KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA NEDİR? ŞARTLARI NELERDİR?

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA NEDİR?

Kamu kurumlarının özel mülkiyete konu taşınmazlara usulüne uygun şekilde kamulaştırma işlemlerini tamamlamaksızın el atarak işgali ya da tasarrufunun kısıtlanması halidir. Özel mülkiyete konu taşınmazlara kamulaştırma işlemlerine başlanmaksızın el atılabileceği gibi kamulaştırma işlemlerine başlanmasına rağmen usulüne uygun şekilde kamulaştırmanın tamamlanmaması halinde de kamulaştırmasız el atma olarak kabul edilmektedir. Kamulaştırma işlemlerinde tebligatların usule aykırı olarak yapılması, kamulaştırma bedelinin ödenmemesi gibi durumlarda kamulaştırma işlemi tamamlanmamış kabul edilmektedir.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA AYRIMLARI

FİİLİ EL ATMA

Özel mülkiyete konu taşınmaza kamu kurumlarınca yol, park, baraj vb. şekillerde fiilen el atarak taşınmazın kullanımının kalıcı olarak kısıtlanmasıdır. Burada önemli olan husus idarece yapılan işgalin sürekli olmasıdır. 

Hukuki El Atma

Özel mülkiyete konu taşınmazın fiili el atma olmaksızın imar planları ile kamusal alanlara ya da resmi kurum tesislerine tahsis edilmesi ile tasarruf hakkının kısıtlanmasıdır. Hukuki el atmalarda imar planlarının kesinleşmesinden itibaren 5 yıllık süre öngörülmüş olup hukuki el atma nedeniyle açılacak davalarda bu süreye dikkat edilmesi gerekmektedir. İmar planlarında yapılacak değişiklik ya da yeni plan durumlarında süre yenilenmemekte kısıtlılığın ne kadar süredir devam ettiğine bakılmaktadır.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA HALİNDE AÇILABİLECEK DAVALAR

Kamulaştırmasız el atma haksız fiil niteliğinde olduğundan malik tarafından el atmanın önlenmesi, ecrimisil ve taşınmaz değerine ilişkin tazminat talep edebilir.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMANIN ÖNLENMESİ DAVASI

El atılan taşınmazın kullanım durumuna göre değişmekle birlikte el atmanın önlenmesi talepli davalardan sonuç alınması uygulamada pek mümkün olmamaktadır. Kamu yararı amacıyla kullanılan taşınmaza ilişkin el atmanın önlenmesi davası açılması halinde idareler kamulaştırma işlemlerine başlamakta ve el atmanın önlenmesi davasını sonuçsuz bırakmaktadır.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA NEDENİYLE TAZMİNAT TALEBİ

Kamulaştırmasız el atma durumlarında uygulamada en sık başvurulan yol el atılan taşınmaz değerinin istenmesidir. Usulüne uygun şekilde kamulaştırma yapılmadan el atılan taşınmaza ilişkin el atma nedeniyle dava açılarak Kamulaştırma Kanunu uyarınca taşınmaz değeri tespit edilerek el atan idare adına tesciline karar verilecektir.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA NEDENİYLE ECRİMİSİL TALEBİ

El atılan taşınmaza ilişkin kira getirisi diyebileceğimiz ecrimisil talebi kural olarak el atma tarihinden itibaren istenebilecekse de ecrimisile ilişkin 5 yıllık zamanaşımı itirazı ile karşılaşılacağından dava tarihinden geriye dönük 5 yıl için istenmesi uygun olacaktır. Ecrimisil talebinin taşınmaz değerine ilişkin tazminat talebi ile yapılması da mümkündür.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVALARINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME

Kamulaştırma Kanunu Ek 1. Maddesine, 16.11.2022 tarihinde eklenen cümle ile birlikte hukuki el atmalarda dahil olmak üzere el atmadan kaynaklı davalar adli yargıda görülecektir. Görevli mahkeme taşınmazın bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesidir. 

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVASINDA TARAFLAR

Kamulaştırmasız el atma davalarında davacı olarak taşınmaz maliki olabileceği gibi malikin ölümü halinde mirasçılarda dava açabilecektir. Mirasçılardan her biri hissesine karşılık dava açabilecektir.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVASINDA DEĞER TESPİTİ

Kamulaştırmasız olarak el atılan taşınmazın değeri Kamulaştırma Kanununda yer alan düzenlemeler doğrultusunda dava tarihine göre belirlenecektir. Taşınmazın arsa ya da arazi vasfında olmasına göre değer tespitinde farklı yöntemler kullanılmaktadır. Buna ilişkin kamulaştırma bedel tespiti yazımıza bakabilirsiniz. Kamulaştırma Kanunu Ek 3. Maddesi ve geçici 12. Maddesinde yer alan düzenlemeler uyarınca kamulaştırma işlemlerine başlanmış ancak bedeli hak sahiplerine ödenmemiş işlemlerde ve 2981 sayılı İmar Kanunu uyarınca yapılan uygulamalar sonucu idareler adına tescil edilen taşınmazlarda tescil tarihine göre değer tespiti yapılacak ve Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi doğrultusunda dava tarihine göre güncellenerek hesaplanacaktır. Dava açılmadan önce el atmanın neden kaynaklandığı ve tarihinin tespiti önem arz etmektedir. Aşağıda belirteceğimiz üzere 04.11.1983 öncesi el atma durumlarda uzlaşma dava şartı bulunmaktadır.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVALARINDA UZLAŞMA BAŞVURUSU ŞARTI

04.11.1983 tarihinden sonra yapılan el atmalara ilişkin uzlaşma şartı bulunmasa da 09.10.1956 – 04.11.1983 tarihleri arasında yapılan el atmalara ilişkin açılacak davalarda dava öncesi uzlaşma başvurusu yapılması dava şartı olarak aranmaktadır. Kamulaştırma Kanunu geçici 6. Maddede düzenlenen uzlaşma görüşmelerine ilişkin süreçlere takılmamak adına el atan idareye uzlaşılmayacağına ilişkin dilekçe verilerek dava şartı yerine getirilebilir.

KAMULAŞTIRMASIZ EL ATMA DAVALARINDA ZAMANAŞIMI

Kamulaştırmasız el atma özel mülkiyete yapılan haksız fiil niteliğinde olduğundan ve mülkiyet hakkının zaman ötesi niteliğinden dolayı zamanaşımına tabi değildir. Ancak ecrimisile ilişkin talepler 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir.

HARBİYE HUKUK

Av. Mustafa MALKOÇ