ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI NEDİR? (SİR RAPORU)

Her insanın 18 yaşına kadar çocuk sayılacağı Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin 1. Maddesi tarafından bu sözleşmeye taraf olan devletlerce kabul edilmiştir. Çocuğun üstün yararı ilkesi, çocuğun her türlü konuda ön planda tutulması gerektiğini önceleyen bir ilke olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu ilke göz önüne alınırken en önemli sorun üstün yararın somut bir şekilde mahkeme tarafından tespit edilmesi bahsinde karşımıza çıkmaktadır.  Bu yazımızda çocuğun üstün yararının ne olduğuna ve ayrıntılarına değineceğiz.

Boşanma avukatı iletişim

ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI İLKESİ NEDİR?

Çocuğun üstün yararı ilkesinin temel amacı, çocuğun her türlü kararda ve eylemde en iyi şekilde korunması ve yararının gözetilmesidir. Bu ilke ile 18 yaşını doldurmamış küçüğün fiziksel, bedensel, psikolojik, zihinsel vb. gelişimlerinin sağlanabilmesi için çocuğun haklarının ön planda tutularak onların faydalarının gözetilmesi sağlanmaya çalışılmaktadır. Çocuğun üstün yararı ilkesi çocukların haklarına ve çıkarlarına öncelik tanınması gerektiğini vurgular. Bu ilke, çocuğun yaşamı boyunca eğitim, sağlık hizmetleri, aile yaşamı, sosyal koruma, yargısal işlemler ve diğer her türlü karar ve eylemde dikkate alınmalıdır. Bu ilke özellikle çocuğun savunmasız olduğu durumlarda daha da önem kazanmaktadır.

ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI İLKESİNİN HUKUKİ ÇERÇEVESİ (MEVZUAT-SÖZLEŞME)

Çocuğun üstün yararı ilkesine Mevzuatımızdaki 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununda, Çocuk Haklarının Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesinde ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinde değinilmiş olup BM çocuk hakları sözleşmesinin bu husus hakkında ilgili maddeleri şu şekilde vurgulanmaktadır:

• Madde 3 (1). “Çocuğun yüksek yararı her zaman ilk planda tutulur.”
• Madde 9. Çocuğun ebeveynleriyle yaşama hakkı ve aileden ayrılma hakkı.
• Madde 18. Ebeveynlerin ve (veya) yasal velayet sahiplerinin sorumlulukları ve yetkileri.
• Madde 20. Ailesinden yoksun çocukların korunması ve alternatif bakım hizmetlerine erişimi.
• Madde 21. Evlat edinme ve uluslararası evlat edinme süreci.
• Madde 37. Çocuğun özgürlüğünden yoksun bırakılmasına ilişkin hükümler.
• Madde 40. Suçla karşılaşan çocuklara yönelik hükümler ve adil muamele hakları.

Bu maddeler, çocuğun fiziksel, duygusal, sosyal ve zihinsel ihtiyaçlarının gözetilmesi gerektiğini vurgulayarak çocuğun üstün yararını korumayı amaçlar. Bu ilkeler, çocuğun her türlü karar ve eylemde en iyi şekilde korunması ve gelişimine en uygun ortamın sağlanmasını öngörür.

ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI NASIL TESPİT EDİLİR?

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin kararına göre, “Çocuğun üstün yararını belirlerken onun fiziksel, zihinsel, duygusal, ahlaki ve sosyal gelişiminin sağlanması amacı gözetilmelidir. Ana ve babanın menfaatleri, boşanma sürecindeki kusurları, etik değerler, sosyal statüleri gibi faktörler, çocuğun üstün yararını etkilemeyecek şekilde dikkate alınır.” şeklinde ifade edilebilir. Çocuğun üstün yararı soyut bir kavram olsa bile bu durumu mahkeme somut olaylardaki koşullara bakarak değerlendirmekte ve bu somut koşullara göre bir karar vermektedir.

SİR RAPORU NEDİR?

SİR raporu çocuğun sosyal, duygusal ve bilişsel özelliklerini, ailesi başta olmak üzere içinde yaşadığı çevresel (arkadaş grubu, okul, iş, mahalle, boş zaman aktiviteleri vb.), koşulları suçla ilişkili bilgileri ve çocuğun toplumla bütünleşmesi için gereken müdahaleleri öngören bir belgedir. Bu belgeye çocuk değerlendirme raporu da denmektedir.

SOSYAL İNCELEME RAPORU (SİR) NASIL DÜZENLENİR?

Sosyal inceleme raporunu düzenlemeye yetkili kişi, gerekli incelemeleri ve araştırmaları yapacaktır. Bu kapsamda özellikle bu kişi, ilgili çocukla görüşmekte serbesttir. Görüşmeler, raporu hazırlayan görevlinin isteği doğrultusunda ve yeterli sayıda gerçekleştirilecektir. Görevli, sosyal inceleme raporu hazırlarken çocuğun gelişim aşamalarını inceler ve özellikle çocuğun fiziksel ve duygusal durumu hakkında araştırmalar yapar. Somut davanın çocuğun kişisel durumuna nasıl etki edeceği raporda ele alınır ve özellikle çocuğun olgunluk düzeyi, varsa özürlülük durumu, bedensel sağlığı ve psikolojik sağlığı üzerinde durulur.

SOSYAL İNCELEME UZMANLARI KİMDİR? GÖREVLERİ NELERDİR?

SİR raporu şu kişiler tarafından düzenlenmektedir:

1. Psikolog
2. Pedagog
3. Sosyal Çalışmacı

Sosyal inceleme uzmanları, çocukların ve ailelerinin durumlarını inceleyerek raporlar hazırlayan ve gerektiğinde danışmanlık, rehberlik ve koruyucu hizmetler sunan profesyonellerdir. Bu uzmanlar, çocukların haklarını korumak, aile içi sorunları çözmek ve en uygun çözümleri belirlemek için çalışırlar. Mahkeme süreçlerinde de önemli bir rol oynarlar ve çocukların sağlıklı gelişimini desteklemek için eğitim ve bilgilendirme faaliyetleri yürütürler.

SOSYAL İNCELEME RAPORUNA İTİRAZ

Görevli, hazırladığı raporu mahkemeye sunacak ve bu rapor aynı zamanda ebeveynlere de tebliğ edilecektir. Hazırlanan sosyal inceleme raporuna itiraz etme hakkınız vardır. İtiraz için öncelikle raporun size tebliğ edilmesi gerekmektedir. Raporun tebliğ tarihinden itibaren 2 hafta içinde bu rapora itiraz edebilirsiniz. Raporda itiraz edebileceğiniz hususlar ise şunlardır:

• Raporda çelişkilerin bulunması
• Raporun yeterli gözlem veya araştırma yapılmaksızın hazırlanması
• Her iki tarafın beyanına yer verilmemesi
• Her iki tarafın maddi durumuna ilişkin bilgiye yer verilmemesi
• Raporun gerekçeli olarak kanaate yer vermemesi

Aynı zamanda itirazla 2 farklı talepte de bulunabilirsiniz. Bu talepler şu şekildedir:

1. Yeniden rapor düzenlenmesini talep etme
2. Mahkemenin rapora bağlı kalmaksızın karar vermesini talep etme

BOŞANMA DAVASINDA ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI

Çocuğun üstün yararı boşanma davası sırasında çocuğun velayeti bahsinde karşımıza çıkmaktadır. Velayet, çocuğun üstün yararının korunmasına hizmet eden hak ve yükümlülüklerinin toplamı olarak karşımıza çıkmaktadır. Yargıtay içtihadına göre anne ve babanın yararları; boşanmadaki kusur miktarları, ahlaki değer yargıları, sosyal konumları vb. durumları, çocuğun üstün yararını etkilemediği ölçüde göz önünde tutulur. Çocuğun üstün yararı aile mahkemesi hakimi tarafından karar verilir. Hakim hazırlanan sir raporunu da değerlendirmesini yaparken göz önünde bulundurabilir. Ancak sir raporu hakim tarafından bağlayıcı değildir.

VELAYETİN TESPİTİNDE SİR ÖNEMİ

Velayetin tespitinde sosyal inceleme raporu, mahkemeye çocuğun fiziksel, duygusal ve sosyal durumunu değerlendirme imkanı sağlar. Bu rapor, çocuğun yaşam kalitesini ve refahını etkileyen faktörleri göz önünde bulundurarak, çocuğun en iyi çıkarlarını belirlemeye yardımcı olur. Ayrıca, ebeveynlerin ebeveynlik becerilerini, ilişkilerini ve ev ortamını değerlendirirken rapor önemli bir kılavuz niteliği taşır. Mahkeme, sosyal inceleme raporunu dikkate alarak velayet kararı verirken, çocuğun ihtiyaçlarını, güvenliğini ve mutluluğunu en iyi şekilde sağlayacak olan ebeveyni belirlemeye çalışır. Bu nedenle, sosyal inceleme raporu velayetin tespitinde önemli bir rol oynar ve adil bir kararın verilmesine yardımcı olur.

ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARININ TESPİTİNDE ÇOCUĞUN BEYANI

Çocuğun üstün yararının tespitinde çocuğun beyanı, önemli bir faktördür. Çünkü çocuğun kendisini ve ihtiyaçlarını en iyi şekilde ifade edebilmesi beklenir. Bu nedenle, çocuğun düşünceleri, istekleri ve duyguları dikkate alınarak kararlar verilirken onun görüşlerine yer verilmesi önemlidir. Ancak, çocuğun beyanı sadece bir unsur olarak değerlendirilir ve diğer faktörlerle birlikte ele alınır. Çocuğun beyanının dikkate alınabilmesi için çocuğun yaşına, olgunluk düzeyi ve olgunluk durumu göz önüne alınır. Özellikle çocuğun haklarını, refahını ve güvenliğini korumak amacıyla çocuğun beyanı titizlikle değerlendirilir ve bu doğrultuda kararlar alınır.

VELAYETİN DEĞİŞTİRİLMESİNDE ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI

Velayetin değiştirilmesi durumunda çocuğun üstün yararı, en önemli öncelik olmalıdır. Velayeti kendisinde bulunduran çocuk şayet çocuğun üstün yararını gözetmiyorsa velayetin değiştirilmesi gündeme gelebilmektedir. Çocuğun fiziksel, duygusal, sosyal ve eğitimsel ihtiyaçlarının en iyi şekilde karşılanması, gelişiminin desteklenmesi ve refahının sağlanması çocuğun üstün yararı ilkesiyle örtüşmelidir. Velayetin değiştirilmesi kararında çocuğun yaşına, olgunluk seviyesine, tercihlerine ve sağlığına özel önem verilir. Gerekli şartlar bulunduğu durumda velayet değişikliği için çocuğun beyanı dinlenebilmektedir. Ayrıca, çocuğun mevcut durumundan etkilenmemesi için gerekli önlemler alınmalı ve değişiklikler onun çıkarına olmalıdır. Mahkeme kararları bu ilkeyi göz önünde bulundurarak, velayetin değiştirilmesi taleplerini değerlendirir ve çocuğun en iyi çıkarlarını koruyacak şekilde karar verir.

CEZA HUKUKUNDA ÇOCUĞUN ÜSTÜN YARARI

Ceza hukukunda çocuğun üstün yararı, çocuk suçluların adalet sistemi içinde işlenen suçlarının değerlendirilmesinde önemli bir ilkedir. Bu ilke, çocukların öncelikle korunması ve rehabilite edilmesi gerektiğini vurgular. Çocuk suçluların yaşları, olgunluk seviyeleri ve sosyal çevreleri dikkate alınarak, suçun işlenme nedenleri ve çocuğun eğitim ve rehabilitasyon ihtiyaçları değerlendirilir.

Ceza hukukunda çocuğun üstün yararı ilkesi, ceza sisteminin temel amacının çocukların eğitim ve rehabilite edilmesi olduğunu kabul eder. Bu nedenle, çocuk suçlulara uygulanacak cezaların adaletin yanı sıra, onların gelişimine, iyileşmesine ve topluma kazandırılmasına yönelik olması gerekmektedir. Bu ilke, çocukların suç işlemesini önlemeye ve toplumda tekrar suç işlemelerini engellemeye odaklanırken, aynı zamanda çocukların haklarını koruyarak onları desteklemeyi amaçlar. 12 yaşından küçük olan çocuklar cezaya hükmedilmemektedir ancak bu kişilere çocuklara özgü güvenlik tedbirleri uygulanabilir. 12-15 yaş arasındaki çocuklar eğer işledikleri suçu algılayabilecek durumdalarsa cezaya hükmedilir ancak algılama yetenekleri gelişmemiş ise bu kişilere çocuklara özgü güvenlik tedbirlerine hükmedilir.

HARBİYE HUKUK BÜROSU AİLE AVUKATI HİZMETLERİMİZ

Boşanma davaları hassas ve karmaşık hukuki süreçlerdir. Aile avukatı, tarafların ve varsa çocuğun haklarını korumakta önemli bir rol oynarlar. Hakkınızda açılmış veya sizin açtığınız aile hukukunu ilgilendiren uyuşmazlıklarda kaliteli ve iyi bir hizmet almak her zaman en güveniliridir. Harbiye Hukuk Bürosu olarak uzman ve tecrübeli avukat kadromuzla müvekkillerimizin aile hukukundan doğan uyuşmazlıklarını en hızlı şekilde sonuçlandırmak ve menfaatlerini korumak bizim önceliğimizdir. Aile hukuku uyuşmazlıklarından doğan davalarla boşanma davası, velayetname, SİR raporuna itiraz gibi pek çok alanda da hizmet vermekte olup müvekkillerimize çok yönlü bir hukuki koruma ve uyuşmazlık çözümü sunmayı amaçlamaktayız.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Çocuğun Üstün Yararı Hangi Maddede Düzenlenmiş?

Çocuğun üstün yararı Birleşmiş Milletler çocuk hakları sözleşmesinin Madde 3 (1). , Madde 9.,Madde 18. ,Madde 20. ,Madde 21,Madde 37. Ve Madde 40. ‘ta düzenlenmektedir.

Sir Ücretli Mi?

Evet SİR raporu ücretli bir rapordur. Ücretin ödenmesi akabinde sosyal inceleme işlemleri başlar.

Sosyal İnceleme Uzmanları Kimlerdir?

Sosyal inceleme uzmanları psikolog, pedagog ve sosyal çalışma uzmanlardır. Bu kişilerin alanında uzmanlaşmış kişiler olmaları büyük önem taşımaktadır.

Sir Raporu Nereden Alınır?

Bu raporun alınması kararı aile mahkemesi hakimi tarafından verilir. Rapor talep edildiğinde uzmanlar göreve başlar ve detaylı bir araştırmaya girerler. Bu süreçte çocukların fikri de alınabilir, ancak çocukların fikrini beyan edebilmeleri için idrak güçlerinin olması gerekir. Anne ve baba her açıdan araştırılır ve gerekli soruşturmalar yapılır. Rapor tamamlandıktan sonra aile mahkemesi hakimine sunulur. Sosyal İnceleme Raporu’nun nereden alınacağına dair kesin cevap ise aile mahkemesi hakimindedir. Bu inceleme süreci, baştan sona kadar çocuğun yararını gözetir. Dolayısıyla verilen karar, çocuk için en iyi ve en sağlıklı olanıdır. Çocuğun psikolojisi ve maddi durumu da dikkate alınır.

Sir İçin Eve Gelinir Mi?

SİR raporunun hazırlanması aşamasında ev ziyaretleri tercih sebebidir ve yapılabilmektedir. Ancak koşulların el vermemesi halinde uzmanlar tarafından yapılan incelemeler adliye binası gibi yerlerde de yapılabilmektedir. Bunların yanı sıra velayet, kişisel ilişki düzenlenmesi ve evlatlık edinmeyle ilgili raporlar hazırlanacağı zaman ev ziyaretleri mutlaka yapılmaktadır. Ev ziyaretlerinin yapılmasını hakim takdir etmektedir. Raporu hazırlayan uzmanların herhangi bir takdir yetkisi bulunmamaktadır.

Sir’e İtiraz Edilebilir Mi?

Sosyal inceleme raporu, boşanma davalarında çocuğun velayetinin kimde kalacağına karar verilmesi için alınan uzman görüşüdür. Bu rapora itiraz edilmesi durumunda ek bir rapor alınabilir veya yeni bir sosyal inceleme uzmanı atanabilir. İlgili dilekçe hazırlanırken velayet talebi mutlaka belirtilmeli, çocuğun üstün yararı öncelikli olarak gözetilmelidir. Var olan deliller de dilekçenin eklerine eklenmelidir.

Sir Raporuna İtiraz Nasıl Yapılır?

SİR raporuna itiraz raporun tebliğinden itibaren 2 hafta içinde yapılması gerekmektedir. Bu itiraz ilgili Aile Mahkemesi Hakimliğine dilekçe ile yapılmaktadır.

Sir Raporunda Neler Sorulur?

SİR raporunda öncelikle genel bir bilgilendirme yapılır bu genel bilgilendirmenin içinde ailenin fiziki özellikleri ve hizmetten yararlanacak birey belirtilir. İkinci olarak kişilik özellikleri belirtilir. Üçüncü olarak ebeveynlerin iş durumları belirtilir. Dördüncü olarak ailenin ekonomik durumu belirtilir. Beşinci olarak aile üyelerinin öğrenim durumları belirtilir. Altıncı olarak hizmetten yararlanacak birey ve ailesinin sağlık durumu belirtilir. Yedinci olarak ailenin ve hizmetten yararlanacak bireyin sabıka durumu belirtilir. Sekizinci olarak aile ve sosyal yaşantı durumu belirlenir. Dokuzuncu olarak yaşanılan hanenin özellikleri belirlenir.

Sir Raporu Uyapta Görünür Mü?

Evet, sosyal inceleme raporu UYAP sistemi üzerinden görülebilmektedir. Aynı şekilde kişinin e-devlet üzerinden de görüntülenebilmektedir.

Sir Süreli Mi? Çocuğun Üstün Yararı Zamanla Değişir Mi?

Çocuğun üstün yararı anne ve babanın veya çocuğun değişen hayat koşullarına göre değişiklik gösterebilmektedir. Dolayısıyla çocuğun üstün yararı zamanla değişebilir bu nedenle SİR raporu süreli bir rapor olarak karşımıza çıkar.

SOSYAL İNCELEME RAPORUNA İTİRAZ DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ

X AİLE MAHKEMESİNE

DOSYA NO:

DAVACI: 

DAVALI: 

VEKİLİ: Avukat A

KONU: SİR raporuna karşı beyanlarımız hakkında.

AÇIKLAMALAR:

1-

2-

3-

4-

5-

SONUÇ VE İSTEM:

Sayın Mahkemenizden saygılarımızla arz ve talep ederiz. Tarih

DAVALI VEKİLİ

Nil KÜLEGE