Nafaka ödememe durumunda kişilerin ne gibi yaptırımlara maruz kalacağı, ödenmeyen nafakanın nasıl tahsil edileceği çok önemlidir. Çünkü nafaka, her ne kadar toplumda boşanma durumunda eşlerin diğer eşin yoksulluğu düşmemesi için verilen para olarak bilinse de nafakanın birçok türleri içerisinde sadece biridir yoksulluk nafakası. Nafaka, medeni kanunda düzenlenen bir kişinin kanuni veya sözleşmeden kaynaklı diğer bir kişinin giderlerine katılma yükümlülüğünün mahkeme kararı kişiye yüklenmesidir. Nafaka toplumsal hayatın vazgeçilmez unsurudur. Nu yüzden nafaka ödenmemesi durumunda ciddi sıkıntılar yaşanabilmektedir.
|
İÇİNDEKİLER
NAFAKA TÜRLERİ |
|
| Yoksulluk Nafakası | Hâkim, boşanma davasında az kusurlu olan eşin talebi ile boşanmadan kaynaklı yoksulluğa düşecek taraf için kusuru fazla olan tarafa yüklenen nafakadır. Eğer boşanma davasından ayrı olarak istenecekse 1 yıl geçmemesi gerekmektedir. Nafaka yükümlüsünün mali gücüne göre yükletilir. |
| Tedbir Nafakası | Hâkim, boşanma davasının devam ettiği sırada yoksulluğa düşecek taraf için davanın kim tarafından açıldığı, kimin kusurlu olduğuna bakılmaksızın hükmedilen nafakadır. |
| Yardım Nafakası | Bir kimsenin kanundan kaynaklanan yakınlarına onların geçinmelerinde zor duruma düşmesi dolayısıyla yüklenen nafaka türüdür. |
| Katılım (İştirak) Nafakası | Boşanmadan sonra çocukların eğitim, bakım ve benzeri giderleri için velayeti almayan tarafa yüklenen nafakadır. |
Nafaka nedir? Nafaka türleri nelerdir daha detaylı bilgi için;
Yukarıda nafaka türleri anlattık peki nafaka ödememe durumunda ne olacak? Nafaka Ödememe hareketinde bulunan kişiye nasıl yaptırımlar yüklenecek?
NAFAKA ÖDENMEZSE NE OLUR?
Nafaka toplumsal hayatın sürdürebilirliği açısından oldukça önemli bir kurumdur. Nafaka yükümlüsü nafaka ödememesi durumunda nafaka alacaklısı zor duruma düşebilir. Kanun koyucu bunun önüne geçebilmek için İcra İflas Kanunu’nda nafaka ödenmemesine için özel düzenlemeler yapmıştır.
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda nafaka alacaklısı, icra takip yoluna başvuracaktır. Nafaka alacaklısı icra takibinden sonuçsuz kalırsa icra mahkemesine nafaka yükümlüğünün ihlali şikayetinde bulunur. Nafaka ödememe yoluna giden nafaka yükümlüsü icra mahkemesi tarafından belli şartların varlığının da bulunması durumunda tazyik hapsine cezalandırılabilir. Nafaka yükümlüsü nafaka ödememesi durumunda kişi üç aya kadar tazyik hapsiyle cezalandırılabilir.
Nafaka yükümlüsü nafaka ödememesi durumunda hükmedilen tazyik hapsinden gereken nafakaları ödemesi durumunda serbest bırakılır.
NAFAKA BORCU SEBEBİYLE İCRA TAKİBİ
Nafaka ödememe durumunda ilk olarak kişiyi nafaka yükümlülüğünün yerine getirilmemesinden dolayı icra takibine verilmektedir. Nafaka, mahkeme kararı ile kişiye yüklenen bir sorumluluk olduğundan dolayı nafaka ödememe durumunda ilamlı icraya başvurulabilir. Bunun yanı sıra nafaka ödememe durumunda genel haciz yoluna (ilamsız icra) da başvurabilir.
İcra işlemleri İcra İflas Kanunu’nda düzenlenmektedir. Nafaka ödememe durumunda nafaka alacaklısı ilamlı icraya başvurmuşsa nafaka yükümlüsü icrayı geri bırakılmasını isteyebilir.
Nafaka ödenmemesi durumunda nafaka alacaklısı ilamsız icra takibine başvurmuşsa, nafaka yükümlüsüne 7 günlük süre verilir. Bu 7 gün içinde nafaka alacaklısı;
- Borcunu ödeyebilir.
- Borca itiraz edebilir.
Eğer nafaka alacaklısı borca itiraz etmişse nafaka yükümlüsü;
- Genel mahkemelerde itirazın iptali davası açabilir.
- İcra mahkemesinde itirazın kaldırması yoluna gidebilir.
Ancak nafakaya hükmeden mahkeme kararı İİK madde 68’de sayılan belgeler içerisinde olduğundan itirazın kaldırılması yoluna gidilmesi tavsiye ederiz. İtirazın kaldırılması davası açmak için süre 6 aydır. İtirazın iptali davası için süre 1 yıldır.
Tüm bu aşamalardan sonra ilamlı icrada da ilamsız icrada da haciz aşaması gelmektedir. Nafaka alacaklısının hacze iştirak hakkı bulunmaktadır.
Nafaka alacaklısı nafaka ödenmemesi sonucunda başlatılan icra takibinin sonundaki paraların paylaştırılması aşamasında imtiyazlı alacaklıdır. Sıra cetvelinde üçüncü sıradan alacaklı olacaktır.
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda başlatılan icra takibinden nafaka yükümlülüğü yerine getirilmezse yanı icraya rağmen nafaka ödenemezse veya nafaka yükümlüsü nafakayı ödememesi durumlarında, nafaka yükümlüsü İİK 344’e göre tazyik hapsiyle cezalandırılır.
NAFAKA ÖDEMEME CEZASI
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda İİK madde 344 kapsamında tazyik hapsiyle cezalandırılır.
| İcra iflas Kanunu Madde 344: |
| Nafakaya ilişkin kararların gereğini yerine getirmeyen borçlunun, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aya kadar tazyik hapsine karar verilir. Hapsin tatbikine başlandıktan sonra kararın gereği yerine getirilirse, borçlu tahliye edilir.
Borçlunun, nafakanın kaldırılması veya azaltılması talebiyle dava açmış olması halinde, ileri sürdüğü sebepler göz önünde bulundurularak, tazyik hapsinin uygulanması bu davanın sonuna bırakılabilir. |
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda tazyik hapsiyle cezalandırılır. Tazyik hapsi, kişinin yerine getirmekle sorumlu olduğu yükümlülüklerini yerine getirmesi için zorlamak amacıyla hakkında hapis cezasına hükmedilmesidir. Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi bu duruma örnek teşkil etmektedir.
Nafaka kanunda düzenlenmiş bir istisnai ilişkilerden nedeniyle mahkeme kararı ile hükmedilir. Nafakanın toplumsal önemi nedeniyle kanun koyucu İstisnai bir durum olarak nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda tazyik hapsi ile cezalandırılmaktadır. Türk hukukunda kural olarak kişiler mali borçları dolayısıyla hapis cezasına hükmedilemez. Ancak tazyik hapsi mali borç sebebinin yerine getirilmesi sebebi ile değil borcun yerine getirilmesini zorlamak için hükmedilir.
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda nafaka yükümlüsü hakkında nafaka alacaklısının şikâyeti üzerine en fazla üç aya kadar tazyik hapsine hükmedilir. Nafaka yükümlüsü bu süreçte nafaka ödemesini yerine getirirse nafaka yükümlüsü tahliye edilir.
NAFAKA ÖDENMEZSE HAPİS YATILIR MI?
Anayasa madde 38’de kişinin borçlarından dolayı hapis cezası verilmesi düzenlemektedir.
| ANAYASA MADDE 38 |
| Kimse, işlendiği zaman yürürlükte bulunan kanunun suç saymadığı bir fiilden dolayı cezalandırılamaz; kimseye suçu işlediği zaman kanunda o suç için konulmuş olan cezadan daha ağır bir ceza verilemez.
Suç ve ceza zamanaşımı ile ceza mahkumiyetinin sonuçları konusunda da yukarıdaki fıkra uygulanır. Ceza ve ceza yerine geçen güvenlik tedbirleri ancak kanunla konulur. Suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz. Hiç kimse kendisini ve kanunda gösterilen yakınlarını suçlayan bir beyanda bulunmaya veya bu yolda delil göstermeye zorlanamaz. Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak kabul edilemez. Ceza sorumluluğu şahsidir. Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz. Ölüm cezası ve genel müsadere cezası verilemez. İdare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu doğuran bir müeyyide uygulayamaz. Silahlı Kuvvetlerin iç düzeni bakımından bu hükme kanunla istisnalar getirilebilir. Uluslararası Ceza Divanına taraf olmanın gerektirdiği yükümlülükler hariç olmak üzere vatandaş, suç sebebiyle yabancı bir ülkeye verilemez. |
Bu düzenleme ışığında sözleşmeden kaynaklanan bir borç ilişkisinde edimini yerine getirmediği sebebiyle kişiye hapis cezasına verilemez
Ancak önemle belirtmek gerekir ki hukukumuzda bulunan nafaka ve nafaka sorumluğu kanundan kaynaklanan bir sorumluluktur. Bu sebeple nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda nafaka alacaklısı şikayeti üzerine üç ayı geçmeyen bir tazyik hapsi cezası verilebilir.
NAFAKA TAZYİK HAPSİ ŞARTLARI
Nafaka yükümlüsü nafaka ödememesi durumunda yukarıda bahsedildiği üzere tazyik hapsine hükmedilir. Ancak tazyik hapsine hükmedebilmek için bazı şartlar aranmaktadır. Bu şartlar;
- Nafaka yükümlüsüne yüklenen nafakanın kesinleşmiş bir mahkeme ilamına dayanması gerekmektedir
| Nafaka istisnai olarak kesinleşmeden icraya konulabilen ilamlardandır. Ancak kişiye tazyik hapsine hükmedebilmek nafaka ilamının kesinleşmesi gerekmektedir. |
- Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda, nafaka alacaklısı tarafından icra takibi başlatılmalıdır.
- Nafaka yükümlüsü nafaka ödememesi durumunda başlatılan icra takibinin ilk aşaması olan ödeme emrinin nafaka yükümlüsüne tebliğ edilmiş olmalıdır.
- Nafaka yükümlüsü ödeme emrine rağmen süresi içerisinde nafaka ödememesi durumunda icra takibi kesinleşir. Tazyik hapsine hükmedilmesi için de aranan bir şart icranın kesinleşmesidir.
- İcra İflas Kanunu madde 344’te nafaka alacaklısının şikâyeti aranmaktadır. Söz konusu şikâyet nafaka ödememesi durumunun öğrenilmesinden itibaren üç ayda, herhalde bir yılda kullanılmalıdır.
- Nafaka yükümlüsü nafakanın kaldırılması, nafakanın azaltılması davası açmaması gerekmektedir. Açılmış bir dava var ise tazyik hapsi için davanın sonucu beklenir.
NAFAKA ÖDEMEME ŞİKÂYETİ NEREYE YAPILIR?
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda başlatılan icra takibinin sonuçsuz kalması durumunda nafaka alacaklısının durumu nereye şikâyet edeceği İcra İflas Kanunu madde 346’da düzenlenmektedir.
| İCRA İFLAS KANUNU MADDE 346 |
|
İcra İflas Kanunu madde 346 kapsamında nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda nafaka alacaklısı, icra mahkemesine icra ceza mahkemesi sıfatına kapsamında şikâyet etmelidir.
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda nafaka yükümlüsüne yönelik açılan nafaka ihlali davasında görevli mahkeme icra mahkemesidir.
Nafaka yükümlülüğünün nafaka ödememesi durumunda edilecek şikayette yetkili icra mahkemesi İcra İflas Kanunu madde 348’te düzenlenmiştir.
| İCRA İFLAS KANUNU MADDE 348 |
| Bu Bapta yer alan fiillerden dolayı yetkili icra mahkemesi, icra takibinin yapıldığı yerdeki mahkemedir. |
Bu düzenleme ışığında yetkili icra mahkemesi söz konusu nafaka alacağına karşı başlatılan icra takibinin yapıldığı yerdeki icra mahkemesidir.
NAFAKA ÖDEMEME CEZASI ŞİKÂYET SÜRESİ
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumuna nafaka alacaklısının şikâyet hakkını hangi sürelerde kullanacağı hakkında özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak İcra İflas Kanunu madde 347’de icra mahkemesinin icra ceza mahkemesi sıfatıyla baktığı davalar açısından genel bir zamanaşımı düzenlemesi bulunmaktadır.
| İCRA İFLAS KANUNU MADDE 347 |
| Bu Bapta yer alan fiillerden dolayı şikâyet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay
ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşer. |
İlgili düzenleme ışığında nafaka alacaklısının nafaka ödememesi durumunda nafaka alacaklısının öğrenildiği tarihten itibaren üç ay, her ihtimalde bir yıllık hak düşürücü süreye tabidir.
Nafaka alacaklısı, nafaka ödememe durumunun icra takibiyle sonuçsuz kalmasından itibaren üç ay içerisinde şikâyet etme hakkına sahiptir.
NAFAKA KAÇ AY ÖDENMEZSE DAVA AÇILIR?
Nafaka yükümlüsü nafaka ödememesi durumunda nafaka alacaklısı geriye doğru en fazla üç aylık nafakası için şikâyet edebilir. Bu durum şikâyet etme tarihinden geri doğru üç aydır.
Bir örnekle açıklamak gerekirse; 01.02.2023 tarihinde nafaka alacaklısı lehine nafaka hükmedildi. Nafaka alacaklısı 01.07.2023’e kadar beş aylık nafaka bedelini sorunsuz olarak ödedi ancak temmuz ayının nafakasını ödemedi. Siz de nafaka alacaklısı olarak nafaka yükümlüsünü nafaka ödememe durumu sebebiyle icraya verdiniz. Nafaka yükümlüsüne ödeme emri icra edildi ve kesinleşti. Ancak borç yerine getirilemedi. Nafaka alacaklısı olarak 31.12.2024 şikâyet icra mahkemesine şikâyet ettiniz. Ancak siz 2023 ekim, kasım, aralık aylarının ödenmemi alacakları için şikâyet yoluna gidebilirsiniz.
Yukarıdaki örnekten de anlaşılacağı üzere nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda en az bir ay en fazla üç aylık nafaka için şikâyet yoluyla dava açılabilir.
SIK SORULAN SORULAR
Nafaka yükümlüsü nafaka ödememesi durumunda nafaka alacaklısı nereye başvurabilir?
Nafaka yükümlüsü nafaka ödememesini geciktirir veya hiç yerine getirmezse nafaka alacaklısı icra dairesine başvurarak nafaka yükümlüsü aleyhine icra takibi başlatabilir.
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda nafaka yükümlüsünün cezalandırılması için nereye başvurulur?
Nafaka ödememesi durumunda nafaka yükümlüsünün cezalandırılması için söz konusu nafaka alacağına karşı başlatılan icra takibinin yapıldığı yerdeki icra mahkemesine başvurulur.
Nafaka kaç ay ödenmezse dava açılabilir?
Nafaka yükümlüsünün nafaka ödememesi durumunda en az bir ay en fazla üç aylık nafaka için şikâyet yoluyla dava açılabilir.
NAFAKA ÖDEMEME ŞİKÂYET DİLEKÇESİ ÖRNEĞİ
… NÖBETÇİ İCRA CEZA MAHKEMESİ HAKİMLİĞİNE
İCRA DOSYASI : … ( ) İcra müdürlüğünün …/… Esas Sayılı dosyası
ŞİKAYETTE BULUNAN
ALACAKLI : … (T.C. kimlik numarası)
ADRES :
VEKİLİ : … (T.C. kimlik numarası)
SANIK(BORÇLU) : … (T.C. kimlik numarası)
ADRES :
SUÇ : Nafaka yükümlülüğünün ihlali
SUÇ TARİHİ : …/…/… tarihinde ödenmeyen nafaka bedelleri
TALEP KONUSU : (…) mahkemesinin …/…/… tarihli …/… sayılı kararında hükmedilen nafaka yükümlülüğünü ihlal eden nafaka alacaklısının cezalandırılmasıdır.
AÇIKLAMALAR : (SOMUT OLAYIN KISA ÖZETİ VE GEREKLİ AÇIKLAMALAR)
HUKUKİ
SEBEPLER : İİK, HMK, TBK VE DİĞER MEVZUATLAR
DELİLLER : İlgili kararlar, icra takibine ilişkin belgeler
SONUÇ : Yukarıda sayılan gerekçelerle, mahkemenizin yapacağı incelemeler ışığında söz konusu sanığın İİK madde 344 kapsamında cezalandırılmasına ve yargılama giderlerinin sanık aleyhine yükletilmesini arz ve talep ederiz.
ALACAKLI/ VEKİLİ
Furkan Karakol
NAFAKA ARTIRIM DAVASI VE ŞARTLARI