DENEME SÜRESİNDE İŞTEN ÇIKARILMA

Deneme süresinde işten çıkarma durumu ve deneme süreli iş sözleşmesi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 15. maddesinde düzenlenmiştir:

“Deneme süreli iş sözleşmesi

MADDE 15. – Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir. Ancak deneme süresi toplu iş sözleşmeleriyle dört aya kadar uzatılabilir

DENEME SÜRESİ NEDİR?

Deneme süresi işçinin çalışma şartlarını görmesi, işyerine ve işine uyum sağlayıp sağlayamayacağının anlaşılması için belirlenen süredir. Deneme süresi asıl sözleşmelerde bulunmaz, şayet taraflar deneme süresi istiyorlarsa sözleşmeye böyle bir hüküm koymak zorundadırlar. Bu nedenle, deneme süresinin varlığını iddia eden taraf, iş sözleşmesinde deneme kaydının varlığını ve öngörülen deneme süresinin ne kadar olduğunu ispatlamakla yükümlüdür. İş sözleşmesi yazılı yapılmadığı takdirde, sözleşmeye deneme süresinin konulduğunu ispatlamak çok zor görünmektedir. Taraflar iş sözleşmesini yazılı yapmamakla birlikte, sadece deneme kaydını gösteren özel bir metin imzalamışlarsa bu da geçerlidir. Ancak, herhangi bir yazılı belge bulunmayan hallerde, karşı taraf ikrar etmedikçe, deneme kaydının ispatı mümkün görünmemektedir.

İŞÇİNİN DENEME SÜRESİ NASIL BELİRLENİR?

Bir iş sözleşmesi, deneme süresini kendiliğinden içermez. İşveren ve işçi, iş sözleşmesine deneme kaydı koyabilir. Bu kayıt belirli süreli ya da belirsiz süreli iş sözleşmelerine konabilir. İş akdi yapılmadan önce ya da yapılırken bu kayıt konmalıdır. Hizmet sözleşmesi fiilen gerçekleştirilirken bu kayıt konulamaz. Sözleşmede deneme süresi olduğunu iddia eden işçi ya da işveren bu maddeyi ispat etmek zorundadır. Yani bir işe yeni başlanması yalnızca deneme süresinde olduğunu ispatlamaz. Yasal olarak deneme süresinin iş sözleşmesinde belirtilmesi gereklidir. Deneme süreleri farklı çalışanlar için farklı sürelerde belirlenebilir. Fakat geçerli bir objektif nedene bağlanmayan farklılık, yasalarca ayrımcılık yasağına aykırılık teşkil edebilir.

İŞE ALIMDA DENEME SÜRESİ NE KADARDIR?

Yasal olarak deneme süresi en fazla iki ay olabilir. Ancak toplu iş sözleşmeleri ile bu süre dört aya kadar uzatılabilir. Deneme süresi işçinin fiilen işe başladığı tarihte işlemeye başlar. Sözleşmenin yapıldığı tarih deneme süresinin başlamasında etkili olmayacaktır. 20 Ağustos 2023 tarihinde işe başlayan işçinin deneme süresi 18 Ekim’de son bulacaktır. Daha önce aynı işyerinde çalışan bir işçinin sonradan yeniden deneme süresine tabi tutulması dürüstlük kuralına aykırıdır. Aşağıdaki durumlarda deneme öngörülmesi ancak haklı sebeplerin varlığı halinde mümkündür;

  • İşyerinde işçiyken sakatlanan engelli, eski hükümlü veya terör mağduru işçinin öncelik tanınarak işe alınmasında
  • Askerlik veya kanundan kaynaklanan başka bir ödev nedeniyle işten ayrılan işçinin yeniden işe alınmasında
  • Hastalanan ve 1 yıl içinde iyileşen gazetecinin tekrar işe alınmasında deneme süresi kaydı koyulabilmesi için haklı neden aranır.

Deneme süresi içinde işçi sendikal faaliyetlere katılabilir, organize edebilir. Grev hakkından yararlanabilir. Toplu iş sözleşmesinden de yararlanabilir. Deneme süresi içinde işyeri devredilirse devralan işveren de deneme süresinin sağladığı tazminatsız ve bildirimsiz fesih hakkından yararlanabilir.  Devir dolayısıyla deneme süresi yeniden başlamaz. Deneme süresi devreden işverenle kanuni 2 aylık sürenin altında belirlendiyse, devralan yeni işverenle de 2 ayı geçmeyecek sürede bir deneme süresi kararlaştırılabilir.

DENEME SÜRESİNDE SİGORTA YAPILIR MI?

Bazı işverenler sigorta yapmamak için deneme süresini öne sürmektedir. İşverenin bu tutumu hukuka aykırıdır çünkü işveren işçi işe başlamadan önce işçinin sigortasını başlatmak ve işçiyi sigortalı olarak çalıştırmak zorundadır. Aksi takdirde işverene kanun uyarınca idari para cezası uygulanır.

DENEME SÜRESİ HER İŞ İLİŞKİSİNDE OTOMATİK OLARAK GEÇERLİ OLUR MU?

İşyerlerinden bazıları tüm işe alımlarda ilk 1 aylık sürecin deneme süreci olduğunu ve sonraki ayda deneme sürecinin tamamlanması ile asıl iş döneminin başlayacağını belirtir. Birçok işyerinin bu şekilde davranması insanlarda işverenlerin böyle bir haklarının olduğunu düşündürür. Aslına bakıldığında durum çok daha farklıdır.

İşverenler eğer sözleşmelerde belirtmiyorlarsa hiçbir şekilde deneme süresini öne süremezler. Sözlü olarak işçiye bunu belirtmeleri ve işçinin bu konuyu kabul etmesinin bir önemi yoktur. Çünkü sözlü olarak verilen sözleri kanıtlamak çok mümkün olmaz. Sözleşme dışında bir yazılı metin ile işçiye bu durum belirtilmişse ve işçi okuyup imzalamış ise deneme süreli iş sözleşmesi olmasa dahi deneme süresi geçerli olur.

DENEME SÜRESİNDE İŞTEN ÇIKARILMA KODU

SGK Çıkış Kodu 1: Bu kod “Deneme Süreli İş Sözleşmesinin İşverence Feshi” tanımlanmıştır. Deneme süreli iş sözleşmesi olması gerekmekte olup, bu süre içinde işveren tarafından işçi çıkarılmış olmalıdır.

SGK Çıkış Kodu 2: Bu kod “Deneme Süreli İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Feshi” tanımlanmıştır. Deneme süresi içerisinde veya sonunda sözleşme işçi tarafından sona erdirilmişse bu kod seçilecektir.

DENEME SÜRESİNDE İŞTEN ÇIKARILMA DURUMUNDA İŞSİZLİK MAAŞI ÖDENİR Mİ?

İşsizlik maaşı alınabilmesi için ilk şart olarak işçinin kendi isteği ya da kusuruyla işten çıkmamış olması gerekmektedir. Yani deneme süresinde işten ayrılma halinde işçi işsizlik maaşı alamayacaktır. Fakat işten çıkarılma hususu daha farklıdır. Bu durumu 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu ve İŞKUR işsizlik ödeneği şartları kapsamında değerlendirmek gerekecektir. Dolayısıyla aslında karmaşık bir konu söz konusudur.

İşveren tarafından deneme süresi içerisinde işten çıkarılma halinde bu çıkarmanın işverence deneme süresi içerisinde fesih olduğu gerekçe olarak bildirilmelidir. Böylece işçi İŞKUR tarafınca işsizlik maaşı imkanından yararlanabilecektir. Ancak burada da şöyle bir sorun ortaya çıkmaktadır ki İŞKUR işsizlik ödeneği şartlarından biri en az 120 gün çalışmış olmaktır. Deneme süresi içerisinde 120 gün çalışma ancak toplu iş sözleşmelerinde mümkündür. Zira diğer sözleşmelerde bu süre iki ayı aşamamaktadır. Bu anlamda karmaşıklığı çözmek adına iş hukuku avukatı tarafından hukuki yardım almak işçi için yararlı olacaktır.

DENEME SÜRESİNDE MAAŞ VERİLMESİ

Deneme süresi işçiye maaşının ödenmemesi ya da geç ödenmesi için konulmuş bir hüküm değildir. İşveren işçiye asgari ücretten az olmamak şartıyla çalıştığı günlerin parasını eksiksiz ödemek zorundadır, daha sonra ödemeyi teklif edemez. İşçi 1 gün bile çalışsa ücreti ödenmelidir.

DENEME SÜRESİNDE İŞTEN ÇIKARILMA DURUMUNDA İHBAR TAZMİNATI ÖDENİR Mİ?

Deneme süresinde iş sözleşmesini ister işçi ve isterse de işveren feshetmiş olsun, ihbar süresi yükümlülüğü olmayacaktır. Dolayısıyla işçi ya da işveren deneme süresinde ihbar süresini çalışmadan ve derhal işi bırakabilir ya da işçiyi çıkarabilir.

DENEME SÜRESİ İÇERİSİNDE İŞÇİNİN HAKLARI NELERDİR?

İşçiler deneme süresi içerisinde olduklarında kendilerini işverene kanıtlamak adına birçok haklarından feragat etmeyi düşünürler. Ancak deneme süreli iş sözleşmesi içerisinde belirtilen deneme süresi içerisinde tüm hakları geçerli olmaktadır.

Hastalandıklarında rapor alarak işe gelmeyebilirler. Bu süre deneme süresinin içerisinde sayılacaktır. Ayrıca grev gibi benzeri durumlarda greve katılma hakları da vardır.

Deneme süresi içerisinde işlerinden çıkarılan kişiler işe iade davası açıp açamayacaklarını merak ederler. Bu davanın açılabilmesi için çalışanın minimum 6 aydır işyerinde çalışıyor olması gerekmektedir. Henüz bu süre dolmadığından davalar açılamaz.

DENEME SÜRESİNDE İŞTEN AYRILMA DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ

Deneme Süresinde İşten Ayrılma Dilekçesi

……/…../202..

Firma İsmi

Konu: Deneme süreli iş sözleşmesinin feshi ( İstifa )

Sayın ilgili

…./…./20….. tarihinden itibaren görev yapmakta olduğum firmanızdan, 2 aylık deneme süresi içerisinde, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 15.  maddesinde yer alan “Deneme süresi içinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın ve tazminatsız feshedebilir” hükmü gereğince işten …./…./……. tarihi itibariyle ayrılıyorum.

Bilgilerinize arz ederim

İsim Soy isim

İmza

 

Bir yanıt yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak Gerekli alanlar işaretlendi *

Yorum Yap