İZALE-İ ŞUYU DAVASI NEDİR? ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ – 2024

İZALE-İ ŞUYU (ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ) DAVASI NEDİR?

İzale-i şuyu davası mahkemelerimizde en çok görülen dava türlerindendir. Ülkemizde başta miras kalması, cebren satış yoluyla, yetkili makamın işlemi ve mahkeme kararı ile, kanun gereği, hukuki fiil veya işlemler vb. sebeplerle bir mala birden fazla kişi sahip olabilmektedir. Bu durum paylı mülkiyet veya elbirliği mülkiyeti şeklinde olabilir. Paylı mülkiyet birden çok kimsenin maddi olarak bölünmüş olmayan bir şeyin tamamına belirli paylarla malik olmasını ifade eder. Bir başka ifade ile paylı mülkiyet, bir mal üzerindeki mülkiyet hakkının, paylı olarak birden çok kimseye ait olması halidir. Elbirliği mülkiyetinde ise ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yayılmıştır.

Ortaklığın giderilmesi (İzale-i Şuyu) davası, paylı mülkiyete veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır ve taşınmaz mallarda ortaklar(paydaşlar) arasındaki birlikte mülkiyet ilişkisinin paylaştırma(taksim) yoluyla, satış suretiyle ya da kat mülkiyetine geçiş suretiyle sona erdirilip ferdi(şahsi) mülkiyete geçilmesini sağlayan bir davadır. Ortakların kendi aralarında anlaşarak malın paylaşılmasını ve ortaklığı sona erdirmelerinde hukuken engel bulunmamaktadır. Malın paylaşımı mümkün ise taksim ederek mümkün değilse malın satışından elde edilen bedelin paylaştırılmasıyla ortaklık sona erdirilebilir. Ortaklar arasında böyle bir anlaşma sağlanamamışsa Ortaklığın giderilmesi davası İzale-i şuyu açılması gerekir. Ortaklığın giderilmesi davası Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) düzenlenmemekle birlikte hukuki dayanağını TMK m.698 ve devamı hükümlerinden almaktadır.

1. Paylaşma istemi

Madde 698 – Hukuki bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir.

Paylaşmayı isteme hakkı, hukuki bir işlemle en çok on yıllık süre ile sınırlandırılabilir. Taşınmazlarda paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşmeler, resmi şekle bağlıdır ve tapu kütüğüne şerh verilebilir.

Uygun olmayan zamanda paylaşma isteminde bulunulamaz.

1. Paylaşma biçimi

Madde 699 – Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir.

Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hakim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi halinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.

Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASINI KİM AÇABİLİR, İZALE-İ ŞUYU DAVASININ TARAFLARI KİMLERDİR?

Paylı veya elbirliği mülkiyetine tabi mallarda ortaklardan(paydaşlardan) biri, birkaçı veya hepsi ortaklığın giderilmesi İzale-i şuyu davasını açabilir. Ortaklar gerçek veya tüzel kişi olabilir.

Bir veya birkaç ortak davayı açacaksa kendi dışındaki diğer tüm ortaklar/paydaşlar davalı konumda olacaktır. Tüm ortakların davada bulunması zorunludur. Tüm ortaklar/paydaşlar olmadan davanın sonuçlandırılabilmesi mümkün değildir. Ortaklardan birinin ölümü halinde mirasçıların davaya katılımının sağlanması gerekir.

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI HANGİ MAHKEMEDE AÇILIR?

Taşınır ve taşınmaz mallarda değer ve tutara bakılmaksızın hakkın paylaştırılması ve ortaklığın giderilmesine İzale-i şuyu ilişkin davalarda görevli mahkeme Sulh Hukuk Mahkemesidir. Taşınmazlar birden fazla ise taşınmazların herhangi birinin bulunduğu Sulh Hukuk Mahkemesinde davanın açılması gerekir. Taşınırlarda ise HMK m.6 genel yetki kuralları uygulanacak ve davalının yerleşim mahkemesinde davanın açılması gerekir.

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASINDA ZAMANAŞIMI VE DAVANIN AÇILMASINA ENGEL DURUMLAR

Ortaklığın giderilmesi İzale-i şuyu davası için kanunda herhangi bir zamanaşımı süresi öngörülmemiştir dolayısıyla paydaşlar tarafından bu dava her zaman açılabilir.

Ortaklığın giderilmesi İzale-i şuyu davası TMK m.698’de ve KMK m.7’de bahsedilen şu nedenler davanın açılmasına engel teşkil eder;

1. Ortakların/paydaşların uygun olmayan zamanda ortaklığın giderilmesi isteminde bulunması. (TMK m.698/3)
2. Ortaklar yapacakları bir sözleşme ile paylaşma isteme hakkını 10 yıl için kaldırabilirler. Uygulamada ‘’idame-i şüyu mukavelesi’’denilen kanundaki deyimiyle ‘’paylı mülkiyetin devamına ilişkin sözleşme’’ resmi şekil şartına sahiptir. Ortaklığın giderilmesini İzale-i şuyu istememe sözleşme ile en fazla 10 yıl için geçerlidir. Süre bitiminde taraflar yeni bir sözleşme yapabilirler fakat paydaşlardan biri razı olmayıp paylaşma isteminde bulunabilir. (TMK m. 698/2)
3. Paylı malın sürekli bir amaca özgülenmesi sebebiyle ortakların paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü varsa. Sürekli bir amaca özgülenmekten kasıt örnek olarak’’iki taşınmazı sınırlayan duvar, çit, sıra ağaçlar, parmaklık vb.’’  (TMK m.698/1)
4. Kat mülkiyetine veya kat irtifakına tabi olan taşınmazlarda ortaklığın giderilmesi istenemez. (Kat Mülkiyeti Kanunu m.7)

ORTAKLIĞIN AYNEN TAKSİM SURETİYLE GİDERİLMESİ

TMK m.699’da ortaklığın aynen taksim suretiyle nasıl paylaştırılacağı düzenlenmiştir,

1. Paylaşma biçimi

Madde 699 – Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir.

Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hakim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi halinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.

Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.

Ortaklığın taksim yoluyla giderilmesinde ortaklara ait malın paydaş sayısınca kısımlara bölünerek ortaklara verilmesidir. Ortaklığın aynen taksim suretiyle giderilmesi için bazı koşulların oluşması gerekir. Bunlar;

1. Malın bölme istemine uygun bir durumda olması gerekir. Özellikle mal bölündüğü takdirde önemli bir değer kaybına uğramaması gerekir. Bu durumun tespiti bilirkişi raporu neticesinde ortaya çıkacaktır. Mal bölünme sebebiyle önemli bir değer kaybına uğrayacaksa malın pazarlıkya da artırma yoluyla satışı yapılarak satış bedelinin bölünmesi yoluna gidilir.
2. Ortak/paydaşların malı paylaşma biçiminde uyuşma sağlayamaması halinde malın aynen taksim suretiyle paylaştırılabilmesi için ortaklardan birinin hâkimden bunu talep etmesi gerekir. Hâkim malın taksim suretiyle paylaştırılmasını uygun görürse mal aynen taksim suretiyle bölüştürülür.

Mal aynen taksim suretiyle paylaştırıldığında bölünen kısımlar eğer birbirine denk düşmüyorsa hâkim, eksik değerdeki parçaya para eklenmesine karar vererek denkleştirmeyi sağlar.

ORTAKLIĞIN SATIŞ (PAZARLIK YA DA ARTIRMA) YOLUYLA GİDERİLMESİ

Paydaşlar ortaklığın aynen taksim yoluyla giderilmesini istemezse veya talep etmelerine rağmen malın aynen taksim yoluyla bölünmesi mümkün değilse veya mal bölündüğü takdirde önemli bir değer kaybı olacaksa malın açık artırma yoluyla satışına karar verilir. Elde edilen satış bedeli tüm paydaşlar arasında payları oranında paylaştırılır.

Eğer ki tüm paydaşların rızası olursa satış paydaşlar arasında açık artırma yoluyla yapılır. Paydaşlardan birinin rızası bile yoksa satış halka açık bir şekilde açık artırma yoluyla satılır.

Ortaklığın giderilmesi İzale-i şuyu için gereken satış, satış memuru aracılığıyla ya da icra dairesi aracılığıyla gerçekleştirilir. Hâkim satışın yapılması için bir memur görevlendirir. Satışın yapılabilmesi için mahkeme tarafından verilen satış kararının kesinleşmesi gerekir.

“Paylaştırma ve ortaklığın giderilmesi için satış yapılması gereken hallerde, hâkim satış için bir memur görevlendirir. Taşınır ve taşınmaz malların satışı İcra ve İflas Kanunu hükümlerine göre yapılır.’’ (HMK; m.322/2)

‘’Kişiler hukuku, aile hukuku ve taşınmaz mal ile ilgili ayni haklara ilişkin kararlar kesinleşmedikçe yerine getirilemez.’’ (HMK; m.367/2)

Kararın kesinleşmesi sonrası taşınır veya taşınmaz malın tapu kaydına satışa arz şerhi konulur ve bilirkişi tarafından kıymet takdiri yapılır. Elde edilen rapor taraflara iletilir, taraflar tarafından rapora itiraz edilmezse satış kesinleşir ve malın satışı yapılır.

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ İZALE-İ ŞUYU DAVASINDA BEKLETİCİ MESELE OLAN MUHDESATIN AİDİYETİNİN TESPİTİ DAVASI

Muhdesat bir taşınmaz üzerinde taşınmaz sahibinin değil de bir başkasının yapısının olmasını ifade eder. Açılmış olan ortaklığın giderilmesi davasında taşınmaz mal üzerinde bir başkasının kendine ait bir yapısının olduğunu ileri sürmesi durumunda bu kişinin “muhdesatın aidiyetinin tespiti davası’’ açması gerekir. Bu dava ortaklığın giderilmesi davasının sonuçlanabilmesi için bir bekletici meseledir. Ortaklığın giderilmesi İzale-i şuyu davasının sonuçlanabilmesi için bu davanın sonucunun beklenilmesi gerekir.

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ İZALE-İ ŞUYU DAVASINDA YARGILAMA GİDERLERİ VE VEKALET ÜCRETİ

Dava açılırken dava açan kişiler tarafından dava harcı, tebligat ücretleri ve mahkeme giderleri yatırılır. Başvuru harcı ve peşin harç maktu olarak alınır. Taşınmazın değerinin dava harcına etkisi yoktur.

Dava sonucu her paydaşa aynı etkiyi doğuracağı için dava sonucu yargılama giderleri ve vekalet ücreti paydaşlara payları oranında yüklenir.

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ İZALE-İ ŞUYU DAVASINDA YARGILAMA USULÜ

• Dava basit yargılama usulüne tabidir. (HMK;m.316,m.4)
• Davanın sonucu paydaşlar için aynı etkiyi doğurur.
• Dava sonucunda verilen hüküm hakkında işlem yapılabilmesi için kararın kesinleşmesi gerekir.
• Davacı davadan feragat ederse, taraflardan biri davaya devam ederse dava hakkında karar verilmesi gerekir.

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI NE KADAR SÜRER?

Ortaklığın giderilmesi İzale-i şuyu davasının ne kadar süreceğine dair kesin bir süre vermek yanlış olur çünkü davaya konu malın niteliği, taraf sayısı, taraflara gönderilecek tebligatların süresi, tarafların ikametgâhının yurt içi veya yurt dışı olması, hazırlanacak bilirkişi raporunun süresi gibi hususlar davanın ne kadar süreceğini etkilemektedir. İzale-i şuyu davalarında hukuki destek talep ederseniz hukuk büromuzla iletişim geçebilirsiniz.

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI YARGITAY KARARLARI

• YARGITAY 6. Hukuk Dairesi 1980/13115 E. 1981/4659 K. 20.03.1981 Tarihli Karar
• YARGITAY 14. HUKUK DAİRESİ 2014/14742 E. 10020/2015 K. 09.11.2015 İzale-i şuyu davası Kararı
• YARGITAY 6. HUKUK DAİRESİ 2817/2010 E. 7423/2010 K. 17.06.2010 İzale-i şuyu davası Kararı
• YARGITAY 14. HUKUK DAİRESİ 2014/14598 E. 2015/9620 K. 03.11.2015 İzale-i şuyu davası Kararı
• YARGITAY 6. HUKUK DAİRESİ 2002/6885 E. 2002/7232 K. 14.11.2002 İzale-i şuyu davası Kararı
• YARGITAY 6. HUKUK DAİRESİ 2004/2555 E. 2004/2633 K.12.04.2004 İzale-i şuyu davası Kararı
• YARGITAY 14. HUKUK DAİRESİ 2017/5706 E. 2018/1564 K. 01.03.2018 İzale-i şuyu davası Kararı
• YARGITAY HUKUK GENEL KURULU 6-55/2011 E. 2011/222 27.04.2011 İzale-i şuyu davası Kararı