Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, T.C. vatandaşları Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Anayasa’mızda güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerin kamu kurum ve kuruluşları tarafından ihlal edilmesi iddiasıyla başvurabileceği yargı denetimi sağlayan bir hak arama metodudur. Anayasa Mahkemesine Bireysel başvuru şartlara uygun olarak doğrudan ya da mahkemeler veya yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabilir. 

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU NASIL YAPILIR?

Ülkemizde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru uygulaması, 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliğiyle başlamıştır. Bireysel başvurunun hayata geçirilmesiyle kamu gücünün verdiği yetkiyle neden olunan hak ihlallerine karşı anayasal bir yargı denetimi uygulanması hayata geçirilmiştir. Anayasa Mahkemesine bireysel başvurusunun kapsamını Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sında güvence altına alınan temel hak ve özgürlükler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki hak ve özgürlüklerin kamu gücü kullanılarak ihlali durumunda hak ihlali iddiasıyla Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru oluşturmaktadır.

ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU KONUSUNDA HUKUKKİ YARDIM ALMAK İÇİN BURAYA TIKLAYARAK BİZE ULAŞABİLİRSİNİZ.

ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURU ŞARTLARI

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru için temel şart öncelikle Türkiye Cumhuriyeti Anayasa’sında güvence altına alınan temel hak ve özgürlükler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki hak ve özgürlüklerin ihlal edildiğine dair bir iddia ve bu iddiayı destekler nitelikte iç hukuk yollarının tüketildiğinin belgelenmesi en temel kurucu şart olmakla birlikte genel olarak Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru şartlarını aşağıdaki gibi sıralayabiliriz.

• Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruyu gerekli kıldığı düşünülen kamu gücünün ihlale neden olduğu iddia edilen işlem, eylem ya da ihmaline dair olayın varlığı ve bunun ciddi boyutta olması, başvurucuyu haklarını ciddi boyutta ihlal etmiş olması
• İç hukuktaki başvuru yolları tüketilmiş olmalıdır.
• Bireysel başvuru kapsamındaki güncel ve kişisel hakların ihlal edildiği ve buna ilişkin gerekçeler ve delillere ait özlü açıklamalar yapılmalıdır.
• İhlal edildiği iddia edilen temel haklar ve bunlara ilişkin açıklamaların birbirleriyle ilişkilendirilerek ayrı ayrı yapılmış olmalıdır.
• Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir.
• Başvuru mazeret nedeniyle süresi içinde yapılamamışsa bu hususa ilişkin gerekçe ve deliller ve bunlarla ilgili özlü açıklamalar başvuruda bulunmalıdır.

BAŞVURULABİLECEK KONULAR VE HAKLAR NELERDİR?

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabilecek hak ve konuların kapsamı hususu 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu Ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un m.45’te düzenleme altına alınmıştır. Buna göre;

Bireysel başvuru hakkı

 MADDE 45-

1- Herkes, Anayasada güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.

2- İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekir.

3- Yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamaz. kararnamelerinin” şeklinde ve dördüncü fıkrasında yer alan “kanun hükmünde kararnamenin” ibareleri “Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin” şeklinde değiştirilmiştir.

  Madde hükümlerinden de açıkça anlaşılacağı üzere Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılabilecek hak ve konuların kapsamını Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve buna ek Türkiye’nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından, ihlal edilmesi iddiası oluşturmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken önemli husus; yasama işlemleri ile düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamayacağıdır.

ANAYASA MAHKEMESİNE BAŞVURU NASIL YAPILIR?

  Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru işlemi bir çok usuli teferruat barındırmaktadır. Ve bir çok bireysel başvuru usuli eksikliklerden dolayı başvuru aşamasında reddedilmektedir. Bu yönüyle başvuruda tüm usuli şartların tamamlandığından emin olunmalıdır. Başvurunun nasıl yapılması gerektiği hususu 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu Ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un m.47’de düzenleme altına alınmıştır. Buna göre;

1-Bireysel başvurular, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu Ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunu ve İçtüzükte belirtilen şartlara uygun olarak doğrudan ya da mahkemeler veya yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabilir. Başvurunun diğer yollarla kabulüne ilişkin usul ve esaslar İçtüzükle düzenlenir.

2-Bireysel başvurular harca tabidir.

3-Başvuru dilekçesinde başvurucunun ve varsa temsilcisinin kimlik ve adres bilgilerinin, işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle ihlal edildiği ileri sürülen hak ve özgürlüğün ve dayanılan Anayasa hükümlerinin, ihlal gerekçelerinin, başvuru yollarının tüketilmesine ilişkin aşamaların, başvuru yollarının tüketildiği, başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarih ile varsa uğranılan zararın belirtilmesi gerekir. Başvuru dilekçesine, dayanılan deliller ile ihlale neden olduğu ileri sürülen işlem veya kararların aslı ya da örneğinin ve harcın ödendiğine dair belgenin eklenmesi şarttır.

4-Başvurucu bir avukat tarafından temsil ediliyorsa, vekâletnamenin sunulması gerekir.

5-Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir. Haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde başvuramayanlar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren on beş gün içinde ve mazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilirler. Mahkeme, öncelikle başvurucunun mazeretinin geçerli görülüp görülmediğini inceleyerek talebi kabul veya reddeder.

6-Başvuru evrakında herhangi bir eksiklik bulunması hâlinde, Mahkeme yazı işleri tarafından eksikliğin giderilmesi için başvurucu veya varsa vekiline on beş günü geçmemek üzere bir süre verilir ve geçerli bir mazereti olmaksızın bu sürede eksikliğin tamamlanmaması durumunda başvurunun reddine karar verileceği bildirilir.

ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU SÜRESİ VE ZAMANAŞIMI

   6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu Ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un m.47 maddesi gereğince bireysel başvurunun, başvuru yollarının tüketildiği tarihten; başvuru yolu öngörülmemişse ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren otuz gün içinde yapılması gerekir. Haklı bir mazereti nedeniyle süresi içinde başvuramayanlar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren on beş gün içinde ve mazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilirler. Mahkeme, öncelikle başvurucunun mazeretinin geçerli görülüp görülmediğini inceleyerek talebi kabul veya reddeder. Başvuru evrakında herhangi bir eksiklik bulunması hâlinde, Mahkeme yazı işleri tarafından eksikliğin giderilmesi için başvurucu veya varsa vekiline on beş günü geçmemek üzere bir süre verilir ve geçerli bir mazereti olmaksızın bu sürede eksikliğin tamamlanmaması durumunda başvurunun reddine karar verileceği bildirilir.

ANAYASA MAHKEMESİNE KİMLER BAŞVURABİLİR?

   6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu Ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un m.46’ya göre bireysel başvuru yapabilecek olanlar düzenleme altına alınmıştır. Buna göre;

• İhlale yol açtığı ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle güncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabilecektir.
• Kamu tüzel kişileri bireysel başvuru yapamaz. Özel hukuk tüzel kişileri sadece tüzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilir.
• Yalnızca Türk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak yabancılar Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapamaz.

ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURU FORMU ÖRNEĞİ NASIL TEMİN EDİLİR?

   Anayasa mahkemesine bireysel başvurunun daha kolay ve pratik yapılabilmesi için başvuru formu düzenlenmiştir. 6/11/2018 tarihli Resmî Gazete ’de yayımlanan İçtüzük değişikliğiyle bireysel başvuru formuna en son hali verilmiştir. Bu başvuru formunun örneği, İçtüzüğün EK-1 ekinde yer almaktadır. Ayrıca Anayasa Mahkemesinin internet sitesinde yer almaktadır. Aşağıda vermiş olduğumuz linke tıklayarak Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruna kolayca erişebilirsiniz.

Bireysel Başvuru Formunu Pdf Formatında İndirmek İçin Tıklayınız.

ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU İÇİN GEREKLİ BELGELER NELERDİR?

   Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda usuli olarak eksik olmaması başvurunun kabule karin olması bağlamında oldukça önem arz etmektedir. Bu noktada başvuru için gerekli belgelerin de eksiksiz ve doğru bir şekilde sunulması başvurunun esasına biran önce geçilip hak kayıplarının yaşanmaması veya yaşanmış olan hak ihlalinin önüne geçilmesi adına oldukça önemlidir. Aşağıda sıralayacağımız belgelerin veya onaylı örneklerinin başvuru formuna eklenmesi zorunludur.

• Kanuni temsilci veya avukat vasıtasıyla takip edilen başvurularda başvurucuyu temsile yetkili olduğuna dair mevzuata uygun belge.
• Harcın ödendiğine dair belge.
• Başvuru bizzat yapılmış ise başvurucunun kimliğini tespite yarar resmî belgenin onaylı örneği.
• Tüzel kişi adına kanuni temsilcinin başvurması hâlinde, başvuru tarihi itibarıyla temsile yetkili olunduğunu gösteren resmî belgenin onaylı örneği.
• Nihai karar ya da işlemi öğrenme tarihini gösteren belge.
• Başvuruda ileri sürülen hak ihlali iddialarını temellendirecek belgelerin onaylı örnekleri.
• Tazminat talebi varsa uğranılan zarar ve buna ilişkin belgeler.
• Olağan ve olağanüstü kanun yolu başvuru dilekçelerinin onaylı örnekleri.
• Başvuru süresinde yapılamamışsa varsa mazereti ispatlayan belgeler.
• Adli yardım talebi varsa başvurucunun yargılama giderlerini karşılayabilecek durumda olmadığını gösteren mali durumuna ilişkin belgeler ile mevzuatta adli yardım talebinde bulunabilmek için öngörülen diğer belgeler.

ANAYASA MAHKEMESİ TEDBİR KARARI NEDİR? NASIL ALINIR?

   Anayasa Mahkemesi tedbir kararı, başvurucunun hak kayıplarına uğramasının önüne geçilmesini amaçlayan ve Anayasa Mahkemesi’nin vereceği kararların etkinliğini artıran bu sayede de başvurunun amacına uygun olarak hak ve özgürlükleri güvence altına alınmasına katkı sağlayan bir araçtır. Bu bağlamda başvurunun işlevselliğini artırma yönüyle önemli bir role sahiptir.

   Anayasa Mahkemesi’nin 12.07.2012 tarih ve sayılı 28351 Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü’ nün 73. maddesinde başvurulardaki tedbir kararının verilmesi ve uygulanması düzenleme altına alınmıştır.

1. Anayasa mahkemesi bireysel Başvurucunun yaşamına ya da maddi veya manevi bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehlike bulunduğunun anlaşılması üzerine, Bölümlerce esas inceleme aşamasında gerekli tedbirlere resen veya başvurucunun talebi üzerine karar verilebilir.
2. İncelenen başvurulara ilişkin olarak; resen ya da başvurucunun talebi üzerine dosyanın esası hakkında karar verilmeden önce, tedbir kararına başvurulmaması hâlinde başvurucunun yaşamına ya da maddi veya manevi bütünlüğüne yönelik ciddi bir tehlike bulunduğunun anlaşılması üzerine, Komisyonlarca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesi derhâl yapılarak, tedbir hususunu da karara bağlamak üzere başvuru, ilgili Bölüme gönderilir.
3. Bölüm, tedbire karar vermesi hâlinde gereğinin ifası için bunu ilgili kişi ve kurumlara bildirir.
4. Tedbir kararı verilen başvurunun esası hakkındaki kararın en geç altı ay içinde verilmesi gerekir. Tedbirin devamı konusunda yeni bir karar alınmadığında, başvurucunun hakkının ihlal edilmediğine ya da başvurunun düşmesine karar verildiği durumlarda tedbir kararı kendiliğinden kalkar.

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU AVUKATLIK ÜCRETİ NE KADAR?

 Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda avukatın alacağı ücret sabit olmamakla birlikte Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı’nın her yıl yayınlamış olduğu Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi avukatın yapacağı iş ve işlemlerde asgari alması gereken miktarın alt sınırı belirlenmektedir. Ancak bahse konu tarife tavsiye niteliğindedir. Avukat ile müvekkil bu tarifede belirtilen miktardan düşük olmamak kaydıyla aralarında kuracakları sözleşmeyle serbestçe belirleyebilirler.

  Türkiye Barolar Birliği Başkanlığı’nın Resmi Gazete ’de yayımlanan 32316 Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi ’ne göre Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru kapsamındaki iş ve işlemler için avukatın alacağı ücretler şu şekildedir:

Anayasa Mahkemesinde görülen dava ve işler için

a) Yüce Divan sıfatı ile bakılan davalar 67.700,00TL,

b) Bireysel başvuru

  Duruşmalı işlerde 18.800,00 TL

  Duruşmasız işlerde 37.600,00TL

c) Diğer dava ve işler 38.800,00 TL olarak düzenlenmiştir.

ANAYASA MAHKEMESİ BAŞVURU HARCI VE MASRAFLARI

   Bütün dava açılış işlemlerinde olduğu gibi Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru da harca tabidir. 2024 yılı için bireysel başvuru harcı  3.518,70 TL olarak belirlenmiştir. Harcın ödendiğine dair belgenin başvuruda sunulması gerekmektedir. Ancak başvurucunun maddi imkanı yetersiz ise başvurma hakkından yoksun kalmaması adına başvuruyu adli yardım talepli yapabilmektedir. Maddi imkanlarının yeterli olmadığını kanıtlar belgelerin de başvuruya eklenmesi gerekebilmektedir. Adli yardım talepli yapılan bireysel başvurularda harç ve masraf alınmamaktadır.

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU NEREDEN YAPILIR?

   Usulüne göre eksiksiz hazırlanan başvuru formu, harcın yatırıldığına dair belgeyle birlikte(adli yardım talepli değilse) mahkemeler, yurt dışı temsilcilikleri veya Anayasa Mahkemesi’ne verilmesiyle bireysel başvuru yapılmış olur. Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru formu teslim edildiğinde başvurucu ya da temsilcisine alındı belgesi verilir ve bu tarih, başvurunun yapıldığı tarih olarak kaydedilir.
Anayasa Mahkemesi dışında mahkemeler veya yurt dışı temsilciliklerine teslim edilen başvuru formu ve ekleri gerekli kayıt işlemleri yapılıp fiziki ve elektronik ortamda Anayasa Mahkemesine gönderilir.

ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU NE ZAMAN SONUÇLANIR?

   Anayasa Mahkemesine hak ihlali iddiasıyla bireysel başvuru yapan bir başvurucu, doğal olarak başvurusunun ivedi karara bağlanmasını isteyecektir. Ancak Anayasa Mahkemesine yapılan bireysel başvuruların ne zaman karara bağlanacağı konusunda kesin bir belirlilik mevcut değildir. Anayasa Mahkemesi istatistiklerine bakıldığında, yapılan başvuru sayısında ve derdest başvuru sayısında büyük bir artışın olduğunu söylemek mümkündür. Bu da bireysel başvurularda karar süresinin her geçen yıl daha da uzamasına neden olmaktadır.

  Ancak şöyle bir istatistik bilgi vermemiz okuyucularımız açısından fikir verici olduğunu düşünüyoruz. 2022 yılına kadar Anayasa Mahkemesinin Bölümlerin ve Genel Kurulun yayımlanmış kararlarının ortalama karar süresi 2 yıl 6 aydır. Yani görüldüğü üzere ortalama karar verme süresi her geçen yıl daha uzamakla birlikte şu an için 2 ila 3 yıl aralığında değişmektedir.

ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU KARARINA KARŞI İTİRAZ BAŞVURU YOLLARI

   Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru incelemesinde Komisyonlar, Bölümler ve Genel Kurul tarafından verilen kararlar kesindir. Ancak başvurunun süresinde yapılmadığı, usuli şekil şartlarına uygun olmadığı ve tespit edilen eksikliklerin verilen kesin sürelerde tamamlanmadığı hâllerde Komisyonlar Baş raportörünce verilen başvurunun idari yönden reddi kararlarına karşı kararın tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içerisinde  Komisyonlara itiraz edilebilir. Bu konuda Komisyonların verdiği kararlar kesindir

ANAYASA MAHKEMESİNİN BİREYSEL BAŞVURULARI İNCELEMESİ

  Anayasa Mahkemesine bireysel başvurularda öncelikle başvurunun kabul edilebilir veya kabul edilemez olduğuna karar verir. Bu bağlamda başvurunun süresinde yapılıp yapılmadığı, usuli şartların yerine getirilip getirilmediği, başvuru konusunun bireysel başvuruya konu olup olmadığı incelemeleri yapılarak başvuru hakkında kabul edilebilirlik veya kabul edilemezlik kararı verilir.

   Kabul edilebilirlik koşullarına haiz olmayan başvurular başka bir inceleme yapılmaksızın reddedilir. Kabul edilemezlik kararı verilmesi halinde verilen bu karar kesindir. Yani bu karara karşı  itiraz ve kanun yolu mevcut değildir.

   Ayrıca Anayasa Mahkemesi temel hak ve özgürlükler kapsamında değerlendirilemeyecek veya açıkça dayanaktan yoksun başvuruların da kabul edilmezliğine karar verebilir.

   Kabul edilebilirlik değerlendirmesi komisyonlarca yapılır. Eğer başvurunun kabul edilmezliğine oybirliğiyle karar verilirse kabul edilmezlik kararı verilir. Oybirliği sağlanamayan başvurular bölümlere tevdi edilir. Son karar bölümler tarafından verilir. Başvuru hakkında kabul edilebilirlik kararı verilmiş olması başvurunun haklı görüldüğü veya hak ihlali kararı verileceği anlamına gelmez. Kabul edilebilirlik kararı başvurunun esası hakkında inceleme yapılacağı ve esasa ilişkin karar verileceği anlamına gelir.

Av. Gökhan YILMAZ