ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?

Uluslararası koruma başvurusu yapacak yabancıların ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için kendi ülkelerinden kaçmış olmaları gerekir. Ayrıca Türk Hukukuna göre kendi ülkesinde ölüm cezasına çarptırılan, işkence veya kötü muamele görebilecek durumda olan, silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak olan veya ülkesindeki kitlesel şiddet, savaş, iç çatışma veyahut doğal felakete maruz kalan yabancılar da uluslararası koruma başvurusu yapabilir. 

ULUSLARARASI KORUMA NEDİR?

Devletler vatandaşlarının temel hak ve özgürlükleri ile fiziksel güvenliklerini güvence altına almakla yükümlüdür. Fakat devletlerin bu yükümlülüğü yerine getirmeyerek vatandaşlarının temel hak ve özgürlüklerini korumadıkları veyahut koruyamadıkları bir durumda uluslararası koruma bu yükü üstlenir. Devletlerince korunamayan kişilerin sığındıkları ülkelerce evrensel birtakım ilkeler gereği korunmaları gerekir.  Uluslararası koruma; uluslararası örgütler, bölgesel kuruluş veya teşkilatlar ile hükümet dışı kuruluşlar vasıtasıyla sağlanır.

1951 tarihli Mültecilerin Hukuki Durumuna Dair Cenevre Sözleşmesi 1/A-2 maddesinde mülteciyi şu şekilde tanımlamıştır;

“ırkı, dini, uyruğu, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri nedeniyle zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve o ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen; yahut uyruğu yoksa ve bu tür olaylar sonucu önceden yasadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu zulüm korkusu nedeniyle dönmek istemeyen kişilerdir.”

ULUSLARARASI KORUMA ÇEŞİTLERİ

Uluslararası korumanın mülteci, şartlı mülteci, ikincil koruma statüsü ve geçici koruma olmak üzere 4 çeşidi bulunmaktadır.

1)      Mülteci Statüsü

YUKK 61’inci maddesinde mülteci şu şekilde tanımlanmıştır;

“Avrupa ülkelerinde meydana gelen olaylar nedeniyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında mülteci statüsü verilir.”

2)      Şartlı Mülteci Statüsü

Şartlı mülteci statüsüne ilişkin YUKK’un 62’inci maddesi şu şekildedir;

Avrupa ülkeleri dışında meydana gelen olaylar sebebiyle; ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancıya veya bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen vatansız kişiye statü belirleme işlemleri sonrasında şartlı mülteci statüsü verilir. Üçüncü ülkeye yerleştirilinceye kadar, şartlı mültecinin Türkiye’de kalmasına izin verilir.”

3)      İkincil Koruma Statüsü

YUKK’un 63’üncü maddesinde “ikincil koruma” statüsünü düzenlemiştir.

 “(1) Mülteci veya şartlı mülteci olarak nitelendirilemeyen, ancak menşe ülkesine veya ikamet ülkesine geri gönderildiği takdirde; a) Ölüm cezasına mahkûm olacak veya ölüm cezası infaz edilecek, b) İşkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacak, c) Uluslararası veya ülke genelindeki silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak, olması nedeniyle menşe ülkesinin veya ikamet ülkesinin korumasından yararlanamayan veya söz konusu tehdit nedeniyle yararlanmak istemeyen yabancı ya da vatansız kişiye, statü belirleme işlemleri sonrasında ikincil koruma statüsü verilir.”

İkincil koruma statüsü ile mülteci ve şartlı mülteci arasındaki temel fark “ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı haklı sebeplere dayalı zulüm korkusu” kriterinin ikincil koruma için aranmamasıdır. İkincil koruma daha kapsayıcı bir şekilde insan hakları sözleşmeleri ile koruma altına alınmış “yaşama hakkı” ve “işkence yasağı” gibi hakları referans almaktadır.

4)      Geçici Koruma Statüsü

Geçici koruma, zulüm, silahlı çatışma, yaygın şiddet, doğal felaketler veyahut ciddi insan hakları ihlallerinden kitlesel olarak kaçan sığınmacı akınlarıyla başa çıkmak için geliştirilmiş koruma türüdür. Geçici koruma kısa bir süre zarfında çok sayıda insanın ülke sınırlarına dayanarak menşe ülkelerindeki iç savaş veya savaş gibi olumsuz durumlardan kaçması durumunda uygulanır. Diğer koruma türlerinde olduğu gibi bu koruma türünde de bireylerin yaşam, özgürlük ve güvenliklerinin tehdit altında olduğu ülkelere gönderilmemeleri ilkesi temel alınmıştır.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURU ŞARTLARI

Uluslararası koruma başvurusu yapacak yabancıların ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşüncelerinden dolayı zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için kendi ülkelerinden kaçmış olmaları gerekir. Ayrıca Türk Hukukuna göre kendi ülkesinde ölüm cezasına çarptırılan, işkence veya kötü muamele görebilecek durumda olan, silahlı çatışma durumlarında, ayrım gözetmeyen şiddet hareketleri nedeniyle şahsına yönelik ciddi tehditle karşılaşacak olan veya ülkesindeki kitlesel şiddet, savaş, iç çatışma veyahut doğal felakete maruz kalan yabancılar da uluslararası koruma başvurusu yapabilir.  Uluslararası koruma başvuru yapabilmenin en önemli şartı yabancının kendi ülkesinin korumasından faydalanamaz hale gelmiş olmasıdır.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURU NEREYE YAPILIR

Uluslararası koruma başvurusu ülke içerisinde valiliklerdeki il göç müdürlüklerine yapılır. Aynı şekilde yasa dışı göçmen statüsünde yakalanan yabancılar veya sınır kapılarından giriş yapanlar kolluk birimlerine uluslararası koruma talep ettiklerini belirtmelidirler. Kolluk birimleri bu talebi derhal valiliğe bildirecektir. Valilike yapılan başvuruyu kayıt altına alır.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSU NASIL YAPILIR

Uluslararası koruma başvuruları valiliklere kişinin bizzat kendisi tarafından veya avukatı ile birlikte yapılabilir.  Başvuru sınır kapısında veya ülke içerisinde yapılabilir. Başvuru sahibi kendisiyle birlikte gelen aile üyeleri adına başvuru yapabilir. Ülkeye girdikten sonra makul bir süre içerisinde koruma başvurusu yapan yabancılara Türkiye’ye yasa dışı şekilde girmekten veya Türkiye’de yasal şekilde bulunmamaktan dolayı cezai işlem yapılmaz. Refakatsiz çocuklarla ilgili tüm işlemlerde çocuğun yüksek yararı gözetilir.  Refakatsiz çocuk bu üreçte sevgi evlerine, yetişkin akrabalarının veya koruyucu bir ailenin yanına yerleştirilir. Yine İşkence, cinsel saldırı ya da diğer ciddi psikolojik, bedensel ya da cinsel şiddete maruz kalan yabancılara yeterli tedavi imkanları sağlanır.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSU İÇİN GEREKEN EVRAKLAR

Uluslararası koruma başvurusu yapan yabancılar kayıt esnasında kimlik bilgilerini doğru olarak bildirmek ve varsa kimliğini ispatlayacak belge ve seyahat dokümanlarını yetkili makamlara teslim etmekle yükümlüdür. Kimlik tespiti için belge olmaması halinde valilik kimlik tespiti konusunda araştırma yapabilir. Kimlik tespit araştırmaları sonucunda da kimliğine dair bilgi elde edilememesi hâlinde, başvuranın beyanı esas alınır.

Yabancı tarafından başvuru esnasında aşağıdaki bilgi ve belgeler valiliğe verilmelidir.

• Menşe veya ikamet ülkesini terk etme sebepleri,
• Ülkesini terk ettikten sonra başından geçen ve başvuru yapmasına neden olan olaylar,
• Türkiye’ye giriş şekli, kullandığı yol güzergâhları ve vasıta bilgileri,
• Daha önceden başka bir ülkede uluslararası korumaya başvurmuş veya korumadan yararlanmışsa, bu başvuru veya korumaya ilişkin bilgi ve belgeleri,

Teslim edilecek veya verilecek bilgi yabancının kendi ülkesinde yaşadığı sorunları ortaya koyacak her türlü mahkeme kararı, zabıt, infaz emri, tehdit mesajları, tutuklama kararı, gazete haberi, video vb. olabilir. Bu bilgi ve belgeler valilğe verildikten ve kayıt yapıldıktan sonra mülakat zamanı ve yeri yabancıya bildirilir. Bu süreçte yabancı isterse tercüman görevlendirilebilir.

ULUSLARARASI KORUMA MÜLAKATI

Uluslararası koruma başvurusu ile ilgili etkin ve adil bir karar verilebilmesi için başvurucu ile kayıt tairihinden itibaren 30 gün içinde mülakat yapılır. Yabancı gerekirse aile üyeleri ile birlikte mülakata katılabilir. Her halde mahremiyete dikkat edilmeli, talep halinde avukatı gözlemci olarak mülakata katılabilmelidir. Koruma başvurusu yapan kişi koruma talebinin sebeplerini açık bir şekilde belirtmekle ve destekleyecek tüm bilgi ve belgeleri sunmakla yükümlüdür. Çocuğun mülakatında psikolog, çocuk gelişimci veya sosyal çalışmacı ya da ebeveyni veya yasal temsilcisi hazır bulunabilir Gerekli görülürse yabancı ile yeniden mülakat yapılabilir. Mülakatın sonunda tutanak düzenlenir, bir örneği mülakat yapılan kişiye verilir. Mülakat sonrasında yabancıya Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi Kimlik Belgesi verilir. Bu belge aynı zamanda ikamet izni yerine geçer.

ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURU YAPTIKTAN SONRAKİ BEKLEME SÜRESİ

Uluslararası koruma başvuruları hakkında kayıt tarihinden itibaren en geç altı ay içinde Göç İdaresi Genel Müdürlüğü veya yetkilendirdiği valilik karar verilir. Bu süre 6 ayı geçecekse başvuru sahibine bu konuda bilgi verilir. Aile adına yapılan başvuru bütün olarak değerlendirilir ve verilen karar tüm aile üyelerini kapsar. Valilik veya genel müdürlük tarafından karar verilirken menşe veya önceki ikamet ülkesinin mevcut genel şartları ve başvuru sahibinin kişisel şartları göz önüne alınır.

ULUSLARARASI KORUMA REDDİ KARARINA KARŞI İTİRAZ VE DAVA HAKKI

Başvuru sahibi zulüm veya ciddi zarar görme tehdidi altında olduğunu ispat edemezse uluslararası koruma başvurusu reddedilir. Yine vatandaşı olduğu ülke veya önceki ikamet ülkesinin belirli bir bölgesinde koruma sağlanabiliyorsa ve başvurucu ülkenin o bölgesine güvenli bir şekilde seyahat edebilecek ve yerleşebilecek durumdaysa koruma talebi reddedilebilir. Ret kararı gerekçeleri ile birlikte ilgiliye veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir.

Öncelikle yabancı, yasal temsilcisi ya da avukatı tarafından kararın tebliğinden itibaren on gün içinde Uluslararası Koruma Değerlendirme Komisyonuna itiraz edilebilir. Ancak hızlandırılmış değerlendirme, Kabul edilemez başvuru veya idari gözetime alınmış olma durumlarında doğrudan idare mahkemesinde iptal davası açılması gerekir.

ULUSLARARASI KORUMA REDDİ KARARI İPTAL DAVASI

Uluslararası koruma başvurusunun reddi kararı iptal davası idari yargının görevine girdiği için idare mahkemelerinde süresinde dava açılmalıdır. Davanın türü iptal davasıdır. İYUK’un 3’üncü maddesine göre hazırlanan idari dava dilekçesi mahkemeye sunulacaktır. Uluslararası koruma başvurusu reddedilen kişi zülum, işkence veya kötü muamele görme riski altında olduğu bu durumlara ilişkin ayrıntılı açıklamalar ve somut deliller mahkemeye sunulmalıdır.

YUKK tarafından uluslararası koruma başvurusunun reddi işlemine karşı açılacak iptal davalarında özel süreler belirlenmiştir. Buna göre;

• Hızlandırılmış değerlendirme ve kabul edilemez başvuru kapsamında verilen ret kararlarına karşı tebliğden itibaren 15 gün içinde dava açılmalıdır. Bu çerçevede mahkemeye yapılan başvurular 15 gün içinde sonuçlandırılır. Mahkemenin bu konuda vermiş olduğu karar kesindir. Ancak bireysel başvuru yolu kullanılarak Anayasa Mahkemesine başvuru yapılabilir.
• Hızlandırılmış değerlendirme ve kabul edilemez başvuru dışındaki diğer idari karar ve işlemlere karşı kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde idare mahkemesinde dava açılabilir. Mahkemenin vereceği karara karşı istinaf kanun yoluna gidilebilir. İtiraz veya yargılama süreci sonuçlanıncaya kadar ilgili kişinin ülkede kalışına izin verilir.

AVUKAT ULUSLARARASI KORUMAYA BAŞVURABİLİR Mİ?

Uluslararası koruma başvurusunun avukatınızla birlikte yapılması önem arz eder. Zira koruma talebine dayanak hukuki altyapının oluşturulması ve delillerin toplanması sürecinde avukat yardımı almanız başarı şansınızı artıracaktır. Ayrıca uluslararası koruma başvurusu mülakatında avukatla katılmanız faydanıza olacaktır.

ULUSLARARASI KORUMA ALTINDAYKEN YURT DIŞINA GİDİLEBİLİR Mİ?

Uluslararası koruma altında olan yabancı vatandaşı olduğu ülkeye gidemez. Eğer vatandaşı olduğu ülkeye giderse uluslararası koruma başvurusunun temeli olan zulüm göreme riski ortadan kalkmış olacağından uluslararası koruma iptal edilir.

ULUSLARARASI KORUMA STATÜSÜNÜN SONA ERMESİ

Aşağıdaki hallerde uluslararası koruma statüsü sone erer.

• Vatandaşı olduğu ülkenin korumasından kendi isteğiyle tekrar yararlanırsa,
• Kaybettiği vatandaşlığını kendi isteğiyle tekrar kazanırsa,
• Yeni bir vatandaşlık kazanmışsa ve vatandaşlığını kazandığı ülkenin korumasından yararlanıyorsa,
• Terk ettiği veya zulüm korkusuyla dışında bulunduğu ülkeye kendi isteğiyle tekrar dönmüşse,
• Statü verilmesini sağlayan koşullar ortadan kalktığı için vatandaşı olduğu ülkenin korumasından yararlanabilecekse,
• Vatansız olup da, statü verilmesine yol açan koşullar ortadan kalktığı için önceden yaşadığı ikamet ülkesine dönebilecekse,
• Kendi isteğiyle Türkiye’den ayrılırsa, üçüncü bir ülkenin korumasından faydalanırsa, üçüncü bir ülkeye insani nedenler veya yeniden yerleştirme kapsamında kabul edilirse, üçüncü bir ülkeye çıkış yaparsa ya da ölürse,

uluslararası koruma statüsü sona erer.

ULUSLARARASI KORUMA STATÜSÜNÜN İPTALİ

Uluslararası koruma aşağıdaki durumlarda iptal edilir.

• Sahte belge kullanma, hile, aldatma yoluyla veya beyan etmediği gerçeklerle statü verilmesine neden olunması,
• Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği dışında, diğer bir Birleşmiş Milletler organı veya örgütünden hâlen koruma veya yardım görüyorsa,
• İkamet ettiği ülke yetkili makamlarınca, o ülke vatandaşlarının sahip bulundukları hak ve yükümlülüklere sahip olarak tanınıyorsa,
• 1951 Sözleşmesinin 1 inci maddesinin (F) fıkrasında belirtilen savaş suçu, insanlığa karşı veya ağır bir suç işlendiğine dair ciddi kanaat varsa,

Uluslararası korumanın iptal edilmesi kararında maddi gerekçeler ve hukuki dayanaklar açıkça belirtilir. Karar yabancıya veya yasal temsilcisine ya da avukatına tebliğ edilir. Bu karara karşı tebliğinden itibaren otuz gün içinde idare mahkemesinde dava açılabilir.

KUBİLAY REŞBER

YABANCI ÇALIŞMA İZNİ NEDİR? NASIL ALINIR?

İnsani İkamet İzni Nedir? Nasıl Alınır?

İnsani İkamet İzni Nedir? Nasıl Alınır?