YURTDIŞI ÇIKIŞ YASAĞI NEDİR? NASIL KALDIRILIR?

YURTDIŞI ÇIKIŞ YASAĞI NEDİR?

Yurtdışına çıkış yasağı koruma tedbirlerinden bir tanesidir. Yurtdışına çıkış yasağı Ceza Muhakemeleri Kanununda adli kontrol başlığı altında düzenlenmiştir.

Kuvvetli suç şüphesi, delil karartma, sanığın kaçma tehlikesi gibi durumlarda tutuklama kararı verilebilir. Ancak bazen bu ihtimaller olsa bile tutuklama kararı uygulanması ölçüsüz olduğunda tutuklama kararı verilmez. Böyle durumlarda adli kontrol uygulanabilir. 

Yurtdışına çıkış yasağı adli kontrollerden biri olarak uygulanabilir. Hâkim tarafından belirlenen yerlere, belirtilen süreler içinde düzenli olarak başvurmak, silâh bulunduramamak veya taşıyamamak gibi uygulamalarda adli kontrolün diğer örneklerindendir. Yurtdışına çıkış yasağı sık uygulanan adli kontrollerden biridir. 

Yurtdışına çıkış yasağında şüphelinin ülkeden kaçması engellenmeye çalışılır. Devletin egemenlik alanı kendi toprakları ile sınırlı olduğu için başka bir ülkenin egemenlik alanında ceza yargılaması yapılamaz. Bu yüzden yargılamanın yapılabilmesi için şüphelinin ülkenin egemenlik sınırları içerisinde kalması sağlanmaya çalışılır. 

YURTDIŞINA ÇIKIŞ YASAĞI ŞARTLARI

Yurtdışına çıkış yasağı tutuklama kararına alternatif bir çözüm olarak uygulandığından dolayı tutuklama kararı için geçerli şartlar burada da geçerlidir. Yani kuvvetli suç şüphesi, delil karartma veya sanığın kaçma tehlikesi bulunursa yurtdışına çıkış yasağı verilebilir.

Kişinin yurtdışına çıkmasının engellenmesi hak ve hürriyetleri kısıtlayıcı bir durum olduğundan dolayı yurtdışına çıkma yasağı sadece ceza yargılaması sürecinde verilebilir. Bu yüzden yurtdışına çıkış yasağı ceza yargılaması dışında verildiği zaman hukuka aykırı bir karar verilmiş olur.

YURTDIŞINA ÇIKIŞ YASAĞINI KİM VEYA KİMLER VEREBİLİR?

Yurtdışına çıkış yasağı bir adli kontrol türüdür. Adli kontrol kararını kimlerin verebileceği Ceza Muhakemeleri Kanununun 110. Maddesinde sayılmıştır.

ADLİ KONTROL KARARI VE HÜKMEDECEK MERCİLER

Madde 110 – (1) Şüpheli, Cumhuriyet savcısının istemi ve sulh ceza hâkiminin kararı ile soruşturma evresinin her aşamasında adlî kontrol altına alınabilir. 

(2) Hâkim, Cumhuriyet savcısının istemiyle, adlî kontrol uygulamasında şüpheliyi bir veya birden çok yeni yükümlülük altına koyabilir; kontrolun içeriğini oluşturan yükümlülükleri bütünüyle veya kısmen kaldırabilir, değiştirebilir veya şüpheliyi bunlardan bazılarına uymaktan geçici olarak muaf tutabilir. 

(3) 109 uncu madde ile bu maddenin birinci ve ikinci fıkra hükümleri, gerekli görüldüğünde, görevli ve yetkili diğer yargı mercileri tarafından da, kovuşturma evresinin her aşamasında uygulanır.22 

(4) (Ek:8/7/2021-7331/16 md.) Şüpheli veya sanığın adli kontrol yükümlülüğünün devamının gerekip gerekmeyeceği hususunda en geç dört aylık aralıklarla; soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısının istemi üzerine sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde ise resen mahkeme tarafından 109 uncu madde hükümleri göz önünde bulundurularak karar verilir. 

YURTDIŞINA ÇIKIŞ YASAĞI NASIL ÖĞRENİLİR?

Kişiler haklarında Yurtdışına çıkış yasağı kararı olup olmadığını emniyet müdürlüklerinden öğrenebilir. Ayrıca havaalanında gümrük kapısında da yurtdışına çıkış yasağı olup olmadığını öğrenilebilir. Başka bir seçenek olarak yurtdışına çıkış yasağı Gelir İdaresi Başkanlığı web sitesinden mükellefiyet durumuna binaen tarama yapılarak öğrenilebilir. 

Ceza dosyasının soruşturma aşamasında gizlilik kararı verildiyse yurtdışına çıkış yasağı kararı öğrenilemez. Gizlilik kararı genelde terör suçları veya örgütlü suçların soruşturma aşamasında verilir. FETÖ davaları bu kapsama girer.

YURTDIŞINA ÇIKIŞ YASAĞININ SÜRESİ NE KADAR OLABİLİR?

Adli kontrolün verilebileceği süreler Ceza Muhakemesi Kanunu 110/A’da düzenlenmiştir.

Adli kontrol altında geçecek süre MADDE 110/A –  (1) Ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen işlerde adli kontrol süresi en çok iki yıldır. Ancak bu süre, zorunlu hâllerde gerekçesi gösterilerek bir yıl daha uzatılabilir. (2) Ağır ceza mahkemesinin görevine giren işlerde, adli kontrol süresi en çok üç yıldır. Bu süre, zorunlu hâllerde, gerekçesi gösterilerek uzatılabilir; uzatma süresi toplam üç yılı, Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlarda dört yılı geçemez.
(3) Bu maddede öngörülen adli kontrol süreleri, çocuklar bakımından yarı oranında uygulanır. 

YURTDIŞI ÇIKIŞ YASAĞININ KALDIRILMASI

Ceza Muhakemeleri Kanununun 111. Maddesine adli kontrol kararına itiraz edilebilir. Buna göre şüpheli veya sanığın istemi üzerine, Cumhuriyet ssabcısının görüşü alındıktan sonra hakim veya mahkeme 110’uncu maddenin ikinci fıkrasına göre beş gün içinde karar verebilir. 110. Maddeye göre hakim kontrolün içeriğini kısmen veya bütünüyle kaldırabilir, değiştirebilir veya şüpheliyi bunlardan bazılarına uymaktan geçici olarak muaf tutabilir. Yurtdışı çıkış yasağı da bir adli kontrol olduğu için bu maddeler uygulanır. Eğer soruşturmada kyok kararı verilirse yurtdışına çıkış yasağı kendiliğinden kalkar.

ADLİ KONTROL KARARININ KALDIRILMASI

Madde 111 – (1) Şüpheli veya sanığın istemi üzerine, Cumhuriyet savcısının görüşünü aldıktan sonra hâkim veya mahkeme 110 uncu maddenin ikinci fıkrasına göre beş gün içinde karar verebilir. 

(2) Adlî kontrole ilişkin kararlara itiraz edilebilir. 

ADLİ KONTROL KARARI VE HÜKMEDECEK MERCİLER

Madde 110 – (2) Hâkim, Cumhuriyet savcısının istemiyle, adlî kontrol uygulamasında şüpheliyi bir veya birden çok yeni yükümlülük altına koyabilir; kontrolun içeriğini oluşturan yükümlülükleri bütünüyle veya kısmen kaldırabilir, değiştirebilir veya şüpheliyi bunlardan bazılarına uymaktan geçici olarak muaf tutabilir. 

Sanık veya şüpheli yurtdışı yasağının kaldırılması yönünde istemde bulunduğunda tedbirin kendisi için haksız olduğunu delillerle desteklemelidir. Ayrıca ülkesine bağlı olduğu ve geri döneceği yönünde bir izlenim bırakmalıdır. 

Kararın usul yönünden uygun olup olmadığı da incelenmelidir. Eğer usule veya kanunlara aykırı olarak karar verdiyse bu ayrıntılardan bahsetmek gerekir.

YURTDIŞI ÇIKIŞ YASAĞININ KALDIRILMASI İÇİN HAKLI NEDENLER

Yurtdışı çıkış yasağı kararına itiraz dilekçesi verilirken gerekçeler delillerle desteklenmelidir. Yurtdışına çıkma yasağının kaldırılması için haklı nedenler bulunmalıdır. Kişinin yurtdışına çıkması ticari açıdan veya alacağı eğitimden dolayı zorunlu olabilir. Mesleki gerekliliklerinden ötürü yurtdışına çıkması gerekebilir.  Haklı nedenler açısından bir sınırlama yoktur. Somut olaya göre gerekçeler değerlendirilir.

Eskiden askerlik görevinin yerine getirilmemesi veya vergi borcu yüzünden yurtdışına çıkış yasağı verilebiliyordu. 2010 yılında yapılan anayasal düzenlemeyle anayasal ödevlerini yerine getirmeyenlere yurtdışına çıkma yasağı uygulanması kaldırıldı. Eğer askerlik görevi veya vergi borcu yüzünden yurtdışına çıkış yasağı kararı verildiyse bu kararın haklı nedenlerle kaldırılması talep edilebilir.

YURTDIŞI ÇIKIŞ YASAĞINA İTİRAZ

Ceza Muhakemeleri Kanununun 111. Maddesine adli kontrol kararına itiraz edilebilir. Yurtdışı çıkış yasağı da bir adli kontrol olduğu için itiraz edilebilir. Hakkında yurtdışına çıkma yasağı bulunan şüpheli veya sanık 7 gün içerisinde karar merciine bir itiraz dilekçesi sunarak itiraz edebilir. Sanık veya şüpheli yurtdışı yasağının kaldırılması yönünde istemde bulunduğunda tedbirin kendisi için haksız olduğunu delillerle desteklemelidir. Ayrıca Türkiye’de kalma niyetinin olduğu ve ülkesine bağlı olduğu yönünde bir izlenim bırakmalıdır.

YURTDIŞINA ÇIKIŞ YASAĞININ İHLALİ SONUCU NE OLUR?

Adli kontrol hükümleri tutuklama kararına alternatif olarak uygulanır. Bu nedenle hakkında yurtdışına çıkma yasağı bulunan şüpheli veya sanık bu yasağı ihlal edecek hareketlerde bulunursa hakkında hakim veya mahkeme derhal tutuklama kararı verebilecektir.

İDARİ BAKIMDAN YURTDIŞINA ÇIKIŞ YASAĞI

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 23. Maddesine göre herkes yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.  Bu maddeye göre kişinin anayasal hakkı olan vatandaşın yurtdışına çıkma hürriyeti ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hakim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.

1. Yerleşme ve seyahat hürriyeti

Madde 23 – Herkes, yerleşme ve seyahat hürriyetine sahiptir.

Yerleşme hürriyeti, suç işlenmesini önlemek, sosyal ve ekonomik gelişmeyi sağlamak, sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirmek ve kamu mallarını korumak;

Seyahat hürriyeti, suç soruşturma ve kovuşturması sebebiyle ve suç işlenmesini önlemek;

Amaçlarıyla kanunla sınırlanabilir.

(Değişik fıkra: 7/5/2010-5982/3 md.) Vatandaşın yurt dışına çıkma hürriyeti, ancak suç soruşturması veya kovuşturması sebebiyle hâkim kararına bağlı olarak sınırlanabilir.

Vatandaş sınır dışı edilemez ve yurda girme hakkından yoksun bırakılamaz.

PASAPORT KANUNU’NA GÖRE YURTDIŞINA ÇIKIŞ YASAĞI OLAN HALLER

Pasaport veya vesika verilmesi yasak olan haller:

Madde 22 – Yurt dışına çıkmaları; mahkemelerce yasaklananlara, memleketten ayrılmalarında genel güvenlik bakımından mahzur bulunduğu İçişleri Bakanlığınca tespit edilenlere ve terör örgütlerine aidiyeti, iltisakı veya irtibatı belirlenen yurtdışındaki her türlü eğitim, öğretim ve sağlık kuruluşları ile vakıf, dernek veya şirketlerin kurucu ve yöneticisi olduğu veya bu yerlerde çalıştığı İçişleri Bakanlığınca tespit edilenlere (…) pasaport veya seyahat vesikası verilmez. Ancak, yabancı memleketlere gitmeleri mahkemelerce yasaklananlar dışında kalanlara, zaruri hallerde Cumhurbaşkanının onayı ile pasaport veya pasaport yerine geçen seyahat vesikası verilebilir.

Bu durumda olanların açık kimlikleri (adı, soyadı, doğum yeri ve tarihi, ana ve baba adı ile nüfusa kayıtlı olduğu yer) ve tahdit sebebi, ilgili daireler tarafından mahallin polis makamlarına bildirilir. 

İlgili polis makamları da bu bilgileri alır almaz bağlı bulunduğu il emniyet müdürlüğü kanalıyla en seri haberleşme aracıyla yazılı olarak hudut kapısı bulunan emniyet müdürlüklerine, şahsın nüfusa kayıtlı olduğu il emniyet müdürlüğüne ve Emniyet Genel Müdürlüğüne bildirir. Bunların yurt dışına çıkışları engellenir ve kendilerine pasaport veya vesika verilmez, verilmişse geri alınır. 

Birinci fıkrada yazılı makamlar tarafından pasaport verilmesi veya yurt dışına çıkması yasaklananlarla, yurt dışında kalmalarında genel güvenlik bakımından mahzur bulunduğu tespit edilenlerin süreleri dolan pasaportları yenilenmez, kendilerine Türkiye’ye dönmeleri için seyahat vesikası verilir. 

Pasaport veya pasaport yerine geçen vesikaları kaybedenlerden, bunu haklı bir sebebe dayandıramayanlarla bulundukları ülkelerden sınır dışı edilmiş olanlara, bu ülkelerden çıkarılış sebepleri gözönünde tutularak pasaport veya vesika verilmeyebilir. 

5682 sayılı Pasaport Kanunu’nun 22. maddesi gereğince pasaport verilme yasağına yönelik olarak tesis edilen işlemin iptaline ilişkin dava idare mahkemesine başvurulmalıdır.

TÜRK VATANDAŞLARININ SEYAHATLERİNİN SINIRLANDIRILMASI VEYA YASAKLANMASI:

Madde 23 – Cumhurbaşkanı, harp tehlikesi veya memleket güvenliğine veya sağlık durumuna dokunan diğer olağanüstü haller dolayısıyla Türk vatandaşlarının yabancı memleketlere gitmelerini kısmen veya tamamen men edebileceği gibi, siyasi ve ekonomik mülahazalarla sadece belli ülkeler için geçerli pasaport düzenlenmesine de karar verebilir.

Harp tehlikesi, yabancı memleketlerde zuhur edebilecek dahili karışıklıklar veya salgın hastalıklar sebebiyle veya siyasi veya ekonomik nedenlerle dış memleketlerdeki pasaport vermeye yetkili Türkiye Cumhuriyeti makamları, Dışişleri Bakanlığının talimatı veya muvafakati ile Türk vatandaşlarına verecekleri pasaportları, yalnız belli memleketlere gitmek için muteber olmak üzere tanzim edebilirler. 

YURTDIŞINA ÇIKMA YASAĞI KARARINA İTİRAZ DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ

BÜYÜKÇEKMECE NÖBETÇİ SULH CEZA HAKİMLİĞİ’NE

Sorgu No :2020/… Sorgu

Adli Kontrole İtiraz Eden
(Şüpheli)                          : ………… (TC:…….)  Büyükçekmece/İSTANBUL

Müdafi                            : 

Konu                               : İstanbul Sulh Ceza Hakimliğinin …/…/2020 tarih ve 2020/… Sorgu numaralı adli kontrol tedbiri kararına ilişkin itirazlarımızın sunumudur.

Açıklamalar                    :

Müdafiliğini yaptığım şüpheli hakkında, İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı’nın 2020/… soruşturma sayılı dosya kapsamında, Büyükçekmece Sulh Ceza Hakimliği tarafından yurtdışına çıkma yasağı şeklinde asli kontrol kararı verilmiştir. Bu karar hukuka aykırı olup kaldırılarak şüphelinin koşulsuz salıverilmesi gerekmektedir. 

Şüpheli savcılıkta verdiği ifade de samimi bir şekilde beyanlar da bulunmuş ve tüm gerçekleri anlatmıştır. Ayrıca şüphelinin hakkında suç unsurları oluşmadığı ve soruşturmaya konu olan suçun şüpheli tarafından işlenmediği gayet açıktır.

Şüphelinin yerleşim yeri sabittir. Kaçma ihtimali yoktur. Şüphelinin delilleri karartma gibi bir tehlikesi de mevcut değildir. Mevcut durumlar göz önüne alındığında şüpheli hakkında verilen yurtdışına çıkma yasağı şeklinde adli kontrol tedbiri aşırı bir tedbir olup müvekkilimi mağdur etmektedir. 

Sonuç ve İstem                :

Yukarıda sayılan nedenlerden, şüpheli hakkındaki adli kontrol tedbirinin İTİRAZEN KALDIRILMASINA ve şüphelinin koşulsuz serbest bırakılmasına karar verilmesini saygılarımızla vekaleten arz ve talep ederiz.

Şüpheli Müdafi:

 

 

Bu makalemizde “Yurtdışına çıkış yasağı” konusunu ele aldık. Türk Ceza Kanunu

HARBİYE HUKUK BÜROSU

Dilara Gül ERBAŞ