UYUŞTURUCU KULLANMA VE BULUNDURMA SUÇU VE CEZASI (TCK 191. MADDE)

UYUŞTURUCU KULLANMA VE BULUNDURMA SUÇU VE CEZASI

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Özel Hükümler” başlıklı ikinci kitabının “Topluma Karşı Suçlar” başlığı altındaki üçüncü kısımda “Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar” başlığının üçüncü bölümünde düzenlenmiştir. 

Kullanma amacıyla uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçunu işlemiş olacaktır. Uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçu ile uyuşturucu madde ticareti suçunu birbirine karıştırmamak gerekmektedir.

UYUŞTURUCU MADDE NEDİR?

Mevzuatımızda uyuşturucu maddeyle ilgili bir tanımlama mevcut değildir. Uyuşturucu madde türlerinin her geçen gün artması ve değişmesi sebebiyle sınırlayıcı olarak sayılmamıştır. Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımına bakılacak olursa: “Bitkisel kökenli veya sentetik olup, fiziksel veya ruhsal, bağımlılığa yol açan ve tutku yaratan bütün maddeler uyuşturucu madde sayılır.” şeklindedir.

UYUŞTURUCU MADDE KULLANMA SUÇU NEDİR?

TCK 191’e göre uyuşturucu maddeyi (esrar, eroin, kokain vb.) kişisel kullanım amacıyla satın alan, herhangi bir surette uyuşturucu maddeyi kabul eden, kullanma amacıyla bulunduran veya herhangi bir şekilde uyuşturucu madde kullanan kişi uyuşturucu madde kullanma veya bulundurma suçunu işlemiş olur. Kişi maddeyi kullanıyorsa veya satın alıp elinde bulunduruyorsa bu suçu işlemiş olmaktadır. Kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçunun; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına 200 metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır. 

ŞAHSIN UYUŞTURUCU MADDEYİ KULLANMAK İÇİN Mİ BULUNDURDUĞU YOKSA TİCARET İÇİN Mİ BULUNDURDUĞUNUN TESPİTİ NASIL YAPILMAKTADIR?

Uyuşturucu kullanma ve bulundurma suçu ile uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçu birinden farklı cezai sorumlulukları gündeme getirmektedir. Bu sebeple somut olaya göre şahsın uyuşturucu maddeyi kullanma amacıyla mı elinde bulundurduğu yoksa ticari amaç güderek mi elinde bulundurduğunun tespiti önem arz etmektedir. Yargıtay Ceza Kurulu’na göre birkaç kıstasa göre bu belirlenebilir. Bu kıstaslardan ilki uyuşturucunun miktarı olacaktır. Kişinin üstünde kullanımı aşacak miktarda uyuşturucu madde tespit edilmişse bu kişinin ticari amaç güttüğüne işaret edebilir. Uyuşturucu maddenin nerde, hangi koşullarda saklanıyor olduğu da tespit için yol gösterici olabilmektedir. Aynı zamanda şüpheli kişinin hal hareketlerinin de izlenmesi gerekir. Kişinin sosyal ekonomik durumu önem arz eder. Yalnızca tek bir kritere bağlı kalınmamalıdır. 

UYUŞTURUCU KULLANMA, BULUNDURMA SUÇUNDAN KİŞİYE DENETİMLİ SERBESTLİK TEDBİRİ UYGULAMASI

TCK 191/3 uyarınca erteleme süresi zarfında şüpheli hakkında asgari bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanır. Bu süre denetimli serbestlik müdürlüğünün teklifi üzerine veya resen Cumhuriyet savcısının kararı ile altışar aylık sürelerle en fazla iki yıl daha uzatılabilir. Hakkında denetimli serbestlik tedbiri verilen kişi, gerek görülmesi hâlinde denetimli serbestlik süresi içinde tedaviye tabi tutulabilir. Cumhuriyet savcısı, erteleme süresi zarfında uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanıp kullanmadığını tespit etmek için yılda en az iki defa şüphelinin ilgili kuruma sevkine karar verir.

Kişi, erteleme süresi zarfında; kendisine yüklenen yükümlülüklere veya uygulanan tedavinin gereklerine uygun davranmamakta ısrar ediyorsa; tekrar kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almışsa, kabul etmişse veya bulunduruyorsa; uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanıyorsa, hakkında kamu davası açılır. Erteleme süresi zarfında kişinin kullanmak için tekrar uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alması, kabul etmesi veya bulundurması ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanması, dördüncü fıkra uyarınca ihlal nedeni sayılır ve ayrı bir soruşturma ve kovuşturma konusu yapılmaz.

UYUŞTURUCU MADDE KULLANMA SUÇU ADLİ PARA CEZASINA ÇEVRİLEBİLİR Mİ?

Ceza süresinin en fazla bir yıl olarak belirlenmiş olduğu suçlar için hapis cezasının adli para cezasına çevrilebilmesi mümkündür. Fakat uyuşturucu madde kullanma amacıyla bulundurma suçunun kanunda belirlenen ceza miktarı 2 yıldan başladığı için adli para cezasına çevrilmesi mümkün olmayacaktır.

MAHKUMİYET HALİNDE TEDAVİ VE REHABİLİTASYON TEDBİRİ

5237 Sayılı TCK 191. maddeye göre alan kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak suçundan hükümlü olanlar, ayrıca tedavi ve rehabilitasyon programlarına katılma yükümlülüğüne tabi tutulur (5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Kanunu madde 105)

UYUŞTURUCU MADDE KULLANMA SUÇUNUN HAPİS CEZASINDA ERTELEME KARARI VERİLEBİLİR Mİ?

Uyuşturucu madde kullanma suçunda hapis cezası ertelenebilmektedir. Bunun için bazı şartlar aranmaktadır. Kişi hakkında erteleme kararı verilebilmesinin koşulu iki yıl veya daha az süreyle hapis cezası almış olmasıdır. Kişinin daha önce hapis cezasından hüküm giymemiş olması da gerekir. Erteleme kararı verilen kişi hakkında; bir yıldan az ve üç yıldan fazla olmamak üzere bir denetim süresi belirlenmektedir. Mahkûmiyet kararı verilen kişi hakkında; hapis cezasından şartlı olarak vazgeçilir ve şahıs dışarda denetime tabi olur. Böylece infazın cezaevi dışında geçirilmesi sağlanmış olur.

UYUŞTURUCU MADDELERİN KİŞİSEL KULLANIM MİKTARI NE KADAR OLURSA UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ OLUŞUR? HSYK’NIN GÖRÜŞÜ NEDİR?

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun 2013’teki hukuki müzakeresine göre kişisel kullanım miktarları belirlenmiştir. Her davada bulunan uyuşturucu madde miktarı gözetilerek failin sorumluluğunun uyuşturucu kullanmadan mı yoksa uyuşturucu ticaretinden mi olduğuna karar verilir. Esrar için bu miktar yaklaşık olarak 600-700 gram olarak söylenebilir. Eroin ve kokain için ise 20 gram olarak, hap olarak kullanılan uyuşturucu maddeler için ise yaklaşık 50 gram olduğunu söyleyebiliriz. Her dava için ayrı ayrı değerlendirilen ve failin suçu belirlenirken önem arz eden bu miktarlar yaklaşık olarak ifade edilmiştir.

UYUŞTURUCU MADDE KULLANMA SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK HÜKÜMLERİ UYGULANABİLİR Mİ?

Etkin pişmanlık TCK 192’de ele alınmıştır. Kişi bu maddelerde yer alan koşulları sağlıyorsa hakkında etkin pişmanlık hükümleri uygulama alanı bulacaktır.

1- Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarına iştirak etmiş olan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlaması halinde, hakkında cezaya hükmolunmaz. 

2- Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, bu maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz. 

3- Bu suçlar haber alındıktan sonra gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilir. 

4- Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, hakkında kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmaktan dolayı soruşturma başlatılmadan önce resmi makamlara veya sağlık kuruluşlarına başvurarak tedavi ettirilmesini isterse, cezaya hükmolunmaz. Bu durumda kamu görevlileri ile sağlık mesleği mensuplarının 279 uncu ve 280 inci maddeler uyarınca suçu bildirme yükümlülüğü doğmaz.

UYUŞTURUCU MADDE KULLANMA VE BULUNDURMA SUÇUNDA HUKUKA UYGUNLUK SEBEBİ OLARAK NELER SAYILABİLİR?

TCK madde 28’de cebir ve şiddet, korkutma ve tehdit düzenlenmiştir. Bu maddeye göre “Karşı koyamayacağı veya kurtulamayacağı cebir ve şiddet veya muhakkak ve ağır bir korkutma veya tehdit sonucu suç işleyen kimseye ceza verilmez. Bu gibi hallerde cebir ve şiddet, korkutma ve tehdidi kullanan kişi suçun faili sayılır.” Bu durumda bir kişi zorla uyuşturucu madde kullanmaya zorlanmışsa kişi ceza almayacaktır.

Hakkın kullanılması da hukuka uygunluk sebebi olarak sayılabilir. Örneğin doktorun hastasına yazmış olduğu reçetede uyuşturucu veya uyarıcı bir madde bulunması durumunda kişi bunu kullansa bile suç oluşmaz.

UYUŞTURUCU MADDE KULLANMA VE BULUNDURMA SUÇU 

ADLİ SİCİL KAYDINA İŞLENİR Mİ?  İŞLENEN KAYIT NE ZAMAN SİLİNİR?

Adli sicil kaydına işlenen suçlar, cezanın infaz edilmesini takiben adli sicil arşiv kaydına alınır. Adli sicil arşiv kaydına alınan kayıtların silinmesi ise suç ve cezanın vasfına göre 5 – 15 ve 30 yıllık sürelerde silinir.

KULLANMAK AMACIYLA UYUŞTURUCU BULUNDURMA SUÇUNDA 

ZAMANAŞIMI SÜRESİ VE ŞİKAYET 

Şikayete tabi nitelikte bir suç değildir. Yapılan şikayetler ihbar niteliği taşır ve re ’sen soruşturma ve kovuşturma yapılır. 

Dava zamanaşımı süresi 8 yıldır. Bu süre geçmeden soruşturma ve kovuşturma yapılabilir.

UYUŞTURUCU BULUNDURMA VE KULLANMA SUÇUNDA GÖREVLİ MAHKEME HANGİSİDİR?

Kullanmak için uyuşturucu satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçunda görevli mahkeme; Asliye Ceza Mahkemesi’dir.

UYUŞTURUCU KULLANMA VE BULUNDURMA SUÇUYLA İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

“Sanıklar hakkında uyuşturucu madde ticareti yapma suçundan kamu davası açıldığı, suç tarihinde sanık …’ye ait ikamette yapılan arama sonucu ele geçirilen uyuşturucu maddeleri sanıkların satma veya başkasına verme gibi kullanma dışında bir amaç için bulundurduklarına ilişkin delil elde edilemediği anlaşıldığından, ele geçirilen uyuşturucu madde miktarı da dikkate alındığında, sanıkların eylemleri uyuşturucu madde kullanma suçunu oluşturduğundan, uyuşturucu madde kullanma suçundan mahkûmiyet kararı verilmesi gerekirken, eylemin ikiye bölünerek uyuşturucu madde ticareti yapma suçundan beraatine, uyuşturucu madde kullanma suçundan ise suç duyurusunda bulunulmasına karar verilmesi,…”

“Oluşa ve dosya içeriğine göre; sanıkların tüm aşamalardaki ısrarlı savunmalarında ele geçirilen uyuşturucu maddeleri kullanma amacıyla satın aldıklarını beyan etmeleri, kolluk görevlilerinin edindiği istihbarı bilginin, sanıkların İstanbul iline gittikleri ve buradan uyuşturucu madde alıp döneceklerinden ibaret olduğu, suç konusu uyuşturucu maddelerin ele geçiriliş biçimi ve ele geçen madde miktarının kişisel kullanma sınırları içinde kalması karşısında; sanıkların uyuşturucu maddeleri kullanma amacı dışında satmak veya başkasına vermek amacıyla bulundurduklarına ilişkin, kuşku sınırlarını aşan yeterli ve kesin delil bulunmadığı ve eylemlerinin “kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma” suçunu oluşturduğu gözetilmeden uyuşturucu madde ticareti yapma suçundan mahkûmiyetlerine karar verilmesi,”

“Sanık … hakkında uyuşturucu madde ticareti yapma suçundan verilen mahkûmiyet hükmünün incelenmesinde: Dosyadaki bilgi ve belgelere göre, sanığın … ’a uyuşturucu madde sattığına ilişkin kuşku sınırlarını aşan yeterli ve kesin delil bulunmadığı, …’den herhangi bir uyuşturucu madde ele geçirilmediği, olay tarihinde ikametinde ele geçirilen uyuşturucu maddenin miktarı, ele geçiriliş biçimi nazara alındığında; kullanma amacı dışında bulundurduğuna dair sanığın savunmasının aksine kuşku sınırlarını aşan yeterli ve kesin delil bulunmadığı, sabit olan fiilinin “kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma” suçunu oluşturduğu gözetilmeden, sanık hakkında “uyuşturucu madde ticareti yapma” suçundan mahkûmiyet hükmü kurulması, Yasaya aykırı, sanığın temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan, hükmün BOZULMASINA, 22/12/2020 tarihinde oy birliği ile karar verildi.”

YARGITAY

HARBİYE HUKUK BÜROSU

CEREN AYDIN