DEVLET MEMURLARI DİSİPLİN CEZALARI VE SÜRECİ-2024

DEVLET MEMURLARI DİSİPLİN CEZALARI NELERDİR?

Bu yazımızda Devlet Memurları Kanunu uyarınca disiplin soruşturması ve disiplin cezaları genel hatlarıyla ele alınmıştır.

DİSİPLİN AMİRİ VE DİSİPLİN CEZASI NEDİR?

Disiplin; Türk Dil Kurumu sözlüğünde, Bir topluluğun, yasalarına ve düzenle ilgili yazılı veya yazısız kurallarına titizlik ve özenle uyması durumu olarak tanımlanmıştır. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 124. Maddesinde; “Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 125 inci maddede sıralanan disiplin cezalarından birisi verilir.” Düzenlemesi ile devlet memurlarının disipline ilişkin çerçevesi belirlenmiştir. Disiplin cezası vermeye disiplin amirlerinin yetkili olduğu belirtilmiş olup disiplin amirleri de Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliğinde belirlenmiştir.

DEVLET MEMURLARINA VERİLEBİLECEK DİSİPLİN CEZALARI NELERDİR?

Devlet memurlarına verilecek disiplin cezaları kanunun 125. Maddesinden düzenlenmiştir. Kamu hizmetlerinin gereği gibi yürütülmesini sağlamak amacı ile kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve yönetmeliklerin Devlet memuru olarak emrettiği ödevleri yurt içinde veya dışında yerine getirmeyenlere, uyulmasını zorunlu kıldığı hususları yapmayanlara, yasakladığı işleri yapanlara durumun niteliğine ve ağırlık derecesine göre 125. maddede sıralanan disiplin cezalarından birisi verilir. Bu maddede disiplin cezaları olarak;

1. Uyarma,
2. Kınama,
3. Aylıktan kesme cezası,
4. Kademe ilerlemesinin durdurulması
5. Devlet memurluğundan çıkarma cezaları öngörülmüştür.

Disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir fiil veya halin cezaların özlük dosyasından silinmesine ilişkin süre içinde tekerrüründe bir derece ağır ceza uygulanır. Aynı derecede cezayı gerektiren fakat ayrı fiil veya haller nedeniyle verilen disiplin cezalarının üçüncü uygulamasında bir derece ağır ceza verilir.

Geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi alan memurlar için verilecek cezalarda bir derece hafif olanı uygulanabilir.

Kanunda sayılan ve disiplin cezası verilmesini gerektiren fiil ve hallere nitelik ve ağırlıkları itibariyle benzer eylemlerde bulunanlara da aynı neviden disiplin cezaları verilir.

Öğrenim durumları nedeniyle yükselebilecekleri kadroların son kademelerinde bulunan Devlet memurlarının, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının verilmesini gerektiren hallerde, brüt aylıklarının ¼’ü – ½’si kesilir ve tekerrüründe görevlerine son verilir.

Özel kanunların disiplin suçları ve cezalarına ilişkin hükümleri saklıdır. (Emniyet Teşkilatı Disiplin Tüzüğü gibi)

Disiplin kovuşturmasının yapılmış olması, fiilin genel hükümler kapsamına girmesi halinde, sanık hakkında ayrıca ceza kovuşturması açılmasına engel teşkil etmez.

DİSİPLİN SORUŞTURMASI NEDİR, NASIL YÜRÜTÜLÜR?

Devlet memurunun disiplin suçlarına konu olabilecek hal ve hareketlerinin disiplin amirlerince öğrenilmesi üzerine olayın araştırılması ve kanunda öngörülen emir ve yasaklara aykırı eylemlerin tespit edilmesi halinde karşılığı cezanın verilmesi için yürütülen süreçtir.

Disiplin amirleri tarafından doğrudan disiplin cezası verilemez. Disiplin cezası verilebilmesi için disiplin soruşturmasının yapılması şarttır.

Disiplin soruşturması, disiplin amiri tarafından soruşturmasını yürüttüğü memura eşit veya daha üst bir görevde bir soruşturmacı görevlendirilmesi ile başlar. Soruşturmacı; disiplin amirinin ceza verme yetkisi dışında tüm yetkilerine sahiptir. Soruşturma konusuna ilişkin memurun leh ve aleyhine tüm deliller değerlendirilerek sonucunda hangi eylemlerin hangi disiplin cezalarını gerektirdiği belirtilerek rapor hazırlanır.

MEMURUN SAVUNMA HAKKI

Savunma alınmadan disiplin cezası verilemez. Savunma için en az 7 gün verilmesi gerekmektedir. Savunma istemi yazısında; memur hakkındaki iddialar, dayandığı deliller ve hukuki nitelendirmesi belirtilerek savunma vermesi istenir. Verilen süre içinde savunma verilmemesi halinde savunma hakkından vazgeçmiş sayılacağı belirtilir.

DİSİPLİN CEZASI VERMEYE YETKİLİ AMİR VE KURULLAR

Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları disiplin amirleri tarafından; kademe ilerlemesinin durdurulması cezası, memurun bağlı olduğu kurumdaki disiplin kurulunun kararı alındıktan sonra, atamaya yetkili amirler il disiplin kurullarının kararlarına dayanan hallerde Valiler tarafından verilir.

Devlet memurluğundan çıkarma cezası amirlerin bu yoldaki isteği üzerine, memurun bağlı bulunduğu kurumun yüksek disiplin kurulu kararı ile verilir.

Disiplin kurulu ve yüksek disiplin kurulunun ayrı bir ceza tayinine yetkisi yoktur, cezayı kabul veya reddeder. Ret halinde atamaya yetkili amirler 15 gün içinde başka bir disiplin cezası vermekte serbesttirler.

Özel kanunların disiplin cezası vermeye yetkili amir ve kurullarla ilgili hükümleri saklıdır.

DİSİPLİN AMİRLERİ

“657 sayılı Kanun ve bu Yönetmelik kapsamında disiplin hükümlerinin uygulanması bakımından;

• Cumhurbaşkanı, tüm kamu idarelerinde,
• Bakanlar, bakanlık teşkilatında,
• Üst yöneticiler, başında bulundukları kamu idarelerinde veya kendilerine bağlı birimlerde,
• Bölge müdürleri, taşra teşkilatı bölge kuruluşlarında,
• Valiler, taşra teşkilatı il ve ilçe kuruluşlarında,
• Kaymakamlar, taşra teşkilatı ilçe kuruluşlarında,
• Belediye başkanları, belediye ve bağlı kuruluşlarında,
• Misyon şefleri yurt dışı teşkilatında,

Görevli bütün memurlar hakkında disiplin amirliği yetkisini haizdir.

• Taşra teşkilatı bölge kuruluşlarının merkezinin bulunduğu ilin valisi, bölge müdürünün disiplin amiridir.
• Birinci fıkra dışındaki diğer disiplin amirleri; kamu idarelerinin kuruluş ve görev özelliklerine göre hazırlanan ve yürürlüğe konulan özel yönetmelikler ile tespit edilir.
• İl özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşları ve bunların üyesi olduğu mahallî idare birliklerinde görevli memurların disiplin amirleri; İçişleri Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca müştereken hazırlanan ve yürürlüğe konulan yönetmelikte gösterilir.
• Disiplin amiri olarak tespit edilen unvanlara ait kadrolara görevlendirilenler veya bu görevleri vekâleten yürütenler, görevi yürüttükleri sürece disiplin amirliği yetkisini haizdir.” Şeklinde düzenlenmiştir.

DİSİPLİN KURULLARI

Disiplin cezasına itirazların değerlendirilmesi için disiplin kurulları bulunmaktadır. Disiplin kurulları yönetmeliğin 8. Maddesinde; Disiplin ve soruşturma işlemlerinde 657 sayılı Kanun, bu Yönetmelik ve ilgili mevzuat gereğince verilen görevleri yapmak üzere;

• Kamu idarelerinin merkez teşkilatlarında disiplin kurulu,
• Taşra teşkilatları için illerde müşterek bir il disiplin kurulu,
• İl milli eğitim müdürlüklerinde il milli eğitim disiplin kurulu,
• Taşra teşkilatı bölge kuruluşlarının bölge merkezinde bölge disiplin kurulu,
• İl özel idarelerinde il özel idare disiplin kurulu,
• Büyükşehir belediyeleri ve diğer belediyelerde belediye disiplin kurulu,
• Mahallî idare birliklerinde birlik disiplin kurulu, kurulur.

Kefalet sandıkları, kamu idarelerindeki döner sermayeli kuruluşlarda ve kanunlarla kurulan fonlarda görevli memurların disiplin işlerinde, bu kuruluşların bağlı, ilgili veya ilişkili oldukları kamu idarelerindeki disiplin kurulları yetkilidir.” Şeklinde düzenlenmiştir. Disiplin kurullarının kimlerden oluşacağı yönetmelikte belirlenmiştir. Disiplin kurullarının ayrı bir ceza verme yetkisi yoktur. Cezayı kabul veya reddeder.

Disiplin amirleri tarafından verilen disiplin cezasına karşı yapılan itirazın kabulü hâlinde disiplin amirleri, kararı gözden geçirerek verilen cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilir.

Disiplin amirliği yetkisi devredilemez.

DİSİPLİN CEZALARINDA SÜRELER VE ZAMANAŞIMI

Disipline konu fiilin işlendiği tarihten itibaren uyarma, kınama, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında bir ay, devlet memurluğundan çıkarma cezasında altı ay içerisinde disiplin soruşturmasına başlanmak zorundadır. Aksi halde disiplin cezası verme yetkisi zamanaşımına uğrar. Soruşturmanın tamamlanmasından itibaren 15 gün içinde karar verilmesi zorunludur. Her hal ve şartta fiilin işlenmesinden itibaren iki yıl geçmesi halinde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar.

Disiplin cezası karar tarihinden itibaren 15 gün içinde ilgilisine tebliğ edilir. Bu karara karşı yedi gün içinde disiplin kuruluna itiraz edilebilir. Kesinleşen disiplin cezalarına karşı 60 gün içinde İdare Mahkemesinde iptal davası açılabilir.

DİSİPLİN CEZALARINDA İTİRAZ

Disiplin amirleri tarafından verilen uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir.

İtirazda süre, kararın ilgiliye tebliği tarihinden itibaren yedi gündür. Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları kesinleşir.

İtiraz mercileri, itiraz dilekçesi ile karar ve eklerinin kendilerine intikalinden itibaren otuz gün içinde kararlarını vermek zorundadır.

İtirazın kabulü hâlinde, disiplin amirleri kararı gözden geçirerek verilen cezayı hafifletebilir veya tamamen kaldırabilirler.

Disiplin cezalarına karşı tebliğden itibaren 60 gün içerisinde İdare Mahkemesinde dava açılabilir.

DİSİPLİN CEZASI İPTAL NEDENLERİ

Disiplin cezalarında her idari işlem gibi yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurları yönünden hukuka uygunluk denetimine tabidir.

• Disiplin amirliği yetkisi devredilemez hükmüne aykırı olarak yetkisiz kişi ya da kurul tarafından ceza verilmesi,
• Kanun ve yönetmelikte öngörülen süreler ve zamanaşımı kurallarına aykırılık,
• Eylem ve cezanın uyuşmaması,
• Soruşturmayı yapan ile cezayı verenin aynı kişi olması,
• Savunma hakkı verilmemesi ya da 7 günden az süre verilmesi,
• Soruşturmanın usule aykırı yapılması,
• Memurun geçmiş çalışmalarının ya da ödüllerinin dikkate alınmaması,
• Alt ceza verilmesinin değerlendirilmemesi,
• Ceza oranının gerekçesiz olarak üst sınırdan verilmesi

DİSİPLİN CEZALARINA İLİŞKİN SON DEĞERLENDİRMELER

Disiplin cezası verildiği tarihten itibaren hüküm ifade eder ve derhal uygulanır. Disiplin cezaları memurun özlük dosyasına işlenir.

Disiplin cezaları kanuni düzenleme ve yargı kararları dışında idari işlemle geri alınamaz, değiştirilemez ve ortadan kaldırılamaz. Disiplin kurulunun itirazı kabulü halinde disiplin amiri cezayı hafifletebilir veya kaldırabilir.

Uyarma ve kınama cezasında 5 yıl, aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarında 10 yıl geçtikten geçtikten sonra atamaya yetkili amire başvurularak cezanın silinmesi talep edilebilir. Atamaya yetkili amir belirtilen sürelerde memurun davranışlarının talebini haklı kıldığı kanaatine vardığı takdirde talebin kabulüne karar verebilir. Bu kararda özlük dosyasına işlenir.

Aylıktan kesme cezası ile tecziye edilenler 5 yıl, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ile tecziye edilenler 10 yıl boyunca daire başkanı kadrolarına, daire başkanı kadrosunun dengi ve daha üstü kadrolara, bölge ve il teşkilatlarının en üst yönetici kadrolarına, düzenleyici ve denetleyici kurumların başkanlık ve üyeliklerine, vali ve büyükelçi kadrolarına atanamazlar.

Disiplin soruşturmasına başlandıktan sonra ölüm hali hariç soruşturma tamamlanır. Soruşturma sonunda verilen cezalar ilgilisine tebliğ edilir ve özlük dosyasına konulur. Memuriyete dönme durumunda disiplin cezaları uygulanır.

Hakkınızda devam eden disiplin soruşturması halinde ya da soruşturma sonucu disiplin cezası verilmiş ise Harbiye Hukuk Bürosu ile iletişime geçerek idare hukuku alanında tecrübeli Avukat kadromuzdan hukuki destek alabilirsiniz.

                                                                                   Av. Mustafa MALKOÇ