Ülkemizde terör ve taciz olaylarının atmasıyla birlikte ölüm cezası sık sık gündem olmaktadır. Yazımızda sizlere ölüm cezası ne zaman kaldırıldı ve idam cezası hakkında sıkça sorulan soruları cevaplandırmaya çalıştık.
İÇİNDEKİLER
ÖLÜM CEZASI NE ZAMAN KALDIRILDI?
Türkiye’de idam cezası, 1984’ten bu yana uygulanmadığı gibi 2004’te kaldırılmıştır. İdam cezası önce 2001’de savaş tehdidi ve terör suçları halleri dışındaki suçlar için kaldırılmış, 3 Ağustos 2002’de “Savaş ve çok yakın savaş tehdidi hâllerinde işlenmiş suçlar hariç” şartı ile kaldırılmıştır.
7 Mayıs 2004 tarihli 5170 sayılı kanun ile anayasadan ölüm cezaları ile ilgili maddeler çıkarılmış, 14 Temmuz 2004 tarihli 5218 sayılı kanunla Türk Ceza Kanunu’ndan ölüm cezaları ile ilgili maddeler çıkarılmış, böylece ölüm cezası Türk Hukuku’ndan tamamen kaldırılmıştır.
İDAM CEZASI NEDİR?
Ölüm cezası, bir devletin suçun karşılığı olarak bir mahkûmun hayatına son vermesidir. Ölüm cezasına çarptırılan kişinin cezasının infaz edilmesine idam denir. Ölüm cezası suçu cezalandırmak ve siyasi ve dinî ihtilafları bastırmak amacıyla geçmişte çoğu toplum tarafından kullanılmıştır. Tarihsel olarak, ölüm cezaları sıklıkla işkence eşliğinde infaz edilmiş ve halka açık olarak yapılmıştır.
TÜRKİYE DE KAŞ KİŞİ İDAM EDİLDİ?
Türkiye Cumhuriyeti’nde 1920’de Meclisin kuruluşundan, 1984’te idam cezalarının fiilen kaldırılmasına kadar geçen 64 yıllık dönemde, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından onaylanan ve infazı gerçekleştirilen idam cezası kararı sayısı 712’dir. Bunlardan 15’i kadın hükümlüdür. Ancak bu rakama İstiklal Mahkemeleri‘nin, Meclis’i devre dışı bırakarak aldığı idam kararları dahil değildir. Meclise gelmeden İstiklal Mahkemeleri tarafından verilen en az 1500 – 2000 civarında idam kararı bulunduğu tahmin edilmektedir.
TÜRKİYE’DE, GEÇMİŞTE İDAM HANGİ SUÇLARDA ÖNGÖRÜLÜYORDU?
Türkiye’de ölüm cezası 2002 yılına kadar 4 yasada, 41 ayrı madde ile düzenlenmekteydi. İdam cezası Türk Ceza Kanunu, Askeri Ceza Kanunu, Orman Kanunu, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ile Mücadele Kanunu’nda düzenleniyordu. İdam cezası 1995’teki siyasi nedenlerle orman yakma eylemlerinin yaygınlaşması üzerine ek bir madde ile Orman Kanunu’na da girmişti.
ÖLÜM CEZASI TEKRAR GERİ GELEBİLİR Mİ?
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) ek 6 No’ lu ölüm cezasının kaldırılmasına dair protokol, Türkiye tarafından 26.06.2003 tarihli 4913 Sayılı idam cezasını ortadan kaldıran kanunla kabul edilmiş ve Resmî Gazete’nin 01.07.2003 tarihli sayısında yayımlanmıştır. Protokol Bakanlar Kurulu’nun 15/08/2003 tarih ve 2003/6069 sayılı kararı ile onaylanmıştır. Protokol onay belgesinin Avrupa Konseyi genel Sekreterliğine depo edilmesiyle Türkiye bakımından 01/12/2003 tarihinden itibaren yürürlük kazanmıştır.
Türkiye AİHS’ye ek 13 numaralı Protokol’ün de tarafıdır. Türkiye, bu Protokol ile ilgili 16/10/2005 Tarih ve 5409 Sayılı “İnsan Haklarını ve Temel Özgürlükleri Koruma Sözleşmesine Ek, Ölüm Cezasının Her Koşulda Kaldırılmasına Dair 13 No’ lu Protokolün Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun” u çıkarmıştır, Bakanlar Kurulunun 17/11/2005 tarih ve 2005/96849 sayılı kararı ile bu protokolün onaylanması kararlaştırılmıştır. Türkiye bakımından 13 No’ lu Protokol 01/06/2006 tarihinden itibaren yürürlük kazanmış ve şöyledir:
Madde 1.Ölüm cezasının kaldırılması
Ölüm cezası kaldırılmıştır. Hiç kimse ölüm cezasına çarptırılmayacaktır ya da bu cezası infaz edilmeyecektir.
Bu Protokollerin yanı sıra, Türkiye, Birleşmiş Milletler Medeni ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi’ne ek idam cezasının kaldırılmasını amaçlayan ihtiyari 2 No’lu İhtiyari Protokol’ü 3 Şubat 2004 tarihinde imzalamıştır. İhtiyari Protokol’ün onaylanması, 1 Mart 2006 tarih ve 5468 sayılı kanunla uygun bulunmuştur. Bakanlar Kurulu 19 Haziran 2006 tarih ve 2006/10692 sayılı kararı ile İhtiyari Protokol’ün onaylanmasını kararlaştırmıştır.
İlgili Bakanlar Kurulu kararı ve İhtiyari Protokol’ün resmi Türkçe çevirisi 5 Ağustos 2006 tarih ve 26250 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. İhtiyari Protokol, Türkiye bakımından 24 Ekim 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Birleşmiş Milletler ve Avrupa Konseyi insan hakları sisteminin en temel protokollerini onaylayan bir ülkenin, bu protokollerden geri dönmesi demek insan hakları sisteminin dışına çıkmak ve uluslararası alanda kötü bir örnek durumuna gelmek demektir. Uluslararası hukukta ahde vefa ilkesi-söze (sözleşmeye) bağlılık ilkesi – temel bir ilkedir. Bu ilkeden dönülemez.
DÜNYADA HALEN KULLANILAN İDAM YÖNTEMLERİ
- Asma
- Baş kesme
- Elektrik verme
- Gaz odası
- Kurşuna dizme
- Recm
- Silahla vurmak
- Zehirli iğne
ÖLÜM CEZASI DESTEKÇİLERİNİN GEREKÇELERİ
- Burada esas olan suçluları veya suç işlemeye niyetleri olanları caydırmak değil insanların vicdanındaki adaleti ve adalete olan güveni sağlamaktır.
- İleride cinayet işlenmesine karşı caydırıcıdır.
- Suçlu cinayet işlediğinde, kendi yaşama hakkını kaybetmiştir, ve bu nedenle hayatını yaşamaya layık değildir.
- Suçlunun yaşamasına izin verilmediği takdirde, mağdur aile adaletin yerine geldiğine inanır.