İşçinin Ücretinin Düşürülmesi Ve Çalışanın Hakları

İşveren işçinin ücretinin düşürülmesini tek taraflı olarak yapamaz. İşçinin çalışma nedeni alacağı ücret olduğundan, bu nedenle çalışanların ücret hakları mevzuatla korunmuştur. İşveren işçinin ücretini düşürebilir mi? sorusu, iş hukuku ve sosyal güvenlik açısından önemli bir konudur. Bu sorunun cevabı, iş sözleşmesinin türüne, işçinin çalışma süresine, asgari ücretin belirlenmesine ve işverenin maliyetine bağlıdır. Bu yazıda, bu faktörleri inceleyerek, işverenin işçinin ücretini düşürme hakkı ve sınırları hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

İŞ ÜCRETİ NEDİR?

İş ücreti, bir işçinin bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. İşçi ücreti, işveren tarafından ödenmelidir. İşçi ücreti tutarı, iş sözleşmesinin yapılması sırasında veya toplu iş sözleşmesinde taraflarca kararlaştırılarak belirlenebilir. Ancak iş sözleşmesinde işçi ücreti hakkında hüküm bulunmayan hallerde işverenin işçiye ücret ödeme borcu devam etmektedir. Bu durumda işveren asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücretin yani o işin niteliğinin gerektirdiği ücreti işçiye ödeme yükümlülüğü altındadır.

İŞÇİ ÜCRETİ SABİT MİDİR?

İşçi ücreti sabit değildir. İşçi ücreti, iş sözleşmesinin yapılması sırasında veya toplu iş sözleşmesinde taraflarca kararlaştırılarak belirlenebilir. Ancak iş sözleşmesinde işçi ücreti hakkında hüküm bulunmayan hallerde işverenin işçiye ücret ödeme borcu devam etmektedir. Bu durumda işveren asgari ücretten az olmamak üzere emsal ücretin yani o işin niteliğinin gerektirdiği ücreti işçiye ödeme yükümlülüğü altındadır.

Ayrıca, işçi ücretleri belirlenirken ve ödenirken kanunla belirlenen prosedürler vardır. İşçi ücreti ne şekilde ödenir dediğimizde; işçi ücretleri, kural olarak işyerinde veya özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Ancak işyerleri ve işletmelerinde İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı işverenler ile üçüncü kişilerin, Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısının en az 10 olması hâlinde işveren, çalıştırdığı işçiye o ay içinde yapacağı her türlü ödemeyi (kanunî kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını) bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdür.

İşçi ücreti ödemesinin en geç ayda bir yapılması kural olsa da iş sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme süresinin bir haftaya kadar indirilmesi mümkündür.

Bunun yanı sıra, işçi ücreti sadece sabit maaşla sınırlı değildir. İşverenin inisiyatifinde ve iş sözleşmesi ya da toplu iş sözleşmesi hükümlerine tabii olan ek ödemeler, brüt maaşa ek olarak maaşa yansıyabilir. Örneğin, satış primi gibi ek ödemeler, işçinin toplam ücretini etkileyebilir.

İŞVEREN İŞÇİNİN ÜCRETİNİ DİLEDİĞİ GİBİ DEĞİŞTİREBİLİR Mİ?

İşveren işçinin ücretinin düşürülmesini tek taraflı olarak yapamaz. İşçinin çalışma nedeni alacağı ücret olduğundan, bu nedenle çalışanların ücret hakları mevzuatla korunmuştur. Türkiye’nin de onayladığı ILO’nun 95 sayılı Ücretin Korunması Hakkında Sözleşmesinde konuyla ilgili olarak aşağıdaki maddelere yer verilmiştir:

• MADDE 8: Ücretlilerden kesintiler yapılmasına, ancak milli mevzuatın tayin veya bir kollektif mukavelenin yahut bir hakem kararının tesbit ettiği şartlar ve hadler, dahilinde müsaade edilecektir.
• MADDE 9: Bir işçi tarafından, bir işe yerleşmek veya iş muhafaza etmek maksadıyla bir işverene veya onun vekiline veyahut herhangi bir aracıya (mesela işçi toplamakla görevli bir kimseye) doğrudan doğruya veya dolayısıyla bir ödemede bulunulmasını sağlamak için ücretlerden herhangi bir kesinti yapmak yasaktır.

Aynı şekilde, 4857 sayılı İş Kanunun 22.maddesinde işverenin çalışma koşullarındaki esaslı değişikliği işçinin onayını almadan yapamayacağı belirtilmiş olup, işçinin ücretinin düşürülmesi de bu kapsama girmektedir. İş Kanununun “Ücretten indirim yapılamayacak haller” başlıklı 62 inci maddesinde de; “Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma sürelerinin yasal olarak daha aşağı sınırlara indirilmesi veya işverene düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da bu Kanun hükümlerinden herhangi birinin uygulanması sonucuna dayanılarak işçi ücretlerinden her ne şekilde olursa olsun eksiltme yapılamaz.” hükmüne yer verilmiştir.

Ancak, işçi ve işveren aralarında anlaşarak asgari ücretin altında olmamak kaydıyla ücreti düşürebilirler. Buna engel bir durum yoktur.

İŞVEREN İŞÇİNİN ÜCRETİNİ TEK TARAFLI DÜŞÜREBİLİR Mİ?

İşveren tek taraflı olarak işçinin ücretinin düşürülmesini gerçekleştiremez. İş Kanunu’nun 22. maddesine göre, işverenin çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir. Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. Yani, yazılı onay olmaksızın işçinin ücretinin düşürülmesini ya da hukuka uygun bir neden olmaksızın ücretinin kesilmesi halinde işçi, iş sözleşmesini ihbar (bildirim) süresini beklemeksizin tek taraflı olarak haklı nedenle derhal feshedebilir.

Ancak, işçi ve işveren aralarında anlaşarak asgari ücretin altında olmamak kaydıyla işçinin ücretinin düşürülmesi söz konusu olabilir . Buna engel bir durum yoktur.

İŞÇİNİN MAAŞI HANGİ DURUMLARDA DÜŞÜRÜLEBİLİR?

İşçinin ücretinin düşürülmesi konusunda İş Kanunu’nun belirli hükümleri bulunmaktadır. Tek taraflı olarak işveren tarafıdan işçinin ücretinin düşürülmesi söz konusu olmaz. İşçinin ücretinin düşürülmesi için işverenin işçiye bu durumu yazılı olarak bildirmesi ve işçinin de yazılı olarak 6 iş günü içerisinde bu durumu onaylayacak şekilde kabul etmesi gerekmektedir. Aksi halde işçi ücretinin düşürülmesini kabul etmediği gibi yapılan değişiklik de işçiyi bağlamayacaktır.

Ancak, işçi ve işveren aralarında anlaşarak asgari ücretin altında olmamak kaydıyla ücreti düşürebilirler. Buna engel bir durum yoktur. Yani, işçinin ücretinin düşürülmesi, işçinin rızası ve işverenin anlaşması ile mümkün olabilir.

Bunun yanı sıra, işçinin yazılı onayı olmaksızın işçinin ücretinin düşürülmesi ya da hukuka uygun bir sebep olmaksızın ücretinden kesinti yapılması halinde işçi, iş sözleşmesini ihbar (bildirim) süresini beklemeksizin tek taraflı olarak haklı nedenle derhal feshedebilir. Bu, işçinin ücretinin düşürülmesi durumunda işçinin haklarını koruyan bir önlemdir.

İŞÇİYE ÜCRET DIŞINDA SAĞLANAN MENFAATLERİN KALDIRILMASI

Çalışanlara ücret dışında sağlanan menfaatlerin kaldırılması konusu, iş hukuku ve vergi hukuku açısından önemli bir konudur. Bu konuda genel bir bilgi vermek gerekirse:

1. İşverenler tarafından çalışanlara sağlanan menfaatler, genellikle ücret olarak kabul edilir ve vergilendirilir. Bu menfaatler, para veya para ile temsil edilebilen değerler olabilir.
2. Ancak, bazı durumlarda, işverenler tarafından sağlanan menfaatler vergiden muaf tutulabilir. Örneğin, işverenlerce çalışanlarına işyerinde veya müştemilatında yemek verilmesi durumunda, bu yemek menfaati tamamen (herhangi bir tutar ile sınırlı olmaksızın) gelir vergisinden muaf olabilir.
3. İşverenlerce, işyerinde veya müştemilatında yemek verilmeyen durumlarda çalışılan günlere ait bir günlük yemek bedelinin belirli bir tutarı (örneğin 51 Türk Lirası) istisna kapsamında olabilir.

HAKLI NEDENLE YAPILAN MAAŞ DEĞİŞİKLİĞİNE İTİRAZ EDİLEBİLİR Mİ?

İşverenin, işçinin maaşını haklı bir nedenle düşürme hakkı bulunmaktadır. Ancak ücretin düşürülmesi halinde işçinin hakları vardır. İşçi, ücretinin düşürülmesi durumunda itiraz edebilir ve iş sözleşmesini haklı bir nedenle feshedebilir.

İş Kanunu’na göre, işverenin işçinin ücretini düşürme hakkı, ancak işçinin yazılı onayı ile mümkündür. İşveren, işçinin ücretini tek taraflı olarak düşüremez. İşçi, ücretinin düşürülmesi teklifini kabul etmezse, işverenin iş sözleşmesini feshetme hakkı bulunmaktadır. Ancak ücretin düşürülmesi halinde işçinin haklarından biri olan sözleşmeyi feshetmeyi kullanırsa, kıdem tazminatı talep edebilir.

Ücretin düşürülmesi halinde işçinin hakları arasında itiraz hakkı bulunmaktadır. İşçinin ücretinin düşürülmesini kabul etmemesi halinde, iş sözleşmesini haklı bir nedenle feshedebilir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatı talep edebilir.

Sonuç olarak, ücretin düşürülmesi halinde işçinin hakları korunmaktadır. İşçinin ücretinin düşürülmesine itiraz hakkı vardır ve iş sözleşmesini haklı bir nedenle feshedebilir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatı talep edebilir. İşverenin, işçinin ücretini düşürme hakkı, ancak işçinin yazılı onayı ile mümkündür. İşveren, işçinin ücretini tek taraflı olarak düşüremez.

İŞÇİ İŞVEREN TARAFINDAN YAPILAN ÜCRET DEĞİŞİKLİĞİNİ KABUL ETMEK ZORUNDA MI?

İşçi, işveren tarafından yapılan ücret değişikliğini kabul etmek zorunda değildir. İşçinin bireysel iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesi ile kararlaştırılmış ücretinin, işveren tarafından tek taraflı karar ile işçinin ücretinin düşürülmesi mümkün değildir. Kanun ve Yargıtay kararlarına göre, işçinin ücretlerinin düşürülmesi iş sözleşmesinde esaslı değişiklik olduğundan; işçinim ücretinin düşürülmesi değişikliğinin yapılabilmesi için işçinin yazılı onayının alınması zorunludur. Aksi durumda ücretin düşürülmesi halinde işçinin hakları mevcuttur ve kullanabilir.

İŞÇİ MAAŞININ DÜŞÜRÜLMESİNE SESSİZ KALIRSA NE OLUR?

İşçinin ücretinin düşürülmesi konusunda, işçinin sessiz kalması durumunda bazı önemli noktalar bulunmaktadır:

1. İşçinin ücretinin düşürülmesine sessiz kalması, ücretin düşürülmesi halinde işçinin haklarını kullanamayacağı anlamına gelmez.
2. İşçinin ücretinde indirim yapılan tarih ile işçi ile işveren arasında yapılan ve maaş miktarının yazılı olduğu hizmet sözleşmesinin tarihi arasındaki dönemde işçinin ücretinde yapılan indirime muvafakatının olmadığı kabul edilir.
3. İşçinin açık muvafakati olmadığı halde ücretin düşürülmesine sessiz kalıp çalışmaya devam ettiği gerekçesiyle, ücret farkı talebinin reddine karar verilmesi İş Kanunu’nun 22. maddesine aykırıdır.
4. İşçi, rıza göstermeden işverence tek taraflı olarak yapılacak bir değişiklik çalışma koşullarında esaslı değişiklik olarak değerlendirilecek ve ücretin düşürülmesi halinde işçinin haklarından olan haklı nedenle derhal fesih hakkını kullanmasına imkan verecektir.

İŞÇİNİN MAAŞIN DÜŞÜRÜLMESİNE MUVAFAKATİ NASIL OLUR?

İşçinin ücretinin düşürülmesi konusunda, işçinin muvafakati aşağıdaki şekilde olabilir:

1. İşçinin ücretinin düşürülmesi için işverenin işçiye bu durumu yazılı olarak bildirmesi
2. Yazılı olarak 6 iş günü içerisinde işçinin ücretinin düşürülmesi durumu işçi tarafından onaylayarak kabul etmesi gerekmektedir.
3. İşçinin ücretinin düşürülmesi yapılan tarih ile işçi ile işveren arasında yapılan ve maaş miktarının yazılı olduğu hizmet sözleşmesinin tarihi arasındaki dönemde işçinin ücretinin düşürülmesi muvafakatının olmadığı kabul edilir.
4. İşçi, hem işçilik alacaklarına hem de işe iadesine yönelik talepleri için dava yoluna başvurmadan önce arabuluculuk aşamasını tamamlamalı ve arabuluculuk sürecinin olumsuz sonuçlanması halinde bu taleplerine yönelik davaları açmalıdır.

İŞVERENİN İŞÇİNİN ÜCRETİNİN DÜŞÜRÜLMESİ HAKLI FESİH SEBEBİ OLUR MU?

İşverenin işçinin ücretini düşürmesi, genellikle işçinin haklı fesih sebebi olarak kabul edilir. İş Kanunu’na göre, işçi, işverenin haksız yere ücretini düşürmesi durumunda iş sözleşmesini haklı bir sebep olmaksızın feshedebilir.

Ücretin düşürülmesi, işçinin mali durumunu ve yaşam kalitesini doğrudan etkileyen bir durumdur. Bu nedenle, ücretin düşürülmesi halinde işçinin hakları zedelenmiş kabul edilir. İşçi, ücretindeki düşüş nedeniyle iş sözleşmesini feshederse, kıdem tazminatı ve diğer haklarına başvurma hakkına sahip olabilir.

Sonuç olarak, işverenin işçinin ücretini düşürmesi genellikle işçinin haklı fesih sebebi olarak kabul edilir ve ücretin düşürülmesi halinde işçinin hakları söz konusu olur. Bu, işçinin haklarının korunması ve işverenin haksız uygulamalarının önlenmesi açısından önemlidir.

İŞÇİ TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİYLE KABUL EDİLEN ÜCRET DEĞİŞİKLİĞİNİ KABUL ETMEK ZORUNDA MI?

Toplu iş sözleşmesi, işçi ve işveren arasındaki ücret ve diğer çalışma koşullarını belirleyen bir anlaşmadır. Bu anlaşma, işçinin kabul etmek zorunda olduğu belirli koşulları içerir. Ancak, işçinin toplu iş sözleşmesiyle kabul edilen ücret değişikliğini kabul etmek zorunda olup olmadığı konusu, duruma ve ilgili yasal düzenlemelere bağlıdır.

Genellikle, toplu iş sözleşmesiyle kabul edilen bir ücret değişikliği, işçinin kabul etmek zorunda olduğu bir durumdur. Ancak, bu değişiklik işçinin ücretini düşürüyorsa ve işçi bu durumu kabul etmiyorsa, işçi haklı fesih sebebiyle iş sözleşmesini sonlandırabilir.

Ücretin düşürülmesi halinde işçinin hakları, iş kanunları ve ilgili düzenlemeler tarafından korunur. İşçi, ücretindeki düşüş nedeniyle iş sözleşmesini feshederse, kıdem tazminatı ve diğer haklarına başvurma hakkına sahip olabilir.

Sonuç olarak, işçinin toplu iş sözleşmesiyle kabul edilen bir ücret değişikliğini kabul etmek zorunda olup olmadığı, duruma ve ilgili yasal düzenlemelere bağlıdır. Ücretin düşürülmesi halinde işçinin hakları, iş ilişkisinin her aşamasında korunmalı ve saygı gösterilmelidir.

İŞVEREN ÜCRET DEĞİŞİKLİĞİNİ KABUL ETMEYEN İŞÇİYİ İŞTEN ÇIKARABİLİR Mİ?

İşçinin ücretinin düşürülmesini kabul etmemesi halinde işvere bir işçiyi işten çıkarıp çıkaramayacağı, duruma ve yerel iş hukukuna bağlıdır. Genellikle, işverenin işçinin ücretini tek taraflı olarak düşürme hakkı yoktur. İşçi, ücret değişikliğini kabul etmezse, bu genellikle işçinin iş sözleşmesini haklı bir sebep olmadan feshetme hakkını doğurur.

Ancak, işverenin işçiyi işten çıkarabilmesi için genellikle haklı bir sebep olması gerekir. Ücretin düşürülmesi halinde işçinin haklarını kullanarak bu durumu reddetmesi halinde işçinin işten çıkarılması, genellikle işçinin haklarına aykırı olabilir.

MAAŞI DÜŞÜRÜLEN İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

Ücretinin düşürülmesi halinde işçinin hakları genellikle aşağıdaki gibidir:

1. Fesih Hakkı: İşçinin ücretinin düşürülmesi durumunda işçi iş sözleşmesini haklı sebeple feshedebilir. İşçinin ücretinin düşürülmesi, işçinin işverene karşı tazminat talep etme hakkını da doğurabilir.
2. Dava Açma Hakkı: İşçi, ücretinin haksız yere düşürüldüğünü düşünüyorsa, iş mahkemesinde dava açabilir. Mahkeme, haksız yere işçinin ücretinin düşürülmesini tespit ederse, işverenin işçiye ödeme yapmasına karar verebilir.
3. Sendikal Yardım: İşçi sendika üyesi ise, sendika hukuki yardım sağlayabilir. Sendika, ücretin düşürülmesi halinde işçinin haklarını korumak için işverene karşı gerekli eylemleri alabilir.

HARBİYE HUKUK BÜROSU İŞ UYUŞMAZLIKLARI HİZMETLERİMİZ

Harbiye Hukuk Bürosu, işçi ve işveren arasındaki hukuki sorun ve taleplerin çözümü için iş hukuku alanında uzmanlaşmış bir avukatlık bürosudur. İş sözleşmesinin feshi, işe iade davası, iş kazası, meslek hastalığı, işçi alacakları, mobbing, ayrımcılık, sendikal haklar, toplu iş sözleşmesi, grev ve lokavt gibi konularda danışmanlık, dava takibi, arabuluculuk ve uzlaşma hizmetleri vermektedir.

Ayrıca, işverenler için iş hukuku mevzuatına uygun olarak iş sözleşmesi, iş kuralları, disiplin yönetmeliği, işyeri yönetmeliği, işyeri iç yönergesi, işyeri uygulamaları, işyeri bülteni, işyeri duyuruları, işyeri talimatları, işyeri işlem ve işlemleri gibi belge ve dokümanların hazırlanması ve güncellenmesi hizmetleri de sunmaktadır. Harbiye Hukuk Bürosu, iş uyuşmazlıkları hizmetleri ile işçi ve işverenlerin haklarını korumak ve çıkarlarını savunmak için profesyonel ve etkin bir hukuki destek sağlamaktadır.

SIKÇA SORULAN SORULAR

1. Maaşı Düşürülen İşçi Ne Yapmalı?

 İşçinin maaşı, işçinin yazılı onayı olmadan düşürülemez. İşçi, onayı olmadığı halde maaşı düşürülürse iş sözleşmesini haklı olarak feshedebilir.

2. Maaşı Düşürülen İşçi İstifa Ederse Tazminat Alacak Mı?

Evet, maaşı düşürülen bir işçi, bu sebeple istifa ederse kıdem tazminatı almaya hak kazanır.

3. İşveren İşçinin Maaşını Düşürebilir Mi?

İşveren, işçinin maaşını tek taraflı olarak düşüremez. Ancak işçi ve işveren aralarında anlaşarak asgari ücretin altında olmamak kaydıyla ücreti düşürebilirler.

4. Rıza ile İşçinin Ücreti Düşürülebilir mi?

Evet, işçinin ücreti işçinin yazılı onayı ile düşürülebilir.

5. İşçi Ücret Değişikliğini Kabul Etmek Zorunda mı?

Hayır, işçi, iş sözleşmesinin esaslı unsuru olan ücret değişikliğini kabul etmek zorunda değildir.

6. İşveren Yol Ve Yemek Yardımını Kaldırabilir Mi?

Ulaşım hizmeti, işçiler için sürekli hale gelirse işveren için de zorunlu hale gelir. Servis hakkı işçinin sürekli hakkı haline dönüştükten sonra işverenin işçiye sormadan hizmeti kaldırılması oldukça sıkıntılıdır.

7. İşveren İkramiye Uygulamasını Kaldırabilir Mi?

İşverenin ikramiye uygulamasından işçinin onayını almadan vazgeçemeyeceğine hükmetmiştir. İşverenin ikramiye uygulamasına son vermesi, “çalışma şartlarında esaslı değişiklik” olarak kabul edilmiş.

8. Asgari Ücret Oranında Zam Yapılması Zorunlu Mudur?

İşverenler, asgari ücretin altında kalmamak suretiyle işçinin ücretini belirleyebilecektir. Yani asgari ücret altında işçi çalıştırmak yasaktır.