GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU VE CEZASI (TCK 257. MADDE)

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU NEDİR?

Görevi kötüye kullanma, bir kamu görevlisinin yasada ayrıca suç olarak tanımlanan davranışlar dışında görevinin gereklerine aykırı davranmak suretiyle ya da görevinin gereklerini ihmal etme veya gecikme göstererek kişilerin mağdur olmasına veya kamunun zarar görmesine veya kişilerin haksız bir menfaat elde etmesini sağlamasıdır.  Türk Ceza Kanunu’nun Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar başlığı bölümünde 257. madde de bu suç ve hükümleri düzenlenmiştir.   Bu suçun düzenlenmesinin amacı kamu idaresinin işleyişinin doğru, dürüst şekilde devam etmesi ve buna aykırı davranan çalışanların cezalandırılmasının sağlanmasıdır. Bu suçta devlete ait olan kamuya ve kamu otoritesine güven korunmaktadır. Ayrıca görevi kötüye kullanma suçu ona benzer olan zimmet, rüşvet ve irtikap suçuyla karıştırılmamalıdır.  

İrtikap suçu kamu görevlisinin görevinden kaynaklanan gücünü kullanarak cebir veya hileli davranışlarla ile meydana gelir. 

Rüşvet suçu ise, bir tarafın “rüşvet alan” kamu görevlisi diğer tarafın “rüşvet veren” herhangi bir kimsenin olduğu çok failli bir suçtur. 

Zimmet suçu, kamu görevlisi olan kişinin görevi nedeniyle zilyetliği kendisine verilmiş olan veya gözetimiyle sorumlu olduğu mallar üzerinde görevine aykırı bir şekilde mala malikmiş gibi tasarrufta bulunmasıyla oluşan bir suçtur. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN ŞARTLARI NELERDİR? 

Suçun oluşması için ilk şart, kamu görevlisi olan failin yaptığı işle ilgili olarak yasa veya idari mevzuatlardan doğan bir görevinin olması ve bu görevi dolayısıyla yetkili olmasıdır. Failin kamu görevlisi olmasına rağmen o işle ilgili yetkisi bulunmuyor ise görevi kötüye kullanma suçu oluşmuş sayılmaz.  

İkinci şart, görevin gereklerine aykırı olan davranışın yapılması sonucunda kişilerin mağduriyetine veya kamunun zarar görmesine neden olunması ya da kişilere haksız bir menfaat sağlanması gerekir.  

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA FAİL KİM OLABİLİR?

Bu suç özgü suçtur. Yani failin belli bir özellik göstermesi gerekir. Bu özellik ise failin kamu görevlisi olmasıdır. Fail suçu işledikten sonra kamu görevlisi sıfatını kaybetmiş olsa bile suç oluşmuş sayılır.  

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA MAĞDUR KİM OLABİLİR?

Bu suç türünde mağdur olma sıfatı için herhangi bir özellik aranmaz. Herkes bu suçun mağduru olabilir. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA KORUNAN HUKUKİ MENFAAT NEDİR? 

Görevi kötüye kullanma suçunda korunan hukuki menfaatini kamusal görevlerin (yasama erkine ait olan görevler dışındakiler) düzenli, etkili ve dürüst bir biçimde yerine getirilmesine ilişkin devlete ait menfaatler oluşturmaktadır. 

İCRAİ HAREKETLE GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA NEDİR? 

İcrai hareketle görevi kötüye kullanma, TCK’nın 257/1. maddesine göre kamu görevlisinin yasada ayrıca suç olarak tanımlanan durumlar dışında (rüşvet, irtikap vb.), görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle kişilerin mağdur olmasına ya da kamunun zarar görmesine neden olması ya da kişilere haksız bir menfaat sağlamasıdır. Örnek olarak kolluk görevlisinin görevi sebebiyle taşıdığı silahla sebepsiz yere ateş açması verilebilir. 

İCRAİ HAREKETLE GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU NASIL İŞLENEBİLİR? 

• Suç görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle kamunun zarara uğramasına neden olunması suretiyle işlenebilir. Burada kamu zararından anlaşılması gereken; yapılan eylem sonucunda kamunun kaynağında artışa engel veya eksilmeye sebep olunmasıdır. Örneğin kamu arazisinin işgali ile yapılan iş yeri veya konutlara elektrik, su, telefon gibi alt yapı hizmetlerinin götürülmesi. 

• Suç görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle kişilerin mağdur olmasına neden olunması suretiyle işlenebilir. Kişilerin mağduriyeti kavramından, yalnızca ekonomik bakımdan uğranılan zarar değil bireysel hakların ihlali sonucunu doğuran her türlü davranış anlaşılması gerekir. Örnek olarak kişinin girdiği memurluk sınavında başarılı olmasına rağmen başarısız olmuş gibi gösterilmesi verilebilir. 

• Suç görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle kişilere haksız bir menfaat sağlanması suretiyle işlenebilir. Örneğin kişi, kamusal bir finans kaynağından (kamu bankasının faizsiz kredisinden) yararlanması için gerekli koşulları taşımadığı halde yararlandırılmış olması. 

İHMALİ HAREKETLE GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA NEDİR? 

İhmali hareketle görevi kötüye kullanma, TCK’nın 257/2. maddesi gereğince kamu görevlisinin yasada ayrıca suç olarak tanımlanan durumlar dışında (rüşvet, irtikap vb.), görevinin gereklerini yapmakta ihmal veya gecikme göstererek, kişilerin mağdur olmasına veya kamunun zarar görmesine neden olması ya da kişilere haksız bir menfaat sağlamasıdır.  Görevinin gereklerini yapmakta ihmal, kamu görevlisinin görevine giren bir işi bilerek ve isteyerek yapmamasıdır.  Örneğin bir kamu kurumunda yönetici olan kişi, bu kurumun yaptığı memur alım sınavında başarılı olan adayı, tüm koşulları taşıyor olmasına ve Atama için gerekli işlemleri yapmasına rağmen, asıl istenilen kişi olmadığı için kişiyi atamamışsa ihmali hareketle görevi kötüye kullanma suçunu işlemiş olur.  

Görevinin gereklerini yapmakta gecikme göstermek ise kamu görevlisinin görevini yapılması gereken zamandan sonra yapmasıdır. Örneğin itfaiyede çalışan memurların hiçbir sebep olmaksızın yangına geç müdahalede bulunması sonucunda binanın büyük bir kısmının yanması.  

Bu suçta icrai hareketle görevi kötüye kullanma suçuna göre daha az ceza verilir. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA CEZAYI ARTIRAN NEDENLER NELERDİR? 

Bu suçta cezayı artıran nitelikli bir şekil bulunmamaktadır. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA CEZAYI AZALTAN NEDENLER NELERDİR?

Bu suçta cezayı azaltan nitelikli bir şekil bulunmamaktadır. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN MANEVİ UNSURU NEDİR? 

İcrai hareketle işlenilen görevi kötüye kullanma suçu kast ile işlenebilir. Suçun oluşmasında faili amacı önem taşımaz. Failin eylemleri bilerek ve isteyerek yapması yeterlidir. 

İhmali hareketle işlenmesi durumunda ise suçun yine kast ile işlenmesi gerekir. Kamu görevlisinin görevini bilerek ve isteyerek ihmal etmesi gerekir.  Yargıtayın içtihatlarına göre hata ile ihmal olması durumunda suç oluşmaz. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN HUKUKA AYKIRILIK UNSURU NEDİR? 

Genel olarak ceza hukukunda hukuka aykırılığın ortadan kalkması için bazı sebepler vardır. Bunlar kanunun hükmünü yerine getirme, meşru savunma, hakkın kullanılması ve ilgilinin rızasıdır. Bu suçta ise zarar gören kişilerin rızası hukuka aykırılığı ortadan kaldırmaz çünkü bu suçta Devlete ait menfaatler korunmaktadır. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA TEŞEBBÜS HÜKÜMLERİ NEDİR?

Kişinin, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da elinde olmayan nedenlerle tamamlayamamasına suçta teşebbüs denir. Bu suçta ise teşebbüs için özel hükümler öngörülmemiştir. Genel teşebbüs hükümleri uygulanabilir. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA İŞTİRAK HÜKÜMLERİ NEDİR? 

Tek kişiyle işlenebilecek bir suçun birden fazla kişiyle işlenmesine iştirak denir. Bu suçta ise iştirak için özel hükümler öngörülmemiştir. Genel iştirak hükümleri uygulanabilir. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA İÇTİMA HÜKÜMLERİ NEDİR? 

Ortada birden fazla suç bulunmasına karşın faile tek ceza verilmesi durumuna suçların içtiması denmektedir. Görevi kötüye kullanma suçu, tamamlayıcı bir suçtur. Bu nedenle gören gereklerine aykırı davranılması sonucu başka bir suç oluşabilir. Örneğin zimmet, irtikap, rüşvet. Bu durumlarda faile ayrıca görevi kötüye kullanma suçundan ceza verilmez. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA TEKERRÜR HÜKÜMLERİ NEDİR? 

Önceden işlenen suçtan dolayı verilen hüküm kesinleştikten sonra yeni bir suçun işlenmesi hâline tekerrür denir ve TCK’nın 58. maddesinde yer alan tekerrür hükümleri uygulanır. Bunun için cezanın infaz edilmiş olması gerekmez. Görevi kötüye kullanma suçunda da işlenen suçtan dolayı verilen hüküm kesinleştikten sonra yeniden aynı suçun işlenmesi hâlinde, tekerrür hükümleri uygulanır. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU ŞİKAYETE TABİİ MİDİR? 

Suçun savcılık ve mahkemeler nezdinde soruşturmaya ve kovuşturmaya tabii tutulması için, suçun mağduru ya da zarar göreni tarafından yasal süresi içinde yetkili mercilere başvurulmasına şikayet denir . Fakat görevi kötüye kullanma suçu şikayete tabii değildir. Suçun varlığını öğrenen Cumhuriyet savcısı kendiliğinden soruşturma yapar. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK HÜKÜMLERİ UYGULANABİLİR Mİ? 

Bu suç türü için özel olarak etkin pişmanlık hükümleri öngörülmemiştir fakat şartları oluşmuşsa genel hükümler uygulanabilir. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN SORUŞTURMA USULÜ NEDİR?

Suçu işlemesinden şüphe duyulan kişi hakkında kamu davası açılmadan önce yapılan işlemlere soruşturma denir. Bu suç şikayete tabii olmadığından soruşturma Cumhuriyet savcısı tarafından re ’sen (kendiliğinden) yapılır. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN KOVUŞTURMA USULÜ NEDİR?

Kovuşturma şüpheli hakkında kamu davası açıldıktan sonra yapılan işlemleri ifade eder. Kovuşturma işlemleri ise Cumhuriyet savcısı tarafından re ‘sen (kendiliğinden) yapılır. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNUN CEZASI NEDİR? 

Eğer suç icrai hareketlerle yani fail görevinin gereklerine aykırı davranan bu suçu işlediyse cezası 6 aydan 2 yıla kadar hapis cezasıdır. 

Suç ihmali davranışlarla işlenmiş ise cezası 3 aydan 1 yıla kadar hapis cezasıdır. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA CEZANIN ERTELENMESİ KARARI VERİLEBİLİR Mİ?

Verilmiş olan hapis cezasının cezaevinde infaz edilmesinden şartlı olarak vazgeçilmesi, sanığın belirlenen denetim süresini sosyal hayat içerisinde iyi halli geçirmesi halinde cezasının infaz edilmiş sayılmasının sağlanması durumuna cezanın ertelenmesi denir. Görevi kötüye kullanma suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezasının ertelenmesi mümkündür. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA CEZANIN ADLİ PARA CEZASINA ÇEVRİLMESİ KARARI VERİLEBİLİR Mİ? 

Türk Ceza Kanunu’na göre; sadece kısa süreli hapis cezaları paraya çevrilebilmektedir. Kısa süreli hapis cezası ise 1 yıl ve daha az süreli hapis cezalarıdır. Görevi kötüye kullanma suçunun hapis cezası, koşulları sağladığı takdirde adli para cezasına çevrilebilir. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİYE BIRAKILMASI KARARI VERİLEBİLİR Mİ? 

Sanık hakkında verilmiş olan cezanın belli bir denetim süresi içerisinde sonuç doğurmaması, bu denetim süresi içerisinde belli koşullar yerine getirildiğinde ceza kararının hiçbir sonuç doğurmayacak şekilde ortadan kaldırılması davanın düşmesine neden olması durumuna hükmün açıklanmasının geriye bırakılması denir. Bu suçta HAGB kararı verilmesi mümkündür. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA YETKİLİ VE GÖREVLİ MAHKEME NERESİDİR?

Yetkili mahkeme suçun işlendiği yer mahkemesidir. Görevli mahkeme ise ağır ceza mahkemeleridir.  Örneğin suçun Bakırköy vergi dairesinde işlendiğini varsayalım bu durumda davanın görülmesi gereken mahkeme Bakırköy Ağır Ceza mahkemeleridir. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNDA ZAMANAŞIMI SÜRESİ NE KADARDIR?

Suçta dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Suç şikayete tabi suçlardan olmamasına rağmen, dava zamanaşımı süresi içinde soruşturulmadığı takdirde, fail hakkında zamanaşımı süresi aşıldığı için soruşturma yapılamaz. 

Faile hapis cezası verilmesi durumunda ise ceza zamanaşımı süresi 10 yıldır. Yani, fail hakkındaki mahkûmiyet kararı 10 yıl içinde infaz edilemediği durumda hapis cezası zamanaşımı nedeniyle ortadan kalkmış olur. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇUNU İŞLEYEN KAMU GÖREVLİLİLERİNİN BU SUÇTAN SORUŞTURULMASI İÇİN ÇALIŞTIKLARI KAMU KURUMUNDAN İZİN ALINMASI GEREKLİ MİDİR?

Bu suçtan dolayı yapılacak olan soruşturma ve kovuşturma 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu görevlilerinin Yargılanması Hakkında Yasaya tabiidir. Bu nedenle soruşturma yapılabilmesi için failin çalıştığı kamu kurumundan izin alınması gereklidir. 

AVUKATIN VEKALET GÖREVİNİ İHMAL ETMESİ GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU KAPSAMINA GİRER Mİ?

Yargıtay 4. Ceza Dairesinin 2011/6395 esas numaralı, 2013/744 karar numaralı,  

17.01.2013 tarihli kararına göre avukatın vekalet görevini ihmal etmesi ihmal suretiyle görevin kötüye kullanılması suçunu oluşturur. İlgili karar:  

‘’Sanık İstanbul’da avukat olarak kamu görevi yapmaktadır. Avukat olan sanık, bir yargılamada yaşı küçük çocuğa avukatlık yapmak üzere baro tarafından atanmıştır. Dört duruşmaya mazeretsiz katılmayan sanık avukat yargılanan çocuğu hukuki yardımdan mahrum bırakarak mağduriyetine neden olmuştur. Bu nedenle sanık avukatın ihmal suretiyle görevi kötüye kullanma suçundan cezalandırılması gerekir.’’ 

HİZMET NEDENİYLE GÜVENİ KÖTÜYE KULLANMA VE GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇLARININ FARKI NEDİR?

Zilyetliği devreden ile devralan arasında mevcut olan hizmet ilişkisinin kötüye kullanılması suretiyle güveni kötüye kullanma suçu işlenmesine hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma denir. Görevi kötüye kullanma suçunda ise böyle bir hizmet ilişkisinin bulunması gerekmez. Verilen ceza yönünden de farklılık vardır. Güveni kötüye kullanma suçunudan yargılanan sanık altı aydan iki yıla kadar hapis ve adli para cezasına çarptırılır. Hizmet nedeniyle görevi kötüye kullanma suçundan yargılanan sanık ise bir yıldan yedi yıla kadar hapis cezası üç bin güne kadar adli para cezasına çarptırılır. 

GÖREVİ KÖTÜYE KULLANMA SUÇU İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

15. Ceza Dairesi         2017/5522 E.  ,  2019/8652 K.

Sanıkların Bursa Barosuna kayıtlı Avukat oldukları vekalet üzerine yürüttükleri icra takibinde borçludan tahsil ettikleri parayı katılana vermedikleri nedeniyle hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma ve görevi kötüye kullanma suçlarını işledikleri iddia edilen olayda; sanıkların savunması, katılan beyanı ile tüm dosya kapsamına göre sanıkların atılı suçu işlediğine dair, her türlü şüpheden uzak, kesin ve inandırıcı delil elde edilemediği gerekçesine dayanan mahkemenin beraat hükmünde bir isabetsizlik görülmemiştir. 

  

15. Ceza Dairesi         2014/15757 E.  ,  2017/971 K.

Avukat olan Sanığın Danimarka vatandaşı olan şikayetçinin işlemlerini takip etmek üzere vekaletname aldığı 15/01/2009 tarihinde 125.000 Euro, 16/02/2009 tarihinde ise 20.500 TL para aldığı, bu paraları 45.000,00 TL’sini 7. Asliye Hukuk Mahkemesinde tedbir istendiği için mahkeme veznesine teminat olarak yatırdığı, daha sonra birden çok taşınmazın şikayetçi adına tescili için dava açtığı, ancak davayı süresinde açmadığı için tedbirin hükümsüz kaldığı, bu teminatı 12/02/2009 tarihinde çektiği, şikayetçiye hiç iadede bulunmadığı, ayrıca yabancı uyruklu şahısların birden fazla taşınmaz edinemeyeceklerini bilebiliyor olmasına rağmen birden fazla taşınmazın şikayetçi lehine devrini yapma konusunda ikna edip paraları sahiplendiğinin iddia edildiği olayda, sanığın görevi kötüye kullanma suçunu işlediğine ilişkin mahkumiyetine yeterli delil bulunamadığı gerekçesiyle verilen beraat hükmü ile hizmet nedeniyle güveni kötüye kullanma suçunu işlediğinin sabit olduğu gerekçesiyle verilen mahkumiyet hükümlerinde bir isabetsizlik görülmemiştir.

HARBİYE HUKUK

Kübra UYSAL

YARGITAY