ADLİ PARA CEZASI (TCK 52. MADDE)

ADLİ PARA CEZASI NEDİR?

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’ndaki suçların yaptırımı olarak süreli hapis ve adli para cezası yaptırımları öngörülmüştür. Adli para cezasına yalnızca mahkemeler hükmedebilir. Kamu görevlileri tarafından verilen bir ceza niteliği bulunmamaktadır. Diğer kamu kuruluşlarının veya belirli kamu görevlilerinin verdiği cezalar idari para cezası niteliği taşımaktadır. Adli para cezasının idari para cezasından farkı ödenmediği takdirde hapis cezası ile sonuçlanabilir bir yaptırım olmasıdır. Bu ceza türünde belirli hudutlar çerçevesinde belirlenen gün sayısı mevcuttur ve bir günün karşılığı olarak 20 TL – 100 TL arasında bir değer Devlet Hazinesine ödenir. Adli para cezası TCK’daki müeyyidelerde yalnız başına da öngörülebilir, hapis cezası ile birlikte de öngörülebilmektedir. İştirak halinde işlenen suçlarda, sanıklara tek bir para cezası verilip cezanın bölünmesi durumu olmayacaktır. Her bir suçlu ayrı ayrı adli para cezasına çarptırılır. 

Adli Para Cezası TCK’nın 52. Maddesinde düzenlenmiştir.

TCK 52. Madde :Adli para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yedi yüz otuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.

En az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adlî para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir.

Kararda, adlî para cezasının belirlenmesinde esas alınan tam gün sayısı ile bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ayrı ayrı gösterilir.

Hakim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak, kişiye adlî para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler halinde ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adlî para cezasının hapse çevrileceği belirtilir. 

Adli Para Cezası Çeşitleri

Türk hukukuna göre yargılanan bir şahsa 4 farklı çeşitte adli para cezası hükmedilebilir.

1. Doğrudan Hükmedilen Adli Para Cezası 

TCK’daki bir hükümde müeyyide olarak sadece para cezası öngörülmüşse hakim süreli hapis cezası veremez mecbur suretle adli para cezasına hükmetmesi gerekir. Örneğin, TCK 182/1 maddesi gereği “Taksirle Çevrenin Kirletilmesi” doğrudan adli para cezasını öngörmektedir. 

1. Seçenek Yaptırım Olan Adli Para Cezası

TCK’daki bir hükümde müeyyide olarak süreli hapis cezası veya adli para cezasından yalnız birinin uygulanması seçenek olarak gösterildiğinde hükmedilen adli para cezası Seçenek Yaptırım Olan Adli Para Cezası niteliğindedir. Örnek olarak,  TCK m. 217’de belirtilmiştir. 

Kanunlara uymamaya tahrik

Madde 217- (1) Halkı kanunlara uymamaya alenen tahrik eden kişi, tahrikin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.

1. Hapis Cezasından Çevrilen Adli Para Cezası

Bu kısımda Kasten işlenen suç ve Taksirle işlenen suçtaki ayrım dikkat çekmektedir. Kasten işlenen suçlarda bir yıl ve altındaki hapis cezaları, adli para cezasına çevrilebilir. Taksirle işlenen suçlarda  ise ceza miktarına bakılmaksızın tüm cezalar adli para cezasına çevrilebilir.

1. Hapis Cezası ile Birlikte Hükmedilen Adli Para Cezaları

TCK’daki belirli müeyyidelerde hem adli para cezası hem de süreli hapis cezasının birlikte verildiği görülmüştür. Örneğin TCK md. 155 

Güveni kötüye kullanma

Madde 155- (1) Başkasına ait olup da, muhafaza etmek veya belirli bir şekilde kullanmak üzere zilyedliği kendisine devredilmiş olan mal üzerinde, kendisinin veya başkasının yararına olarak, zilyedliğin devri amacı dışında tasarrufta bulunan veya bu devir olgusunu inkar eden kişi, şikayet üzerine, altı aydan iki yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır. 

Hapis Cezasının Adli Para Cezasına Çevrilmesi Şartları

Hapis cezasının para cezasına çevrilmesi hususunda hakimlerin dikkate aldığı bazı durumlar vardır. Bu durumlar göz önünde bulundurularak kararlar alınır. Örnek olarak suçlunun sosyal durumu, ekonomik durumu, yargılama süresindeki davranışları tutumu, pişmanlığı ve suçun işlenmesindeki özellikler mahkeme tarafından dikkate alınır. Saldırgan tavırlar gösteren suçlu, pişmanlık göstermediği, hakkında suçta tekerrür hükümleri uygulanan failin, mahkum olduğu hapis cezası mahkeme tarafından para cezasına çevrilmez. 

Kasten İşlenen Suçlar

Kasten işlenen suçlarda hükmedilen hapis cezası 1 yıl ve altında bir miktardaysa hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir. Örnek olarak kasten yaralama, hırsızlık vs.

Taksirle İşlenen Suçlar

Taksirle işlenen suçlarda ise paraya çevrilmede bir ceza sınırı bulunmamaktadır. Bu tür suçlarda hükmedilen ceza her zaman paraya çevrilebilir. Örnek olarak taksirle işlenen bir trafik kazasında 5 yıl hapis cezası verilse dahi paraya çevrilebilir.

Bilinçli Taksirle İşlenen Suçlar

Bilinçli taksirle işlenen suçlarda hükmedilen hapis cezaları kasten işlenen suçlardaki usule benzemektedir. Bu tür suçlar nedeniyle hükmedilen hapis cezaları 1 yıl veya altında ise para cezasına çevrilebilir. 

Mevzubahis olan tüm adli para cezasına dönüştürme çeşitleri hakimin takdirine bağlıdır. Ancak öyle durumlar vardır ki hakimin takdir hakkı kısıtlanır. hükmolunan ceza 30 gün ve daha az süreli hapis cezası ise hakim, bu cezayı adli para cezasına veya seçenek yaptırımlara çevirmek zorundadır. Ayrıca, yargılanan kişinin yaşı 18’den küçük veya 65 yaşından büyük olması halinde de, hakim, 1 yıl veya altındaki hapis cezasını adli para cezasına veya seçenek yaptırımlara çevirmek zorundadır (TCK md.50/3). Bununla beraber hem hapis cezası hem de adli para cezası verilen durumlarda verilen hapis cezası da adli para cezasına dönüştürülebilir. 

Hapis Cezası Adli Para Cezasına Çevrilebilen Suçlar

Güveni Kötüye Kullanma Suçu

Bedelsiz Senedi Kullanma Suçu

Trafik Güvenliğini Tehlikeye Sokma Suçu

Özel Belgede Sahtecilik Suçu

Açığa İmzanın Kötüye Kullanılması Suçu

İftira Suçu

Suç Üstlenme Suçu

Suç Uydurma Suçu

Suçluyu Kayırma Suçu

Yalan Tanıklık Suçu

Ses veya Görüntülerin Kayda Alınması Suçu

Suç Delillerini Yok Etme, Gizleme veya Değiştirme Suçu

Dolandırıcılık Suçu

Hırsızlık Suçu

Suç Eşyasının Satın Alınması veya Kabul Edilmesi Suçu

Kasten Yaralama Suçu

Taksirle Yaralama Suçu

Tehdit Suçu 

Cebir Suçu

Şantaj Suçu

Konut Dokunulmazlığını İhlal Suçu

Kişilerin Huzur ve Sükunu Bozma Suçu

Kişiyi Hürriyetinden Yoksun Bırakma Suçu

Mala Zarar Verme Suçu

Hakaret Suçu

Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu

Kişisel Verilerin Kaydedilmesi Suçu

Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçu

Görevi Kötüye Kullanma Suçu

Görevi Yaptırmamak İçin Direnme Suçu

Ancak özenle belirtmek gerekir ki yukarıda belirttiğimiz şartlara uyduğu takdirde bununla beraber hakimin de takdir etmesiyle birlikte bu suçlardan alınan müeyyideler adli para cezasına dönüştürülebilir.

Adli Para Cezasının Miktarı Nasıl Belirlenir ve Hesaplanır?

TCK’da her suçun bir cezası bulunur. Bu cezaların da alt ve üst sınırları hükmün içeriğinde yazar. Adli para cezalarında da benzer bir durum söz konusudur. Bir suç işlenmiş ve TCK’da herhangi bir alt-üst sınır mevcut değilse bu durumda 5 ila 730 gün arasında alt ve üst sınır belirlenir. Adli para cezasının günlük miktarı ise 20 TL ila 100 TL arasında değişiklik göstermektedir. Bu aralık dışında bir ceza verme yetkisi bulunmamaktadır. Ayrıca cezanın tam miktarının hesaplanması, hakimin takdirindedir. 

Hesaplanması hususunda da kanunda belirtilen alt sınır veya üst sınır üzerinden bir tahmin yapılabilir. Bu rakam ile gün adedi için verilebilecek ceza miktarının çarpılması gerekir. Örnek olarak verilmesi gerekirse A, 500 gün ceza almıştır. Her bir gün için 20-100 TL arasında değer biçilecektir. Hakimin 100 TL üst sınırdan ceza takdir ettiğini kabul edersek A’ya 50.000 TL adli para cezası kesilmiş olacaktır. Bu ceza belirlenirken hakimin takdir ettiği ceza günü sayısı belli kriterlere göre belirlenir. Bunlar suçun işleniş biçimi, suçun işlendiği zaman ve yeri, suçun işlenmesinde kullanılan araçları, Failin kusurunun ağırlığını, meydana gelen zararın miktarı, ağırlığı vs. faktörler dikkate alınmaktadır. 

Adli Para Cezası Ödenmezse Ne Olur?

Adli para cezasının ödenmemesi durumunda hapis cezasına çevrilebilir. Adli para cezasının bir kısmı ödenir, bir kısmı ödenmezse, ödenmeyen kısım hapis cezasına çevrilir. Ancak direkt bir çevirme durumu olmaz. Önce hükümlü kamuya yararlı işte çalışma tedbirini kabul ediyorsa, kabul ettiğini beyan etmeye davet edilir. Eğer hükümlü kamuya yararlı bir işte çalışmayı kabul ederse hükümlünün iki saat çalışması bir günlük cezasına eşdeğer olacak şekilde tüm cezasını infaz etme imkanı verilir. Günlük çalışma süresi, en az iki saat ve en fazla sekiz saat olacak şekilde denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenir. Hükümlünün hakkında hazırlanan programa ve denetimli serbestlik görevlilerinin uyarılarına uymaması halinde çalıştığı günler hapis cezasından günler mahsup edilir. Hapis cezasına çevrilen hükümlü tutuklanarak cezaevine gönderilir. Önemle belirtmek gerekir ki tüm adli para cezaları, ne şekilde hapse çevrilmiş olursa olsun, hükümlü hapisteyken ödenerek mahkumun tahliyesi sağlanabilir. 

Adli Para Cezası Ne Kadar Sürede, Nereye ve Nasıl Ödenmelidir ?

Ödeme emrinin mahkûma tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde ödenmesi gerekir. Bu tebliğ alındıktan sonra Adliyede bulunan Cumhuriyet Savcılığı İnfaz Bürosu’na başvurulmalı ve buradan Vergi Dairesine yazılan bir yazı alınması gerekir. Vergi dairesine ödeme yapıldıktan sonra bir dekont alınarak Cumhuriyet Savcılığı İnfaz Bürosu’na teslim edilmelidir. Bizzat hükümlü veya ceza avukatı aracılığıyla yapılabilir.

Adli Para Cezası Ertelenir mi?

Cezanın ertelenmesi durumu Adli Para Cezası tayin edildiği durumlarda uygulanmaz. Cezanın ertelenmesi sadece süreli hapis cezaları için geçerlidir. 

18 Yaşından Küçük Bireyler Adli Para Cezasını Ödemezse Ne Olur?

18 yaşından küçük bireyler henüz reşit değillerdir. Aynı prosedüre ve yaptırımlara tabii tutulmaları hukukun temel ilkelerine aykırıdır. 18 yaşından küçük çocuklara verilen adli para cezası ödenmese bile hapse çevrilemez. Ancak çocuklara verilen adli para cezasının tahsili amacıyla icra işlemleri uygulanabilir. 

Adli Para Cezası Taksitle Ödenir Mi?

Kural olarak mahkemelerin, hakimlerin verdiği kararlar verildiği anda kesinleşir ve infazı başlar. Ancak kanun koyucu TCK’nın 52/4’te belirtmiştir ki “Hakim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak, kişiye adlî para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler halinde ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevrileceği belirtilir.” 

Taksitlendirme kararı hükümle birlikte verilir. Eğer hükümle verilmediyse bir aylık süre içinde mahkum olduğu adli para cezasının üçte birini ödeyen hükümlünün isteği üzerine, Cumhuriyet savcısı tarafından geri kalan kısmın birer ay ara ile iki eşit taksitle ödenmesine izin verilir. Başka bir taksit imkanı bulunmamaktadır. 

Hâkim taksitlendirme kararını verirken belirli koşulları göz önünde bulundurur. Failin şahsi, ekonomik halleri, mesleği, ailevi durumu, psikolojik durumu gibi haller örnek verilebilir. 

Adli Para Cezası Memuriyete Engel Midir?

 

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu md.48/5’e göre memuriyetin kaybedilmesi 2 şekilde görülmektedir:

Kasten işlenen suçlarda 1 yıl ve daha uzun süre hapis cezası alan birey memur olamayacaktır. Bununla beraber eğer memuriyet statüsünde ise de mevcut statüsünü de kaybedecektir. Eğer ki 1 yıl veya daha az bir ceza alınmışsa kişi bu cezayı adli para cezasına çevirebilir. Bu memuriyete engel bir durum da yaratmayacaktır. 

İşlenen suçun türüne bağlı olarak memuriyete engel bir durum oluşabilir. Devlet Memurları Kanunu m.48/5 gereği, bazı suçlar memuriyete engel suçlar olarak kabul edilmiştir. Bu suçlardan mahkum olanların aldıkları cezanın bir önemi bulunmayacaktır. Bu suçlar:

Devletin güvenliğine karşı suçlar,

Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar,

Zimmet, irtikâp, rüşvet suçları,

Hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma suçları,

Hileli iflas suçu,

İhaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma suçları,

Suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama,

Kaçakçılık suçları.

Adli Para Cezası Adli Sicil Kaydında Görülür Mü?

Adli Para Cezası süreli hapis cezaları gibi adli sicil kaydına işlemektedir. İşlediğiniz suçun karşısında aldığınız ceza miktarı görülecektir.  Adli para cezasını taksitle öderseniz son taksidin ödendiği gün, tamamını tek seferde öderseniz adli para cezasını tamamen ödediğiniz gün cezanız infaz edilmiş sayılır ve hakkınızdaki adli sicil kaydı silinerek bilgiler arşiv kaydına alınır. Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü tarafından re’sen yapılır. Eğer kaydınız silinmemişse dilekçe ile talep edilerek kayıt sildirme işleminizi gerçekleştirebilirsiniz. 

Gözaltı ve Tutukluluk Süresinden Mahsup Edilebilir Mi?

Mahkumun işlediği suç nedeniyle gözaltında ve tutuklulukta geçirdiği süreler mahsup edilerek cezadan düşürülür. 

Örneğin kişi 5000 TL adli para cezasına mahkum edilmiş olsun. Tutuklulukta veya gözaltında geçirilen her bir gün 100 TL değerindedir. 5000 TL ceza alan kişi 3 gün gözaltında kalırsa verilen cezadan mahsup edilebilir. Dolayısıyla kişiden 4700 TL ceza ödemesi beklenir. 

Ceza Hukuku Alanında Ekibimize Ulaşın

Bu tür işlemler prosedürel ve usuli süreçlerden geçtiğinden dolayı mutlaka uzman bir ceza avukatından hukuki yardım alınması gereklidir. İstanbul Ceza Avukatı olarak Harbiye Hukuk Bürosu alanında uzman ceza hukuku avukatları ile sizlere danışmanlık hizmeti vermekte ve yargılamalarda sizleri temsil etmektedir. 

Adli Para Cezasına İlişkin Yargıtay Kararları 

28/06/2014 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6545 sayılı Kanun’un 81. maddesi ile 5275 sayılı Kanun’un 106/3. maddesindeki “Hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine belli süre içinde adli para cezasını ödemezse, Cumhuriyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarı hapis cezasına çevrilerek, hükümlünün iki saat çalışması karşılığı bir gün olmak üzere kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir. Günlük çalışma süresi, en az iki saat ve en fazla sekiz saat olacak şekilde denetimli serbestlik müdürlüğünce belirlenir. Hükümlünün hakkında hazırlanan programa ve denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerilerine uymaması hâlinde, çalıştığı günler hapis cezasından mahsup edilerek kalan kısmın tamamı açık ceza infaz kurumunda yerine getirilir.” şeklindeki düzenlemeye aykırı olarak, hükümde infaz yetkisini kısıtlayacak şekilde hükmolunan adli para cezasının ödenmemesi durumunda hapse çevrileceğinin ihtarına karar verilmesi hukuka aykırıdır (Yargıtay 3.Ceza Dairesi – Karar : 2017/6703).

Hakaret, yaralama ve tehdit suçlarının hapis veya adli para cezası şeklinde seçenekli yaptırım içermesi karşısında, sanık hakkında hangi hukuksal gerekçelerle hapis cezalarının tercih edildiğinin Yargıtay denetimine olanak verecek şekilde hükmün gerekçesinde açıklanmaması hukuka aykırı olup bozma nedenidir (Yargıtay 18. Ceza Dairesi – Karar: 2016/14406).

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 52/4. maddesinde, “Hakim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak, kişiye adli para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler halinde ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevrileceği belirtilir.” hükmünün yer aldığı, anılan hüküm gereğince hükmedilen adli para cezasının taksitler halinde ödenmesine karar verilmesi halinde taksit miktarının dörtten az olamayacağı gözetilmeksizin, yazılı şekilde taksit miktarının iki olarak belirlenmesi hukuka aykırı olup, hükmün taksitlendirmeye ilişkin paragrafından “2 eşit aylık taksit” ibarelerinin çıkartılarak yerine “4 eşit aylık taksit” ibarelerinin eklenmesine, hükmün diğer kısımlarının aynen korunmasına, infazın bu şekilde yapılmasına karar verilmiştir (Yargıtay 3.Ceza Dairesi – Karar: 2017/6991

HARBİYE HUKUK BÜROSU