Anonim Şirketlerde Payın Devri

TTK’da senede bağlanmamış payın devrine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir. TTK 490. madde 1. fıkra uyarınca dolaylı olarak senede bağlanmamış nama yazılı payların kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebileceğini söylemek mümkündür, zira maddenin kenar başlığı nama yazılı payların ve pay senetlerinin devrinde ilke şeklinde ihdas edilmiştir1. Bununla birlikte, her ne kadar maddenin kenar başlığı nama yazılı payların ve pay senetlerinin devrinde ilke şeklinde ihdas edilmiş ise de ufak değişiklikler dışında ilgili maddenin önceki Kanunun tekrarı olması ve maddenin yer aldığı bölümde genel olarak pay senetlerinin anlatılması nedeniyle bu maddenin salt nama yazılı pay senetlerinin devrine ilişkin olduğu ve nama yazılı payları hüküm altına almadığı şeklinde görüşler de ileri sürülmektedir2.

HİSSE SENEDİNE BAĞLI PAYIN DEVRİ

Hamiline Yazılı Pay Senetlerinin Devri

     Anonim şirketlerde nama yazılı pay senetlerinin devri yasaklanabilmesine rağmen, hamiline yazılı pay senetlerinin devrinin yasaklanması mümkün değildir3. Zira payın veya pay senedinin serbestçe devredilme kuralı, senede bağlanmamış çıplak paylar, nama yazılı ilmühaberlerin yanı sıra hamiline yazılı senetler için de geçerlidir. Hamiline yazılı pay senetlerinde bağlam hükümleri geçerli olmaz4. Hamiline yazılı pay senetlerinin devrinin şirket ve üçüncü kişiler hakkında hüküm ifade edebilmesi 489. maddeye göre ancak zilyetliğin geçirilmesi ile mümkün olacaktır.

    6762 s. TTK’nun 415. maddesine göre ise hamiline yazılı hisse senetlerinin devri, menkul mallarda olduğu gibi senedin teslimi ile mümkün olmaktadır. Buna göre; teslim ile mülkiyet hakkı intikal edecek ve devir üçüncü kişiler bakımından sonuç doğuracaktır5.

1 PULAŞLI, Şirketler Hukuku, C. II, s. 1385.

2 NARBAY, Pay, s. 207.

3ERİŞ, Ticari İşletme ve Şirketler, s. 2938.

4PULAŞLI, Şirketler Hukuku, C. II, s. 1611.

5BİRKAŞ, s. 133

Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri

       6762 s. TTK’nun 416. maddesine göre ise nama yazılı hisse senetlerinin devri, ciro edilmiş senedin devralana teslimi ile olur. Bununla birlikte, bu devrin şirkete karşı hüküm ifade edebilmesi için devir işleminin pay defterine kaydedilmesi gerekmektedir. Burada devir beyannamesinin, senedin üzerine veya ayrı bir kağıda yazılarak tanzim edilmesi mümkündür6. Bu kapsamda ciro kavramına ilişkin tartışmalar cironun salt bir temlik beyanı mı olduğu yoksa cironun emre yazılı senetlerdeki gibi teknik anlamda ciro olup olmadığına ilişkindir. Bu doğrultuda, cironun, senedin arkasına veya alonj üzerine yazılması gereken bir temlik beyanı olarak anlaşılması gerektiği savunulduğu gibi, nama yazılı hisse senetlerinin devrinin tam veya beyaz ciro yoluyla gerçekleştirilebileceğini savunanlar da olmuştur7. Nama yazılı pay senetleri, ciro işlemine ek olarak, 6762 s. TTK 416/2. maddesine göre, ‘senedin teslimi’; 6102 s. TTK 490/2. maddesine göre ise, ‘zilyetliğin devri’ ile beraber devralana geçer. Bu kapsamda teslim de zilyetliğin devri yollarından birisi olup 6762 s. TTK’da ‘senedin teslimi’ ifadesine yer verilmesi, teslimsiz devir yollarının bu senetler için geçerli olmadığı sonucunu doğurmaz8.

     Devir sırasında irade sakatlıklarının olması, temsil ilişkisinin söz konusu olduğu hallerde işlemin hak sahibini bağlamaması ve geçerli bir iradenin oluşumuna engel olan tüm sair sebepler nedeniyle borçlunun sorumlu tutulamayacağı hallerde geçersizlik defileri ileri sürülebilecektir9. Senet metninden anlaşılan defiler ise; senede konulan kayıtlar, ciro zincirinin kopuk olması, şekil şartlarının hiç veya birkaçının mevcut olmaması gibi senedin tüm hamillerine karşı ileri sürülebilen defilerdir10.

Bağlı Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri

    Yeni TTK ile nama yazılı payların devrinde genel olarak; devredilme şartları açıklıkla ve yeniden düzenlenmiş olup esas sözleşmeyle devredilme şartlarının ağırlaştırılamaması düzenlemesi getirilerek borsaya kote edilen ve edilmeyen paylarda red sebeplerinin ayrı ayrı belirlenmesi zorunluluğu ile Merkezi Kayıt Kuruluşu’na yer verilerek bildirme yükümü öngörülmüş ve hakların intikali farklı bir sistemle yeniden ihdas edilmiştir11. TTK 490’a göre; kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlamaya tabi olmadan devredilebilirler. Burada geçen nama yazılı paylar ifadesini nama yazılı pay senetlerini kapsayacak şekilde okumak gerekir12.

6 BİRKAŞ, s. 133.

7 PULAŞLI, Pay Senetleri, s. 15; TÖREMİŞ, Hatice Ebru, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Sermaye Piyasası Mevzuatı Çerçevesinde Nama Yazılı Payların Borsa’da Devri, Ankara 2008, s. 2.

8 TÖREMİŞ, s. 4.

9 SEVİ, Payın Devri, s. 201-202

10 SEVİ, Payın Devri, s. 203.

11 AYTAÇ, Sermaye Piyasasına Etkileri, s. 126-127.

12 TEKİNALP, Sermaye Ortaklıkları, s. 150.

BAĞLI NAMA YAZILI PAY SENETLERİNİN DEVRİ

   Yeni TTK ile nama yazılı payların devrinde genel olarak; devredilme şartları açıklıkla ve yeniden düzenlenmiş olup esas sözleşmeyle devredilme şartlarının ağırlaştırılamaması düzenlemesi getirilerek borsaya kote edilen ve edilmeyen paylarda red sebeplerinin ayrı ayrı belirlenmesi zorunluluğu ile Merkezi Kayıt Kuruluşu’na yer verilerek bildirme yükümü öngörülmüş ve hakların intikali farklı bir sistemle yeniden ihdas edilmiştir13. 

   TTK 490’a göre; kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlamaya tabi olmadan devredilebilirler. Burada geçen nama yazılı paylar ifadesini nama yazılı pay senetlerini kapsayacak şekilde okumak gerekir14. Buna göre anonim ortaklıkta asıl olan daha önce de ifade edildiği gibi, payın ve pay sahipliğinin devredilebilir olmasıdır15.

    Bağlı nama yazılı pay senetleri, emre yazılı kıymetli evrak niteliğine sahip oldukları için ciro ve zilyetliğin geçirilmesi ile senetlerin mülkiyeti ve bu doğrultuda pay defterine yeni pay sahibi olarak kaydının yapılmasını talep hakkı devralana geçmektedir16

13AYTAÇ, Sermaye Piyasasına Etkileri, s. 126-127.

14TEKİNALP, Sermaye Ortaklıkları, s. 150

15POROY / TEKİNALP / ÇAMOĞLU, s. 590

16YILDIZ, Pay Alma Hakkı, s. 177.