YILLIK İZİNDEYKEN BAŞKA İŞTE ÇALIŞILABİLİR Mİ?

Birçok işçi, yıllık ücretli izin döneminde ek gelir elde etmek amacıyla başka bir işte çalışmayı düşünebilir. Peki yıllık izinde başka bir işte çalışmak yasal mı? Türkiye’de İş Kanunu’na göre yıllık izin süresinde bir başka işte ücret karşılığı çalışmak yasaktır. Yıllık izin, adından da anlaşılacağı üzere ücretli izin niteliğindedir ve amacı, işçinin dinlenerek işine yenilenmiş şekilde dönmesini sağlamaktır. Bu nedenle kanun koyucu, çalışanın izin esnasında dinlenebilmesi için böyle bir dönemde başka işte çalışmasına izin vermez.

Hatta, işveren tarafından yıllık izin kullandırılmaması dahi işçiye haklı fesih hakkı veren bir durum olarak kabul edilmektedir (işçi bu gerekçeyle işinden ayrılıp tazminat talep edebilir). Dolayısıyla, yıllık izin süresince esas işiniz dışında başka bir işe girmeniz kanunen uygun değildir.

Yıllık ücretli izinle ücretsiz izin uygulamalarını karıştırmamak gerekir. Yıllık izin döneminde işveren size ücret ödemeye devam eder ve bu sayede gelir kaygısı olmadan dinlenmeniz amaçlanır. Ücretsiz izin ise farklı bir uygulamadır; bu durumda işçi belli bir süre maaş almadan izne ayrılır ve genellikle işverenin onayı veya anlaşma gerekir. Ücretsiz izinde de kural olarak başka bir işte çalışmak, işverenin iznine tabidir. Ancak hangi tür izin olursa olsun, aktif bir çalışma ilişkisi sürerken izinli olunan dönemde başka bir işte çalışmak işvereniniz açısından hoş karşılanmayacaktır.

YILLIK İZİNDE BAŞKA İŞTE ÇALIŞMA YASAĞI VE YASAL DAYANAK

4857 sayılı İş Kanunu’nun 58. maddesi uyarınca işçi, yıllık ücretli iznini kullanırken ücret karşılığı başka bir işte çalışamaz. Bu madde, iş sözleşmesinin feshi konusunda özel bir düzenleme getirir: İşveren, izinde çalıştığını tespit ettiği işçiye ödediği izin ücretini geri isteme hakkına sahiptir. Kanun hükmü bu konuda nettir ve yıllık iznin amacının dışına çıkılmasını önlemeye yöneliktir.

Yıllık izin süresinde çalışmanın yasak olmasının temel nedeni, işçiye dinlenme olanağı tanımaktır. Bir yıl boyunca aralıksız çalışan işçi, yıpranmasını önlemek ve iş sağlığı açısından toparlanmak üzere yıllık izin hakkı elde eder. Eğer işçi izinli olduğu bu sürede başka bir işte çalışırsa, dinlenme amacı gerçekleşmemiş olur. Bu durum, işçinin verimini ve sağlığını olumsuz etkileyebileceği gibi işyerine de uzun vadede zarar verebilir. Bu nedenle kanun, işçiyi koruma amacıyla yıllık izin sırasında çalışma yasağı getirmiştir.

Sosyal Güvenlik mevzuatı açısından, bir işçi aynı anda birden fazla işte sigortalı olarak görünebilir. Yani teknik olarak, yıllık izindeyken başka bir işveren sizi sigortalı gösterip prim ödeyebilir ve SGK bunu kabul eder. Ancak bu durum, iş hukuku bakımından yasallık sağlamaz. Sosyal Güvenlik Kurumu, bir ay içinde farklı işyerlerinden yatırılan primleri toplayabilir (toplam prim günü 30 günü aşamaz), fakat işverenin haklı fesih hakkı açısından bu prim ödemelerinin varlığı işveren için önemli bir delil olabilir. Özetle, “SGK tarafından izin veriliyor” diye düşünerek yıllık izinde çalışmak yanlıştır; zira iş kanunu bu eylemi yasaklamıştır ve kendi işvereniniz bu durumu öğrenirse sonuçlarına katlanmak zorunda kalırsınız.

İZİNDE BAŞKA İŞTE ÇALIŞMANIN SONUÇLARI NELERDİR?

Yıllık izinde başka bir işte çalışmanın tespit edilmesi halinde işçinin karşılaşabileceği ciddi sonuçlar vardır:

• İzin Ücretinin Geri Alınması: Yıllık izin süresinde işçiye ödenen ücret, işçiye dinlenmesi için verilir. İşveren, bu dönemde çalıştığınızı öğrenirse ödemiş olduğu yıllık izin ücretini geri talep etme hakkına sahiptir. Yani izin boyunca aldığınız maaşı işveren sizden geri isteyebilir. Bu, kanunun işverene tanıdığı bir yaptırımdır ve işverenin inisiyatifine bağlı olarak uygulanabilir.
• Disiplin ve Güven İhlali: İzinli iken başka bir işte çalışmak, işçinin işverenine karşı sadakat yükümlülüğünü ve doğruluk-ilkesini ihlal eder. İşverenine haber vermeden veya izin almadan başka bir işe giren işçi, mevcut işverene karşı güven sarsıcı bir davranış sergilemiş olur. Bu durum, iş ilişkisinin temelini zedeler. Özellikle aynı sektörde rakip bir işte çalışmak gibi durumlar, daha da ağır bir güven ihlali sayılabilir.
• Haklı Nedenle Fesih (Tazminatsız İşten Çıkarma): İşveren, işçisinin yıllık izinde çalıştığını görür veya bundan haberdar olursa haklı nedenle derhal fesih yoluna gidebilir. 4857 sayılı Kanun’un 25/II-e bendi, işverenin güvenini kötüye kullanmak veya doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlar kapsamına bu tür eylemleri almaktadır. Bu, işveren açısından haklı fesih sebebidir ve iş akdinizi hemen sona erdirebilir. Tazminatsız işten çıkarma olarak da bilinen bu durumda, işçi kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi yasal haklarını kaybeder. Yani işveren sizi işten çıkarırken hiçbir tazminat ödemek zorunda kalmaz. Ayrıca işveren, işten ayrılış bildirgesinde bu durumu Kod 29 (Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranış) ile SGK’ya bildirecektir. Kod 29 ile işten çıkarılmak, kayıtlarınızda “disiplinsiz davranış nedeniyle fesih” şeklinde görüneceği için, ileride başka bir iş ararken olumsuz bir izlenim yaratabilir.
• İşten Çıkarılma Sonrası Hukuki Durum: Yıllık izinde çalışma yasağını ihlal ettiği için işten çıkarılan bir işçi, hukuken kusurlu sayılacaktır. Bu nedenle işe iade talep etmesi veya işe iade davası açması halinde kazanma şansı çok düşüktür. İş Mahkemeleri ve Yargıtay, yıllık iznini kullanırken başka işte çalışan işçinin işveren tarafından yapılan fesihlerini haklı bulmaktadır. Dolayısıyla bu şekilde işini kaybeden biri, “haksız fesih” iddiasıyla genellikle başarılı olamaz. Sonuç olarak, hem mevcut işinizi hem de tazminat haklarınızı riske atmış olursunuz.

Yukarıdaki yaptırımlar göz önüne alındığında, yıllık izin döneminde başka bir işte çalışmak çok riskli bir adımtır. Kısa vadede ek gelir elde etmeyi düşünürken, uzun vadede işinizi ve birikmiş haklarınızı kaybetme tehlikesiyle karşılaşabilirsiniz. İzin süresince maddi ihtiyaçlarınız varsa, bunu işvereninizle diyalog kurarak çözmeniz daha sağlıklı olacaktır (örneğin avans istemek, gerekirse ek bir izin planlamak gibi yollar). Aksi takdirde, işverenin güvenini sarsan bu davranışınız size pahalıya mal olabilir.

Sonuç olarak: Yıllık izindeyken başka bir işte çalışılmaması gerekir. Kanun bu konuda işçiye açık bir yükümlülük getirmekte ve aksi halde işverenine, iş akdini sonlandırma dahil çeşitli haklar tanımaktadır. Kendi geleceğinizi ve iş güvenliğinizi riske atmamak için izin dönemlerinizi dinlenerek geçirmeniz önemlidir. Eğer ek gelire ihtiyacınız varsa, bunu yasal yollarla ve mevcut işvereninizi bilgilendirerek veya ondan onay alarak yapmanız en doğrusudur. Konu hakkında tereddüt yaşayanlar, bir iş hukuku avukatından profesyonel destek alarak hak ve yükümlülüklerini netleştirebilirler.

YILLIK İZİNDEYKEN BAŞKA İŞTE ÇALIŞILABİLİR Mİ

SIKÇA SORULAN SORULAR

YILLIK İZİNDE BAŞKA BİR İŞTE ÇALIŞMAK YASAL MI?

Hayır, yıllık ücretli izin sırasında başka bir işte çalışmak yasal değildir. 4857 sayılı İş Kanunu, işçinin izin süresinde ücret karşılığı bir işte çalışmasını açıkça yasaklamıştır. Bu yasağa uymamak, işveren açısından haklı fesih sebebi sayılır ve işçi disiplin kuralını ihlal etmiş kabul edilir. Yani yıllık izindeyken başka bir işe girip çalışırsanız kanunu çiğnemiş olursunuz ve bunun yaptırımlarıyla karşılaşabilirsiniz.

YILLIK İZİNDE BAŞKA İŞTE ÇALIŞIRSAM İŞTEN ÇIKARILIR MIYIM?

Evet, işvereniniz yıllık izinde çalıştığınızı öğrenirse iş akdinizi haklı nedenle feshedebilir. Bu durumda işten çıkarılırsınız ve üstelik tazminatsız çıkarılırsınız. Yani kıdem tazminatı veya ihbar tazminatı alamazsınız. İşveren, izin döneminde başka işte çalışmanızı güvenini kötüye kullanma ve sadakatsizlik olarak değerlendirir. Sonuç olarak, İş Kanunu’nun 25/II maddesi gereği sizi derhal işten çıkarma hakkına sahip olur. Bu tür fesihler genellikle SGK kayıtlarına Kod 29 (ahlak ve iyi niyete aykırı davranış) koduyla bildirildiğinden, ileride farklı bir iş ararken de bu durum karşınıza çıkabilir.

YILLIK İZİN ÜCRETİM GERİ ALINIR MI?

Evet, kanunen işveren yıllık izin sırasında ödediği ücreti geri talep edebilir. İş Kanunu madde 58, izin süresinde ücret karşılığı bir işte çalışan işçinin, o izin dönemi için aldığı yıllık izin ücretini işverene iade etmesi gerektiğini belirtir. Yani siz izinliyken maaş almaya devam edersiniz; eğer bu süre zarfında başka bir işte çalışırsanız aldığınız o izin maaşını hak etmemiş sayılırsınız. İşveren de ödediği tutarı sizden geri isteyebilir ve bunu yasal yollarla tahsil etme yoluna gidebilir.

YILLIK İZİNDE SİGORTALI OLARAK BAŞKA BİR İŞTE ÇALIŞMAK MÜMKÜN MÜ?

Teknik olarak bir işçi aynı anda iki işyerinde SGK’lı olabilir, bu mümkündür. Eğer yıllık izinde başka bir işte çalışırsanız ve o işyeri sizi sigortalı gösterirse, Sosyal Güvenlik Kurumu primlerinizi alır ve hizmet günlerinize ekler. Ancak bu durumun iş hukuku açısından geçerliliği yoktur. Yani SGK primi yatıyor olsa bile asıl işvereniniz bunu fark ettiğinde size karşı disiplin prosedürü uygular. Kısacası, “sigortam yapılıyor, demek ki yasal” diye düşünmek yanlıştır. Birden fazla işte çalışmanın yasal yolu, her iki işverenden de onay alarak ve çalışma saatlerinizi yasal sınırlarda tutarak eş zamanlı çalışma iznine dayalı olarak çalışmaktır. Fakat yıllık izin esnasında böyle bir onay dahi geçerli olmayabilir, çünkü izin döneminin amacı dinlenmedir.

DEVLET MEMURU YILLIK İZİNDE BAŞKA İŞTE ÇALIŞABİLİR Mİ?

Devlet memurları için kurallar daha da sıkıdır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu gereği, memurların ikinci bir işte çalışması genellikle yasaktır (istisnai durumlar hariç, örneğin akademik faaliyetler, eser yazma gibi izin verilen haller olabilir). Bir memur, yıllık izinde dahi olsa ticari veya ücret karşılığı bir iş yapamaz. Bu tür bir davranış, memur için disiplin suçu teşkil eder ve hakkında idari soruşturma açılabilir. Sonuçta memurlar da tıpkı işçiler gibi izinlerini dinlenerek geçirmek zorundadır; aksine bir faaliyette bulunmaları hukuka aykırı olacaktır.

RAPORLUYKEN (HASTALIK İZNİNDE) BAŞKA BİR İŞTE ÇALIŞMAK SERBEST Mİ?

Hayır, raporluyken – yani hastalık veya sağlık izni almışken – başka bir işte çalışmak kesinlikle yasaktır. Hatta bu durum, yıllık izinde çalışmaktan da daha ağır sonuçlar doğurabilir. Çünkü raporlu olduğunuzda hem işvereniniz sizden çalışmamanızı bekler, hem de SGK size geçici iş göremezlik ödeneği öder (istirahat parası).

Eğer siz rapor alıp istirahat etmeniz gerekirken gidip başka bir işte çalışırsanız, bu hem işverenin güvenini suistimal hem de SGK’yı dolandırma anlamına gelir. İşveren durumu öğrenirse haklı sebeple anında işten çıkarabilir; ayrıca SGK da ödediği parayı faiziyle geri isteyebilir ve idari para cezası uygulayabilir. Raporluyken çalışmak, işçinin hem yasal haklarını kaybetmesine hem de disiplin cezaları almasına yol açacaktır. Bu nedenle sağlık raporu süresince kesinlikle başka bir işte çalışmamak gerekir.