BEDELLİ ASKERLİK İÇİN İŞTEN AYRILDIM KIDEM TAZMİNATI ALABİLİR MİYİM?

Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçi çalıştığı kurumda bir yılı tamamlamış ise kıdem tazminatına hak kazanarak işten ayrılma imkanı vardır.

BEDELLİ ASKERLİK SEBEBİYLE İŞTEN AYRILMA

Asker Alma Kanunu’nda yapılan düzenlemeler ve değişiklikler ile bedelli askerlik kalıcı oldu. Bu yüzden artık bedelli askerlik yapan kişi muvazzaf askerlik görevini ifa etmiş sayılacaktır. Bu durumda süresi 28 gün olarak belirlenen bedelli askerlik için işten ayrılan kişi muvazzaf askerlik görevini ifa etmiş sayılacağından işten bu nedenle ayrılması halinde 1 yıllık hizmet süresini doldurmuşsa kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

Bu yönde verilen Mahkeme kararları ile de bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılan işçilerin de kıdem tazminatına hak kazanacağı hususu uygulamada da kesinlik kazanmıştır. Ayrıca işsizlik maaşı için başvuru yapması halinde de askerlikte geçen süre zarfında işsizlik maaşı alamasa da askerlik dönüşü iş bulamaması halinde işsizlik maaşı almak için İşkur’a başvuru yapabilir. Buna karşılık kıdem tazminatının ödenmesi gerekecektir.

KIDEM TAZMİNATI NEDİR? ŞARTLARI NELERDİR?

İşçinin iş yerinden ayrılırken geçmiş hizmetlerine karşılık işveren tarafından kanunen ödenmesi gereken toplu paraya kıdem tazminatı denir. Kıdem tazminatı işçilik alacaklarından biridir. Kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin iş yerinde en az 1 yıllık çalışma süresini tamamlamış olması gerekir.

Kıdem tazminatı hesaplanırken işçinin brüt ücreti ve kıdemi dikkate alınır. Bunun yanı sıra işçinin sigortalı olduğu süre de göz önünde bulundurulmak zorundadır. Hesaplama sırasında işçinin aldığı son ücret dikkate alınmaktadır.

Kıdem tazminatının verilme amacı işçinin sadakatle bir iş yerinde çalışmasının sonucunda ortaya çıkan yıpranma payının giderilmesidir. Kıdem tazminatı ile işçinin geleceği güvence altına alınmaya çalışılmıştır

Kıdem tazminatının şartları;

• İş kanununa tabi işçilerden olma,
• İş yerinde en az bir yıl çalışmış olma,
• Sözleşmenin kıdem tazminatına imkan verir biçimde sonra ermesi. İşçinin haklı nedenle sözleşmeyi feshetmesi veya işverenin iş sözleşmesini haklı neden olmaksızın feshetmesi bu şartı sağlar.

İş Kanunu uyarınca iş akdi sonlanan işçi veya yasal mirasçıları kıdem tazminatını alabilir. Kanunda belirtilmiş olan asgari süre dolduğunda ve iş sözleşmesinin kanunda ön görülen sebeplerle sonlanması halinde işçi kıdem tazminatı alabilir.

Kıdem tazminatı dava açma zamanaşımı süresi 5 yıl olurken dava öncesinde arabuluculuk kurumundan yararlanılması zorunlu tutulmaktadır.

ASKERLİK SEBEBİYLE İŞTEN AYRILMA

Muvazzaf askerlik yani zorunlu askerlik, belirli bir yaşa gelmiş olan her erkek Türk vatandaşının yerine getirmesi gereken bir görevdir. İşçi muvazzaf askerlik sebebi ile silah altına alınacağı zaman 4857 sayılı İş Kanunu 31. Madde uyarınca hareket edilir.

İşçinin zorunlu askerlik sebebi ile işten ayrıldığı durumda kıdem tazminatı ödenmek zorundadır. İşçiye kıdem tazminatının ödenmemesi durumunda işçinin yasal haklarından yararlanması mümkün olur. Böyle bir durumda işçi öncelikle arabuluculuk kurumuna başvurur. Anlaşmanın sağlanamadığı durumlarda ise kıdem tazminatı davası açarak süreci takip eder.

İşçi askerliğini yaptıktan sonra yeniden eski işine dönmek istediğinde işverene yazılı usulde başvuru yapmalıdır. Bu başvurunun İki ay içinde yapılması gerekir. Başvurunun ardından işçi işe alınmadığı takdirde 3 aylık maaşı nispetinde tazminat ödenir.

Askerlik ve kanundan doğan çalışma

Madde 31 – Muvazzaf askerlik ödevi dışında manevra veya herhangi bir sebeple silah altına alınan veyahut herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi yüzünden işinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi işinden ayrıldığı günden başlayarak iki ay sonra işverence feshedilmiş sayılır.

İşçinin bu haktan faydalanabilmesi için o işte en az bir yıl çalışmış olması şarttır. Bir yıldan çok çalışmaya karşılık her fazla yıl için, ayrıca iki gün eklenir. Şu kadar ki bu sürenin tamamı doksan günü geçemez.

İş sözleşmesinin feshedilmiş sayılabilmesi için beklenilmesi gereken süre içinde işçinin ücreti işlemez. Ancak özel kanunların bu husustaki hükümleri saklıdır. Bu süre içinde iş sözleşmesinin Kanundan doğan başka bir sebebe dayanılarak işveren veya işçi tarafından feshedildiği öteki tarafa bildirilmiş olsa bile, fesih için Kanunun gösterdiği süre bu sürenin bitiminden sonra işlemeye başlar. Ancak iş sözleşmesi belirli süreli olarak yapılmış ve sözleşme yukarıda yazılı süre içinde kendiliğinden sona eriyorsa bu madde hükümleri uygulanmaz.

Herhangi bir askeri ve kanuni ödev dolayısıyla işinden ayrılan işçiler bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde işe girmek istedikleri takdirde işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat öder.

ASKERLİK DÖNÜŞÜ İŞÇİNİN AYNI İŞE BAŞLAMASI

Bedelli askerlik sebebi ile işten ayrılan işçinin seçimlik hakları bulunmaktadır. Buna göre işçi bedelli askerlik süresince ücretsiz izinde sayılabilecektir ya da kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilecektir. İşçi ücretsiz izinde sayılmayı talep ederse ve işe devam etmek isterse işveren  işçiyi aynı işe ya da benzeri işlerde boş pozisyon varsa oraya almak zorundadır.

ASKERLİK DÖNÜŞÜ İŞÇİNİN AYNI İŞE BAŞLATILMAMASI HALİNDE YAPILMASI GEREKENLER

İşçi askerliğini yaptıktan sonra yeniden eski işine dönmek istediğinde işverene yazılı usulde başvuru yapmalıdır. Bu başvurunun İki ay içinde yapılması gerekir. İşveren işçiyi aynı işe ya da benzeri işlerde boş pozisyon varsa oraya almak zorundadır. Başvurunun ardından işçi işe alınmadığı takdirde 3 aylık maaşı nispetinde tazminat ödenir. İşçi askerlik görevini tamamladıktan sonra işe alınmadığı takdirde işe iade davası açma hakkı bulunmamaktadır.

BEDELLİ ASKERLİK SEBEBİ İLE İŞTEN AYRILAN İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

Bedelli askerlik sebebi ile işten ayrılan işçinin seçimlik hakları bulunmaktadır. Buna göre işçi bedelli askerlik süresince ücretsiz izinde sayılabilecektir ya da kıdem tazminatını alarak işten ayrılabilecektir. İşçi ücretsiz izinde sayılmayı talep etmesine ve işe devam etmek istemesine rağmen askerlik nedeniyle işten çıkışı yapılarak işe yeniden başlatılmaz ise 31. maddedeki hakkını kullanma ve tazminat talep etme hakkı olacaktır.

BEDELLİ ASKERLİKTE KIDEM TAZMİNATI ÖDENİR Mİ?

Süresi 28 gün olarak belirlenen bedelli askerlik için işten ayrılan kişi muvazzaf askerlik görevini ifa etmiş sayılacağından işten bu nedenle ayrılması halinde 1 yıllık hizmet süresini doldurmuşsa kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

İşçinin kıdem tazminatı almaya hak kazanması için İş Kanunu’nda belirtilen koşulları sağlamış olması gerekir.

Kıdem tazminatının şartları;

• İş kanununa tabi işçilerden olma,
• İş yerinde en az bir yıl çalışmış olma,
• Sözleşmenin kıdem tazminatına imkan verir biçimde sonra ermesi.

7146 sayılı Askerlik Kanunu’nun yanı sıra diğer bazı kanunlar ve 663 sayılı kanun hükmünde kararnamede değişiklik yapılmasına dair kanun aracılığı ile yapılan düzenleme uyarınca 1111 sayılı Askerlik Kanunu’na geçici 55. Madde eklenmiştir.

İşçi, temel askerlik eğitimi devam ederken ücretsiz izinli sayılmaktadır. İşçi bedelli askerlik nedeni ile iş sözleşmesini feshederse kendisine kıdem tazminatı ödenir. Düzenleme işçiye iki seçenek sunmaktadır. İşçi iş sözleşmesini askıya alabileceği gibi iş sözleşmesini feshederek kıdem tazminatı alma hakkını da kullanabilmektedir.

KIDEM TAZMİNATI HAKKININ KAYBOLMAMASI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER NELERDİR?

İş Kanuna göre, askere giden işçi kıdem tazminatını alabilir. Ancak, hakkın kaybolmaması için iş akdini fesheden işçinin askerlik sebebiyle ayrılacağını yazıda açıkça belirtmesi gerekir.

Her ne kadar işverene sözlü olarak askere gideceği belirtilmiş olsa da iş sözleşmesinin fesih belgesinde askerlik gerekçesinin kayda geçirilmesi gerekir. Aksi takdirde kıdem tazminatı ödemekten kaçınan işveren işçinin kendi isteğiyle istifa ettiğini iddia edebilir. Hiçbir gerekçe olmadan kendi isteğiyle işten ayrılan işçinin kıdem tazminatı hakkı olmaz.

Ancak, Yargıtay, işten ayrılma yazısında gerekçe belirtilmese bile işten ayrıldıktan kısa süre sonra askere gittiğini belgelemiş olanlara da kıdem tazminatı ödenmesi yönünde karar vermiştir.

BEDELLİ ASKERLİK SEBEBİYLE İŞTEN AYRILDIM İŞVERENİM KIDEM TAZMİNATIMI ÖDEMİYOR? NE YAPABİLİRİM?

Kıdem tazminatı alma şartlarına sahip olan bir işçi, buna rağmen kıdem tazminatını alamaz ise işçinin iki alternatifi bulunmaktadır.

Kıdem tazminatı ödenmeyen işçiye ilk olarak, bu durumu yazıya dökerek, mümkünse noter kanalıyla işverene ihtarname çekmeleridir. İhtarnamede kıdem tazminatı alacağından açıkça bahsedilmeli ve işverene bunun ödenmesi için makul bir süre tanınmalıdır. Buna rağmen ödeme yapılmazsa iki alternatiften birisi ya da ikisi birlikte seçilebilir.

Kıdem tazminatını alamadığı gibi bu konuda işvereniyle anlaşma da sağlayamayan işçinin ilk seçeneği İşKur’a yapılacak başvurudur. İşkur’a yapılacak böyle bir başvuru yetkili memurlarca incelenecek ve işçi ile işveren bir araya getirilerek uzlaştırılmaya çalışılacaktır. Ancak buradan çıkan sonuç kesin değildir. Bu sonuç mahkeme aşamasında delil olarak kullanılabilecek niteliğe sahiptir.

İşçinin ikinci alternatifi ise İş Mahkemesine dava açmaktır. İster İşkur’a başvurmuş olsun isterse başvurmamış olsun, işçi kıdem tazminatı alacağını İş Mahkemesine götürebilir. Burada işçinin dikkat etmesi gereken husus, kıdem tazminatının 10 yıllık zaman aşımına tabi olduğudur. Yani dava, işçi işten ayrıldıktan sonra 10 yıl içinde açılmalıdır.

BEDELLİ ASKERLİK İÇİN İŞTEN AYRILMA İLE İLGİLİ SIKÇA SORULAN SORULAR

Bedelli Askerlikte Kıdem Tazminatı Ödenir Mi?

Bedelli askerlik yapmak için sözleşmesini fesheden işçiye bir yıl ve daha uzun süreli olarak aynı iş yerinde çalışıyor olması durumunda kıdem tazminatı ödenir. İşçinin ücretsiz izin kullanması halinde ise kıdem tazminatı ödenmemektedir.

Bedelli askerlik hizmeti kapsamında temel askerlik eğitiminde bulunduğum sürede işyerimden izinli sayılacak mıyım?

Temel askerlik eğitimi kapsamında silahaltına bulunan yükümlüler 21 (yirmi bir) günlük temel eğitim süresince kanun gereği ücretsiz izinli sayılacaktır.

İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

22. Hukuk Dairesi         2014/12365 E.  ,  2014/14042 K. 

“İçtihat Metni”

MAHKEMESİ: İş Mahkemesi

DAVA: Davacı, kıdem tazminatı farkı alacağının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir. Mahkeme, isteği kısmen hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde davalı avukatı tarafından temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Y A R G I T A Y K A R A R I
Davacı, davalı işletmede işçi kadrosunda çalışmakta iken, 14.05.2005 tarihinde zorunlu olarak emekliye sevk edildiğini, ancak askerlik süresine ilişkin borçlanma dolayısıyla ödemede bulunmasına rağmen kıdem tazminatının bu şekilde hesaplanmadığını ve eksik olduğunu, askerlik süresinin kıdem tazminatı hesabında dikkate alınması gerektiğini belirterek eksik hesaplanan kıdem tazminatının davalıdan tahsilini talep etmiştir. Davalı işveren vekili, davacının iş sözleşmesinin işveren tarafından kıdem ve ihbar tazminatı ödenerek feshedildiğini, davacının askerlik borçlanması süresinin kıdem tazminatında hesaplanması için işçinin emeklilik sebebi ile iş sözleşmesini kendisinin feshetmesi gerektiğini, davacının da emekliliği hak etmiş olması sebebiyle 14.09.2005 tarihinde re’sen iş sözleşmesinin fesih edildiğini, her türlü tazminatlarının ödendiğini, buna bağlı olarak askerlik borçlanmasından kaynaklanan süre yönünden kıdem tazminatı ödenmesi isteminin kabul edilemez olduğunu, davacının kıdem ve ihbar tazminatını ihtirazı kayıt dermeyan etmeden aldığını, bu sebeple bu sürenin kıdem tazminatı hesabına eklenemeyeceğini belirterek davanın reddini talep etmiştir.
Mahkemece, davalı işverence sunulan 14.09.2005 tarih ve 398 no.lu yazısı ekinde kıdemve ihbar tazminatının 14.09.2005 tarihinde davacıya ödendiğinin anlaşıldığı, ancak bu ödemelerin saati belli olmadığından, işçi lehine yorum kuralı gereğince iş sözleşmesinin işçi tarafından emeklilik sebebiyle sona erdirildiği kabul edildiği gerekçesi ile fark kıdemtazminatının kabulüne karar verilmiştir.Karar, davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.Taraflar arasında davacı işçinin fark kıdem tazminatına hak kazanmadığı hususu uyuşmazlık konusudur.Fesih hakkı, iş sözleşmesini derhal veya belirli bir sürenin geçmesiyle ortadan kaldırabilme yetkisi veren, bozucu yenilik doğuran ve karşı tarafa yöneltilmesi gereken bir haktır.Fesih bildirimi karşı tarafa ulaşması ile sonuçlarını doğurur ve bundan tek taraflı olarak dönülemez.
Somut uyuşmazlıkta davacının iş sözleşmesi davalı işveren tarafından davacıya ihbar ve kıdem tazminatı ödenmek suretiyle feshedilmiştir. Davacının aynı gün emeklilik için Sosyal Güvenlik Kurumuna başvurması sözleşmenin işveren tarafından feshedildiği gerçeğini değiştirmez. İş sözleşmesinin davalı işverence feshedilmek suretiyle sona ermesi nedeniyle borçlanılan askerlik süresi için kıdem tazminatı talep edilemez. Davanın reddi yerine yazılı gerekçe ile kabulü hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 22.05.2014 gününde oyçoklugu ile karar verildi.

9. Hukuk Dairesi         2014/15064 E.  ,  2015/31360 K.

“İçtihat Metni”

MAHKEMESİ : İSTANBUL ANADOLU 12. İŞ MAHKEMESİ
TARİHİ : 20/03/2014
NUMARASI : 2012/31-2014/151

Y A R G I T A Y K A R A R I

Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre, yerinde bulunmayan bütün temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA, aşağıda yazılı temyiz giderinin temyiz edene yükletilmesine, 05/11/2015 gününde oyçokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY
Davacı işçinin 31.05.2012 tarihinde davalı işyerine verdiği dilekçe ile muvazzaf askerlik vazifesi nedeniyle istifa ettiği ve 4857 sayılı yasanın 120nci maddesi ile halen yürürlükte bulunan 1475 sayılı Yasanın 14/1-3 maddesine dayanarak kıdem tazminatı talep ettiği anlaşılmaktadır.
Davacının istifadan 4 gün sonra 04.06.2012 tarihinde bedelli askerlik başvurusunda bulunduğu ve askerliğini bedelli yaptığı, bir gün dahi silah altına alınmadığı da sabittir.
1475 sayılı Yasanın 14/1-3 maddesiyle tanınan hakkın fiilen askerlik yapmak için mecburen işyerinden ayrılmak zorunda olanlara yönelik olması karşısında askerlik yükümlülüğünü yerine getirmek yerine bedelini ödeyerek bu yükümlülükten kurtulan işçi 1475 sayılı Yasanın 14/1-3 maddesinde tanınan haktan yararlanamaz.
Bu itibarla kıdem tazminatı talebinin reddi yerine kabulü doğru olmamıştır. Şeklindeki kanaatim nedeniyle aksi yöndeki sayın çoğunluk görüşüne katılamıyorum.

YARGITAY

HARBİYE HUKUK BÜROSU

DİLARA GÜL ERBAŞ