Çay ve Sigara Molası Çalışma Süresinden Sayılır Mı?

İş yaşamında sıkça gündeme gelen konulardan biri, çalışanların çay molası ve sigara molası için ayırdıkları sürelerin çalışma saatleri kapsamında sayılıp sayılmayacağıdır. Çalışma düzeninde, işçilerin kısa süreli dinlenmeye ihtiyaç duyduğu bir gerçektir. Ancak bu kısa molaların İş Kanunu karşısında nasıl değerlendirileceği hem işverenler hem de çalışanlar için merak konusudur. Özellikle günlük çalışma süresi, ara dinlenme hakları ve mola sürelerinin hesaplanması gibi hususlar, işçi-işveren ilişkilerinde önemli bir rol oynar. Bu konuda internette “günlük mola süresi”, “çalışma saatine göre mola” gibi aramaların sıkça yapıldığı görülmektedir.

4857 sayılı İş Kanunu’nda öngörülen ara dinlenme düzenlemeleri, işçilerin gün boyunca verimli çalışabilmeleri için belirli aralıklarla dinlenmelerine imkân tanır. Bu kapsamda, çay ve sigara molaları (uygulamada kahve molası veya ihtiyaç molası olarak da adlandırılabilen kısa dinlenmeler), pek çok işyerinde fiilen uygulanan fakat hukuki açıdan tartışmalı alanlardır. İşçilerin verdiği bu kısa molalar genellikle çalışma süresine dahil edilmez ve ara dinlenme süresi olarak kabul edilir. Dolayısıyla, çay ve sigara molalarının çalışma süresinden sayılıp sayılmayacağı, iş hukuku çerçevesinde açıklığa kavuşturulması gereken önemli bir meseledir.

MOLA SAATLERİ

İş Kanunu işçilerin günlük çalışma süresine göre hakları olan asgari mola (ara dinlenme) sürelerini açıkça belirlemiştir. Buna göre, en az şu sürelerle ara dinlenmesi sağlanmalıdır:

• 4 saate kadar (4 saat dahil): 15 dakika
• 4 saatten fazla – 7,5 saate kadar: 30 dakika
• 7,5 saatten fazla – 11 saate kadar: 1 saat
• 11 saatten fazla – 14 saate kadar: 1,5 saat
• 14 saatten fazla çalışma halinde: 2 saat

Bu süreler, işçinin dinlenme hakkını güvence altına alırken iş kazalarını önlemeye ve iş verimini artırmaya yardımcı olur. İşveren bu asgari süreleri işçi lehine artırabilir ancak kesinlikle kısaltamaz. Mola sürelerinin doğru ve planlı uygulanması, işyerinde çalışan memnuniyetini yükseltir ve mevzuata uyumu sağlar. Özellikle uzun saatler boyunca çalışan personel için kanunen verilmesi gereken mola süresini doğru bilmek, işvereni olası cezai yaptırımlardan koruduğu gibi işçinin de yasal haklarının ihlal edilmemesini sağlar.

Hiçbir işçinin tüm mesai süresini kesintisiz çalışarak geçirmesi beklenemez. İş Kanunu da bu gerçeği göz önünde bulundurarak işçilere belirli aralıklarla ara dinlenme hakkı tanımıştır. Peki, işçinin gün içinde verdiği çay molası veya sigara molası çalışma süresine dahil edilir mi, yoksa bu kısa dinlenmeler ara dinlenmeden mi düşülür?

ÇAY MOLASI

Kimi işyerlerinde belirli saatlerde kısa bir çay molası uygulanırken, bazı işyerlerinde böyle bir uygulama hiç olmayabilir. Çay molası genellikle iki şekilde karşımıza çıkar:

1. İşverenin, çoğunlukla yaklaşık 15 dakikalık bir süreyi çay molası olarak belirlemesi,
2. İşçinin kendi inisiyatifiyle, işine kısa bir ara vererek çay içmesi.

Çay molası çoğu zaman işin akışını ciddi şekilde kesintiye uğratmaz. Ancak özellikle sigara kullanan çalışanlar için, çay molası ile sigara molası genellikle beraber bir alışkanlık haline gelmiştir.

SİGARA MOLASI

Mevzuatta “sigara molası” adı altında özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak uygulamada birçok işyeri, çalışanlarına fiilen sigara molası vermektedir.

Kapalı alanlarda sigara içme yasağı nedeniyle sigara kullanan işçiler, molalarında bulundukları ortamı terk edip dışarıda sigara içmek zorunda kalır. Bu durum, işyerlerinde fiili bir sigara molası uygulamasının ortaya çıkmasına yol açmıştır. Yani kanunlarda açıkça tanımlanmamış olsa da, pek çok işyerinde sigara içenlere belirli aralıklarla dışarı çıkıp sigara içme imkânı tanınmaktadır.

ÇAY VE SİGARA MOLASI ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILIR MI?

Süre ister 5 dakika ister 30 dakika olsun; işçi işini bırakıp çay veya sigara içmek için ara verdiğinde, bu zaman dilimi çalışma süresi olarak kabul edilmez. Bu süre ara dinlenme (mola) kapsamında değerlendirilir.

Örneğin, günlük 7,5 saat çalışan bir işçinin gün içinde üç defa 10’ar dakikalık çay-sigara molası verdiğini düşünelim. Bu durumda, işverenin ayrıca yarım saatlik öğle yemeği molası vermesine gerek kalmayabilir. Çünkü işçi, yasal ara dinlenme hakkını fiilen çay ve sigara molaları şeklinde kullanmış sayılır.

Genel kural şudur:
➡️ Çay ve sigara molaları, çalışma süresinden sayılmaz.

Bu molalar ara dinlenme hakkı kapsamında değerlendirilir. Örneğin, günde 7,5 saat çalışan bir işçi toplamda 30 dakika ara dinlenmeye sahiptir. İşçi bu süreyi parça parça çay ve sigara molaları olarak kullanırsa, işveren ayrıca öğle arası vermek zorunda olmayabilir.

Bununla birlikte, işveren isterse çay ve sigara molalarını çalışma süresinden sayabilir. Bu tamamen işverenin tercihine bağlıdır.

YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA ÇAY VE SİGARA MOLALARI

Yargıtay, çay ve sigara molalarının çalışma süresinden sayılmayacağına dair pek çok karar vermiştir. Ancak önemli bir ayrım vardır:

• Eğer işçi molada iş yapmaya devam ediyorsa (örneğin telefonla müşteri araması yapmak, üretim bandını izlemek), bu süre çalışma süresinden sayılır.

• İşçi gerçekten dinleniyorsa (çay içmek, sigara içmek, yemek yemek vb.), bu süre ara dinlenme sayılır.

İŞÇİ VE İŞVEREN AÇISINDAN SONUÇLAR

İşçi açısından:

• Çay ve sigara molası ayrı bir hak değildir, ara dinlenme süresi içinde değerlendirilir.

• Molalarda işçi tamamen serbesttir, işveren bu sürede iş yaptırırsa ücret ödenmelidir.

İşveren açısından:

• Molaları planlarken kanundaki sürelerin altında mola veremez.

• Çay ve sigara molalarının işin akışını bozmayacak şekilde düzenlenmesi gerekir.

• Aşırı sigara molası kullanımı disiplin konusu yapılabilir.

SONUÇ: ÇAY VE SİGARA MOLALARININ HUKUKİ STATÜSÜ

Özetle, çay molası ve sigara molası işçinin yasal ara dinlenme hakkı kapsamında değerlendirilir ve normal şartlarda çalışma süresinden sayılmaz. İşveren bu süreleri çalışma süresinden sayma inisiyatifine sahiptir, ancak bu zorunlu değildir.

• İşçiler açısından: Çay ve sigara molaları ek bir hak değil, mevcut ara dinlenmenin bir parçasıdır.

• İşveren açısından: Bu molaları düzenlerken kanuni asgari süreleri dikkate almak ve işin düzenini bozmamasını sağlamak önemlidir.

Dolayısıyla, ister çay içmek ister sigara içmek için olsun, bu molalar işçinin dinlenme hakkı kapsamında değerlendirilir ve çalışma süresinden sayılmaz. Ancak işveren isterse farklı bir uygulama yapabilir.

Çay ve Sigara Molası Çalışma Süresinden Sayılır Mı

SIKÇA SORULAN SORULAR VE YANITLARI

Çay molası çalışma süresinden sayılır mı?

Çay molası, işçinin işine ara verip dinlenmek için ayırdığı zamandır; dolayısıyla çalışma süresine dahil edilmez. Bu süre, İş Kanunu’nda tanımlanmış olan ara dinlenme hakkı kapsamındadır ve yasal olarak çalışma saatinden sayılmaz.

Sigara molası İş Kanunu’nda düzenlenmiş midir?

4857 sayılı İş Kanunu’nda sigara molası ile ilgili özel bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak fiiliyatta pek çok işyeri sigara molası uygular. Sigara molaları da ara dinlenme kapsamında değerlendirilir ve bu süreler çalışılmış süre olarak kabul edilmez.

Çay ve sigara molaları toplu olarak öğle arasına eklenebilir mi?

Evet. İşveren isterse, çalışanların gün içinde kullandıkları çay ve sigara molalarını öğle yemeği molasıyla birleştirip toplu bir ara dinlenme haline getirebilir. Bu uygulama tamamen işverenin tercihine bağlıdır ve hukuken geçerlidir.

İşçi günde kaç dakika çay molası kullanabilir?

Kanunlarda çay molasının süresine dair net bir düzenleme yoktur. Ancak işçinin günlük çalışma süresine bağlı olarak hak ettiği 15 dakika, 30 dakika veya 1 saatlik ara dinlenme süresi bulunmaktadır ve çay molaları bu toplam dinlenme süresi içinde kullanılmalıdır.

Sigara molası fazla kullanılırsa ne olur?

Bir işçi sık sık işini bırakıp sigara molası veriyorsa ve bu durum işin verimliliğini düşürüyorsa, işveren bu konuda kısıtlama getirebilir. Aşırı sigara molası kullanımı, işveren açısından bir disiplin konusu olabilir; zira bu molalar çalışma saatinden sayılmamaktadır ve işin aksamasına neden olabilir.

Çay ve sigara molası kullanan işçiye öğle yemeği molası verilmek zorunda mı?

Eğer bir işçi gün içerisinde çay ve sigara molalarını ara dinlenme hakkı kapsamında kullanmışsa, işverenin ayrıca öğle yemeği molası vermesi gerekmez. Bu durumda işçi, yasal ara dinlenme süresini çay/sigara molalarıyla fiilen kullanmış sayılır.

Ara dinlenme süresi çay ve sigara molalarıyla dolmuş sayılır mı?

Evet. Gün içinde çay ve sigara için kullanılan molaların toplamı, işçinin ara dinlenme hakkını doldurmuş sayılır. Dolayısıyla işverenin ayrıca uzun bir mola (örneğin öğle arası) kullandırma yükümlülüğü kalmaz.

İşveren çay molalarını yasaklayabilir mi?

Bir işverenin çay molasını tamamen yasaklaması pratikte mümkün değildir. Ancak işin düzenini bozacak ölçüde aşırı çay molası kullanılmasını sınırlandırabilir. Sonuç olarak çay molası da ara dinlenme süresinin bir parçası olduğundan, tamamen ortadan kaldırılması değil ama makul sınırlarla uygulanması söz konusu olabilir.

Sigara molası için işyerinden dışarı çıkmak serbest midir?

Kapalı alanlarda sigara içilemediği için, işçi sigara molasında genellikle dışarı çıkar. Bu süre zaten çalışma zamanından sayılmadığı için, işverenin belirlediği güvenlik ve düzen kurallarına (örneğin giriş-çıkış prosedürlerine) uymak kaydıyla işçinin dışarı çıkması serbesttir.

Çay molası topluca kullandırılabilir mi?

Evet. Bazı işyerlerinde çay molaları belirli bir saatte tüm çalışanlara toplu şekilde kullandırılabilir. Bu yöntemle işveren hem işin düzenini sağlar hem de işçilerin ara dinlenme hakkını yerine getirmiş olur.

Çalışma süresi içinde verilen çay molaları ücretli midir?

Çay molaları çalışma süresinden sayılmadığı için bu süreler için ayrıca bir ücret ödenmez. Yani çay molasında geçen zaman, işçinin ücretli çalışma süresine dahil değildir (ücret hesaplanırken bu süre düşülür).

Sigara molası işçi için bir hak mıdır?

Sigara molası, İş Kanunu’nda açıkça tanımlanmış bir hak değildir. Ancak işçi, kanunen sahip olduğu ara dinlenme süresini sigara içmeye ayırabilir. Yani sigara molası tamamen çalışanın kişisel tercihine bağlı bir alışkanlıktır; kanunen güvence altına alınmış ayrı bir hak olarak düzenlenmemiştir.

Ara dinlenme süresi bölünebilir mi?

Evet. İşveren arzu ederse günlük ara dinlenme süresini bölerek, örneğin belli aralıklarla çay ve sigara molaları şeklinde kullandırabilir. Ancak parçalı verilen bu molaların toplamı, kanunen belirlenmiş asgari dinlenme süresinden az olmamalıdır.

Çay molası hakkı olmayan işyerlerinde işçi ne yapabilir?

Çay molasının ayrı bir hak olarak tanımlanmamış olması, çalışanı hak kaybına uğratmaz. İşçi, kendisine tanınmış olan ara dinlenme süresini çay içmek için kullanabilir. Yani işyerinde özel bir çay molası uygulaması olmasa bile, yasal dinlenme hakkı kapsamında kısa bir çay içme arası vermesi mümkündür.

Sigara molası işçinin performansını etkiler mi?

Çok sık sigara molası vermek, işçinin çalışma düzenini ve üretkenliğini olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle işveren, işin aksamaması için sigara molalarının sıklığına makul sınırlar getirebilir. Aşırı sigara molası kullanımının önüne geçmek, iş verimliliğini ve disiplinini korumak adına işverenin hakkıdır.

İşveren çay ve sigara molalarını denetleyebilir mi?

Evet. İşveren, çay ve sigara molalarının çalışma düzenini bozmayacak şekilde kullanılmasını denetleyebilir. Örneğin, molaların süresini veya zamanını takip edebilir. Ancak sonuçta bu molalar işçinin dinlenme süresine dahildir ve denetim, mola hakkının tamamen ortadan kaldırılması anlamına gelmemelidir.

İşçi ara dinlenme süresinde işyerinde kalmaya zorlanabilir mi?

Hayır. İş Kanunu’na göre ara dinlenme süresi işçiye aittir. Bu sürede işçinin ne yapacağına işveren karışamaz; çalışan isterse mola sırasında işyeri dışında zaman geçirebilir. İşveren, ara dinlenme esnasında işçiyi işyerinde tutulmaya veya çalışmaya zorlayamaz.

Çay molası sırasında işçinin iş yapması istenebilir mi?

Hayır. Çay molası da dahil olmak üzere, ara dinlenme süresi içinde işçinin çalıştırılması doğru değildir. Mola süresi tamamen işçinin dinlenmesi amacıyla verilmiştir. Bu nedenle işçi, çay molasında işe devam etmeye veya herhangi bir görev yapmaya zorlanmamalıdır.

Sigara molaları toplam çalışma süresini uzatır mı?

Evet. İşçi sık sık sigara molası veriyorsa, aslında günlük ara dinlenme hakkını bu şekilde parça parça kullanmış olur. Bu da fiilen işte geçirilmesi gereken toplam sürenin uzamasına yol açabilir. Başka bir deyişle, gün boyunca çok sayıda sigara molası veren bir çalışan, normalde alacağı uzun molayı parçalara bölmüş olur ve mesai bitiş saati daha geç bir saati bulabilir.

Çay molaları iş güvenliği açısından neden önemlidir?

Kısa süreli çay molaları, işçiye dinlenme ve nefes alma imkânı tanıyarak iş güvenliği risklerini azaltmaya yardımcı olur. Dinlenmeden sürekli çalışmak yorgunluk ve dikkat dağınıklığına yol açabilir; bu da iş kazası riskini artırır. Çay molası gibi küçük dinlenmeler, yorgunluğu giderip dikkat tazelemek açısından önemlidir ve böylece kazaların önüne geçilmesine katkı sağlar.

İşçi çay molasını istediği zaman kullanabilir mi?

Hayır. İşçi çay molasını istediği an kendi kendine değil, işverenin belirlediği düzen dahilinde kullanabilir. Mola zamanlarının çalışma planına uygun olması gerekir. Yani çay molaları genellikle işyerinin belirlediği saat aralıklarında veya iş akışını aksatmayacak şekilde planlanır.

Sigara molası için işçi işyerini terk ederse bu sorun olur mu?

İşçi, sigara molası sırasında işyerini terk ederse bu durum işveren açısından genellikle bir sorun oluşturmaz, çünkü bu süre çalışma süresinden sayılmamaktadır. Ancak işçinin, işyeri dışına çıktığında da iş güvenliği ve disiplin kurallarına uyması önemlidir. Örneğin, mola bitiminde zamanında işbaşı yapması beklenir.

Çay ve sigara molaları iş sözleşmesinde belirtilmeli mi?

İş sözleşmesinde çay veya sigara molalarından açıkça bahsedilmesi yasal bir zorunluluk değildir. Bununla birlikte, işveren dilerse çalışma koşullarını yazılı hale getirirken bu molalara ilişkin detayları da sözleşmeye ekleyebilir. Ancak sözleşmede belirtilmese bile, çalışanların ara dinlenme hakkı yasadan kaynaklanan bir haktır ve geçerlidir.

İşveren sigara molalarını kısıtlayabilir mi?

Evet. İşveren, sigara molalarının sayısını ve süresini işin aksamasını önlemek amacıyla kısıtlayabilir. Çünkü sigara molaları çalışma süresinden sayılmayan sürelerdir ve işin düzenli akışını bozmaması gerekir. Örneğin, işveren her saat başı değil de günde belirli sayıda sigara molasına izin verebilir.

Çay molası işçiye fazladan hak sağlar mı?

Hayır, çay molası işçiye ekstra bir hak kazandırmaz. Bu süre zaten ara dinlenme hakkı kapsamında olduğundan, çay molası kullanan işçi sadece mevcut kanuni dinlenme hakkını kullanmış olur. Yani çay molası nedeniyle işçiye ilave bir ücret veya ayrıcalık söz konusu değildir.

Sigara molası kullanan işçi ile kullanmayan işçi arasında fark olur mu?

Sigara molası kullanan bir işçi, ara dinlenme süresini sigara içerek geçirmiş olur ve bu yüzden ayrıca ekstra bir mola talep edemez. Bu bakımdan, sigara içen işçiyle içmeyen işçi arasında mola hakkı açısından bir fark yoktur; her ikisi de aynı yasal ara dinlenme süresi hakkına sahiptir. Sigara molası vermeyen işçi, ara dinlenmesini toplu halde (örneğin öğle arası) kullanabilirken, sigara molası veren bu hakkını parça parça kullanmış olur.

Çay molaları resmi tatil veya fazla mesai sırasında da geçerli midir?

Evet. Bir işçi resmi tatil gününde çalışırken de, fazla mesai yaparken de ara dinlenme hakkına sahiptir. Bu durumda da kısa bir çay molası verilebilir veya sigara molası kullanılabilir. Yani tatil günü çalışmak ya da mesaiye kalmak, işçinin dinlenme molalarını ortadan kaldırmaz; kanunen yine molasını almalıdır.

İşveren çay ve sigara molalarını çalışma süresinden sayabilir mi?

Evet. İşveren isterse inisiyatif kullanarak çay ve sigara molalarını çalışma süresine dahil edebilir. Bu tamamen işverenin takdirine bağlı bir uygulamadır. Örneğin, bazı işyerlerinde yönetim, çalışanların gün içinde kullandığı kısa molaları da ücretli sayarak toplam mesai süresinden düşmemeyi tercih edebilir.

Çay ve sigara molalarının kullanılmaması mümkün mü?

Bir işçi ara dinlenme hakkını hiç kullanmasa bile bu durum yasal çalışma süresini değiştirmez. Yani işçi mola yapmasa da işveren onu kanunen belirlenmiş süreden fazla çalıştıramaz. Ancak sağlıklı ve verimli bir çalışma hayatı için çay ve sigara molaları gibi kısa dinlenmelerin kullanılması önerilir. Mola yapmadan aralıksız çalışmak, uzun vadede işçinin sağlığını ve performansını olumsuz etkileyebilir.

Çay ve sigara molaları nedeniyle işten çıkarılma olabilir mi?

Çay veya sigara molalarının aşırı kullanılması ve bu yüzden işin ciddi şekilde aksaması, işveren açısından bir disiplin sebebi olabilir. Örneğin, işçi sık sık ve uzun süreli sigara molalarıyla işini aksatıyorsa uyarı alabilir. Ancak makul ölçülerde kullanılan çay veya sigara molaları yüzünden bir işçinin işten çıkarılması genellikle geçerli bir fesih nedeni olarak kabul edilmez. Yargı kararları da, işçinin ölçülü mola kullanımı halinde işten çıkarılmasını haksız bulabilmektedir.

SONUÇ: ÇAY VE SİGARA MOLALARININ ÇALIŞMA SÜRESİNDEKİ YERİ

Özetlemek gerekirse, çalışma hayatında çalışanların en çok merak ettiği konulardan biri olan çay ve sigara molalarının çalışma süresinden sayılıp sayılmadığı sorusunun yanıtı büyük ölçüde olumsuzdur. İş Kanunu hükümlerine göre bu kısa molalar, işçiye tanınan ara dinlenme hakkı kapsamında değerlendirilir ve normal şartlar altında çalışma süresine dahil edilmez. Günlük çalışma saatlerine göre verilmesi zorunlu olan ara dinlenmeler, işçinin dinlenip işine daha verimli devam etmesi için şarttır. Dolayısıyla ister çay içmek ister sigara içmek amacıyla olsun, bu süreler işçinin yasal mola hakkı içinde kullanılır.

Bununla birlikte, işveren dilerse bu süreleri çalışma saatinden sayma yönünde inisiyatif kullanabilir. Ancak genel uygulama, işçinin çay veya sigara molalarını ara dinlenme süresinden düşmek şeklindedir. Bu yaklaşım hem iş hukuku düzenlemelerine uygundur hem de işçi-işveren dengesini korur. Sonuç olarak, çay ve sigara molalarına ilişkin uygulamalar, işyerinin iç düzenlemelerine, işverenin tercihlerine ve İş Kanununun ilgili hükümlerine bağlı olarak şekillenmektedir.

Kural olarak çay, kahve veya sigara gibi kısa molalar çalışma süresinden sayılmaz; bu süreler ara dinlenme kapsamında değerlendirilir. Öte yandan işverenin takdiriyle bu molaların çalışma süresine dahil edilmesi de mümkündür. Aynı şekilde, işverenin çay ve sigara molalarını ara dinlenme süresi olarak kabul etmesi de tamamen yasaldır ve bu durumda çalışanların buna itiraz hakkı bulunmamaktadır. İşçi için önemli olan, kanunun çizdiği sınırlar içinde dinlenme hakkını kullanmak ve işyerindeki kurallara uygun hareket etmektir. Böylece hem yasal haklar korunur hem de çalışma düzeni aksamadan sürdürülür.