AİHM BİREYSEL BAŞVURU NASIL YAPILIR?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılabilmesi için ülkedeki bütün iç hukuk yollarının tüketilmiş olması gerekir. Bireysel Başvurudaki en asli ve temel şart iç hukuk yollarının tüketilmiş olmasıdır. Aksi takdirde başvuru reddedilecektir. AİHM bireysel başvurusu normal bir dilekçe ile yapılamamaktadır. AİHM’in Bireysel Başvuru Formunun usulüne uygun doldurulup gönderilmesi ile yapılabilmektedir. Ancak başvuru formu doldurulurken belirlenen kurallara göre doldurulması oldukça önemlidir. Çünkü usuli hatalardan dolayı başvurunun reddedilmesi geri dönülmez hak kayıplarına neden olabilir.

1. AİHM BİREYSEL BAŞVURU ŞARTLARI

AİHS 35. maddesine gereğince hak ihlali gerekçesiyle başvuru yapacak olan kişinin iç hukuk yollarını tamamen tüketmesi ve son hukuk yolunda kesin karar verilmesi tarihinden sonra 4 ay içinde mahkemeye başvuruda bulunması gerekmektedir. Aynı zamanda yine 35. maddeye göre aşağıdaki durumlarda AİHM bireysel başvurular reddedilmektedir.

İmzasız başvurular, hali hazırdaki başvurudan evvel mahkeme veya başka bir uluslararası yargı kuruluşu tarafından karara bağlanmış olan durumlar için yapılan AİHM bireysel başvurular, başvuru Mahkeme tarafından daha önce incelenmiş veya milletlerarası diğer bir soruşturma veya çözüm merciine sunulmuş başka bir başvurunun konusuyla esas itibariyle aynı ise ve yeni olaylar ihtiva etmiyorsa, AİHM 34. madde uyarınca sunulan herhangi bir kişisel başvuruyu AİHS ve Protokolleri hükümlerine aykırı, açıkça dayanaktan yoksun veya başvuru hakkının suiistimali mahiyetinde telakki ettiği takdirde, kabul edilemez bulur. Mahkeme 35. maddeye göre kabul edilmez bulduğu her başvuruyu reddeder. Yargılamanın her aşamasında bu karar verilebilir.

Sonuç olarak daha öz bir anlatımla AİHS’nin 35. Maddesi gereği kabul edilebilirlik koşullarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

İç hukuk yolları tüketilmiş olmalıdır.
İç hukuk düzeninde ortaya çıkan kesin karardan itibaren 4 aylık süre içinde AİHM’e başvuru yapılmalıdır.
AİHM bireysel Başvuru formu imzasız olduğu takdirde reddedilir.
Bireysel Başvurunun gerekçesi olan konu daha önce AİHM ya da bir başka uluslararası organ önüne getirilmemiş olmalıdır.
İhlal iddiası Sözleşme ve ek protokollerinde düzenlenen haklara ilişkin olmalıdır.
Bireysel Başvuru dayanaktan yoksun veya temelsiz olmamalıdır.
Bireysel Başvuru siyasal propaganda, hakaret gibi saiklerle hakkın kötüye kullanılması niteliğinde olmamalıdır.

2. BAŞVURULABİLECEK KONULAR VE HAKLAR NELERDİR?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne AİHM bireysel başvurunun hangi hak ve konularda yapılabileceği ve hangi koşullarda incelenebileceğini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Başvuru AİHS ve Protokollerle güvence altına alınmış olan bir ya da birden fazla temel hakkın ihlaline ilişkin olmalıdır;
İddia edilen başvuruya konu ihlal veya ihlaller AİHS’ne veya ilgili Protokole taraf olan bir devlete karşı yapılmış olmalıdır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi özel kişi veya kuruluşlara karşı yapılan başvuruları değerlendirmeye almaz; AİHM bireysel başvurular bir kamu makamının sorumluluğu kapsamında olan iş ve işlemlere yönelik olmalıdır. Bahse konu kamu kurumlarından kasıt yasama organı, idari bir makam, mahkeme vb.dir.
AİHM bireysel başvuru ilgili devletin AİHS’sini ya da bahse konu Protokolü onayladığı tarihten itibaren gerçekleşen olaylara ilişkin olması şarttır.
Başvurucu mağdur sıfatına haiz olmalıdır. Yani temel bir hakkın ihlalinden doğrudan etkilenilmiş olunmalıdır.
Yapılan AİHM bireysel başvuruya konu edilen ihlallere yönelik çözümle ilgili, iç hukukta ihlal dile getirmiş olunmalıdır. Yani AİHS’e başvuru yapmadan önce ulusal bazda en yüksek dereceli mahkemeler nezdinde ihlal dile getirilmiş, değerlendirilmiş ve buna yönelik karar verilmiş olmalıdır. Aynı zamanda ulusal yargı mercilerine yapılan başvurularda, ulusal mevzuatın uygulamada belirlenmiş olan usul ve sürelere ilişkin düzenlemelere uygun riayet edilmiş olması gerekir. Bu noktada etkili olmayan sadece süreci uzatmaya yönelik ya da olağan yargı yollarının bir parçası olmayan isteğe bağlı veya olağandışı yargı yollarını kullanma mecburiyeti yoktur.
AİHM bireysel başvuru Başvurunun incelemeye alınabilmesi açısından yani usulden reddedilmemesi açısından iç hukuktaki en yüksek yetkili yargı organı kararının verildiği tarihten itibaren dört ay içinde AİHM’e gönderilmiş olmalıdır. Dört aylık sürenin başlangıç tarihi, en yüksek yetkili ulusal yargı merciinin kesin kararı verdiği ve bu kararın başvurucuya tebliğ edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Şayet etkili bir yargı mercii veya hukuki bir yol bulunmaması durumunda süre ihlale konu olay veya durumun tarihinden itibaren işlemeye başlar. Sonuç olarak usulüne uygun ve eksiksiz olarak hazırlanan başvuru formu hak düşürücü süre olan dört aylık sürenin son günü postaya verilmiş olmalıdır. Bu bağlamda başvurunun son güne bırakılmaması çok önem arz etmektedir. Aksi halde telafisi imkansız zararlar doğabilecektir.
AİHM bireysel Başvurulara gerekçe olarak gösterilen olay ve olgular sağlam temellere dayanmalıdır. AİHM bireysel başvuruya konu edilen olay ve olgular açık ve özlü şekilde dile getirilmeli ve bununla birlikte sunulan beyanları destekler mahiyetteki bilgi ve belgeler usulüne uygun şekilde başvuru formuna eklenmelidir.
İhlal iddiasında bulunulan olguların hangi hakkı ihlal ettiği açıkça belirtilmeli ve gerekçelendirilmelidir. Mahkeme veya herhangi bir merciinin kararının yanlış olduğu kanısı başvuru için yeterli değildir.
Başvuruya konu edilen şikayet daha önce AİHM tarafından ya da başka bir uluslararası mercii tarafından incelenmemiş ve buna yönelik karar verilmiş olmamalıdır.

3. AİHM BAŞVURU NASIL YAPILIR? YÖNTEMİ NEDİR?

AİHM’sine yapılan başvuruların çok büyük bir yüzdesi AİHM tarafından kabul edilemez olarak değerlendirilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken başvurunun kabul edilebilirlik kriterlerini sağlamamasından ötürü esasa girilmeden reddedilmesidir. Başvuruların bu şekilde kabul edilemezliğine yönelik karar verilmesi kararı kesindir. Yani bu kararlara karşı itiraz edilemez. İş bu sebeple AİHM’in kabul edilebilirlik kriterlerinin iyi bilinmesi hayati öneme sahiptir. Bu bağlamda da AİHM başvuruları hususunda yetkin bilgi ve tecrübeye sahip avukatlardan destek alınması elzemdir. Aksi takdirde telafisi imkansız hak kayıplarının yaşanabilme tehlikesi mevcuttur.

Şimdi genel olarak AİHM bireysel başvurusu yöntemini sıralayarak anlatacak olursak:

Öncelikle başvuru süresi içinde başvuru yapılmalıdır. (AİHM’e başvuru süresi, iç hukuk yollarının tükendiği ve tebliğ edildiği veya hak ihlalinin ortaya çıktığı tarihten itibaren dört aydır.)
İlk başvuru Türkçe olarak yapılabilir. Yani başvuru formu Türkçe doldurulabilir. Aynı zamanda başvuru formuna eklenecek eklerin de tercümesinin yapılması gerekmez.
AİHM bireysel başvuru; yine AİHM tarafından format olarak hazırlanan, başvuru formunun eksiksiz ve usule uygun bir şekilde doldurulması ve imzalanması gereklidir.
Eğer başvuru temsilci vasıtasıyla yapılıyorsa yine mahkeme tarafından formatı hazırlanan yetki belgesinin başvurucu ve temsilcisi tarafından imzalanması gerekir.
AİHM bireysel başvuru formuna eklenecek olan ekler (mahkeme kararları, ilgili kurum kararları vb.) içeriğine göre tarih sıralamasına göre sıra ve sayfa numarası verilerek eklenmelidir. Bu ek belgeler ve başvuru formu zımbalanmadan ve delinmeden sadece numara verilerek zarfa konmalıdır. Ayrıca başvurucunun kimlik fotokopisi de eklere eklenmelidir.
Başvuru formu ve ekleri, AİHM’in European Court Of Human Rigts, Council Of Europe, 67075 Starsbourg Cedex – FRANCE adresine posta yoluyla veya herhangi bir kargo firmasıyla gönderilmelidir.

4. AİHM BİREYSEL BAŞVURU SÜRESİ VE ZAMANAŞIMI

Başvurunun incelemeye alınabilmesi açısından yani usulden reddedilmemesi açısından iç hukuktaki en yüksek yetkili yargı organı kararının verildiği tarihten itibaren dört ay içinde AİHM’e gönderilmiş olmalıdır. Dört aylık sürenin başlangıç tarihi, en yüksek yetkili ulusal yargı merciinin kesin kararı verdiği ve bu kararın başvurucuya tebliğ edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Şayet etkili bir yargı mercii veya hukuki bir yol bulunmaması durumunda süre ihlale konu olay veya durumun tarihinden itibaren işlemeye başlar. Sonuç olarak usulüne uygun ve eksiksiz olarak hazırlanan başvuru formu hak düşürücü süre olan dört aylık sürenin son günü postaya verilmiş olmalıdır. Bu bağlamda başvurunun son güne bırakılmaması çok önem arz etmektedir. Aksi halde telafisi imkansız zararlar doğabilecektir.

5. AİHM KİMLER BAŞVURABİLİR?

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf olan ülkelerden biri tarafından Sözleşmede ve Ek Protokollerde düzenlenen haklarının ihlal edildiğini iddia eden herkese mahkemeye başvurma hakkı verilmiştir. Gerçek kişi bireyler, tüzel kişiler ve topluluklar gerekli koşulların varlığı halinde Avrupa İnsan hakları Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapma hakkına sahiptirler. Başvuru hakkına sahip olanları sıralarsak:

Sözleşme’nin 1. maddesine göre herkes milliyeti, ikâmet yeri, medeni statüsü veya hukuki ehliyeti ne olursa olsun, Sözleşme’ye Taraf bir Devletin yargı yetkisi alanında meydana geldiğini iddia ettiği bir ihlal nedeniyle, söz konusu Devlete karşı Sözleşme’nin korumasından yararlanmak isteyebilir.
Sadece hayatta olan kimseler tarafından veya onların adına başvuru yapılabilir; ölmüş bir kimse Mahkemeye başvuruda bulunamaz.
Şirketler gibi özel hukuk tüzel kişileri AİHM bireysel başvuru hakkına sahiptir.
Çocuklar adına, çocuğun velayetine sahip olan anne veya babası tarafından AİHM bireysel başvuru yapabilir.
Hükümet dışı örgütler ve kişi grupları AİHM’e başvuru yapma hakkına sahiptir.
Dini cemaatler, sendikalar, siyasi partiler, dernekler, aynı çıkar etrafında toplanan ve bu nedenle sözleşmede tanımlanan haklardan birinin ihlal edildiğini düşünen, tüzel kişilik sıfatı taşımayan fiili topluluklar AİHM bireysel başvuru hakkına sahiptir.
Hükümet dışı örgüt ve gruplar, sadece örgüt ya da gurubun uğradığı hak ihlalleri sebebiyle başvuru yapma hakkına sahiptir.
Hükümet dışı örgütler veya topluluklar, örgüt ya da grup üyelerinin bireysel mağduriyetleri sebebiyle onların temsilcisi sıfatıyla AİHM bireysel başvuru yapamazlar.
Bir bireyler topluluğu tarafından AİHM bireysel başvuru yapılabilir. Ancak bölgesel makamlar veya diğer Hükümet organları; bağlı bulundukları ve adına kamu otoritesini kullandıkları Devlet tarafından cezalandırılabilir eylemlerle ilgili olarak, kendilerini oluşturan veya temsil eden bireyler vasıtasıyla başvuruda bulunamazlar.

6. AİHM GÜNCEL BAŞVURU FORMU ÖRNEĞİ NASIL TEMİN EDİLİR?

AİHM bireysel başvurunun daha kolay ve pratik yapılabilmesi için AİHM bireysel başvuru formu düzenlenmiştir. Ancak başvuru formu alelade bir dilekçe şeklinde değil fazlaca usuli kurallar barındıran bir format şeklindedir. Ülkemizde Adalet Bakanlığı resmi internet sitesinden bu başvuru formu indirilebildiği gibi AİHM’in kendi sitesinden de indirilebilmektedir. Aşağıda vermiş olduğumuz linke tıklayarak bireysel başvuruna kolayca erişebilirsiniz.

AİHM Bireysel Başvuru Formunu İndirmek İçin Tıklayabilirsiniz.

7. AİHM BAŞVURU FORMU NASIL DOLDURULUR NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?

Geçerli bir başvuru formu için yapılması gerekenler Mahkeme İçtüzüğünün 47. maddesi ile belirlenmiştir. Buna göre başvurunuzun eksiksiz bir başvuru olarak kabul edilmesini engelleyebilecek hatalardan kaçınmak için, başvuru formunu doldurmadan önce aşağıda belirtilen hususlara dikkat edilmesini öneririz.

Form doldurulurken okunaklı yazılmalıdır. Bilgisayar kullanılması daha sağlıklı olacaktır.(Eğer daktilo veya bilgisayar kullanılarak doldurulmuşsa, okunaklı bir yazı karakteri ve yazı tipi ile yazılmış olmalı ve başvuru metninde en az 12 punto, dipnotlarda 10 punto yazı kullanılmalıdır, ek belgeler söz konusu ise, A4 sayfa boyutunda ve sayfa kenar boşluğu en az 3,5 cm genişlikte olmalı; sayfalar sırasına göre numaralandırılmış olmalı ve paragrafları numaralarla belirlenmiş olmalıdır.)
Başvurucu durumuyla ilgili her bölümü doldurulmalıdır. Aksi takdirde başvuru eksik olduğu için kabul edilmeyebilir.
Sembol veya kısaltmalar kullanılmamalı, amacınız kelimeler ile açıkça ifade edilmelidir.
Başvuru formunuz açık ve öz olmalıdır.
Başvuru Türkçe olarak yapılabilir. Fakat daha sonraki aşamalarda, özellikle de Mahkeme şikâyetleriniz konusunda Sözleşmeci Devlet’in yazılı görüşünü almaya karar verirse, Mahkeme tarafından gönderilen tüm mektup ve belgeler İngilizce veya Fransızca olacaktır. Aynı şekilde, sizden veya temsilcinizden gelecek yazışmaların da İngilizce veya Fransızca dillerinden birinde olması istenecektir.
Eğer daha önce, aynı konuda AİHM ile yazışmada bulunulmuşsa ve bu şikayetlerle ilgili barkod etiketleri gönderildiyse, etiketlerden bir tanesini, başvuru formunun ilk sayfasında, sol üst köşede bulunan kutuya yapıştırılmalıdır.
Birden fazla başvurucu gerçek kişi varsa, her bir başvurucu için bu bilgiler ayrı bir sayfada doldurulmalıdır.
Mahkeme’nin gerektiğinde iletişim kurabilmesi için, avukat veya temsilci adresinden ayrı olarak, başvurucu mutlaka kendi yazışma adresini bildirmelidir.
Başvurucu tüzel kişi ise resmi kayıtlardaki numarasını veya ticaret sicil kayıt numarasını (eğer varsa) mutlaka forma yazmalıdır.
Bir başvurucu veya temsilci, başvuru konuları farklı olaylara dayanan, iki veya daha fazla başvurucu adına başvuruda bulunuyorsa, her biri için eksiksiz bilgileri içeren ayrı bir başvuru formu doldurulmalıdır. Şikâyetlere ilişkin belgeler her bireysel başvurucunun formuna ayrı ayrı eklenmelidir.
Başvurunun, aleyhine yöneltildiği devlete veya devletlere ait kutular formda işaretlenmelidir.
Başvuruyu destekleyecek bütün belgeler ve özellikle ilgili kararlar veya şikâyet konusu işlemlere ilişkin belgeler (uzaklaştırma kararı, sınır dışı edilme kararı gibi) sunulmalıdır. Aynı zamanda, sağlık raporları, tanık ifadeleri, zabıtlar, tapu belgeleri veya gözaltında geçirilen süreleri gösteren kayıtlar gibi, iddiaları destekleyecek belgeler sunulmalıdır. Örneğini temin edilemeyen belgeler açısından, bu durumun nedenlerini belirtilmelidir.

8. AİHM BİREYSEL BAŞVURU İÇİN GEREKLİ BELGELER NELERDİR?

AİHM bireysel başvuru için gerekli belgeleri bir çırpıda sıralamak mümkün değildir. Çünkü her somut olaya dayalı başvuru kendi içinde özgün nitelik taşır. Yani başka bir anlatımla ulusal hukuk düzeni içerisinde başvurulan bütün yargı mercileri her başvuru için aynı değildir. İş bu sebeple başvuru formuna eklenecek belge veya başvuru için gerekli belge de diyebileceğimiz belgeler sabit sayıda değildir. Ancak başvuru formu ve kimlik fotokopisi her başvuru için sabit belgelerdir.

9. AİHM ACİL BAŞVURU NASIL YAPILIR? TEDBİR KARARI NASIL ALINIR?

İşkence yasağının ihlali, yaşam hakkının ihlali, idam cezası uygulanacak olması, sınır dışı edilme ihtimali durumlarında AİHM’e acil başvuru yapılıp tedbir talebinde bulunulabilir. Yine bu durumda da iç hukuk yollarının tüketilmiş olması şartı aranır. AİHM eğer başvuruyu kayda değer bulursa aleyhine başvurulan hükümetten başvuru konusu ile ilgili bilgi ister ve başvuruda belirlenen olgu olayların ihlal oluşturduğuna kanaat getirirse ilgili hükümette karşı makul bir tedbir kararı verebilir.

10. AİHM BİREYSEL BAŞVURU AVUKATLIK ÜCRETİ NE KADAR?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bireysel başvuruda avukatın alacağı ücret sabit olmamakla birlikte Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı’nın her yıl yayınlamış olduğu Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi avukatın yapacağı iş ve işlemlerde asgari alması gereken miktarın alt sınırı belirlenmektedir. Ancak bahse konu tarife tavsiye niteliğindedir. Avukat ile müvekkil bu tarifede belirtilen miktardan düşük olmamak kaydıyla aralarında kuracakları sözleşmeyle serbestçe belirleyebilirler.

Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı’nın Resmi Gazete’de yayımlanan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi’ne göre Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne bireysel başvuru için avukatın alacağı ücret 37.000 TL’dir. Ancak yukarıda belirttiğimiz gibi bu ücret sabit değildir. Başvurucu ve avukat aralarındaki sözleşmeyle serbestçe bu miktarı belirleyebilirler.

11. AİHM BAŞVURU HARCI VE POSTA MASRAFLARI

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bireysel başvuru herhangi bir ücrete tabi değildir. Ancak başvuru formu ve belgelerin gönderilmesi aşamasında yapılan posta masrafları başvurucuya aittir. Bu hususta AİHM’in herhangi bir maddi yardımı yoktur.

12. AİHM NEREDEN BAŞVURU YAPILIR?

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bireysel başvuru için ülkelerde kurulmuş veya aracı kılınmış bir kurum veya kuruluş yoktur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi bireysel başvuru için mahkeme tarafından hazırlanan forum usulüne uygun ve eksiksiz doldurularak imzalanması ve eklerin de usule uygun şekilde tarihine göre sıra numarası verilerek forma eklenmek suretiyle AİHM’in posta adresi olan European Court Of Human Rigts, Council Of Europe, 67075 Starsbourg Cedex – FRANCE adresine posta yoluyla gönderilmelidir. Başvuru yapılırken kimlik fotokopisinin de eklenmesi şarttır. Son olarak AİHM’e gönderilen hiçbir evrak zımbalanmamalı, delgeçle delinmemeli ve dosyalanmamalıdır.

13. AİHM BAŞVURUSU NE ZAMAN SONUÇLANIR?

AİHM’in önündeki bir başvuru hakkında ne kadar sürede karar vereceğini önceden bilebilmek mümkün değildir. AİHM, başvuruları başvuru tarihinden itibaren üç yıl içinde bitirmek gibi bir hedefi vardır. Fakat bazı başvurular için karar verilmesi bu süreden daha fazla bir süre alabilir, bazıları başvurular için ise daha hızlı sonuçlandırılabilir. AİHM’in önündeki dosya için karar verme süresi başvurunun niteliği, onu inceleyecek mahkeme düzeni, tarafların gerekli bilgileri mahkemeye sunmasındaki özeni gibi ya da duruşma olması veya Büyük Daire incelemesine sunulması gibi birçok değişkene göre değişiklik gösterir.

AİHM’in, özellikle başvuranın işkence yasağının ihlali, yaşam hakkının ihlali, idam cezası uygulanacak olması, sınır dışı edilme ihtimali durumlarında AİHM’e acil başvuru yapılıp tedbir talebinde bulunulabilir. Yakın bir tehlikeyle karşı karşıya kaldığını iddia ettiği durumlarda olduğu gibi bazı başvuruları, acil bulabilir ve öncelikli olarak inceleyip karar verebilir.

14. AİHM KARARLARININ UYGULANMASI

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin vermiş olduğu kararların uygulanması, kararın gerektirdiği bireysel ya da genel ihlal oluşturan durum veya olayın bertaraf edilmesine yönelik tedbirin taraf devletçe uygulanmasıdır. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m.46 hükmü kararların bağlayıcılığı ve icrası başlığıyla AİHS m.46/1 uyarınca sözleşmeye taraf devlet, AİHM tarafından aleyhinde verilen kararı, kesinleşmesi sonrasında kararın gerektirdiği ihlalin bertaraf edilmesine yönelik bireysel ya da genel tedbirin alınması taahhüdünde bulunduğu kabul edilir.

AİHS m.1 ve m.13 ile Anayasa m.90/5 maddeleri gereği kararların bağlayıcılığı ulusal yargı mercileri açısından da geçerlidir. AİHS m.46/1 gereği taraf devlet, AİHS’e uygun hareket etmediğinin AİHM tarafından tespit edilmesi durumunda bu tespitle bağlı olduğunu ve bu tespit gereğince de ihlale bertaraf edecek tedbirlerin alınması ve başvurucunun ihlal öncesindeki durumunun en kapsamlı ölçüde tesis edilmesi, böylesi bir durumun kısmen veya tamamen mümkün olmaması durumunda ise AİHM’nin hükmedeceği adil karşılık tutarını başvurucuya ödeme ve son tahlilde ulusal hukukta benzer ihlallerin ortaya çıkmasının önüne geçilmesi amacıyla gerekli mevzuat ve uygulama değişikliklerini hayata geçirme garantisini vermektedir. Başka bir anlatımla AİHS m.46/1 kaynaklı sorumluluğa uygun hareket edilmemesi, taraf devletin uluslararası sorumluluğuna neden olabilecektir.

AİHM’in vermiş olduğu ihlal kararları Sözleşme’ye taraf devleti bağlayıcı özelliğe sahiptir. Aleyhine ihlal kararı verilen devlet bu kararları uygulamak zorundadır. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, kararların uygulanması ve özellikle başvuruculara uğradıkları zararlara karşılık öngörülen tazminatların ödenmesi aşamasını takip eder.

AİHM ihlal kararı verdiğinde, dosyayı Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesine gönderir. Bu birim, taraf devletle ve kararların yerine getirilmesinden sorumlu bölüm ile birlikte, bu kararın nasıl uygulanacağı ve karara konu ihlallerin nasıl engelleneceği hususundaki tedbirleri belirler. Bu bağlamda tedbirler özellikle yürürlükteki mevzuatın değiştirilmesiyle ve gerekirse bireysel önlemlerin alınmasıyla yerine getirilir.

15. AİHM BİREYSEL BAŞVURU KARARINA KARŞI İTİRAZ BAŞVURU YOLLARI

Hakkında “kabul edilemezlik” kararı verilen AİHM bireysel başvurulara ilişkin, Komiteler ve Büyük Daire tarafından alınan kararlar kesindir ve temyiz yolu yoktur. Fakat taraflar, bir Daire tarafından verilen esasa ilişkin bir kararın, verildikten sonraki 3 aylık süre zarfında yeniden bir incelenme yapılması amacıyla Büyük Daire birimine gönderilmesini isteyebilirler. Büyük Daire’ye yeniden incelenme amacıyla gönderme talebinin uygunluğu yargıçlardan oluşan bir kurulun vereceği kararla belirlenir.

AİHM kararlarının Sözleşme hükümleri gereğince kesinleşmesini daha net şekilde sıralayacak olursak;

AİHS’nin m.27 gereğince tek yargıcın, bireysel başvuruya ilişkin verdiği “kabul edilmezlik” ya da “kayıttan düşürme” kararı kesindir.
AİHS’nin m.28 gereğince bir Komitenin bireysel başvuruya ilişkin verdiği “kabul edilmezlik” ve “kayıttan düşürme” kararı ile davayı kabul edilebilir bulup aynı zamanda davanın esasına ilişkin verdiği kararlar kesindir.
AİHS’nin m.44 gereğince bir Daire kararı tarafların kararı Büyük Daireye gönderilmesini talep etmeyeceklerini beyan etmeleri halinde kesinleşir.
AİHS’nin m.44/2(b) gereğince bir Daire kararı, karadan itibaren üç ay içinde davanın Büyük Daireye gönderilmesi talep edilmemişse kesinleşir.
AİHS’nin m.44/2(b) gereğince bir Daire kararının Büyük Daireye gönderilmesi talep edilmiş ancak Büyük daire nezdinde kurulan beş kişilik Kurul talebi reddetmişse Daire kararı kesinleşir.
AİHS’nin m. 44/3 gereğince Büyük Daire kararı kesindir.

Av. Gökhan YILMAZ

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?

AİHM BİREYSEL BAŞVURU NASIL YAPILIR?