TRANS BİREYLERİN İSİM DEĞİŞİKLİĞİ

Trans bireylerin isim değişikliği davası, yasal olarak nüfus kütüğünde kayıtlı olan ismin değiştirilmesi için işletilmesi gereken hukuki bir süreçtir. Kişiler belirli hallerde nüfus kütüğünde kayıtlı isimden farklı bir isimle tanınırlık sağlayabilmektedirler. Nitekim trans bireyler de yaygın olarak kimliklerinin isim hanesinde kayıtlı isim dışında farklı bir isimle sosyal hayatlarında tanınıyor olabilmektedirler.

Trans bireylerin isim değişikliği yapabilmeleri için işletmeleri gereken belirli hukuki prosedürler bulunmaktadır. Trans bireylerin isim değişikliği için dava açmaları yasal prosedürün bir parçasıdır. Fakat trans bireylerin isim değişikliği davası açabilmeleri için önce cinsiyet değiştirme davası açmaları gerektiği konusundaki katı tutum, Anayasa Mahkemesi içtihatlarıyla yumuşatılmıştır. Günümüzde trans bireylerin isim değişikliği yapabilmeleri için cinsiyet değiştirme davası açmaları şart olarak görülmemekte, cinsiyet değiştirmeden önce de isim değişikliği davası açabilmektelerdir.

TRANS BİREYLERİN İSİM DEĞİŞİKLİĞİ YASAL DURUM VE PROSEDÜRLER

Trans bireyin isim değişikliği, kişinin özel hayatına ilişkin bir durumdur. Kişiler sosyal hayatlarında belirli durumlarda nüfus kütüğünde kayıtlı isimlerinden farklı bir isimle tanınırlık kazanabilmektelerdir. Farklı bir isimle tanınırlık kazanan kişiler açısından belirli işler bakımından kimliklerinde farklı bir ismin yazıyor olması sorun doğurabilmektedir. Bu gibi sorunların engellenebilmesi açısından hukuk sistemleri, isim değişikliklerinin dava yoluyla gerçekleştirilmek suretiyle yasal bir yol sağlamışlardır.

İsim değişikliği, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun “Adın değiştirilmesi” başlıklı 27. Maddesinde düzenlenmektedir. Madde hükmüne göre “(1) Adın değiştirilmesi, ancak haklı sebeplere dayanılarak hâkimden istenebilir. (2) Adın değiştirildiği nüfus siciline kayıt ve ilân olunur. (3) Ad değişmekle kişisel durum değişmez. (4) Adın değiştirilmesinden zarar gören kimse, bunu öğrendiği günden başlayarak bir yıl içinde değiştirme kararının kaldırılmasını dava edebilir.” Denilmiştir.

Türk Medeni Kanunu’nda açıkça düzenlenen hükümde görüldüğü üzere isim değişikliğine ilişkin düzenleme cinsiyet ayrımı yapılmaksızın hükme bağlanmıştır. Trans bireylerin isim değişikliği de bu madde hükmü hukuki gerekçe olarak gösterilmek üzere gerçekleştirilecektir. Bu madde dayanak alınmak kaydıyla bir isim değişikliği davası açılacak ve trans bireylerin isim değişikliğine ilişkin hukuki prosedür işletilmeye başlanacaktır.

Trans bireyin isim değişikliği yapabilmesi için mutlaka cinsiyet değiştirme davası veya cinsiyet değiştirmeye ilişkin tıbbi sürecin işletiliyor ya da işletilmiş olması da bir koşul değildir. Türk Medeni Kanunu madde 27’de de açıkça görüldüğü üzere trans bireylerin isim değişikliğine ilişkin yasal sürece başlayabilmeleri için haklı bir sebeplerinin olması gerekli ve yeterlidir.

TRANS BİREYLERİN İSİM DEĞİŞİKLİĞİ Avukata sor

TRANS BİREY İSİM DEĞİŞİKLİĞİ ŞARTLARI

Trans bireylerin isim değişikliği yapabilmeleri için şartların ne olduğu merak edilen sorulardan biridir. Türk Medeni Kanunu madde 27 uyarınca isim değişikliği davası açabilmek için haklı bir sebebin varlığı şart koşulmuştur. Ancak haklı sebebin varlığının şart koşulmasıyla birlikte ‘haklı sebep’ kavramı, geniş yorumlanmakta olan ve geniş yorumlanması gereken bir kavramdır. Nitekim bu haklı sebep, kişiler açısından subjektif sebepleri de kapsamaktadır. Mutlaka genel bir sebep olması gerekmediği gibi, kişilerin özel hayatlarını ve kendilerini ilgilendiren şeyler de isim değişikliği davası için haklı sebep olarak kabul edilmektedir.

Trans bireylerin isim değişikliği yoluna gidebilmeleri için de haklı bir sebeplerinin olması gerekli ve yeterli olarak görülmektedir. Ayrıca belirtmek gerekir ki cinsiyet değiştirme davası açmış olmak gerekmediği gibi herhangi bir cinsiyet değiştirme operasyonu geçirmiş olmak da trans bireylerin isim değişikliği davası açması bakımından şart olarak aranmamaktadır.

CİNSİYET DEĞİŞTİRME DAVASI AÇMADAN İSİM DEĞİŞTİRME

Trans bireylerin isim değişikliği konusu gündeme geldiği zaman ilk akla gelen sorulardan biri de cinsiyet değiştirme davası açmak gerekip gerekmediğidir. Cinsiyet değiştirme davası kadın bireyin erkek bireye, erkek bireyin ise kadın bireye hukuki yollar çerçevesinde dönüşmesi imkânı sağlayan bir dava çeşidi olarak karşımıza çıkmaktadır. Cinsiyet değiştirme davası ve cinsiyet değişikliği için gerekli tıbbi operasyonlar sonrasında trans bireylerin isim değişikliği yapmasının yaygın bir tercih olduğu görülmektedir.

Peki cinsiyet değiştirme davası açmadan trans bireylerin isim değişikliği yoluna gitmesi yasal olarak mümkün müdür? Bu soruya verilecek cevap evet olmalıdır. Zira yasalar çerçevesinde buna bir engel bulunmamaktadır. Türk Medeni Kanunu ise isim değişikliği davası açabilmek için yalnızca haklı sebebin varlığını koşul olarak öne sürmektedir. Bu durumda trans bireylerin isim değişikliği davası açabilmesi için cinsiyet değiştirme davası açması bir şart değildir.

Cinsiyet değiştirme davası açmadan trans bireylerin isim değişikliğinin yolunu açan gelişmelerden biri de Anayasa Mahkemesi içtihatlarıdır. Nitekim Anayasa Mahkemesi’nin 27 Ocak 2021 karar tarihli ve 2018/34343 başvuru numaralı kararında da başvurucunun isim değişikliği davasının, cinsiyet değiştirme açılmamış olması gerekçesiyle isim – cinsiyet uyumsuzluğu oluşacağı gerekçesiyle reddedilmesini anayasaya aykırı bulmuştur. Kararın hüküm kısmında mahkemenin gerekçesini Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın “Özel hayatın gizliliği” başlıklı 20. maddesine ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin “Özel ve aile hayatına saygı” başlıklı 8. Maddesine aykırı olduğuna hükmetmiştir.

TRANS BİREY İSİM DEĞİŞTİRME DAVASI NASIL AÇILIR?

Trans bireylerin isim değişikliği yapabilmeleri için, mahkeme kanalıyla bir isim değiştirme davası açmaları gerekir. Trans bireylerin isim değişikliği yapmak istemeleri halinde bir isim değişikliği davası dilekçesi hazırlamak suretiyle mahkemeye başvuru yaparak dava açabilirler. Bir vekil ile temsil edilen trans birey avukatının UYAP portalı aracılığıyla internet üzerinden dava açabileceği gibi, vekil ile temsil edilmeyen trans birey de kendisinin hazırladığı dava dilekçesini mahkeme bürosuna sunmak şeklinde mahkemeye dava için müracaat edebilir.

Trans bireylerin isim değişikliği yapabilmeleri için açtıkları isim değiştirme davasında dosyaya sundukları dava dilekçesinde mutlaka neden isim değiştirmek istedikleri açık şekilde belirtilmelidir. Bu davada husumet Nüfus Müdürlüğü’ne yöneltilmelidir. Yine trans bireylerin isim değişikliği davası bakımından sıkı delil koşulları öngörülmemiştir, bu davada isim değiştirme talebinin haklı sebebe dayandığının her türlü delille ispat edilmesi mümkün olacaktır.

Trans bireylerin isim değişikliği davasında yetkili mahkeme kişinin yerleşim yeri mahkemesidir. İsim değişikliği davasına bakmakla görevli mahkeme ise Asliye Hukuk Mahkemesi’dir. Dolayısıyla trans bireylerin isim değişikliği yoluna gitmeleri için açacakları davayı, yerleşim yerlerinin olduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesi’ne açmaları gerekmektedir.

TRANS BİREYLERİN İSİM DEĞİŞİKLİĞİ Online danışmanlık

TRANS BİREY İSİM DEĞİŞTİRME DAVASINDA GEREKLİ BELGELER

Trans bireylerin isim değişikliği için açacakları dava, esasında nüfus kayıtlarıyla ilgili bir dava olduğundan ötürü özellikle sunulması gereken bir belge bulunmamaktadır. Zaten dava süreci en nihayetinde nüfus kayıtları üzerinden işleyecektir.

Ancak trans bireylerin isim değişikliği davası açmasını gerektiren özel bir evrak varsa bunun dosyaya delil niteliğinde sunulması yerinde olacaktır. Keza belirtmekte fayda vardır ki trans bireylerin isim değişikliği yoluna gitmeleri sosyal hayatlarında farklı bir isimle tanınırlık kazanmaları olgusuna bağlıysa, bu noktada en önemli delil tanık beyanları olacaktır.

MAHKEME SÜRECİ NASIL İŞLER?

Trans bireylerin isim değişikliğine ilişkin dava dilekçelerini sunmalarının ardından mahkeme süreci başlayacaktır. Dava dilekçesinin sunulmasıyla birlikte dosya bir Asliye Hukuk Mahkemesi’ne gönderilecektir. Bundan sonra ise mahkeme dilekçeyi inceleyerek bir duruşma günü belirleyecektir. İsim değişikliği davaları genel anlamıyla çok uzun sürelere yayılan davalar olmayıp, ilk celsede ya da ikinci celsede sonlanmaktadırlar. Mahkeme prosedürü trans bireylerin isim değişikliğine ilişkin açacakları dava bakımından genelde hızlıca işlemektedir.

MAHKEME KARARI SONRASI SÜREÇ

Trans bireylerin isim değişikliği davasında karar verildikten sonraki süreçte ne olacağı ya da ne yapılacağı konusu merak edilen sorulardan birisidir. Trans bireylerin isim değişikliğine ilişkin mahkeme kanalıyla dava açma yoluna gitmeleri halinde kısa süre içerisinde karar verilecektir ve yerel mahkeme süreci sonlanacaktır.

Mahkeme kararı sonrasında Türk Medeni Kanunu madde 27’deki açık düzenlemeden de anlaşılacağı üzere kişilerin kişisel durumlarında bir değişiklik meydana gelmeyecektir. Trans bireylerin isim değişikliği davası açmaları, onların medeni hali, doğum yerleri, nüfusta kayıtlı oldukları yer gibi kişisel bilgilerinin değişmesi sonucunu doğurmaz.

Trans bireylerin isim değişikliği için açtıkları davada karar verilmesi sonucunda kararı veren mahkeme, yapılan değişikliği ilan ettirir ve sonrasında da nüfus kayıtlarında gerekli değişikliklerin yapılabilmesi için kararı nüfus müdürlüğüne bildirir. Mahkemenin ilan yükümlülüğü bakımından 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 27. Maddesi bakımından Anayasa Mahkemesi’nin 22 Şubat 2024 tarihli iptal kararı verilmiştir. İptal kararı 16 Şubat 2025 tarihinde yürürlüğe gireceğinden, o tarihe kadar ilan yükümlülüğü devam edecek olup, sonrasında mahkeme bakımından yalnızca nüfus müdürlüğüne bildirim yükümlülüğü devam edecektir.

MAHKEME MASRAFLARI VE AVUKATLIK ÜCRETLERİ

Trans bireylerin isim değişikliğine dair açacakları dava açısından mahkeme masrafları belirli kalemlere ayrılmaktadır. Bir mahkemenin masrafının ne kadar tutacağı konusunda net bilgi vermek mümkün olmasa da her davanın açılışında başvurma harcı, gider avansı, vekalet pulu gibi masrafları mahkeme veznelerine depo etmek gerekmektedir. Zira bu masrafları yatırmadan bir mahkemede trans bireylerin isim değişikliğine dair dava süreci yürütmek kural olarak mümkün olmayacaktır.

Bunun dışında avukata ödenecek ücretler, mahkeme masraflarından ayrı olarak ödenmesi gereken ücretler olarak karşımıza çıkar. Bir vekil ile temsil edilmek isteyen kişi, avukatı ile arasında sözleşme yapmak suretiyle ücret konusunda anlaşma sağlamaktadır. Bu noktada avukat ile anlaşılacak avukatlık ücretinin ne kadar olacağı konusunda da net bir miktar belirtmek mümkün değildir.

Yalnızca avukatların ücretsiz olarak bir davaya bakmalarının yasal olmadığını belirtmek gerekir. Bu noktada barolar tarafından her adli yıl için çıkartılan avukatlık asgari ücret tarifeleri bulunmaktadır. Bu tarifelerde belirtilen ücretler öneri mahiyetinde asgari ücretler olup, daha üstü bir ücrette anlaşıp anlaşmamak vekil ile müvekkil arasındaki sözleşmede belirlenebilecektir. Trans bireylerin isim değişikliği davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesi olduğundan, 2024-2025 yılı İstanbul Barosu Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca asliye hukuk mahkemelerinde açılacak davalar bakımından asgari ücret 30.000,00 TL olarak belirlenmiştir.

TRANS BİREYLERİN HUKUKİ HAKLARI

Trans bireyler, LGBT birleşiminin ‘transseksüel’ açılımını oluşturmaktadırlar. LGBT bireyler, yüzyıllardan beridir haklarını kazanmak ve korumak adına topluluk halinde hareket etmektelerdir. Bu bağlamda her yıl ‘onur yürüyüşü’ olarak adlandırılan yüzlerce yürüyüş düzenlenerek hak mücadelelerine devam etmektelerdir. Bugün hâlâ uluslararası insan hakları gibi kapsamlı fakat LGBT bireyler için özelleştirilmiş haklara erişebilmek için hukuk mücadelelerine devam etmekteler.

Ülkemizde eşitlik hakkı, bir anayasal hak olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 10. Maddesi kanun önünde eşitlik ilkesini düzenlemektedir. Bu hüküm uyarınca dil, din, ırk, renk, cinsiyet ve benzeri sebeplere bakılmaksızın herkesin kanun önünde eşit olduğunu vurgulamaktadır. Anayasa hükmü açıkça herkesi kapsam dahiline aldığından ötürü, trans bireyler de bu hüküm doğrultusunda herkes gibi kanun önünde eşittir.

Trans bireylerin ayrıca cinsiyet değiştirme davası açabilmelerinin yolu da hukuki olarak açılmış olup Türk Medeni Kanunu’nda da buna ilişkin özel düzenleme bulunmaktadır. Aynı şekilde trans bireylerin isim değişikliği yapabilmeleri de hukuken mümkün kılınmıştır ve yine Türk Medeni Kanunu’nda düzenlemeye yer verilmiştir. Ayrıca trans bireylerin isim değişikliği yapabilmeleri için muhakkak cinsiyet değiştirme davası açmaları ya da cinsiyet değiştirme operasyonu geçirmeleri de hukuken zorunluluk olarak görülmemektedir.

DAVA DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ

Trans bireylerin isim değişikliği için dava yoluna gitmeleri halinde örnek olarak kullanabilecekleri bir dilekçe aşağıdaki gibi olabilir:İSİM DEĞİŞİKLİĞİ DAVA DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ

… NÖBETÇİ ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ’NE

DAVACI                                : … (Ad – Soyadı – T.C. Kimlik No.)

                                               (Adres)

VEKİLİ (Varsa)                    : … (Ad – Soyadı)

                                               (Adres.)

DAVALI                                 : … Nüfus Müdürlüğü

KONU                                   : Nüfus kütüğünde ‘…’ olarak kayıtlı olan ismimin ‘…’ olarak değiştirilmesine yönelik açmakta olduğumuz isim değişikliği dava dilekçemizin sunulmasıdır.

AÇIKLAMALAR                :

Nüfus kütüğünde şahsıma ait isim olarak ‘…’ ismi görünmektedir. Fakat cinsel yönelimim nedeniyle sosyal çevremde nüfus kaydımda kayıtlı isim yerine ‘…’ ismini kullanmaktayım. Bu ismi kullanmanın yanında bu isimle tanınmaktayım. Dolayısıyla da nüfus kütüğünde kayıtlı ‘…’ isminin hayatımda işlevi kalmamıştır.

Cinsel yönelimim nedeniyle ‘…’ ismiyle kendimi tanıtmaktayım. Delil dilekçemde sunacağım tanıkların da beyanından anlaşılacaktır ki ‘…’ ismini bu dava neticesinde hukuken kazanmam, benim için büyük önem arz etmektedir.

Türk Medeni Kanunu madde 27 uyarınca işbu davanın açılabilmesi için ‘haklı bir nedenin varlığı’ gerekli ve yeterlidir. Sosyal çevremde nüfus kaydımdaki ismimle beni tanıyan kimse bulunmamaktadır. Beni tanıyan herkes ‘…’ ismimle yaygın olarak tanımaktadır. Dolayısıyla bu ismi hukuken kazanmakta haklı nedenim olduğu açık ve net şekilde görülmektedir. İşbu dilekçe doğrultusunda ‘…’ ismini edinmek için isim değişikliği davası açma zorunluluğum hasıl olmuştur.

HUKUKİ NEDENLER       : TMK ve sair mevzuatlar

HUKUKİ DELİLLER        : Nüfus kaydı, tanık, yemin ve sair her türlü deliller

NETİCE VE TALEP           : Yukarıda açıklanan nedenler doğrultusunda isim değişikliği davamın kabulü ile nüfusta ‘…’ olarak kayıtlı ismimin ‘…’ olarak değiştirilmesine karar verilmesini Sayın Mahkemeden saygılarımla arz ve talep ederim. …/…/…

DAVACI

(İmza)

HARBİYE HUKUK BÜROSU OLARAK HUKUK DAVALARINA YÖNELİK HİZMETLERİMİZ

Harbiye Hukuk Bürosu olarak hukuk davaları ve bağlantılı diğer alanlarda, her anlamda donanımlı ve işinde deneyimli bir kadro oluşturmuş olup, bu ekip ile işe koyularak müvekkillerimize her türlü hukuk davasında nitelikli ve işimizi aksatmayacak şekilde bir hizmet ve yardım sunmayı gaye edinmekteyiz.

Hukuk davası sürecinde müvekkillerimizi haklarını anlamaları ve iyi bir şekilde öğrenmeleri bağlamında detaylı şekilde bilgilendirmekte, uzman kadromuzla bu hakları korumak için etkili bir strateji belirlemek suretiyle ilerlemekte ve bu süreçte hukukun ve yasaların gerektirdiklerini öncelik olarak görmek kaydıyla müvekkillerimize adil bir yargılanma süreci sağlamak için elimizden gelen her şeyi yapmaya hazır durumdayız. Dava süreci konusunda müvekkilleri her aşamada bilgilendirmekle ve en iyi şekilde hizmetlerimizi sunmakla, müvekkillerimize bekledikleri desteği ve bilgilendirmeyi sağlamaktan memnuniyet duymaktayız.

TRANS BİREYLERİN İSİM DEĞİŞİKLİĞİ İletişim

SIKÇA SORULAN SORULAR

Trans bireylerin isim değişikliği için gereken şartlar nelerdir?

Trans bireylerin isim değişikliği için mahkeme kanalıyla dava açmaları şarttır. Trans bireylerin isim değişikliği yapabilmeleri adına dava açabilmeleri için tek şart ise ‘haklı bir sebebin varlığı’ olarak Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Dava hangi mahkemede açılır?

Trans bireylerin isim değişikliğine dair açacakları dava, asliye hukuk mahkemesinde açılmaktadır. İsim değişikliği davaları bakımından görevli mahkeme asliye hukuk mahkemeleridir. Trans bireylerin isim değişikliği bakımından açacakları davayı ise yerleşim yerlerindeki asliye hukuk mahkemelerinde açmaları gerekmektedir.

Trans bireylerin isim değişikliği için hangi belgeler gerekir?

Trans bireylerin isim değişikliği yapabilmeleri için açacakları dava bakımından özellikle bir belge sunulması gerekmemektedir. Nitekim dava nüfus kayıtları üzerinden işleyecek bir davadır.

İsim değişikliği davası ne kadar sürer?

İsim değişikliği davasında hukuki prosedür oldukça hızlı ilerlemektedir. Davanın açılmasıyla birlikte duruşma günü belirlendikten sonra genelde ilk celsede ya da ikinci celsede karar verilmektedir.

İsim değişikliği davası avukat olmadan açılabilir mi?

İsim değişikliği davası bakımından vekil ile temsil zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu durumda isim değişikliği davası avukat olmadan da açılabilmekte ve takip edilebilmektedir.

Dava sonrası kimlik değişir mi?

İsim değiştirme davası sonrasında mahkeme ilk olarak değişikliği ilan eder ve sonrasında nüfus müdürlüğüne bildirir. Bundan sonrasında kişi yeni ismini içerir kimliğini edinmek için nüfus müdürlüğüne müracaat etmelidir.

Cinsiyet değişen biri askere gider mi?

Cinsiyet değişikliği askerlik hizmetleri politikası bakımından “cinsiyet kimliği ve davranış bozukluğu” olarak adlandırılmaktadır. Askerlik hizmeti politikası bakımından resmi olarak “cinsiyet kimliği ve davranış bozukluğu” olan kişiler, askerlik hizmetlerinden muaf tutulurlar.

Beyza Sultan Türkmen

TRANS BİREYLERİN İSİM DEĞİŞİKLİĞİ