İŞTEN ÇIKARTILAN İŞÇİNİN HAKLARI

Ülkemizde, işveren tarafından, işçilerin sürekli haksız yere işten çıkartıldığı çok sıkılıkla görülmektedir. İşten çıkartılan işçinin, işverenine karşı öne sürebileceği, kanundan doğan birtakım hakları vardır. İşten çıkartılan işçinin haklarından bazıları, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı, mobbing nedeniyle işten ayrılan işçinin tazminat hakkı, işten çıkartıldığında ödenmemiş mesai ücretlerini isteme hakkı, yıllık izin alacağı, içeride kalmış maaşı varsa eğer maaş alacağı, asgari geçim indirimi alacağı (agi), işe iade hakkıdır. İşten çıkartılan işçi, gasp edilen bir veya birden fazla hakkını, hukuki yollara başvurarak, tazmin edebilir.

İŞTEN ÇIKARTILAN İŞÇİNİN HAKLARI

Kurulan iş ilişkisi, bazı nedenlerle sona erdirildikten sonra işten çıkartılan işçinin kanundan doğan birtakım hakları söz konusu olur. Bu haklar şunlardır:

• Tazminat Hakkı
• İşten Çıkartıldığında Ödenmemiş Mesai Ücretlerini İsteme Hakkı
• Yıllık İzin Alacağı
• Maaş Alacağı
• Asgari Geçim İndirimi Alacağı
• İşe İade Davası Açma Hakkı

İHBAR TAZMİNATI NEDİR?

İşten çıkartılan işçinin en önemli hakkı tazminat hakkıdır. Bu tazminat hakkının ilki ihbar tazminatıdır. İşçinin işten haber verilmeksizin veya ihbar süresi bitiminden önce çıkartılması durumunda işveren tarafından işçiye ödenmesi gereken tazminat çeşidi ihbar tazminatıdır. İşten çıkartılan işçiler, bu hakka sahiptir.

İstanbul İş Hukuku Avukatı

KIDEM TAZMİNATI NEDİR?

İşten çıkartılan işçinin haklarından olan tazminat hakkından bir diğeri olan hak, kıdem tazminatı hakkıdır.  Kıdem tazminatı, bir işçinin, bir işyerinde belli bir süre çalıştıktan sonra, işveren tarafından işine haksız bir şekilde son verildikten ya da emeklilik dolayısıyla işten ayrılmak durumunda kalan işçiye, o işyerinde çalıştığı süreye göre, işten çıkartılan ya da emeklilik dolayısıyla işinden ayrılan işçiye topluca ödenen paradır.

Kıdem Tazminatı Nedir?

İŞE İADE NEDİR?

İşveren, iş akdini haksız bir nedenden ötürü feshedip, işçiyi haksız yere işten çıkartırsa işçi, işe iade davası açabilir. İşe iade davası açmanın birtakım şartları vardır. İşçinin çalıştığı işyerinde en az 30 işçinin halihazırda çalışıyor olması ve işten çıkartılan işçinin işyerinde en az 6 aylık kıdeminin bulunması gerekir. İşten çıkartılan işçi, bir ay içerisinde iş mahkemesine başvurmazsa, işe iade edilme hakkını kaybeder. Toplu işten çıkartılma durumu söz konusu olduğunda işten çıkartılan işçiler, toplu bir şekilde dava açamazlar. İşten çıkartılan işçiler davasını kendisi açabilir.

İşten çıkartılan işçi, işe iade davasını kazandığı halde işveren, işçiyi işe bir ay içerisinde geri almamışsa, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücret tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür. 4-8 aylık ücret tutarının neye göre belirleneceği hususunda Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin vermiş olduğu 2015/6315E ve 2015/13291 sayılı kararlarına bakmak gerekir. Bu kararlara göre: iş güvencesi niteliğindeki bu tazminat, işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi olgular dikkate alınarak belirlenmelidir. İşveren, iş sözleşmesini sebepsiz yere feshetmişse, açılan iade davası süresince boşa geçen süre söz konusu olur. Bu işçi, boşa geçen sürenin tazminatını da isteyebilir. Bu tazminat, işçinin 4 aylık alacağından fazla olamaz.

İŞE İADE DAVASI VE ŞARTLARI

ALTI AY DOLMADAN İŞTEN ÇIKARMA TAZMİNATI

Henüz 6 ayı dolmadan işten çıkartılan işçi, kıdem tazminatı almaya hak kazanamaz ancak ihbar tazminatı almaya hak kazanır.  Ancak, 4857 sayılı İş Kanunu, en fazla 2 aylık bir deneme süresi öngörmüştür. Bu süre içerisinde işten işçiye tazminat ödenmesi söz konusu olmaz. Deneme süresinde işten çıkartılan ya da kendi rızasıyla çıkan işçi, işsizlik maaşı da alamaz.

BİR YIL DOLMADAN İŞTEN ÇIKARMA TAZMİNATI

Yukarıdaki başlıkta, deneme süresini tamamlayan işçinin, işinden çıkartılması halinde ihbar tazminatı almaya hak kazanacağından bahsetmiştik. Çalıştığı iş yerinde deneme süresini tamamlayan, ancak 1 yıl çalışma süresini doldurmayan işçi, bu süre içerisinde işinden çıkartıldığı takdirde ihbar tazminatına hak kazanır ancak kıdem tazminatına hak kazanamaz. Kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için, aynı işyerinde en az 1 yıl çalışmış olması gerekir.

İŞE İADE TALEP HAKKI

İşveren, iş akdini haksız bir nedenden ötürü feshedip, işçiyi haksız yere işten çıkartırsa işçi, işe iade davası açabilir. İşe iade davası açmanın birtakım şartları vardır. İşçinin çalıştığı işyerinde en az 30 işçinin halihazırda çalışıyor olması ve işten çıkartılan işçinin işyerinde en az 6 aylık kıdeminin bulunması gerekir. İşten çıkartılan işçi, bir ay içerisinde iş mahkemesine başvurmazsa, işe iade edilme hakkını kaybeder. Toplu işten çıkartılma durumu söz konusu olduğunda işten çıkartılan işçiler, toplu bir şekilde dava açamazlar. İşten çıkartılan işçiler davasını kendisi açabilir.

İstanbul İş Hukuku Avukatı

İŞE BAŞLATMAMA TAZMİNAT HAKKI

İşten çıkartılan işçi, işe iade davasını kazandığı halde işveren, işçiyi işe bir ay içerisinde geri almamışsa, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücret tutarında tazminat ödemekle yükümlüdür. 4-8 aylık ücret tutarının neye göre belirleneceği hususunda Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin vermiş olduğu 2015/6315E ve 2015/13291 sayılı kararlarına bakmak gerekir. Bu kararlara göre: iş güvencesi niteliğindeki bu tazminat, işçinin kıdemi, fesih sebebi gibi olgular dikkate alınarak belirlenmelidir

BOŞA GEÇEN SÜREDE TAZMİNAT HAKKI

İşveren, iş sözleşmesini sebepsiz yere feshetmişse, açılan iade davası süresince boşa geçen süre söz konusu olur. Bu işçi, boşa geçen sürenin tazminatını da isteyebilir. Bu tazminat, işçinin 4 aylık alacağından fazla olamaz.

İŞTEN KOVULAN İŞÇİNİN KIDEM TAZMİNATI HAKKI

Kıdem tazminatı, işçinin işten çıkartıldığı tarihte ödenir. İşten çıkartılan işçinin kıdem tazminatına hak kazanması için, işçi, o işyerinde en az bir yıl çalışmış olmalıdır. İşten çıkartılan işçinin ya da emekli olmuş işçinin kıdem tazminatı hesaplaması aşağıdaki gibi yapılır:

• Kıdem Tazminatı= İşçinin aldığı son ücret * çalıştığı yıl sayısı

Örneğin; Bir işçi son olarak 20.000 TL kazanmışsa ve 10 yıldır çalışmışsa, 20.000×10= 200.000 TL (işçinin kazandığı kıdem tazminatı)

İŞTEN ÇIKARILAN İŞÇİNİN İHBAR TAZMİNATI HAKKI

Süresiz iş sözleşmesiyle çalışan işçiler, haklı bir sebebe bağlanmadan iş sözleşmesini feshetmek ve bulunduğu işyerinden ayrılmak isterlerse, bu durumu belirli bir süre içerisinde işverenine bildirmelilerdir. İşverenler de hakeza, işçisiyle arasındaki sözleşmeyi sona erdirip, işçiyi işten çıkartmak istiyorsa, bu durumu belli bir süre öncesinden çalışanına bildirmelidir. Buna da ihbar süresi denir. İhbar süresi; işçinin, aynı işyerinde çalıştığı süreye göre değişkenlik gösterir. Örneğin aynı işyerinde işçilerden biri 6 aydır, diğeri ise 2 yıldır çalışıyorsa, ikisinin ihbar süreleri birbirlerinden farklıdır. İhbar sürelerinin hesaplanması, İş Kanunu’nun 17.maddesinde verilen sürelere göre yapılır. İlgili hükme göre:

İş sözleşmeleri;

1. a) İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
2. b) İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
3. c) İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
4. d) İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,

feshedilmiş sayılır.

Bu süreler kanunun öngördüğü asgari sürelerdir. İş Kanunu’nun 17.maddesinin 2.fıkrasına göre bu süreler, sözleşmeyle artırılabilir. Yani işçi ve işveren, kanundaki sürelerden daha azına inmemek kaydıyla, ihbar sürelerini kendi aralarında belirleyebilirler.

İŞTEN ÇIKARILAN İŞÇİNİN YILLIK İZİN ALACAĞI HAKKI

İşten çıkartılan işçilerin haklarından biri de yıllık izin alacağıdır. İşçinin, bu hakka sahip olabilmesi için, çıkartıldığı iş yerinde en az 1 yıl çalışmış olması gerekir. İşçi, yıllık iznini kullanmadan işten çıkartıldıysa, işverenden yıllık izin alacağını talep edebilir.

İŞÇİ İŞTEN ÇIKARTILDIĞINDA MAAŞ HAKKI

İşten çıkartılan işçinin, işten ayrıldığı vakit, işyerinde ödenmemiş maaşı kalmışsa, işveren, işçinin ödenmemiş maaşını ödemekle yükümlüdür. Eğer işten çıkartılan işçinin maaşı ödenmezse, işçi işvereni dava edebilir. Ödenmemiş maaşın talep edilebilmesi için, ödenmemiş maaş miktarı önemli değildir. Bu işçinin, ödenmemiş bir günlük maaşı bile söz konusuysa, işçi, hakkını dava yoluyla alabilir.

İŞÇİNİN DİĞER İŞÇİLİK ALACAKLARI HAKLARI

İşten çıkartılan işçinin, işten çıkartıldığında fazla mesaileri, işveren tarafından işçiye ödenmemişse, bu mesai ücretlerini işverenden istemeye hakkı vardır. İşveren, mesaiye bıraktığı işçisine, mesai ücretini, normal iş saatindeki ücretinden daha fazla bir ücretle ödemelidir. İşçi, eğer bu mesai ücretleri, işveren tarafından kendisine ödenmemişse, dava açarak hakkını talep edebilir.

İşyerinden çıkartılan işçinin haklarından olan asgari geçim indirimi, işveren tarafından işçiye ödenmemişse işçi, asgari geçim indirimini işvereninden talep edebilir. Asgari geçim indirimi bir vergi indirimidir. Çalışanın aldığı ücretin belirli bir kısmı vergi dışı bırakılarak vergilendirilmeden çalışana verilmiş olur. Asgari geçim indirimi ödemeleri, geriye dönük olarak beş yılı kapsayacak şekilde işverenden talep edilebilir.

MOBBİNG NEDENİYLE TAZMİNAT DAVASI AÇMA HAKKI

İş Kanunu’nun 24.maddesine göre, işverenin işçisine mobbing uygulaması, işçinin, iş sözleşmesini feshetmesi için haklı bir sebeptir. Mobbing nedeniyle işten ayrılan işçiye işveren, kıdem tazminatı ödemekle yükümlüdür. Bu tazminatın ödenmemesi durumunda işçi, işverene dava açabilir. Mobbing durumunda, mobbing uygulanan kişinin kişilik hakları zedelenir. Dolayısıyla mobbinge uğrayan kişinin, manevi tazminat hakkı doğar. Türk Borçlar Kanunu’nun 417.maddesine göre işveren, mobbing nedeniyle çıkan zararları tazmin etmekle yükümlüdür. Manevi zararı tazmin edilmeyen işçi, mobbing davası olarak da bilinen mobbing nedeniyle manevi tazminat davası açabilir. Manevi tazminat, kıdem tazminatıyla birlikte istenebilir.

İŞTEN ÇIKARTILAN İŞÇİ NE YAPMALI?

İşten çıkartılan işçi, vakit kaybetmeden derhal hukuki yollara başvurmalıdır. Çünkü işten çıkartıldıktan sonra, kanundaki sürelere uymazsa, mağdur duruma düşer ve haklarından feragat etmiş sayılır. Haksız yere işten çıkartılma davalarında zamanaşımı süresi beş yıldır. Yani, haksız yere işten çıkartılan işçi beş yıl içerisinde hukuki yollara başvurmalıdır

ARABULUCULUK BAŞVURUSU NASIL YAPILIR?

Öncelikle iş sözleşmesinden çıkan uyuşmazlıklarda, arabuluculuk şartının varlığı söz konusudur. İşten çıkartılan işçi, hukuki yollara başvurduğunda vekili aracılığıyla, davalı tarafla arabulucuya gitmek durumundadır. İşçi, işten çıkartıldığı tarihten bir ay içerisinde arabulucuya başvurmalıdır. Arabulucunun huzurunda tarafların anlaşamaması durumunda, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içerisinde iş mahkemesine dava açılmalıdır. Arabulucuya başvurulmadan açılan davalar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 115.maddesi gereğince usulden reddedilir.

ARABULUCULUK BAŞVURUSU NASIL YAPILIR? 2024

İŞTEN ÇIKARTILAN İŞÇİ HANGİ DAVALARI AÇABİLİR?

İşinden haksız yere çıkartılan işçinin eğer işyerinde alacakları söz konusu ise maddi tazminat davası, işçinin, işyerinde kişilik hakları zedelenmiş ise (örneğin; mobbinge uğramış işse), manevi tazminat davası, işçi eğer işine iadesini istiyorsa işe iade davası açabilir.

İŞTEN ÇIKARTILAN İŞÇİ NASIL DAVA AÇABİLİR?

Kanun, işçinin haklarını korur. Eğer işçinin, hakkı işveren tarafından gasp edilmişse işçi, vekaletini verdiği avukatıyla birlikte iş mahkemesine başvurmalıdır. Ancak yukarıda da belirtildiği gibi, iş davalarında arabuluculuk şartının var olduğu unutulmamalıdır. Tarafların dava öncesinde arabulucuya gitmeleri şarttır. Arabulucudan herhangi bir sonuç çıkmaması durumunda işçi, dava açabilir.

HARBİYE HUKUK BÜROSU İŞ HUKUKU HİZMETLERİMİZ

Büromuzda hizmet veren avukatlarımız,  İş Hukuku alanında çeşitli hizmetler vermektedirler. Harbiye Hukuk Bürosu bünyesindeki İş hukuku avukatı ekibimizin hizmetleri şu şekildedir;

• İşçi ve işyeri güvenliği konusunda yasal mevzuata uygunluk ve dikkate alınması gereken hususlarda danışmanlık yapılması
• İşveren ve çalışanların haklarının korunması konularında danışmanlık yapılması
• Güncel mevzuat ile uyumlu iş hizmet sözleşmelerinin hazırlanması
• İş sözleşmesinin fesih bildirimi hazırlanması ve yasal mevzuata uygunluğu
• Performans düşüklüğü, ekonomik nedenler ve benzer haklı sebeplerle iş sözleşmesinin feshi halleri
• Sendikal mevzuat temelinde danışmanlık hizmeti verilmesi
• Şirket içinde kabul edilecek yönetmelikleri ve disiplin yönetmeliklerinin hazırlanması
• İşçinin kıdem ve ihbar tazminatı gibi konularda dava sürecinin takip edilmesi
• Kötü niyet davasının açılması ve dava takibi
• İşe iade davasının takibi
• İş kazasından kaynaklı tazminat ve ceza davalarının takibi
• İş Kanunu kaynaklı tüm uyuşmazlıklarda işverenlere destek sağlanması
• İşveren temsilcisi olarak iş davalarının takibi ve sonuçlandırılması

 SIKÇA SORULAN SORULAR

İşten Çıkarılan İşçi Hangi Tazminatları Alır?

Haksız yere işten çıkartılan işçinin haklarından birisi de tazminat hakkıdır. İşten çıkartılan işçi aşağıdaki tazminat haklarından faydalanabilir

• Kıdem Tazminatı
• İhbar Tazminatı
• Mobbing Nedeniyle Manevi Tazminat
• Kötü Niyet Tazminatı

İşten Çıkarılan Bir İşçi Ne Yapmalı?

İşçi, mağdur olmamak adına en kısa sürede hukuki hizmet almalıdır. Çünkü işçi, çabuk davranmayıp hukuki yola başvurmazsa, kanunun öngördüğü zamanaşımı sürelerinden dolayı hakkını alamaz hale gelir. Haksız yere işten çıkartılma durumu 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. işçi, 5 yıl içerisinde hukuki yola başvurmalıdır. Aksi halde haklarından feragat etmiş sayılır.

İşten Çıkarılan Bir Kişi Ne Kadar Tazminat Alır?:

Haksız yere işten çıkartılan işçinin alacağı tazminat, çeşitli durumlara göre değişkenlik gösterir. Alacağı kıdem tazminatı, çalıştığı yıl ve kazandığı son ücret üzerinden hesaplanır. Yani son olarak 20.000 TL kazanmış bir işçi, 10 yıl çalışıp işinden haksız yere çıkartılmışsa, 200.000 TL’lik kıdem tazminatı kazanır. İhbar tazminatı ise İş Kanunu’nun 17.maddesine göre belirlenir. Buna göre:

 İş sözleşmeleri;

1. İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,
2. İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,
3. İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,
4. İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra,

feshedilmiş sayılır.

İşçinin mobbing durumundan ötürü alacağı manevi tazminat ise duruma göre değişkenlik gösterebilir.

İşten Çıkarılan İşçinin İş Arama Hakkı Nedir?: 

İş sözleşmesi feshedildiğinde, arada çalışan ihbar süresinde işçinin çalışma saatleri içerisinde iş arama hakkı doğar ve işçi, mesai saatleri içerisinde en az 2 saat boyunca iş arama hakkına sahiptir. İşçi, bu hakkını günlük ya da biriktirip toplu olarak kullanabilir. İş arama hakkını kullanmazsa da işverenden iş arama izninin ücretini isteyebilir.

Sözlü Olarak İşten Çıkarılan İşçi Ne Yapmalı?

İşten çıkartılma yazılı olarak yapılmalıdır. Sözlü olarak yapılırsa işçi, derhal Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Bölge Müdürlüğü’ne giderek işten çıkartıldığına ve bu esnada kendisine yazılı bir belge verilmediğini bildiren bir dilekçe vermelidir. İşçi, eğer bunu yapmazsa, patron tarafından ‘’üst üste işe gelmeme’’ tuzağına düşürülebilir.

İşten Çıkarılan İşçi İmza Atmasa Ne Olur?

İşçinin alacaklarının işveren tarafından ödendiğine dair belge, ibranamedir. İbraname, yazılı şekilde olmalıdır ve işçinin işten ayrılmasından en erken bir ay sonrasında işçiye imzalatılmalıdır. Daha öncesinde işçinin, ibranameye imza atması halinde imza geçersizdir. İşçi, ibranameyi imzalarken, ibranamenin tarihine dikkat etmelidir. İşveren, bir aylık süreyi bildiğinden, işçiyi işten çıkartır çıkartmaz, ibranameye 1 ay sonrasının tarihini atıp işverene imzalatabilir. Bu durumda işçi, ibranamenin tarihine dikkat etmelidir. İşçiye, zorla imza attırılması durumunda ibraname geçersizdir.

İşten Çıkarılan İşçinin Tazminatı Kaç Gün İçinde Ödenir?

Tazminat, işçinin işten çıkarıldığı tarihte talep edilebilir. Ancak tazminat, işçinin işten çıkartıldığı gün ödenmelidir diye bir kaide söz konusu değildir. İşçi ve işveren aralarında makul bir süre belirleyebilirler. Bu durumda taraflar arasında faiz durumu da konuşulmalıdır. Uzun zamana yayılan ödemeler, enflasyondan dolayı işçi aleyhine mağduriyet yaratır. Dolayısıyla işine haksız son verilen işçi, tazminatın ya

Haksız Yere İşten Çıkarılma Manevi Tazminat Alınır Mı?

Haksız yere çıkartılan işçi, kişilik haklarının zedelenmesi durumunda (örneğin kendisine mobbing uygulanması) manevi tazminat hakkı kazanır.

Mehmet Kışlık