HAKSIZ TUTUKLAMA TAZMİNAT DAVASI VE ŞARTLARI

Haksız tutuklama tazminat davası, haksız bir nedenle uygulanan tutuklama, gözaltı, arama, yakalama, el koyma gibi koruma tedbirlerinin varlığı halinde söz konusu olmaktadır. Koruma tedbirleri, soruşturma ve kovuşturma aşamalarımda mümkün olmaktadır. Kolluk tarafından uygulanan bu aşamalar ölçülü ve orantılı bir şekilde uygulanmalıdır. Şüpheli veya sanığın suçsuz olduğunun tespiti halinde şahıs haksız tutuklama tazminat davası açabilmektedir.

HAKSIZ TUTUKLAMA, GÖZALTI, ARAMA VE EL KOYMA NEDİR?

Koruma tedbirleri, ceza muhakemesi sürecince (soruşturma-kovuşturma) gerekirse zor kullanarak kişinin belirli hak ve özgürlüklerine müdahale gerektiren önlemlerdir. Fakat bu koruma tedbirleri kanunlara uygun biçimde, ölçülü, orantılı ve geçici bir biçimde uygulanmalıdır. Koruma tedbirleri şunlardır:

• Yakalama ve gözaltı kararları
• Tutuklama kararı
• Adli kontrol
• Arama ve el koyma kararları
• Telekomünikasyon yoluyla yapılan iletişimin denetlenmesi
• Gizli soruşturmacı ve teknik araçlarla izleme

Haksız tutuklama Türk Ceza Muhakemesi Kanununun 100. maddesinde şöyle ifade edilmektedir: “Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde, şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir. İşim önemi, verilmesi beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmaması halinde tutuklama kararı verilemez.”

HAKSIZ TUTUKLAMA TAZMİNATI NEDİR? ŞARTLARI

Haksız tutuklama tazminat davası yani beraat tazminatı, kişinin soruşturma ya da kovuşturma aşamalarında haksız yapılan işlemlerin uygulanması halinde kişinin, devletten bu haksız işlemler sebebiyle tazminat hakkına sahip olmasıdır. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununa 141. madde gereğince: “(1) Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;

a) Kanunlarda belirtilen koşullar dışında yakalanan, tutuklanan veya tutukluluğunun

devamına karar verilen,

b) Kanunî gözaltı süresi içinde hâkim önüne çıkarılmayan,

c) Kanunî hakları hatırlatılmadan veya hatırlatılan haklarından yararlandırılma isteği

yerine getirilmeden tutuklanan,

d) Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,

e) Kanuna uygun olarak yakalandıktan veya tutuklandıktan sonra haklarında

kovuşturmaya yer olmadığına veya beraatlerine karar verilen,

f) Mahkûm olup da gözaltı ve tutuklulukta geçirdiği süreleri, hükümlülük sürelerinden

fazla olan veya işlediği suç için kanunda öngörülen cezanın sadece para cezası olması

nedeniyle zorunlu olarak bu cezayla cezalandırılan,

g) Yakalama veya tutuklama nedenleri ve haklarındaki suçlamalar kendilerine, yazıyla

veya bunun hemen olanaklı bulunmadığı hâllerde sözle açıklanmayan,

h) Yakalanmaları veya tutuklanmaları yakınlarına bildirilmeyen,

i) Hakkındaki arama kararı ölçüsüz bir şekilde gerçekleştirilen,

j) Eşyasına veya diğer malvarlığı değerlerine, koşulları oluşmadığı halde elkonulan

veya korunması için gerekli tedbirler alınmayan ya da eşyası veya diğer malvarlığı değerleri

amaç dışı kullanılan veya zamanında geri verilmeyen,

k) Yakalama veya tutuklama işlemine karşı Kanunda öngörülen başvuru imkânlarından yararlandırılmayan,

Kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler.”

HAKSIZ TUTUKLAMA TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

Haksız tutuklama tazminat davasında beraat tazminatı, maddi zararlar ve manevi zararlar şeklinde iki tanedir. Kişinin sosyal ve ekonomik durumuna göre ayraca mahkemeye sunulan belgelere göre haksız tutuklama tazminat miktarı hesaplanmaktadır. Taleple bağlılık ilkesi gereğince, bilirkişilerce tespit edilen tazminat miktarı davacının talebinden fazla bile olsa mahkeme, davacının talep ettiği miktardan fazla bir miktar hükmedemez.

MANEVİ TAZMİNAT NASIL HESAPLANIR?

Kişide oluşan üzüntünün, elemin, psikolojik çöküntülerin ve kişi üzerinde uygulanan haksız hükmün olumsuz etkilerinin hafifletilmesi için kişi manevi tazminat miktarını da talep edebilir. Hesaplanmanın kesin olarak bir yolu yoktur.

• Kişinin işine,
• Toplum içindeki saygınlığına,
• Tutuklu kaldığı süreye,
• Aile bireylerinin durumuna göre belirlenir.

MADDİ ZARARLAR NEDİR?

• Kişinin tutuklu kaldığı zaman boyunca cezaevindeki masrafları,
• Kişinin tutuklu kaldığı için çalışamamaktan ve işyerinin kapanmasından dolayı kazanç ve kayıpları,
• Kişi işten çıkarılmışsa, işverenden alamadığı ücret, ikramiye, varsa kıdem tazminatı,
• Kişinin yoksun kaldığı sosyal yardımlar
• Kişinin herhangi bir işi olmasa bile tutukluluk süresi boyunca asgari ücrete göre hesaplanacak tazminat miktarı,
• Kişi mahkemede, kendisini bir avukatla temsil ettirdiyse avukatına ödediği vekaletname ücreti

MADDİ TAZMİNAT NASIL HESAPLANIR?

Haksız tutuklama tazminat davasında, maddi tazminatın hesaplanması bilirkişilerce yapılmaktadır. Bilirkişi, davacının sunduğu delil ve belgelere inceler, tazminat miktarını tespit eder ve bir rapor hazırlar. Bu sebepten ötürü kişi belgeleri eksiksiz olarak mahkemeye sunması önem arz eder. Bilirkişilerce tespit edilen tazminat miktarı davacının talebinden fazla bile olsa mahkeme, davacının talep ettiği miktardan fazla bir miktar hükmedemez. Ancak davacı ıslah yoluyla tazminat miktarının artırılmasını talep edebilir.

HAKSIZ TUTUKLULUKTA DAVA AÇMA SÜRESİ VE ZAMANAŞIMI

Türk Ceza Muhakemesi Kanununun madde 142/1 gereğince, haksız tutuklama hükmünün kesinleşmesinin ilgiliye tebliğ edilmesinden itibaren üç ay ve her halde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içerisinde kişi haksız tutuklama tazminat davası açabilir. Bu süreler hak düşürücüdür.

HAKSIZ TUTUKLAMA TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

Haksız tutuklama tazminat davasında beraat tazminatı hesaplanması yapılırken, somut delillere dayanılarak zarar miktarı belirlenir. Kişiye uygulanan koruma tedbiri olmasaydı kişinin malvarlığında değişiklik olup olmayacağı değerlendirilir ve aradaki farka göre tazminat miktarına hükmedilir.  Maddi zarar kişinin tutuklu kaldığı süre boyunca, o dönemde uygulanan asgari ücret tarifesine göre hesaplanır. Hesaplama yapılırken hafta sonu, dini ve milli bayram tatilleri sebebiyle indirim yapılmaz. Kişi çalışamayacak dahi olsa, tazminat miktarı yine asgari ücret tarifesi üzerinden belirlenir. Kişinin sosyal durumu, tutuklu kaldığı süre, haksız suçun niteliği, kişinin ekonomik durumu ve benzeri huşular da gözönüne alınarak bir miktar belirlenmeli ve talep edilmelidir.

HAKSIZ TUTUKLAMA TAZMİNAT DAVASINDA DAVALI KİMDİR?

Türk Ceza Muhakemesi kanununun 141/3 gereğince: “ Birinci fıkrada yazan haller dışında suç soruşturması veya kovuşturması sırasında kişisel kusur, haksız fiil veya diğer sorumluluk halleri de dahil olmak üzere hakimler ve Cumhuriyet savcılarının verdikleri kararlar veya yaptıkları işlemler nedeniyle tazminat davaları ancak Devlet aleyhine açılabilir.”

Haksız tutuklama tazminat davasında davalı, Hazine Müsteşarlığıdır.

HAKSIZ TUTUKLAMA TAZMİNAT DAVASI NASIL AÇILIR?

Haksız tutuklama tazminat davası, 5271 sayılı Türk Ceza Muhakemesi Kanunun 142. Maddesinin 2. Ve 7. Maddeleri gereğince:

• Kişi dilekçesinde açık kimlik adresini, zarara uğradığı koruma tedbiri belgesi (belgede eksiklik bulunması halinde mahkeme, eksikliğin giderilmesi amacıyla bir ay ek süre vermektedir. Verilen ek süre içinde eksiklik giderilememesi dava reddounur.)
• Mahkeme, yeteeli gördüğü belgeleri Devlet hazinesinin kendi yargı çevresindeki temsilcisine tebliğ eder. Temsilciden beyan ve itirazlarını onbeş gün içerisinde yazılı olarak bildirmesini talep eder.
• Mahkeme tazminat miktarına hükmedersen gerekli araştırmaları yapar, bilirkişilerle çalışabilir.
• Karar, duruşmalı olarak verilir.

HAKSIZ TUTUKLAMA TAZMİNAT DAVASI GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME

Haksız tutuklama tazminat davasında görevli ve yetkili mahkeme, davacının yerleşim yerinde bulunan ağır ceza mahkemesi görevli ve yetkili mahkemedir. Fakat dava konusunun o ağır ceza mahkemesi olması durumunda aynı yerde bulunan başka bir ağır ceza mahkemesi görevlidir. Aynı yerde başka ağır ceza mahkemesi bulunmaz ise kişi en yakın ağır ceza mahkemesinde haksız tutuklama tazminat davası açabilir.

HAKSIZ KORUMA TEDBİRİ NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI MAHKEME HARÇ VE MASRAFLARI

Haksız koruma tedbiri nedeniyle açılan haksız tutuklama tazminat davası herhangi bir harca tabi değildir. Kişinin vekâletini bir avukata vermesiyle avukata, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince hesaplanan nispi miktar ödenir. Bu miktar CMK 142/9’ da gösterilmiştir. “Tazminat davaları nedeniyle Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi gereğince hesaplanan nisbî avukatlık ücreti ödenir. Ancak, ödenecek miktar Tarifede sulh ceza hâkimliklerinde takip edilen işler için belirlenen maktu ücretten az, ağır ceza mahkemelerinde takip edilen davalar için belirlenen maktu ücretten fazla olamaz.”

MAHKEME KARARI SONRASI TAZMİNAT NASIL TAHSİL EDİLİR?

Haksız tutuklama tazminat davasının görüldüğü mahkeme tarafından verilen hüküm karar kesinleştikten sonra kişi, kesinleşen mahkeme kararıyla birlikte idareye başvuruda bulunur. İdare otuz gün içinde tazminat miktarını kişiye yatırır. İdare, otuz gün içinde tazminat miktarını yatırmazsa kişi icra yoluna başvurabilir.

HARBİYE HUKUK BÜROSU TAZMİNAT HUKUKU HİZMETLERİMİZ

Ceza davaları da tıpkı diğer dava türleri gibi çok sıkı prosedürlere bağlanmış davalardır. Bu yüzden, bu prosedürlerin çok iyi bilinmesi, eksiksiz olarak yerine getirilmesi gerekir. Sanık, müdavi veya müşteki vekili olan avukatların bu prosedürleri en iyi ve eksiksiz şekilde yerine getirmesi, hak kayıpları yaşanmaması açısından oldukça önem arz eder. Harbiye Hukuk Bürosu olarak, her türlü ceza davalarında sizlere destek olmaktan ve em iyi şekilde hizmet verebilmekten dolayı gurur duymaktayız. Haksız tutuklama tazminat davası alanında uzman ceza avukatlarımızla birlikte sizlere yardımcı olabilecek nitelikteyiz. Bir yandan sitemizde bulunan makalelerimizle sizleri aydınlatma amacı güderken diğer yandan da davalarınızda avukatlık yaparak sizlerin haklarını gözetmek bizler için bir görevdir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

Haksız Tutuklama Tazminatı Nasıl Tahsil Edilir?

Haksız tutuklama tazminat davası hükmü kesinleşince idareye ödeme talebinin yazılı olduğu mahkeme hükmü verilir ve tutuklama tazminatı idare tarafından otuz güniçerisinde tahsil edilir.

Haksız Tutuklama Tazminat Ne Zaman Ödenir?

Haksız tutuklama tazminat davası hakkında hüküm verdikten ve bu hükmün kesinleşmesiyle kişi idareye, ödeme talebini yazılı şekilde bildirir. İdare otuz gün içerisinde zarara uğrayan kişiye tazminat miktarını ödemekle yükümlüdür.

Haksız Tutuklama Tazminat Avukata Ödenen Ücret Alınır Mı?

Haksız tutuklama tazminat davasında önceki davada avukata ödenen ücret geri alınır.

Tazminat Davası Ne Zamana Kadar Açılabilir?

Haksız tutuklama tazminat davası, Türk Ceza Muhakemesi Kanununun madde 142/1 gereğince, haksız tutuklama hükmünün kesinleşmesinin ilgiliye tebliğ edilmesinden itibaren üç ay ve her halde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içerisinde kişi haksız tutuklama tazminat davası açabilir. Bu süreler hak düşürücüdür.

Haksız Tutukluluk Tazminatında Faiz Nasıl Hesaplanır?

Haksız tutuklama tazminat davasında talep edilebilen faiz yasal faizdir. Yasal faiz hesaplanırken başlangıç tarihi önem arz eder. Başlangıç tarihi, gözaltı tarihi olarak belirlenmiştir. Kişinin gözaltına alınmasından itibaren istenen bütün tazminatlara faiz uygulanması talep edilebilir. Dava dilekçesinde faiz istenmemişse, mahkemenin dava tarihinden itibaren yasal faiz miktarını tazminata uygulaması gerekmektedir.

Kesinleşen Tazminat Ne Zaman Ödenir?

Kesinleşen mahkeme kararının yazılı mahkeme kararıyla idareye başvurur. İdare otuz gün içerisinde tazminatı ödemektedir. Fakat idarede ödenek olmaması halinde süre uzayabilmektedir.

Haksız Gözaltı Tazminatı Ne Kadar?

Haksız tutuklama tazminat davasında, tazminat talep edenin ekonomik ve sosyal durumuna göre tazminat miktarı farklılık gösterir. AİHM’ye göre bir ay haksız tutuklamaya karşılık 1000€ manevi tazminat öngörülmüştür.

Beraat Tazminatı Nasıl Alınır?

Haksız yere tutuklanan kişi dava açılmadan kovuşturmaya yer olmadığı kararıyla ya da dava açıldıktan sonra salıverilmesiyle beraat tazminatı talep edebilir. Kişi, Hazine Müsteşarlığını davalı göstererek ikâmetgahının bulunulduğu yerdeki ağır ceza mahkemesinde beraat tazminatı davası açabilir.

Beraat Eden Biri Tazminat Alabilir Mi?

Evet beraat eden biri beraat tazminatı alabilir. CMK madde 141. maddeye göre haksız yere tutuklanan kişi beraat ettiyse beraat tazminatı hakkına sahiptir.

Manevi Tazminatın Ölçütleri Nelerdir?

Haksız tutuklama tazminat davasında beraat tazminatları iki tanedir. Maddi tazminat ve manevi tazminat. Manevi tazminat miktarı belirlenirken ölçütler şunlardır:

• Kişinin sosyal durumu,
• Kişinin ekonomik durumu,
• Kişinin üzerine atılı suçun niteliği,
• Tutuklanmasına neden olan olayın cereyan şekli,
• Tutuklu kaldığı süre
• Tutuklama tarihi ile tazminat davasının kesimleştiği tarihe kadar ele geçecek parasal değer

Tazminat İsteyemeyecek Kişiler Kimlerdir?

Haksız tutuklama tazminat davasında, 5271 sayılı Türk Ceza Muhakemesi kanununun 144. maddesi gereğince: “(1) Kanuna uygun olarak yakalanan veya tutuklanan kişilerden aşağıda belirtilenler tazminat isteyemezler:

1. Tazminata hak kazanmadığı hâlde, sonradan yürürlüğe giren ve lehte düzenlemeler getiren kanun gereği, durumları tazminat istemeye uygun hâle dönüşenler.
2. Genel veya özel af, şikâyetten vazgeçme, uzlaşma gibi nedenlerle hakkında kovuşturmaya yer olmadığına veya davanın düşmesine karar verilen veya kamu davası geçici olarak durdurulan veya kamu davası ertelenen veya düşürülenler.
3. Kusur yeteneğinin bulunmaması nedeniyle hakkında ceza verilmesine yer olmadığına karar verilenler.
4. Adlî makamlar huzurunda gerçek dışı beyanla suç işlediğini veya suça katıldığını bildirerek gözaltına alınmasına veya tutuklanmasına neden olanlar.”

Maddi Zarar Nasıl İspatlanmalıdır?

Türk Borçlar Kanunu 50/2 gereğince “Maddi zararın varlığını ve miktarını ispat yükü zarar görene aittir. Zararın miktarını tam olarak ispat etmek mümkün değilse bu durumda hâkim, olayların olağan akışını ve zarar görenin aldığı önlemleri göz önünde tutarak, zararın miktarını hakkaniyete uygun olarak belirler.”

Haksız Tutuklama Tazminat Miktarı Nasıl Belirlenir?

Haksız tutuklama tazminat davasında (beraat tazminat) maddi zararlar ve manevi zararlar istenebilmektedir. Kişinin sosyal ve ekonomik durumuna göre ayraca mahkemeye sunulan belgelere göre haksız tutuklama tazminat davasında miktar hesaplanmaktadır. Taleple bağlılık ilkesi gereğince, bilirkişilerce tespit edilen tazminat miktarı davacının talebinden fazla bile olsa mahkeme, davacının talep ettiği miktardan fazla bir miktar hükmedemez.

BERAAT TAZMİNAT DAVASI DİLEKÇE ÖRNEĞİ

                                    İSTANBUL NÖBETÇİ AĞIR CEZA MAHKEMESİ’NE

DAVACI: (İsim-soyisim, TC kimlik numarası, adresi)

VEKİLİ: (İsim-soyisim, baro sicil numarası, adresi, UETS numarası)

DAVALI: Hazine Müsteşarlığı

KONU: Haksız tutuklama nedeniyle tazminat talebinden ibarettir.

AÇIKLAMALAR:

HUKUKİ SEBEPLER: Türk Ceza Muhakemesi Kanununun 141, 142 ve ilgili şair hukuki sebepler

HUKUKİ DELİLLER: Mahkeme kararı, gelir durumu

SONUÇ VE TALEP: Yukarıda açıklanan nedenlerle, haksız olarak yakalanıp haksız olarak tutuklanan müvekkilimin uğramış olduğu zarar karşılığı olarak … Türk Lirası maddi, … Türk Lirası manevi olmak üzere toplam … Türk Lirası tazminatın dava tarihi itibariyle yasal faizi ile birlikte davalı kurumdan alınarak müvekkilime ödenmesine karar verilmesini, sanık müdafii olarak saygılarımla arz ve talep ederim.

AD SOYAD

İMZA

Rana Gül TOPATAN