ZİMMET SUÇU NEDİR? ZİMMET SUÇU ŞARTLARI VE CEZASI (TCK 247. MADDE)

ZİMMET NEDİR?

Zimmet, bir kamu görevlisinin görevi nedeniyle zilyetliği kendisine devredilmiş olan veya korumakla yükümlü olduğu malı kendisinin ya da başkasının zimmetine geçirmesidir. Yani kamu görevlisinin o mal üzerinde malikmiş gibi tasarrufta bulunmasıdır. 

ZİMMET SUÇUNDA KORUNAN HUKUKİ DEĞER NEDİR?

 Zimmet suçunda korunan hukuki değer toplumdaki kişilerin kamu görevlilerine karşı duyduğu güvendir.  Zimmet suçunun korunan hukuki konusunu, kamu görevlilerinin doğruluğu ve dürüstlüğüne ilişkin devlete ait menfaatler ve kamu idaresinin mal varlığına ilişkin menfaatler oluşturmaktadır. 

ZİMMET SUÇUNDA FAİL KİM OLABİLİR? 

Zimmet suçu özgü suçlardandır. Buna göre zimmet suçunu ancak kamu görevlileri işleyebilir. Ayrıca Türk vatandaşı olmayan ancak Türkiye’de görevli olan yabancı ülke kamu görevlileri bu suçun faili olamaz.  Bunun istisnası olarak 2860 sayılı kanunun 28. maddesi örnek gösterilebilir. Bu maddeye göre yardım toplama faaliyetinden elde edilen mal ve paraları zimmetine geçiren kişi, kamu görevlisi olup olmadığına bakılmaksızın, Türk Ceza Kanunu’nun zimmet hükümlerine göre yargılanır.  

ZİMMET SUÇUNDA MAĞDUR KİM OLABİLİR? 

Zimmet suçunda menfaatleri zarar gören ve şikayetçi sıfatına sahip olanlar kamu idaresi veya ilgili kurumdur. Kamu idaresi veya ilgili kurum, ceza davası açıldığında davaya katılma talebinde bulunarak taraf sıfatını elde edebilir. 

ZİMMET SUÇUNUN MADDİ KONUSU NEDİR? 

Zimmet suçunun maddi konusu taşınır ya da taşınmaz malladır. Failin bu mallara görevi nedeniyle zilyet olması ya da bu mal üzerinde koruma ve gözetim yükümlülüğünün bulunması gerekir. Ayrıca bu suçun oluşabilmesi için malın sahibinin kim olduğu önem arz etmez. Malın sahibi özel kişiler olabileceği gibi devlet de olabilir. 

ZİMMET SUÇUNU HANGİ EYLEMLER OLUŞTURUR?

Zimmet suçunda eylem, malın zimmete geçirilmesidir. Zimmete geçirme ise, failin suçun konusu olan mla üzerinde malik gibi tasarrufta bulunmasını ifade eder. Bu tasarruflara örnek olarak; suç konusu malın amacı dışında kullanılması, bir başkasına satılması verilebilir. 

Zimmet suçu örneklerde olduğu gibi icra hareketlerle gerçekleşebileceği gibi, ihmali bir hareketle de gerçekleşebilir. Ayrıca malın kişisel bir iş için rehin bırakılması ya da borç verilmesi de zimmet kapsamına girer.  

ZİMMET SUÇU SADECE MESAİ SAATLERİ İÇİNDE Mİ İŞLENEBİLİR? 

Failin bu suçu işlediği zaman kamu görevlisi sıfatına sahip olması yeterlidir. Suçu , tatil günlerinde ya da mesai saatleri dışında da işleyebilir. Suçun işlenme zamanı mesai saatleri içinde olmak zorunda değildir. 

KULLANMA ZİMMETİ SUÇU NEDİR?

Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra geri verilmek üzere işlenmesine kullanma zimmeti denir. Bu suçta fail zimmetine geçirdiği şeyi mal edinme amacı gütmeden sadece kendisi için kullanmaktadır. Buna göre. Kullanma zimmetinde kullanıp iade etme amacı aranır.  

KULLANMA ZİMMETİ SUÇU CEZASI NEDİR?

Kullanma zimmeti suçunun cezası, suçun temel şeklinde faile verilecek cezada 1/2 oranına kadar indirim yapılarak belirlenir. Örneğin faile 5 yıl ceza verilecekse 2.5 yıl indirim yapılır.  

DENETİM GÖREVİNİN İHMALİ SURETİYLE ZİMMET SUÇU NEDİR?

Türk Ceza Kanununun 251. maddesine göre, ‘’ zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine kasten göz yuman denetimle yükümlü kamu görevlisi, işlenen suçun müşterek faili olarak sorumlu tutulur. Denetim görevini ihmal ederek, zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine imkan sağlayan kamu görevlisi, üç aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.’’ 

Yani denetim görevinin ihmali suretiyle zimmet suçu ; denetim görevlisinin görevini ihmal etmek suretiyle , zimmet veya irtikap suçunun işlenmesine imkan sağlamasıdır.   

ZİMMET SUÇU İLE GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU ARASINDAKİ FARK NEDİR? 

Bu iki suç failin sahip olduğu sıfat bakımından farklılık göstermektedir. Eğer bu zimmete mal geçirme fiili, kamu görevlisi olmayan biri tarafından işlenirse güveni kötüye kullanma suçu oluşur. 

HİZMET NEDENİYLE GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU ARASINDAKİ FARK NEDİR?

Hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçu, özel bir hizmet ya da iş sözleşmesine dayalı hizmet ilişkilerinde söz konusu olur. Örnek olarak yargıtayın bir kararına göre Spor Toto Teşkilat Başkanlığı kamu kuruluşu olmadığı için burada işlenen zimmet suçları hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçu kapsamına girer.  

ZİMMETE GEÇİRME VE ZİLYETLİĞİN KÖTÜYE KULLANILMASI ARASINDAKİ FARK NEDİR? 

Zilyetliğin kötüye kullanılması, zilyetlik mülkiyete dönüştürülmediği sürece zimmet sayılmaz. Harcama yetkisi olan bir kamu görevlisinin gerekenden fazla harcama yapması durumdan zilyetliğin kötüye kullanımı olur, zimmete geçirme olmaz. Örneğin; kendisine ödenek tahsis edilmiş belediye başkanının gerekmediği halde bu ödenekle makam aracını değiştirmesi. 

ZİLYETLİĞİ DEVREDİLMEMİŞ ŞEYLER ZİMMET SUÇUNA KONU OLABİLİR Mİ? 

Zimmet suçunun oluşabilmesi için suça konu olan malın zilyetliğinin faile devredilmiş olması gerekir. Zilyetliği devredilmemiş olan şeyler , zimmete geçirilemez. Örneğin posta mevzuatına aykırı olarak zarfa konan parayı alan kamu görevlisi, zimmet değil, hırsızlık suçunu işlemiş olur. Çünkü posta hizmetleri kanununun 19/3.maddesine göre zarfın içine para konulması yasaktır.  

ZİMMET SUÇUNDA MANEVİ UNSUR NEDİR?

Zimmet suçu kasten işlenebilen bir suçtur. Suçun oluşabilmesi için failin saiki önem taşımaz. 

ZİMMET SUÇUNDA HUKUKA AYKIRILIK UNSURU NEDİR?

Çok değersiz bir şeyin kamu görevlisi tarafından kendi özel gereksinimleri için kullanılmasına hoş görülen zimmet denir. Bu durumlarda zimmet suçunun oluşmadığı kabul edilir. Örneğin boş bir kâğıdın kamu görevlisi tarafından kullanılması. 

ZİMMET SUÇUNDA TEŞEBBÜS MÜMKÜN MÜDÜR?

Suç işlenirken icra hareketleri kısımlara bölünebiliyorsa suça teşebbüs mümkün olur. Örneğin orman işletmesine ait yerde depo memuru olan birinin , kendisinin denetiminde olan orman mahsullerini depodan çıkarıp kendi atölyesine götürdüğü sırada götürmekten vazgeçerse zimmet suçuna teşebbüs oluşmuş olur.  

ZİMMET SUÇUNDA İŞTİRAK MÜMKÜN MÜDÜR? 

Bu suç özgü suç niteliğinde olduğu için ancak kamu görevlisi sıfatına sahip olan kişiler tarafından işlenebilir. Bu suça iştirak eden diğer kişiler ancak azmettiren ya da yardım eden olabilir. Bu kişiler için Türk Ceza Kanunu’nun 40/2 maddesinde yer alan genel hükümler uygulanır.  

ZİMMET SUÇUNDA İÇTİMA MÜMKÜN MÜDÜR? 

Zimmet suçu, görevi kullanma suçunun özgü bir türü olduğu için faile ayrıca bu suçtan dolayı da ceza verilemez. 

ZİMMET SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK MÜMKÜN MÜDÜR?

Türk Ceza Kanununun 248/1. maddesine göre soruşturma başlamadan önce, zimmete geçirilen malın aynen iade edilmesi veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi durumunda, verilecek cezanın üçte ikisi indirilir.  

Türk Ceza Kanununun 248/2. maddesine göre ise kovuşturma başlamadan önce , gönüllü olarak zimmete geçirilen malın aynen iade edilmesi  veya uğranılan zararın tamamen tazmin edilmesi durumunda, verilecek cezanın üçte biri indirilir.   

ZİMMET SUÇUNDA GÖNÜLLÜ VAZGEÇME MÜMKÜN MÜDÜR?

Zimmet suçu teşebbüse elverişli bir suç tipidir. Ancak failin suça kasıtlı başlaması ve fakat icrai hareketlerden gönüllü olarak vazgeçmesi halinde TCK m.36 uyarınca cezalandırılmaz. 

ZİMMET SUÇU ŞİKÂYETE TABİİ MİDİR?

Zimmet suçu takibi şikâyete bağlı bir suç değildir. Soruşturması Cumhuriyet savcısı tarafından res’en (kendiliğinden) yapılır.  

ZİMMET SUÇU UZLAŞTIRMAYA TABİİ MİDİR? 

Uzlaşma; suçun mağdurunun suçun faili ile anlaşması sonucunda ceza yargılamasının sona ermesidir. Kamu tüzel kişileri aleyhine işlenen suçlar için uzlaşmaya gidilebilmesi mümkün değildir. Bu nedenle zimmet suçu uzlaşma kapsamına girmez . 

ZİMMET SUÇUNDA ÖN ÖDEME MÜMKÜN MÜDÜR?

Ön ödeme TCK’nın 75. maddesinde düzenlenen , yalnızca adli para cezasını gerektiren suçlarda veya kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının yukarı sınırı altı ayı aşmayan suçlarda kişinin belli miktarda para ödemesi yapması halinde hakkında dava açılmayacağını düzenleyen kurumdur. Ancak zimmet suçu ön ödeme kapsamına girmemektedir.  

ZİMMET SUÇUNUN SORUŞTURMA USULÜ NEDİR? 

Zimmet suçunun soruşturulması cumhuriyet savcısı tarafından re’sen (kendiliğinden) yapılır. 

ZİMMET SUÇUNUN KOVUŞTURULMA USULÜ NEDİR?

Zimmet suçunun kovuşturulması cumhuriyet savcısı tarafından re’sen (kendiliğinden) yapılır. 

ZİMMET SUÇUNUN CEZASI NEDİR?

Zimmet suçu üç türlüdür. Suçun temel şekli işlendiğinde basit zimmet suçu, hileli davranışlar sergilenerek işlendiğinde nitelikli zimmet suçu, geçici bir süreyle malın kullanılarak iadesi halinde  ise kullanma zimmeti suçu oluşur olur. Bu üç tür içinde ayrı ayrı cezalar öngörülmüştür. 

-Basit Zimmet Suçu Cezası: 5 yıl ile 12 yıl arası hapis cezasıdır. 

-Nitelikli Zimmet Suçu Cezası: Nitelikli zimmet suçunun cezası, suçun temel şeklinde verilen cezanın yarı oranında arttırılması ile belirlenir. Örneğin, fail suçun basit halini işlediğinde en az 5 yıl hapis cezası alacakken, suçun nitelikli halini işlemesi halinde en az 7,5 sene hapis cezası alır. 

ZİMMET SUÇUNDA CEZAYI ARTIRAN NEDENLER NELERDİR?

Suçun zimmetin ortaya çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi hali suçun nitelikli halidir ve cezayı artıran sebeptir(TCK 247/2).  

ZİMMET SUÇUNDA CEZAYI AZALTAN NEDENLER NELERDİR?

Kullanma zimmeti olması durumunda ya da suçun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı, suçun cezada indirim yapılması gereken hallerinden biridir.  

ZİMMET SUÇUNDA VERİLEN CEZA ADLİ PARA CEZASINA ÇEVRİLEBİLİR Mİ?

Zimmet suçunda öngörülen ceza miktarı sebebiyle, bu suçtan hükmedilen hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi mümkün değildir. 

ZİMMET SUÇUNDA HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI KARARI VERİLEBİLİR Mİ?

Zimmeti suçunun temel halinin (TCK m.247/1) işlenmesi durumunda etkin pişmanlık hükümlerinin uygulandığı bazı durumlarda hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir fakat diğer hallerde ceza miktarı nedeniyle hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilemez. 

ZİMMET SUÇUNDA VERİLEN CEZANIN ERTELENMESİ MÜMKÜN MÜDÜR? 

Zimmeti suçunun temel halinin (TCK m.247/1) işlenmesi durumunda etkin pişmanlık hükümlerinin uygulandığı bazı durumlarda cezanın ertelenmesi kararı verilebilir fakat diğer hallerde ceza miktarı nedeniyle hükmün cezanın ertelenmesi kararı verilemez 

BANKACILARIN İŞLEDİĞİ ZİMMET SUÇU GENEL ZİMMET SUÇU KAPSAMINA GİRER Mİ?

Banka yönetim kurulunun başkan ve üyeleri ile diğer görevlilerinin görevi nedeniyle zilyetliği altında bulunan malları zimmetine geçirmesi genel zimmet suçunun kapsamına değil 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 160/1. maddesinde düzenlenen zimmet suçunun kapsamına girer. 

BANKACILIK MEVZUATINA GÖRE EK KREDİ KULLANIRSA, TAKSİTLENDİRME VB. İŞLEMLER ZİMMET SUÇUNA GİRER Mİ? 

5411 sayılı Bankacılık Kanununun 160/4. maddesine göre bankacılık mevzuatı ile bankacılık usul ve ilkelerine uygun kredi kullandırma, bu kredileri temdit etme. Veya ek kredi kullandırma, taksitlendirme vb. İşlemler zimmet suçunu oluşturmaz. 

AVUKATLARIN ZİMMETİNE PARA GEÇİRMESİ ZİMMET SUÇU KAPSAMINA GİRER Mİ?

Yargıtay Ceza Genel Kurulunun  2021/43 Esas , 2021/287 Karar sayılı kararına göre avukatların zimmetine para geçirmesi hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçunu oluşturur. 

 ‘’söz konusu paranın sanığa teslim edilmesinin sanığın doğrudan görevi nedeniyle yani avukat olmasının tabi sonucu olarak değil katılan tarafından sanığın şahsına duyulan güven ilişkisi nedeniyle verilen ahzu kabz yetkisine dayanarak gerçekleştirildiği ve aralarındaki ilişkinin hizmet ilişkisi kapsamında kaldığı birlikte değerlendirildiğinde; icra takibi neticesinde zilyetliği devredilen parayı uhdesinde tutup müvekkili olan katılana vermeyip mal edinen sanığın eyleminin hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçunu oluşturduğu kabul edilmelidir.’’   

Fakat Yargıtay 5. Ceza Dairesinin 2019/6855 karar sayılı kararına göre de avukatların zimmetine para geçirmesi kamu görevi nedeniyle işlenmiş sayılır. 

‘’Kabule göre de; 

1136 sayılı Kanunun 35/1 ve 35/A maddelerinde yazılı ve münhasıran avukatlar tarafından yapılabilecek iş ve işlemler ile uzlaştırma işlemi ve Barolar ile Türkiye Barolar Birliğinin organlarında ifa ettikleri görevleri yönünden avukatların kamu görevlisi olduklarında kuşku bulunmadığı, 5237 sayılı TCK’nın 5. maddesinin 01/01/2009 tarihinde yürürlüğe girmiş olması nedeniyle anılan Kanunun genel hükümlerine aykırı olan sınırlayıcı nitelikteki Avukatlık Yasasının 62. maddesinin özel nitelikteki görevi kötüye kullanma suçları açısından zımnen ilga edilmiş sayılmasının gerektiği ve TCK’nın 247. maddesine göre zimmete geçirilen malın devlete veya özel kişilere ait olmasının suçun oluşması bakımından öneminin bulunmadığı da nazara alınarak, sanık avukatın tahsil ettiği parayı müvekkiline vermemesi şeklindeki eyleminin zimmet suçunu oluşturacağı gözetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması bozma nedenidir.’’ 

Bu iki karardan anlaşılacağı üzere bu konuda net bir sonuç yoktur somut olayın niteliğine göre durum değişmektedir. 

ZİMMET SUÇU İŞLEYEN KAMU GÖREVLİLİLERİNİN BU SUÇTAN SORUŞTURULMASI İÇİN ÇALIŞTIKLARI KAMU KURUMUNDAN İZİN ALINMASI GEREKLİ MİDİR? 

Kamu görevlilerinin görevi sebebiyle işlediği suçların soruşturulması için çalıştıkları kamu kurumundan izin alınması gerekir fakat bazı suçlarda izin alınmadan soruşturma yapılması mümkündür. Zimmet suçu da izin alınmadan soruşturma yapılabilecek suçlardan biridir bu sebeple izin alınması gerekmez. 

ZİMMET SUÇUNDA YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME NERESİDİR?

Zimmet suçunda görevli mahkeme ağır ceza mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise suçun işlendiği yer mahkemesidir. 

ZİMMET SUÇUNDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE KADARDIR?

Zimmet suçunda dava zamanaşımı süresi 15 yıldır. Suç işlendiğinin savcılığa bildirilmesiyle15 yıl  içerisinde soruşturma ve kovuşturma yapılabilir. Yapılmadığı veya ceza davası açılmış olmasına rağmen 15 yıl içinde sonuçlanmadığı takdirde, dava zamanaşımı süresi dolmuş olur. 

ZİMMET SUÇU İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

7. Ceza Dairesi         2021/1268 E.  ,  2022/15786 K.

‘’Dairemizin istikrar kazanan uygulamalarına göre tediye fişleri kullanılarak banka parasının zimmete geçirilmesinde fiilin, basit ya da nitelikli zimmet suçunu oluşturup 

oluşturmayacağının değerlendirilmesi bakımından;  

Tediye fişleri bulunamamış ya da bulunan tediye fişlerinde mudi imzası yok ise, eylem basit zimmet,  

Mudiyi yanıltarak veya kandırılarak imzalatılan boş bir tediye fişinin kullanılıp, mudinin bilgi ve talimatı olmaksızın hesabından para çekilerek mal edinilmiş ise, eylem nitelikli zimmet, Tediye fişine mudi yerine sahte imzalar atılmak suretiyle gerçekleştirilen işlemler ile ilgili olarak, fişler üzerindeki sahte imzaların ilk bakışta ve basit bir inceleme ile sahteliğinin anlaşılması halinde eylem basit zimmet, sahteciliğin aldatıcılık özelliğinin bulunması halinde ise eylem nitelikli zimmet suçunu oluşturacaktır. ‘’ 

Yargıtay 5. Ceza Dairesi      2018/465 K. 

‘’Sanıklar … ve …‘i denetlemekle görevli olan sanıklardan sanık …‘un 58, sanık …‘in 47, sanık …‘in 64 ve sanık …‘un 16 adet usulsüz havale ödeme işlemine onay verdikleri, ayrıca gün sonunda söz konusu havale ödeme belgelerindeki bilgilerle, MERNİS’ten alınan ve havale ödeme belgelerine eklenmesi gereken kimlik bilgilerini içeren belgeleri kontrol etmedikleri, bu şekilde denetim görevini ihmal ederek zimmet suçunun işlenmesine imkân sağladıkları gözetilmeden, TCK’nın 251/2. maddesi gereğince mahkumiyetlerine karar verilmesi gerekirken dosya kapsamına uygun düşmeyen ve yetersiz gerekçelerle yazılı şekilde beraatlerine karar verilmesi bozma nedenidir.’’

 

Yargıtay

 

HARBİYE HUKUK BÜROSU