SÜT İZNİ VE EMZİRME İZNİ SÜRELERİ NEDİR? SÜT PARASI VE ŞARTLARI

SÜT İZNİ NEDİR?

Süt izni, kadınların çalışma hayatına makul bir şekilde uyumlaştırabilmesi, bununla beraber sağlıklı bir şekilde evlatlarını yetiştirebilmesi için hukuk düzenine girmiş bir uygulamadır.

SÜT İZNİ HANGİ KANUNDA DÜZENLENMİŞTİR

Toplumumuzda kamuda çalışanlarla özel sektörde çalışanlar kullanabileceği süt izni koşulları ve süreler değişiklik gösterebilmektedir. Tabii oldukları kanunlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile 4857 sayılı İş Kanunu’dur.

SÜT İZNİNDEN YARARLANMA ŞARTLARI NELERDİR?

Süt izninden yararlanmanın belli başlı şartları mevcuttur. Bu izni yalnızca kadınlar kullanabilmektedir. Bununla beraber İş Kanunu m.74 f.7 hükmüne bakıldığında hükmün konuluş amacı bebeğin sağlıklı büyümesiyle birlikte kadınlara emzirme hakkının tanınmasıdır. Kadının emziriyor olması gerekmektedir.

İş kanununun 74. Maddesinden dolayı süt iznini yalnızca bir yaşından küçük çocuğa sahip olanlar kullanabilmektedir. Ancak bu düzenleme son zamanlardaki çalışmalar gözetilmediğinden eleştiriler almaktadır. Çocuğun sağlıklı olarak yetişebilmesi için azami sürenin 2 yıl belirlenmesi gerektiğini söyleyen düşünürler bulunmaktadır.

ÖZEL SEKTÖRDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN SÜT İZNİ NE KADARDIR?

Özel sektörde çalışan işçilerin süt izinleri çocuğun 1 yaşına gelmesiyle son bulmaktadır. Tanınan izin 4857 sayılı İş Kanunu’nda düzenlenmiştir.

4857 sayılı İş Kanunu 74/7. Madde

Kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilir. Bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını işçi kendisi belirler. Bu süre günlük çalışma süresinden sayılır.

Mevcut kanun hükmüne göre özel sektörde çalışanlar çocukları 1 yaşına basana kadar günde toplam bir buçuk saat boyunca süt iznine tabiidir.

DEVLET MEMURU KADININ SÜT İZNİ NE KADARDIR? ÖZEL SEKTÖRDE ÇALIŞAN KADINDAN FARKI NEDİR?

Devlet memuru olan kadın 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabiidir. Kamuda çalışan kadınlar için bir ayrıma gidilmiştir. Analık izninin bitiminden itibaren başlayan süt izninde ilk 6 aylık süreç için günde 3 saat olarak öngörülmüştür. İkinci 6 aylık süreç içinse günde 1.5 saat uygun görülmüştür.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu

Madde 104 – (Değişik: 13/2/2011 – 6111/106 Md.)

1. D) Kadın memura, çocuğunu emzirmesi için doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde bir buçuk saat süt izni verilir. Süt izninin hangi saatler arasında ve günde kaç kez kullanılacağı hususunda, kadın memurun tercihi esastır.

SÖZLEŞMELİ KAMU PERSONELLERİNİN SÜT İZNİ NE KADARDIR?

Sözleşmeli kamu personelleri de devlet memurları gibi 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabiidir. Sözleşmeli kamu personelleri analık izninin bitiminden başlayan süt izninde ilk 6 aylık süreç için günde 3 saat, ikinci 6 aylık süreç için günde 1.5 saattir.

İKİZ BEBEKLERE SÜT İZNİ NE KADARDIR?

Annenin tek, ikiz veya üçüz doğurması sürenin artmasına veya azalmasına yol açmamaktadır.

Bu konu hakkında Devlet Personel Başkanlığınca Kamu Personel Genel Tebliği Seri No:6 13/04/2016 tarihli tebliği Resmi gazete de yayımlanmış bulunmaktadır.

Söz konusu tebliğde süt izninin kullanımı ayrıntılı olarak belirtilmiştir

“2) Süt izni süresi

1. a) Memura, doğum sonrası analık izni süresinin bitim tarihinden itibaren ilk altı ayda günde üç saat, ikinci altı ayda günde bir buçuk saat süt izni verilir.”
2. b) Çoğul doğumlarda da süt izni süresi aynıdır.”

SÜT İZNİ NASIL HESAPLANIR?

Bu sürenin hesaplanışında çalışan kadının hukuki statüsü önem arz etmektedir. Kadının hangi kanuna tabii olduğuna göre izin süresi belirlenmektedir. Özel sektörde çalışıyorsa 4857 sayılı İş Kanunu’na, şayet kamu personeliyse 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabii olacaktır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunumuzun 104. maddesinin D ve F fıkraları, kamu personellerine 4857 sayılı İş Kanunu’muzda sağlanmış olan imkânlardan daha fazlasını sağlamaktadır. Devlet memurları için analık izni bitiminden başlayan süre özel sektörde farklılık gösterir. Bununla beraber devlet memurları süre başladıktan sonra çocuk 1 yaşını geçse bile toplamda 1 yıl boyunca uygulanmaktadır. Şayet özel sektörde çalışıyorsanız bu süre her ne olursa olsun çocuk 1 yaşına geldikten sonra kullanılamaz hale gelmektedir. Çocuk 1 yaşını geçtikten sonra hukuken süt izni kullanılamazdır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 104. maddesinin A bendinde analık izni düzenlenmiştir. Kanun hükmünde doğumdan 8 hafta öncesinden itibaren başlayıp doğumdan 8 hafta sonrasına kadar devam etmektedir. Fakat beklenen doğum tarihinden 8 hafta öncesine kadar sağlık durumunun çalışmaya müsait olduğunu doktor raporuyla kanıtlayabilen kadın memur ilişiği olduğu kurumda doğumdan önceki 3 haftaya kadar çalışmasına müsaade edilebilir. Kadın rapora dayanarak çalıştığı süreyi doğumdan sonra gelen iznin süresine ekleyebilmektedir. Beklenilen tarihten erken bir zamanda doğum gerçekleşirse doğum öncesi izninin kalan kısmı doğum sonrası izne eklenir.

Somut olay özelinde bu hesaplama değişecektir.

SÜT İZNİ NE ZAMAN BAŞLAR?

Süt izni devlet memurları için analık izni bittikten sonraki 1 yıl içerisinde geçerlidir. Dolayısıyla devlet memurları için analık izni bitiminden itibaren başlamaktadır.

Özel sektörde çalışan anneler için de analık izinleri bittikten sonra başlamaktadır. Ancak bu ayrım sürenin bitiş tarihi açısından farklılık göstermektedir.

SÜT İZNİ NE ZAMAN BİTER

Süt izni 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabii olan kamu personelleri için analık izninin bitiminden itibaren 1 yıl içerisinde sona ermektedir.

Özel sektörde çalışan anneler içinse analık izinleri bittikten sonra çocuk 1 yaşına gelene kadar geçerlidir. Çocuk 1 yaşını geçtikten sonra süt izni kullanmaları mümkün değildir.

Örnek olarak annenin devlet memuru olduğunu ve 1 Ocak 2024’te doğum yaptığını varsayalım. Kanunen 8 haftalık analık izninden sonra 26 Şubat 2024 tarihine kadar doğum sonrası analık iznini kullanabilir. Analık izni bitiminden itibaren süt izni süresi başladığı için 26 Şubat 2024’te süt izni başlar. 27 Şubat 2024’e kadar devam eder (1 yıl).

SÜT İZNİ VERİLMEYEN İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

Süt izni kanun hükmünden doğan ve kadına tanınan bir haktır. Bu hakkı işvereniniz sınırlayamaz. İşçinin hakkı olan süt izninin kullandırılmaması haklı fesih sebebi ve diğer şartlar oluşmuşsa kıdem tazminatı gibi hususlar gündeme gelir.

SÜT İZNİ KULLANDIRILMAYAN İŞÇİ HANGİ DAVALARI AÇABİLİR?

Süt izni kullandırılmayan işçi hukuki yollardan haklarını arayabilir. İş Kanunu kadına tanınan süt izni hakkını emredici olarak düzenlemiştir. Süt izni vermeyen işveren hakkında İş Kanunu’nun 104. maddesi uyarınca idari para cezası uygulanır. Bununla birlikte koşullar mevcutsa idari yollardan hak arama yoluna gidilebilir. Şartları mevcutsa tam yargı davası açılabilir. Kadın işçiye süt izni tanınmadığı takdirde tanınmadığı süreler için alacak davası açılabilir.

SÜT İZNİNİ KULLANAN ÇALIŞAN, BU SEBEPLE İŞTEN ÇIKARILABİLİR Mİ?

Yasal yollardan kadına tanınan bir hak olan süt izni hakkı, çocuğun yetişmesi ve gelişimi için varlığı zorunlu olması gereken bir haktır. İşveren, kadının süt iznini kullanması sebebiyle onu işten çıkarma hakkına sahip değildir. Böyle bir durumun yaşanması halinde kadının işten çıkarılması haksız bir fesih sebebi olacaktır. İşten çıkartılan kadın yasal tüm haklarını işverenden talep edebilecektir.

SÜT PARASI NEDİR? EMZİRME ÖDENEĞİ NEDİR?

Süt parası bir diğer ismiyle emzirme ödeneği, sigortalı olan kadına bir kere olmak üzere yapılan ödemedir. Kadın eğer sigortalı değilse eşinin sigortalı çalışan olması halinde yine bu para ödenecektir.

SÜT PARASI NE KADAR?

Her yıl Bakanlık tarafından onaylanan süt parası tarifesi mevcuttur. 5510 sayılı Kanun’un 16. Maddesinde süt parasının yasal dayanağı mevcuttur.

MADDE 16

Analık sigortasından sigortalı kadına veya sigortalı olmayan karısının doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe, bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamındaki sigortalılardan; kendi çalışmalarından dolayı gelir veya aylık alan kadına ya da gelir veya aylık alan erkeğin sigortalı olmayan eşine, her çocuk için yaşaması şartıyla doğum tarihinde geçerli olan ve Kurum Yönetim Kurulunca belirlenip Bakan tarafından onaylanan tarife üzerinden emzirme ödeneği verilir.

2023 yılı süt parası 520,00 TL olarak belirlenmiştir.

SÜT PARASI ALMA ŞARTLARI NELERDİR?

Süt parası alma şartları 5510 sayılı kanunda izah edilmiştir. Sigortalı kadına veya sigortalı olmayan eşinin doğum yapması nedeniyle sigortalı erkeğe emzirme ödeneği verilebilmesi için, 5510 sayılı Kanununun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının;

1. a) SSK (4/1-a) kapsamında olanlar için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması,
2. b) BAĞ-KUR (4/1-b) kapsamında olanlar için doğumdan önceki bir yıl içinde en az 120 gün kısa vadeli sigorta kolları primi yatırılmış ve genel sağlık sigortası primi dâhil prim ve prime ilişkin her türlü borçlarının ödenmiş olması, şarttır.

Kamu personeli olanlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabii oldukları için kendi kurumlarınca ödeme yapılmakta olup bu kişilere emzirme ödeneği ödenmez.

SÜT PARASI NASIL ALINIR?

Süt parasının alınması için aslında herhangi bir başvuruya gerek yoktur. Ancak kişinin BAĞ-KUR bağı mevcutsa Süt parası ödeneği başvuruları ikamet edilen il ya da ilçedeki Sosyal Güvenlik Kurumu’na bizzat gidilerek yapılır. Gerekli evraklar ise;

• TC Kimlik Belgesi
• Doğum raporu
• Süt parası müracaat talep dilekçesi

SÜT İZNİ İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

“…yasa uyarınca kadın işçilere çocuklarını emzirmeleri için günde bir buçuk saat (aksi yönde ve fakat işçi lehine olmak üzere taraflar arasında süre düzenlemesi yapılabileceği gibi) süt izni verilmesi hususu işverenin inisiyatifinde olan bir durum olmayıp, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74/7. fıkrası uyarınca da bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağının işçi tarafından belirleneceği hüküm altına alınmış olup, işçinin süt izni kullanması gerektiği halde bu iznin kullandırılmaması durumunda, kullandırılmayan sürenin tespiti ile % 50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılması gerektiğinin kabulü…” (22HD. 13.06.2016, 12878/17527)

Yargıtay 7. Hukuk Dairesi… Tarihli ve… E. ve… K. sayılı kararında;

İşçilerin gece çalışmaları günde 7.5 saati geçemez. Bu durum günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden, haftalık 45 saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde yedi buçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Dairemizin kararları da bu yöndedir. Somut olayda, mahkemece davacının 20 gün çalışıp 10 gün izin yapması nedeniyle haftalık çalışma saatlerinin sınırların altında kaldığından bahisle fazla mesai ücreti alacağı bulunmadığına karar verilmiştir. Ancak dinlenen tanıkların “Vardiyanın birisi akşam 19.00 da başlayıp sabah 07.00’de biterdi” yönündeki beyanlarından davacının gece vardiyasındaki çalışma süresinin yasal sınır olan 7.5 saatin üstünde olduğu anlaşılmaktadır…”)

Yargıtay kararları ile ilgili Karar Arama sitesini ziyaret edebilirsiniz

HARBİYE HUKUK BÜROSU

BİLGE KAAN AÇICI