suç değil hukuka uygunluk nedeni övülmüş olacaktır. 
• Övülen fiilin cezalandırılabilmesi şikâyete bağlıysa, şikâyetin olup olmaması ve şikâyetin geri alınıp alınmamasının önemi yoktur. 
• Suçun oluşabilmesi için hareketin alenen gerçekleşmesi gerekmektedir. 

Alenen Suç İşleme: Aleniyet başka kişilerin fiilin işlenmesinde, övme fiilinin belirlenmeyen sayıda kişi tarafından görülmesi, duyulması ve algılayabilme olasılığının olması, sınırlama olmadan herkese açık olursa geçerlidir. Bir fiilin alenen icra edilmesi bu fiilin açıktan açığa herkesin gözü önünde herkesin içinde gizlemeden açıkça gerçekleştirmesi anlamına gelmektedir. 

• Övmenin kamu düzeni yönünden açık ve yakın bir tehlike yaratması gerekmektedir. 
• Övme genellikle icra bir hareketle olmaktadır. 
• Suç serbest hareketli bir suçtur. 

Övme suçunda hareketin tamamlanmasıyla netice ortaya çıkmaktadır. Suçun cezalandırılabilmesi için maddi ya da manevi bir zarar bulunmasına gerek yoktur. Tehlikenin varlığı yeterli olmaktadır. Suç neticesinin hareketle birleşik olmasından dolayı teşebbüs içeren bir suç değildir. Suçu ve suçluyu övme suçu kasten işlenmektedir. 

DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜ 

Düşünce özgürlüğü düşünce ve kanaatlerin çeşitli yollarla açıklanabilmesi ve yayılması hürriyetidir. Düşünce özgürlüğü ayrıca kişinin, düşüncesini açıkladığı andan itibaren hem düşüncelerinin hem de bunları açıklama şekilleri bakımından güvence altında olmasını da kapsar. Suçu ve suçluyu övme suçunda fiilin suç teşkil edebilmesi için düşünce özgürlüğü ile koruma altına alınan alanın dışına çıkılmış olması halinde fiil suçu oluşturur. Bir başka ifadeyle ortaya konulan düşünce hukuka aykırılık teşkil ediyorsa suçu ve suçluyu övme suçunu oluşturmaktadır. Anayasamıza göre bu hakkın kullanılması ancak ‘ milli güvenlik , kamu düzeni, kamu güvenliği, cumhuriyetin temel nitelikleri ve devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi ‘ amaçlarıyla sınırlanabilir. Maddede de geçtiği üzere suçların önlenmesi ve suçluların cezalandırılması kapsamına giren suçu ve suçluyu övme suçu düşünce özgürlüğünün kısıtlandığı alanlardandır. 

SUÇU ve SUÇLUYU ÖVME SUÇUNDA HUKUKA AYKIRILIK 

Cürüm teşkil eden fiilin övülmesine ilişkin özel bir hukuka aykırılık sebebi bulunmamaktadır. İşlenmiş bir fiile ilişkin olarak söylenmiş olan sözler, ileri sürülen beyanlar, düşünce özgürlüğü ve görüş açıklama eleştiri hakkı sınırları çerçevesinde gerçekleştirilmiş ise suçu övme suçu meydana gelmeyecektir. 

SUÇU ve SUÇLUYU ÖVME SUÇUNDA İŞTİRAK 

Övmenin tek bir hareket içinde birden fazla suçun övgüsü şeklinde gerçekleşmesi halinde tek suç vardır.  İşlenmiş bir suçun birden fazla zamanlarda övülmesinde zincirleme suç ortaya çıkmaktadır.  

Zincirleme Suç: Değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi ta da aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek bir fiille işlenmesidir. 

SUÇU ve SUÇLUYU ÖVME SUÇUNDA CEZA 

İşlenmiş olan bir suçu veya işlemiş olduğu suçtan dolayı bir kişiyi alenen öven kimse, bu nedenle kamu düzeni açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması halinde iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçu ve suçluyu övme suçunda herhangi bir alt sınır belirlenmemiştir. Alt sınırı belli olmayan suçlarda alt sınır bir ay olarak kabul edilmektedir. Suçu ve suçluyu övme suçunun cezası 1 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıdır diyebiliriz. 

Açık ve yakın tehlike: Hukukumuzda net bir tanımları bulunmamaktadır. Açık tehlike kamu düzenini bozacak derecede bir tehlikenin varlığını, yakın tehlike ise kamu düzenine zarar verme ihtimalinin yakın olması anlamına gelmektedir. 

Suç ve suçluyu övme suçunun basın ve yayın yoluyla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar artırılır. (Türk Ceza Kanunu madde 218)

Basın yayın yoluyla işlenmesinde nitelikli hale gidilmesinin sebebi suçta korunmak istenen hukuki yararın toplum, kamu düzenine zarar verilme ihtimalini engellemektir. Basın yayın yoluyla işlenen bu suç çok hızlı bir şekilde toplumun bütün ferdlerine ulaşabilmektedir. Bu da basın yayın yoluyla suçu ve suçluyu işleme suçunu nitelikli hal kapsamına sokmaktadır. 

Basın Özgürlüğü: Basın özgürlüğü, haber, fikir ve düşünceleri, çoğaltıcı araçlarla serbestçe açıklayabilme özgürlüğüdür. Basın özgürlüğü iki temel dayanağa dayanır. Bunlar düşünce özgürlüğü ve haber verme özgürlüğüdür. Basının haber verme özgürlüğünün hukuka uygunluk sebebi taşıyabilmesi için kamuya duyurulan olayın haber niteliği taşıması, bu haberin doğru olması ve güncel olması ayrıca haberin bilinmesinde kamu yararı bulunması gerekmektedir. 

SUÇU ve SUÇLUYU ÖVME SUÇUNDA ADLİ PARA CEZASI, ERTELEME ve HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI 

İşlenen bir suça karşılık hapis cezasıyla beraber ya da tek başına uygulanabilen bir yaptırım türü olan adli para cezası suçu ve suçluyu övme suçunda uygulanabilen bir yaptırım türüdür. Suçu ve suçluyu övme suçunun alt sınırı 1 ay üst sınırı 2 yıldır. 1 yıl ve altında kalan suçlarda adli para cezasına çevirme yaptırımı uygulanabilmektedir. 

Suçu ve suçluyu övme suçunda verilecek ceza 2 yıl ve daha altında olduğu için bu suç tipinde hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilmesi mümkündür. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması hükmolunan kişi hakkında bir denetim olmasıdır. Kişi bu denetim süresi içerisinde suç işlemez, belirli koşulları yerine getirirse davanın düşmesi sonucu ortaya çıkmaktadır. 

Erteleme kurumu mahkeme tarafından verilen infaz kararının cezaevinde infazından şartlı olarak vazgeçilmesidir. Suçu ve suçluyu övme suçunda hükmedilen hapis cezası 2 yıl ve daha altında olduğu için bu suç tipinde erteleme kararı verilmesi mümkündür. 

SUÇU ve SUÇLUYU ÖVME SUÇUNDA ZAMANAŞIMI 

Suçu ve suçluyu övme suçu şikâyete bağlı bir suç değildir. Savcılık tarafından re ’sen soruşturulan bir suç tipidir. Suç, dava zamanaşımı süresi kapsamında her zaman soruşturulabilir. Suçu ve suçluyu övme suçu için dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu zamanaşımı süresi geçtikten sonra suçla ilgili soruşturma yapılamaz. 

SUÇU ve SUÇLUYU ÖVME SUÇUNDA GÖREVLİ ve YETKİLİ MAHKEME 

Kanunumuzda belirtildiği gibi suçların görevli mahkemeleri, ceza üst sınırlarına, niteliklerine ve işleniş biçimine göre belirlenmektedir. Suçu ve suçluyu övme suçunun üst sınırı 2 yıldır. Bu sebepten dolayı suçun yargılaması Asliye Ceza Mahkemesinde yapılmaktadır.  

SUÇU VE SUÇLUYU ÖVME SUÇUNA ÖRNEK YARGITAY KARARI 

16. Ceza Dairesi         2019/5176 E.  ,  2021/2821 K. “İçtihat Metni” Mahkemesi :Asliye Ceza Mahkemesi Suç : Terör örgütü propagandası yapmak, suçu ve suçluyu övme Hüküm : CMUK’unun 223/2-a maddesi gereğince beraat Dosya incelenerek gereği düşünüldü:  
    Suç tarihinde 12-15 yaş grubunda olan suça sürüklenen çocuğa yüklenen “silahlı terör örgütünün propagandasını yapmak” ve “suçu ve suçluyu övme” suçları için öngörülen cezaların türleri ve üst sınırlarına göre, zamanaşımını düzenleyen Türk Ceza Kanununun 66/1-e, 66/2 ve 67/2-a. maddelerinde belirtilen 4 yıllık olağan dava zamanaşımının, zamanaşımı süresini kesen son işlem olan suça sürüklenen çocuğun savunmasının alındığı 18.05.2015 tarihi ile inceleme tarihi arasında dolmuş olduğu anlaşılmakla; o yer Cumhuriyet savcısının temyiz itirazları bu itibarla yerinde görüldüğünden, hükmün 5320 sayılı Kanunun 8/1. maddesi gereğince uygulanması gereken 1412 sayılı CMUK’nın 321. maddesi gereğince BOZULMASINA, ancak bu husus yeniden yargılama yapılmasını gerektirmediğinden, CMUK’nın 322. maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak atılı suçlardan açılan kamu davasının DÜŞMESİNE, 20.04.2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Yargıtay’ın sitesine gitmek için tıklayın.

HARBİYE HUKUK BÜROSU