İBRANAME NEDİR? İBRANAMENİN GEÇERLİLİK ŞARTLARI

İBRANAME NEDİR?

İbraname, çalışan işçi ile işveren arasında iş akdinden kaynaklanan her türlü hak ve alacağını aldığını gösteren belgeye denir. İşveren, iş akdini sonlandırdıktan sonra çalışana bu belgeyi imzalattırmaktadır. İbranameye imza atıldıktan sonra taraflar arasında mevcut olan borç kısmen veya tamamen sıfırlanmış olmaktadır. İbra sözleşmesi her iki tarafı da bağlamaktadır. İbraname ile alakalı düzenleme 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesinde yer almaktadır.

TÜRK BORÇLAR KANUNU MADDE 420

1. Hizmet sözleşmelerine sadece işçi aleyhine konulan ceza koşulu geçersizdir.
2. İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran noksansız ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüzdür.
3. Hakkın gerçek tutarda ödendiğini ihtiva etmeyen ibra sözleşmeleri veya ibra beyanını muhtevi diğer ödeme belgeleri, içerdikleri miktarla sınırlı olarak makbuz hükmündedir. Bu hâlde dahi, ödemelerin banka aracılığıyla yapılmış olması zorunludur.
4. İkinci ve üçüncü fıkra hükümleri, destekten yoksun kalanlar ile işçinin diğer yakınlarının isteyebilecekleri dâhil, hizmet sözleşmesinden doğan bütün tazminat alacaklarına da uygulanır.

İBRANAMENİN GEÇERLİLİK ŞARTLARI NELERDİR?

İbranamenin geçerlilik şartları TBK m.420 f.2’ de belirtilmiştir. Bu koşulları taşımadan düzenlenen ibranameler geçersizdir.

1. Düzenlenen ibranamenin yazılı olma koşulu bulunmaktadır. Sözlü yapılan ibraname geçersizdir.
2. İmzalanan ibranamenin geçerli olmasının bir diğer koşulu da iş akdinin sona ermesinden itibaren 1 aylık süre geçmesi şartıyla yapılmasıdır. İş sözleşmesi bitiminden 1 aylık süre içinde yapılan ibranameler geçersizdir.
3. İbranamenin konusunu hak ve alacaklar oluşturmaktadır. Bu nedenle ibranameye konu olan alacakların konusu ve miktarı açık bir şekilde belirtilmelidir. Soyut ve genel ifadeler bulunmamalıdır.
4. İbranamede belirtilen hak ve alacakların, ilgili kişiye eksiksiz ve banka yoluyla ödenmiş olması gerekmektedir. Ödemenin elden yapılması mümkün değildir.

İBRANAME HANGİ DURUMLARDA GEÇERSİZ OLUR?

İbranamenin geçerlilik şartlarını taşımayan belgeler geçersiz sayılır. Bu sözünü ettiğimiz unsurlar ibranamede mevcut olmalıdır. Örneğin işçinin alacaklarını, haklarını ödemeden imza attırılan ibraname geçersizdir. Taraflar arasında devam eden bir iş ilişkisi olması halinde imzalanan ibranameler geçersizdir çünkü iş akdi sonlandıktan en az 1 ay süre geçtikten sonra ibranamenin imzalanması gerekmektedir. İşçiye imzalatılan ibranamenin hukuken geçersiz olması durumunda işçinin işveren aleyhine dava açma hakkı bulunur. Bunların yanında Yargıtay İçtihatlarından feyz alınarak düzenlenen ibranamenin tarihi açıkça belirtilmesi gerektiği de söylenebilir. Yargıtay bazı kararlarında tarih içermeyen ibranameleri geçersiz saymıştır. İşçi baskı altında düzenlenen ibranameye imza atmışsa koşulları oluşması takdirde irade fesadına dayanılarak ibranamenin geçersizliği talep edilebilir.

İBRANAME NASIL İPTAL EDİLİR?

İbranamenin iptalinde ibra sözleşmesi imzalatılan işçinin iradesinde fesatlık oluştuğu takdirde gündeme gelebilir. Eğer ki işçi ibranameyi imzalarken baskı altındaysa, zorla imzalatılmışsa gerekli şartların da varlığı halinde ibranamenin iptali talep edilebilir.

İŞÇİ İBRANAME İMZALARSA TAZMİNAT ALABİLİR Mİ?

İbranamenin geçerlilik koşullarını taşıdığını varsayarsak, işçi ibranameyi imzaladığı zaman işverenle arasındaki alacak ilişkisini sona erdirmiş olur. İşçi ibranameyi imzaladıktan sonra, aynı alacaklar bakımından işverenden tekrar talepte bulunamaz. İbranamede tazminatın türü, miktarı açıkça belirtilmişse bu alacakları işverenden talep edebilir.

İbraname geçerlilik koşullarını taşımamaktaysa işçi ibranameye imza atmış olsa dahi hakları boşa gitmez, iş sözleşmesinin bitiminden itibaren 5 yıla kadar dava yoluyla tüm alacak haklarını alabilir.

İBRANAMENİN KARŞILIĞI BANKADAN ÖDENMEK ZORUNDA MIDIR?

TBK m.420/2’de bu husus belirtilmiştir. İbranamenin karşılığı banka aracılığıyla ödenmek zorundadır. Yapılan elden ödemeler bir hüküm doğurmamaktadır.

İBRANAME NE ZAMAN DÜZENLENİR? NEDEN 1 AY BEKLEMEK GEREKİR?

İbraname, işçinin iş akdinin sonlanma tarihinden 1 ay geçmesiyle yapılabilirdir. Bu düzenlemede alt sınır 1 aydır. İş sözleşmesinin sonlanma tarihinden başlayarak 1 ay içinde yapılan ibranameler geçersizdir. İşçilerin burada dikkat etmesi gerektiği durumlardan biri de işverenlerin ileri tarihli bir sözleşmeye imza attırmalarıdır. Muhakkak imza atılan belgenin tarihine dikkat edilmesi gereklidir.

İbranamenin düzenlenmesi için en az 1 ay bekleme koşulu konulmasının sebebi ise işçinin istifa anında baskı ile ibraname imzalamasının önüne geçmektir. Hükmün konuluş amacı da budur.

GERÇEĞE AYKIRI BİR ŞEKİLDE HATA VEYA ZORLA İBRANAME İMZALATILAN İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

Gerçeğe aykırı bir şekilde hata veya zorla ibraname imzalatılan işçi irade fesadına uğramıştır. Kişinin iradesi ile beyanı arasındaki uygunsuzluk mevcuttur. Uygulamada bu durumlarda Yargıtay ispat yükünü işçiye yüklemiştir. İşçinin hata veya hileyi öğrendiği, andan itibaren 1 yıl içinde ibranamenin iptali hakkını kullanabilir. Bu durumda ibraname iptal olur. İşçi var olan tüm alacaklarını talep edebilir. İptal beyanı herhangi bir şekil şartına tabii tutulmamıştır.

İBRANAME İMZALAYAN İŞÇİ DAVA AÇABİLİR Mİ?

İbranamenin geçerlilik şartlarının tamamı sağlanmış değilse ibraname geçersiz olacaktır. Dolayısıyla işçi ibraname ile bağlı olmayacak, yasal haklarını işvereninden talep, verilememesi durumunda ise dava edebilecektir.

İbranamenin geçerlilik şartları sağlanmışsa ibraname geçerlidir. İbranamede sadece açık ve net bir şekilde belirtilen ve banka aracılığıyla tahsil edilen alacaklar için sözleşme hüküm doğuracaktır.

İBRANAME NASIL YAZILIR? İBRANAME ÖRNEĞİ

İbraname hem işveren hem de işçi tarafından düzenlenebilir. İbraname düzenlenirken geçerlilik koşullarına mutlaka dikkat edilmelidir. İbraname el yazısı ile de yazılabilir ancak okunuşta kafa karışıklığı olmasın diye bilgisayar ortamında yazılması daha uygun olmaktadır.

İŞVEREN TARAFINDAN SÖZLEŞMENİN FESHİ HALİNDE DÜZENLENECEK İBRANAME ÖRNEĞİ

İBRANAME

İBRANAMEYİ DÜZENLEYEN İŞÇİNİN

ADI SOYADI:

GÖREVİ:

İŞYERİNDE İŞE GİRİŞ TARİHİ:

SİGORTA SİCİL NUMARASI:

VARSA İŞYERİNDEKİ SİCİL NUMARASI:

ALDIĞI EN SON NET ÜCRET:

ALDIĞI EN SON BRÜT ÜCRET:

ÜCRETE İLAVE OLARAK YAPILAN ÖDEMELER

VE YILLIK, AYLIK VEYA GÜNLÜK BRÜT/NET TUTARLARI:

İŞVERENİN

ÜNVANI-ADRESİ:

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME NEDENİ : (İşten ayrılış bildirgesine de aynı                                                                                              sebep yazılmalıdır.)

İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERME TARİHİ:

İŞ SÖZLEŞMESİ SONA ERDİĞİNDE YAPILAN ÖDEMELER:

Kıdem Tazminatı        :  …-TL Brüt/ Net…TL

İhbar Tazminatı          : …-TL Brüt/ Net… TL

Yıllık İzin Ücreti           : …-TL Brüt/ Net…TL

Fazla Çalışma Ücreti   : …-TL Brüt/ Net…TL

Hafta Tatili Ücreti       : …-TL Brüt/ Net…TL

İkramiye                     : …-TL Brüt/ Net…TL

 …/…/… Tarihinden beri çalışmakta olduğum … isimli işyerindeki iş sözleşmem, işverenim tarafından …/…/…… tarihinde ……………… gerekçesi ile feshedilmiştir. Sözleşmenin sona ermesi sebebiyle çalışma sürem boyunca doğmuş bulunan yukarıda dökümü yapılan brüt/net …………. TL kıdem tazminatı, brüt/net ………….. TL ihbar tazminatı, brüt/net …………….. TL yıllık izin ücreti, brüt/net ……………. TL fazla çalışma ücreti, brüt/net …………….. TL hafta tatili ücreti, brüt/net …………….. TL ikramiye alacaklarım …………………. Bankası ………………..Şubesinde bulunan …………………… no’ lu hesabıma yatırılmış olup, bu meblağı toplam ………………. TL olarak teslim aldım. Yukarıda bilgileri yer alan işyerinden, iş sözleşmesi ve yasadan doğan başka alacağım kalmamış olup, işvereni hiçbir baskı ve tesir altında kalmadan ibra ederim. …/…/…….

 EL YAZISI İLE “OKUDUM” YAZACAK

Düzenleyen                                                                           Teslim Alan

İşveren veya İşveren Vekili                                                          İşçi

Adı Soyadı- T.C Kimlik No- İmza- Tarih

İBRANAME HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR?

İBRANAME KAÇ NÜSHADAN OLUR?

İbraname işçi ve işveren tarafından imzalanır. Bir nüshası işverende kalır.

İBRANAMEDE NELER OLMALIDIR?

İbranamede yukarıda da belirtildiği gibi alacağın türü ve miktarının açıkça belirtilmesi gerekmektedir. ‘Tüm alacaklarımı aldım.’ Gibi cümleler Yargıtay kararlarında geçersiz sayılmıştır. Kıdem ve ihbar tazminatı, izin, fazla mesai ücreti gibi işçilik alacaklarının miktarları ve türleri açıkça yazılmalıdır.

İBRANAMEDE DAVA HAKKINDAN FERAGAT EDİLEBİLİR Mİ?

İbranamede işçinin işe iade davası açma hakkından feragat ettiği yazsa dahi ve işçi bunu imzalamış olsa dahi, işçinin dava açma hakkını ortadan kaldırmaz.

 İBRANAME İMZALAMAK ZORUNLU MUDUR?

İbranameyi imzalamak zorunlu değildir. İşçilerin ibranameyi imzalamayı reddetmesinin herhangi bir yaptırımı bulunmamaktadır. İbranameyi imzalamaya zorlamak zorlayan kişi adına cezai sorumluluk doğurabilmektedir.

 İBRANAME DELİL NİTELİĞİ TAŞIR MI?

İbraname, mahkemeler tarafından delil niteliğinde değerlendirilen bir belgedir.

İBRANAME KAÇ GÜN SONRA İMZALANIR?

İbraname yukarıda da belirttiğimiz gibi iş akdinin sonlanma tarihinden en az 1 ay geçtikten sonra imzalanmalıdır. Belirtilen 1 ay içinde imzalanan ibranameler geçersizdir.

İBRANAME İLE İLGİLİ ÖRNEK YARGITAY KARARLARI

• “…Davacının iş sözleşmesinin feshinden sonra 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu döneminde imzalanan 31.08.2012 tarihli ibraname bakımından ise fesihten sonra bir aylık süre geçmeden imzalandığı anlaşıldığından bu ibranamenin de geçersiz olduğu anlaşılmaktadır…” (Yargıtay 9. HD, 22.09.2020 Tarih, 2020/1206 Esas, 2020/8776 Karar)

• “…Somut uyuşmazlıkta, dosya kapsamında yer alan davacının imzaladığı 19.01.2014 tarihli ibranamede ücret, kıdem tazminatı, ek ödeme, yıllık izin ücreti ve ikramiye alacakları için yapılan ödeme miktarları gösterilmiştir. Aynı ibranamede ödeme miktarları gösterilen alacaklar dışında fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve prim alacakları yönünden işverenin ibra edildiği belirtilmiş, mahkemece anılan ibraname gereğince davanın reddine karar verilmiş ise de ibranamede dava konusu edilen fazla mesai ve genel tatil ücreti, performans primi ve kıdem yılı ikramiyesi alacakları tek tek miktarları belirtilmek suretiyle yer almamıştır. Ayrıca söz konusu alacaklar banka aracılığı ile de ödenmemiştir. Bu hali ile Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesine uygun ibranameden söz edilemeyeceğinden dava konusu edilen alacaklar dosya içeriğine göre hesaplanarak hüküm altına alınmalıdır. Mahkemece belirtilen hususlar gözetilmeden verilen karar hatalı olup bozmayı gerektirmiştir…”(Yargıtay 22. HD, 09.10.2019 Tarih, 2016/20876 Esas, 2019/18510 Karar)

• “…İbraname şeklinde düzenlenen belgelerde miktar yazılı olsa dahi Kanun gereği bankaya ödeme olmadığı sürece makbuz etkisinden söz edilemez. Somut dosyada; sigortalı hizmet cetveline göre davacının 15.04.2003- 03.03.2015 tarihleri arasında davalı Süha Turizm Taşımacılık İnş. Tic. AŞ’ne ait işyerinde, 04.03.2015-16.06.2016 tarihleri arasında ise davalı Süha Beton Tur. İnş. Tic. ve San. Ltd. Şti. işyerinde çalıştığı, dosyaya sunulan bila tarihli kıdem tazminatı bordrosunda işe giriş ve çıkış tarihlerinin 15.04.2003-03.03.2005 tarihleri olarak yazıldığı ve 35.408,64 TL kıdem tazminatı ödemesine ilişkin belgede davacının imzasının bulunduğu anlaşılmaktadır. İlk Derece Mahkemesince kıdem tazminatı bordrosundaki miktarın banka kanalıyla ödenmediği gerekçesiyle söz konusu miktar kıdem tazminatından mahsup edilmemiştir. Ancak, bila tarihli kıdem tazminatı bordrosu ibraname mahiyetinde olmadığından, banka ile ödeme zorunluluğu bulunmamaktadır…” (Yargıtay 9. HD, 01.04.2021 Tarih, 2021/453 Esas, 2021/7352 Karar)

• “…Somut uyuşmazlıkta, dosya kapsamında yer alan davacının imzaladığı 19.01.2014 tarihli ibranamede ücret, kıdem tazminatı, ek ödeme, yıllık izin ücreti ve ikramiye alacakları için yapılan ödeme miktarları gösterilmiştir. Aynı ibranamede ödeme miktarları gösterilen alacaklar dışında fazla mesai, hafta tatili, genel tatil ücretleri, her türlü sosyal yardımlar ve prim alacakları yönünden işverenin ibra edildiği belirtilmiş, mahkemece anılan ibraname gereğince davanın reddine karar verilmiş ise de ibranamede dava konusu edilen fazla mesai ve genel tatil ücreti, performans primi ve kıdem yılı ikramiyesi alacakları tek tek miktarları belirtilmek suretiyle yer almamıştır. Ayrıca söz konusu alacaklar banka aracılığı ile de ödenmemiştir. Bu hali ile Türk Borçlar Kanunu’nun 420. maddesine uygun ibranameden söz edilemeyeceğinden dava konusu edilen alacaklar dosya içeriğine göre hesaplanarak hüküm altına alınmalıdır. Mahkemece belirtilen hususlar gözetilmeden verilen karar hatalı olup bozmayı gerektirmiştir…” (Yargıtay 22. HD, 09.10.2019 Tarih, 2016/20876 Esas, 2019/18510 Karar)

HARBİYE HUKUK BÜROSU

BİLGE KAAN AÇIÇI

İbraname ile ilgili diğer kaynaklara göt atın:

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/179467