UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ SUÇU VE CEZASI NEDİR? (TCK 188. MADDE)

Uyuşturucu madde ticareti suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve iki bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. 

Uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçu serbest hareketli bir suçtur. Dolayısıyla suçun oluşması için imal, ithal veya ihraç etme eylemlerinden birinin gerçekleşmesi yeterlidir. 

UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ SUÇU KAPSAMINA GİREN HAREKETLER NELERDİR?

Uyuşturucu maddeleri uyuşturucu ticareti amacıyla imal, ihraç, ithal edilmesi, depolanması, nakledilmesi, bulundurulması, kabul edilmesi TCK kapsamında suç sayılan hareketlerdir. Her bir suçun cezai karşılığı da TCK’ de tek tek belirtilmiştir.

1- Uyuşturucu Madde İmal Etme Suçu: İmal etme işlemi, bir maddeyi veya bir uyuşturucuyu belirli işlemlerden geçirerek başka bir uyuşturucu imali etmektir. İmal etmekten kasıt; maddenin, kullanılan aletlerin ve ortamın uyuşturucu imaline müsait olmasıdır.

2- Uyuşturucu Madde İthal Etme Suçu: Uyuşturucu ya da uyarıcı maddelerin ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak yurt dışından ülke içine sokulması anlamındadır. Uyuşturucuların hangi yolla yurda sokulduğunun önemi yoktur. Ülke sınırları içine sokulması suçun oluşması için yeterlidir.  Türkiye üzerinden başka ülkelere geçişi sağlamışsa nakletme suçu gündeme gelmektedir.

3- Uyuşturucu Madde İhraç Etme Suçu: Yurt içinde üretilen uyuşturucu maddelerinin başka bir ülkeye satış amacıyla çıkartılmasıyla işlenir. İhraç etme suçunun gerçekleşmesi için gümrük kapısından geçmesi ve yurt dışına uyuşturucu maddenin ulaşması gerekiyor. Daha gümrük kapısından geçmeden, gümrük alanında yakalanırsa ihraç etme suçuna teşebbüs meydana gelir. Gümrük alanı dışına çıktıktan sonra yakalanırsa nakletme veya bulundurma suçu işlenmiş olur.

4- Uyuşturucu Madde Sevk veya Nakletme Suçu: Kişinin uyuşturucu maddesini başkalarına satmak için başka bir yere nakletmesiyle gerçekleşir. Kişi, uyuşturucu maddeyi sadece kendisi kullanma gayesiyle naklediyorsa ve nakledilen uyuşturucu madde miktarı, kullanım miktarı sınırını geçmiyorsa kişi bulundurma suçundan sorumlu olur.

5- Uyuşturucu Madde Kabul Etme ve Bulundurma Suçu: Kabul etme, kullanma ve bulundurma suçları TCK’de farklı bir suç tipi olarak düzenlenmiştir. Kabul etme, uyuşturucu maddeyi, karşılık beklemeden kişisel kullanım dışında bir amaçla almasıdır. Bulundurmaksa; uyuşturucu maddeyi kişisel kullanım amacı dışında ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak üzerinde taşımasıdır. Uyuşturucu maddeyi ticaret amacıyla üzerinde bulundurduğu tespit edilemeyen ancak kişisel kullanım sınırlarının çok üstünde maddeyle yakalananlar bu suçu işlemiş sayılıyorlar.

6- Uyuşturucu Madde Satma veya Satın Alma Suçu: Uyuşturucu maddeyi bir bedel karşılığında başkasına satma şeklinde ya da uyuşturucu maddeyi kişisel kullanım için değil, ticari amaç için satın alma şeklinde işlenmektedir.

7- Uyuşturucu Madde Temin Etme, Başkasına Verme, Sağlama Suçu: Uyuşturucu maddeyi başkasına verme, sağlama suçu ise; kişinin uyuşturucu maddeyi bedelsiz ve satış amacı gütmeden bir başkasına vermesidir.

ŞAHSIN UYUŞTURUCU MADDEYİ KULLANMAK İÇİN Mİ BULUNDURDUĞU YOKSA TİCARET İÇİN Mİ BULUNDURDUĞUNUN TESPİTİ NASIL YAPILMAKTADIR?

Uyuşturucu kullanma ve bulundurma suçu ile uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçu birinden farklı cezai sorumlulukları gündeme getirmektedir. Bu sebeple somut olaya göre şahsın uyuşturucu maddeyi kullanma amacıyla mı elinde bulundurduğu yoksa ticari amaç güderek mi elinde bulundurduğunun tespiti önem arz etmektedir. Yargıtay Ceza Kurulu’na göre birkaç kıstasa göre bu belirlenebilir. Bu kıstaslardan ilki uyuşturucunun miktarı olacaktır. Kişinin üstünde kullanımı aşacak miktarda uyuşturucu madde tespit edilmişse bu kişinin ticari amaç güttüğüne işaret edebilir. Uyuşturucu maddenin nerde, hangi koşullarda saklanıyor olduğu da tespit için yol gösterici olabilmektedir. Aynı zamanda şüpheli kişinin hal hareketlerinin de izlenmesi gerekir. Kişinin sosyal ekonomik durumu önem arz eder. Yalnızca tek bir kritere bağlı kalınmamalıdır. 

UYUŞTURUCU MADDE HANGİ MİKTARI AŞARSA UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ SUÇU OLUŞMAKTADIR? BU KONUDA HSYK’NIN GÖRÜŞÜ NEDİR?

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu’nun 2013’teki hukuki müzakeresine göre kişisel kullanım miktarları belirlenmiştir. Her davada bulunan uyuşturucu madde miktarı gözetilerek failin sorumluluğunun uyuşturucu kullanmadan mı yoksa uyuşturucu ticaretinden mi olduğuna karar verilir. Esrar için bu miktar yaklaşık olarak 600-700 gram olarak söylenebilir. Eroin ve kokain için ise 20 gram olarak, hap olarak kullanılan uyuşturucu maddeler için ise yaklaşık 50 gram olduğunu söyleyebiliriz. Her dava için ayrı ayrı değerlendirilen ve failin suçu belirlenirken önem arz eden bu miktarlar yaklaşık olarak ifade edilmiştir.

UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ SUÇUNUN NİTELİKLİ HALLERİ NELERDİR?

1- Uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen/satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren/ satan kişiye verilecek hapis cezası 15 yıldan az olamaz. (TCK madde 188/3)

2-Bahse konu olan maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kannabinoid ve türevleri veya bazmorfin olması halinde 1. ve 3. fıkralarda belirtilen suçlara verilecek ceza yarı oranında artırılıyor. (TCK madde 188/4)

3- Okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi binalara ve belirtilen sınırlarına 200 metreden yakın alanda suçun işlenmesi halinde verilecek ceza 15 yıldan az olmamak üzere hapis ve 30 bin güne kadar adli para cezasıdır (TCK madde 188/4)

4- Tüm uyuşturucu suçlarının, üç veya daha fazla kişilerce işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır. Suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır (TCK madde 188/5).

5-  188. maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır (TCK madde 188/8).

UYUŞTURUCU SATMADA CEZADA İNDİRİM HALLERİ NELERDİR?

Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticaret suçunda, üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından TCK 188. maddede düzenlenen hükümler uygulanır. Verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir. (TCK m.188/6)

UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ SUÇUNDA ETKİN PİŞMANLIK HÜKÜMLERİ UYGULANABİLİR Mİ?

TCK madde 192/1’e göre resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce resmi makamlara durum iletilmişse etkin pişmanlık halinden faydalanılabileceği düzenlenmiştir. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarına iştirak etmiş olan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, diğer suç ortaklarını ve uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin saklandığı veya imal edildiği yerleri merciine haber verirse, verilen bilginin suç ortaklarının yakalanmasını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini sağlaması halinde, hakkında cezai işlem uygulanmayacaktır.

TCK madde 192/3’de ise resmi makamlar tarafından haber alındıktan sonra etkin pişmanlık halinin nasıl uygulanacağı düzenlemiştir. Haber alındıktan sonra gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve fail veya diğer suç ortaklarının yakalanmasına hizmet ve yardım eden kişi hakkında verilecek ceza, yardımın niteliğine göre dörtte birden yarısına kadarı indirilecektir.

UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİNDE İÇTİMA HÜKÜMLERİ NASIL UYGULANMAKTADIR?

TCK madde 44’e göre fikri içtima: ‘’İşlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşumuna sebebiyet veren kişi, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır.’’ şeklinde tanımlanmıştır. TCK’nın 188. maddesinin 1. fıkrasında uyuşturucu maddeyi imal, ithal veya ihraç etme, bu suçun seçimlik hareketleridir. Uyuşturucu madde ticaretine ilişkin çeşitli hareketlerden birkaçının da işlenmesi suçun tekliliğini değiştirmemektedir. Fail bu durumda sadece en ağır cezayı gerektiren fiilden ceza alır. Uyuşturucu maddenin imalı veya ithalı, ülke içinde satılması, satışa arz edilmesi, başkasına verilmesi, kabul edilmesi gibi hallerde fail hakkında hem imal ve ithal ve hem de uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçundan dolayı gerçek içtima kurallarına göre hüküm kurulması gerekir. Kişi sayılan hallerden ayrı ayrı cezalandırma yoluna gidilecektir. Bu suçların zincirleme suç biçiminde işlenmesi de mümkündür. Zincirleme suç hükümlerine göre faile ceza verilir.

UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİNDE SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA USULÜ NE ŞEKİLDEDİR?

Uyuşturucu madde ticareti suçu ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren bir suçtur. Bu sebeple soruşturulması bizzat Cumhuriyet Savcısı tarafından yapılır. Kovuşturma için şikayet koşulu aranmaksızın re’sen kovuşturma yapılır.

UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİNE YARDIM ETME SUÇU VE CEZASI

TCK 188 kapsamında düzenlenmiş olan uyuşturucu madde ticareti suçunun oluşmasına yardım eden kişi suçun yasada düzenlenen cezanın yarısı kadarıyla cezalandırılmaktadır. Kişi maddi veya manevi olarak bu suça yardım etmiş olabilir. Maddi yardım olarak uyuşturucu maddenin naklinin yapılacağı rotalarda gözcülük yapmak, uyuşturucu maddenin taşınacağı aracı ayarlamak, uyuşturucu madde satıcısıyla uyuşturucu maddeyi alacak kişi arasındaki bağlantıyı sağlayıp iletişim kurmak örnek verilebilir. Manevi yardım olarak ise faili bu suçu işlemesine teşvik etmek, faili suçu nasıl işleyeceğine dair bilgi vermek sayılabilir. Yardım edilen bu suçta hangi uyuşturucu madde olduğu önem teşkil etmeyecektir.

TÜZEL KİŞİ TARAFINDAN UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ SUÇU İŞLENMESİ HALİNDE NE OLUR?

TCK madde 189’a bakılırsa tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri uygulanması gündeme gelir. Uyuşturucu madde ticareti suçu bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, tüzel kişi hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirleri uygulanmaktadır. 

UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ SUÇUNDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME HANGİSİDİR?

TCK 188. madde kapsamında görevli ve yetkili mahkeme suçun işlendiği yerdeki Ağır Ceza Mahkemeleridir.

UYUŞTURUCU MADDE TİCARETİ SUÇUYLA İLGİLİ YARGITAY KARARLARI

“Sanık … hakkında “uyuşturucu madde ticareti yapma” suçundan verilen mahkûmiyet hükmünün incelenmesi: Sanığın hakkında uyuşturucu madde ticareti yapma suçundan mahkûmiyet kararı verilen diğer sanık … ile diğer sanık …’e vermek üzere uyuşturucu madde satın almak için anlaştığı, sanık …’in uyuşturucu maddeyi teslim etmek üzere Kocaeli’ne geldiği, ancak uyuşturucu maddenin teslim edilemeden yakalandığı; böylece sanığın eylemine uyan “başkalarına temin amacı ile uyuşturucu madde satın alma” suçunun “teşebbüs aşamasında” kaldığı dikkate alınarak, sanık hakkında TCK’nın 35. maddesinin uygulanması gerektiğinin gözetilmemesi, Yasaya aykırı, sanık müdafiinin temyiz itirazı bu nedenle yerinde olduğundan, hükmün BOZULMASINA oybirliğiyle karar verildi.” “Sanık … hakkında “uyuşturucu madde ticareti yapma” suçundan verilen mahkûmiyet hükmüne yönelik temyiz isteğinin incelenmesinde: Sanık savunmasına ve dosya kapsamına göre, sanığın ikametinde net 10,2 gram esrar ele geçirilen olayda; sanık hakkında uyuşturucu madde ticareti yapma suçundan mahkûmiyet, kullanmak için uyuşturucu madde bulundurmak suçundan beraat kararı verilmiş ise de, sanığın tek olan ve sabit görülen fiilinin ”kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma” suçunu oluşturduğu sadece bu suçtan hüküm kurulması gerektiği gözetilmeden tek olan fiilin nitelik yönünden ikiye bölünerek sanık hakkında suçun bir niteliği yönünden “uyuşturucu madde ticareti yapma” suçundan mahkûmiyet, diğer niteliği “kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma” suçundan beraat kararı verilerek hükmün karıştırılması, Yasaya aykırı, sanığın temyiz itirazları bu nedenle yerinde olduğundan, hükmün BOZULMASINA oy birliğiyle karar verildi.” “Olay tutanağı ile tüm dosya kapsamına göre; üzerinde kullanım sınırları içerisinde uyuşturucu ele geçen sanığın savunmalarının aksine, hakkında kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçundan ayrı soruşturma yürütülen ve mahkemece tanık olarak dinlenen …’ın sonradan döndüğü soyut beyanı dışında kuşku sınırlarını aşan mahkumiyetine yeterli ve kesin delil bulunmadığı, sanığın eyleminin bu haliyle TCK’nın 191.maddesinde belirtilen kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçunu oluşturduğu gözetilmeden, sanığın uyuşturucu madde ticareti yapma suçundan mahkûmiyetine karar verilmesi, Kanuna aykırı, sanık ve müdafiinin temyiz itirazları bu nedenle yerinde görülmüş olduğundan, hükmün BOZULMASINA, 16.12.2020 tarihinde oy birliği ile karar verildi.”

HSK

HARBİYE HUKUK BÜROSU

CEREN AYDIN