İDARİ İŞLEMLERE İTİRAZ NASIL YAPILIR?

İdari işlemin iptali davası, idarenin tek yanlı iradesini kullandığı ve kullanılan bu iradenin muhatap taraf üzerinde hak ihlalinin meydana getirmesi sonucu açılan davadır. Bu makalemizde idari işlemler ve bunlara ilişkin hukuki süreç anlatılacak.

İDARİ İŞLEM NEDİR?

İdadi işlem, idarenin tek taraflı olarak yalnızca idare hukukuna tabi olan devlet veya kamu tüzel kişilerince düzenlenen işlemdir. Örneğin memurluğa atama, disiplin cezası verme idari işleme örnek verilebilir. İdari işlemin iptali için şu koşullar bir arada olmalıdır:

• İdare adına açıklanan bir iradenin varlığı
• Açıklanan iradenin hukukta değişiklik yaratması
• Açıklanan irade kamu gücüne dayanması

Özelliklerine bakarsak:

• Tek yanlı işlemlerdir yani sadece idarenin iradesi vardır karşı tarafın iradesi yoktır.
• İcraidir, uygulanması için başka şeye gerek görülmez.
• Hukuka uygunluk karinesi geçerlidir.
• Kamu yararını amaçlar.
• İdari işlemin bir nedeni olmak zorundadır.
• Kişilerin talebine lüzum olmadan kendiliğinden uygulanr.

İdari işlemin iptali, hak ihlali yapılması sonucu dava ile yapılabilir.

İDARİ İŞLEM TÜRLERİ NELERDİR?

İdari işlemin türleri üçe ayrılır

Maddi bakımdan idari işlemler	İrade açıklayanların sayısı bakımından	İradenin açıklama şekline göre
Düzenleyici işlemler : cbk, yönetmelik, adsız düzenleyici işlemler	Kolektif işkemler (Kurul)	Sarih İşlemler (Açık)
Birel işlemler: şart işlemler ve öznel işlemler	Basit İşlemler (Tek iradeli)	Zımni işlemler (Örtülü)
	Birleşme işlemler
	Zincir işlemler

İPTAL DAVASINA KONU OLAN İDARİ IŞLEMLER

İdari işlemin iptali, idari işlemlerin yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurlarından birinde hukuka aykırılık söz konusu ise idari işlemin iptali davası açılabilir. Kişisel menfaatlerin yanında idarenin hukuka aykırı görev yaptığı zamanlarda da idari işlemin iptali davasına konu olur.

İPTAL DAVASINA KONU EDİLEMEYECEK İŞLEMLER NELERDİR?

İdari işlemin iptali, Danıştaya göre: “bir kararın iptal davasına konu olabilmesi için sadece idari bir karar olması yeterli olmayıp aynı zamanda kesin ve icrası lazım gelen bir karar olması bilinen idare hukuku kuralıdır. Kesin ve icrası gereken bir kuraldan maksat da kararın yetkili mercii tarafından verilmiş olması ve re’sen icra edilebilme kabiliyetidir.” Yani işlemin, kesin ve yürütülebilir işlem olmalıdır. Bireylerin menfaatlerini etkileyen, ihlal edilen idari işlemin iptali dava konusudur. İdari işlem hazırlık aşamasında olsa dahi söz konusu işlem hakkında iptal davası açılabilir.

Fakat şu halde idari dava açılamaz: birden fazla işlem arasında yani zincir işlemlerde biri diğerinin sebebini oluşturuyorsa ve ilk işlem için idari işlemin iptali davası açılmamışsa sonraki işlemler için de iptal davası açılamaz. İşlem icrai değilse de iptal davası açılamamaktadır. Bir idari işlemin iptalinde; tebliği, ilanı, yayınlaması gibi işlemleri de iptal davasına konu olamaz.

BİREYSEL İDARİ İŞLEMİN İPTALİ DAVASI

İdari işlemin iptali davasında, idarenin hukuka aykırı yapmış olduğu işlemden menfaati ihlal edilen kişiler bireysel idari işlemin iptali davasının tarafıdır ve davayı yalnızca bu kişiler açabilir. Fakat istisna olarak çevre, kültür, imar ve tabiat varlıklarının korunmasına ilişkin idari işlemin iptali davasını menfaati bizzat ihlal edilmese dahi herkes açabilir.

İDARİ IŞLEMİN İPTALİ DAVASINI KİMLER AÇABİLİR?

İdari işlemin iptali davası, davacının menfaati ihlali gerekmektedir yani idari işlem hukuka aykırı olmalıdır. Bu ihlal dava sonuna kadar devam etmelidir. Bu halde kişi davacı olabilir. Çevre kültür, imar ve tabiat varlıklarının korunmasına ilişkin idari işlemin iptali davasını menfaati bizzat ihlal edilmese dahi herkes açabilir.

İPTAL DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME  

İdari işlemin iptali davasında görevli mahkeme idare mahkemelerdir. İstisna olarak Danıştay Kanunu’nun 24. maddesinde sayılan davalarda  görevli mahkeme Danıştaydır. Vergi uyuşmazlığı varsa görevli mahkeme Vergi Mahkemesidir.

Yetkili mahkeme ise İYUK madde 32’ye göre dava konusu olan idari işlemin iptalini yapan idari merciin bulunduğu yer mahkemesidir. İYUK 33, 34, 35. maddelerde bazı istisna hallerinde yetkili mahkeme farklıdır buna göre:

• Kamu görevlileri ile ilgili davalarda yetkili mahkeme kamu görevlisinin yeni veya eski görev yeri İdare Mahkemesidir.
• Taşınmaz mallarla ilgili davalarda yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer idare mahkemesidir.
• Taşınır mallarla ilgili davalarda yetkili mahkeme taşınırım bulunduğu yer idare mahkemesidir.

İDARİ İŞLEMLERE İTİRAZ NASIL YAPILIR?

İdari işlemin iptali davası, idari dava açılmadan önce menfaati zarar gören şahıs idari işlemin kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılmasını üst makamlardan ya da işlemi yapan makamdan istemelidir. Buna idari başvuru denir. Fakat bu zorunlu değildir. Kişi mahkemeye dilekçe vermek suretiyle bu davayı açabilir.

İŞLEMİN İPTALİ DAVASINDA İLK İNCELEME

İdari işlemin iptali davası incelemesi, İYUK madde 3 ve madde 5’e göre mahkeme, dilekçeyi inceler ve hususların eksikliği halinde otuz günlük düzenleme süresi verir ve dilekçeyi reddeder. İlk inceleme davanın her aşamasında ileri sürülebilir ya da mahkeme kendiliğinden inceleyebilir. İvedi yargılama usülünde ise ilk inceleme 7 gün içinde yapılır.

İDARİ DAVA AÇMADAN ÖNCE İDAREYE BAŞVURU ZORUNLU MU?

İdari işlemin iptali davalarında dava açılmadan önceye idareye başvurmak zorunlu değildir. Fakat hukuka aykırılık idari işlem dışında bir idari eylem sebebiyle meydana gelmişse yani idare gereken önlemleri almamışsa, kişi idareye başvurmak zorunludur. Bu başvuru idari eylemin kişiye yapılı bildirimin yapılmasından itibaren 1 yıl ya da kişinin hak ihlalini öğrendiği tarihten itibaren 5 yıldır.

İDARİ MERCİİ TECAVÜZÜ NEDİR?

İdarenin eylemiyle bir kişinin hakkı ihlal edilmişse, kişi dava açmadan önce idareye başvurmak zorundadır. Başvuru sonucu kişi bir kararla karşı karşıya kalır. Bu karara ön karar adı verilir. Fakat kişi idarenin eyleminden doğan zarar durumunda ön karar alınmadan, yani idareye başvuru yapılmadan tam yargı davası açarsa buna idari mercii tecavüzü denir. İdari işlemin iptali yapılırken bu hususa dikkat edilmelidir.

İDARİ İŞLEMİN İPTALİ DAVASINDA SÜRELERİN HESAPLANMASI

İdari işlemin iptali davasının idare mahkemelerinde ve Danıştay’da açılması hallerinde dava açma süresi işlemin tebliğinden itibaren 60 gündür. Dava vergi mahkemesinde açıldıysa süre yine tebliğ, yatın ya da ilan tarihinden itibaren 30 gündür. İstisna hallede özel kanunlar başka bir süre öngörmesi saklıdır. İdari bir uyuşmazlık söz konusuysa süre, yazılı bildirimin yapıldığı tarihle başlar. Bazı hallerde dava süresi kişinin hakkının ihlal edildiğini öğrenmesiyle başlar. Çevre, kültür, imar ve tabiat varlıklarına dair işlemlerde süre öğrenme tarihinden itibaren başlar.

Kişi dava açmasan önce İYUK 11’e göre idari başvuru yaptıysa idari dava açma süresi durur. İdari başvurunun yapıldığı mercii 30 gün içinde cevap vermezse istek red olunmuş sayılır.

İDARİ İŞLEMİN İPTALİ DAVASINDA DOSYALARIN İNCELENMESİ

İdari işlemin iptalinde idare mahkemeleri, Danıştay ve vergi mahkemeleri bakmakla yükümlü oldukları idari işlemin iptali davasında dosyaları kendiliğinden inceler. Taraflardan her türlü evrakı isteyebilir. Haklı sebep dahilinde süre bir defaya mahsus uzatılabilir.

İDARİ İŞLEMİN İPTALİ DAVASINDA DELİLLER NELERDİR?

İdari işlemin iptali davasında delil türleri şunlardır:

• Belge
• Keşif
• Bilirkişi raporu
• Tanık
• Yemin
• İkrar
• Varsa kesin hüküm
• Uzman görüşü

İDARİ İŞLEMİN İPTALİ HANGİ HALLERDE MÜMKÜNDÜR?

İdari işlemin iptali söz konusu işlemin unsurunda bulunan hukuka aykırılıktır.

• Yetki unsuru yönünden hukuka aykırılık

-Kişi bakımından yetkisizlik: yetkisiz kişinin işlem yapması

-Konu bakımından yetkisizlik: başka bir makamım görev alanına giren konuda işlem yapmak

-Yer bakımından yetkisizlik: coğrafi olarak başka bir konumda işlem yapılması

-Zaman bakımından yetkisizlik: belirli süre zarfı içinde işlem yapılmaması

•  Şekil unsuru yönünden hukuka aykırılık
• Sebep unsuru bakımından hukuka aykırılık: işlemin sebebi kamusal hizmet olmaması ve nedensiz işlem yapılması
• Konu bakımından hukuka aykırılık: işlemin konusu imkansızsa, geçmişe etkili ise
• Amaç baskınından hukuka aykırılık: işlem kamu yararı amacı taşımıyorsa

İdarenin iptali davası söz konudur.

İDARE MAHKEMESİ İŞLEMİN İPTAL KARARININ UYGULANMASI

İdari işlemin iptali davasının kararı sonucu iptal kararı uygulanır. İptal edilen işlem baştan itibaren hükümsüz hale gelir. Kararın kesinleşmesiyle işleme bağlı diğer işlemler de iptal olur.

İDARİ İŞLEMİN İPTALİ DAVASINDA HARÇ VE MASRAFLAR

İdari işlemin iptalinde, idare ve vergi mahkemelerinde dava açılırken peşin alınan posta giderleri şu şekildedir

Yeni saca açılış posta masrafı: 1,200,00₺

Fakat davanın duruşmalı olması, yürütmeyi durdurmak gibi işlemler ya da delil tespiti, keşif işlemleri için adalet bakanlığının çıkardığı diğer harç miktarlarını incelemek gerekmektedir.

İDARE MAHKEMESİNDE DURUŞMA NASIL YAPILIR?

İdari işlemin iptali İdare mahkemesinde görülür, duruşma İYUK madde 18’de açıklanmıştır buna göre: İdari yargıda duruşmalar açık olarak yapılır istisna olarak genel ahlak ve kamu güvenliğinin gerekli olduğu hallerde duruşmalar koşma ya da tamamen gizli yapılabilir.

İPTAL VE TAZMİNAT DAVASININ BİRLİKTE AÇILMASI MÜMKÜN MÜ?

Bir idari işlemin iptalinde hakkı ihlal edilen kişi, iptal ve tam yargı davalarını beraber açabilir ya da doğrudan tam yargı davası açabilir. Tam harcı davası idari işlemlerden verilen zararların tazmin edilmesidir, yani tazminat davasıdır. İptal ve tam yargı davasının beraber açılması için dilekçenin aynı olması gerekir. İptal davalarında verilen dava kararından menfaati ihlal edilen herkes yararlanırken tam yargı davasında yalnızca davacı taraf yararlanmaktadır. İlk önce iptal davası açan kişi davanın sonuçlanmasının ardından idari işlemin verdiği zararlar için icra tarihinden itibaren dava süresi (işlemin yapılmasından itibaren 60gün) içinde tam yargı davası açabilir.

İYUK 11. Maddeye göre idareye başvurursa bulunup menfaat ihlaline sebep olan idari işlemin iptali; kaldırılmasını, geri alınmasını, değiştirilmesini isteyebilir.  “1. İlgililer tarafından idari dava açılmadan önce, idari işlemin iptali; kaldırılması, geri alınması, değiştirilmesi veya yeni bir işlem yapılması üst makamdan, üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan, idari dava açma süresi içinde istenebilir. Bu başvurma, işlemeye başlamış olan idari dava açma süresini durdurur.

2. Otuz gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır.8
3. İsteğin reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması halinde dava açma süresi yeniden işlemeye başlar ve başvurma tarihine kadar geçmiş süre de hesaba katılır.”

İDARE HUKUKUNDA KENDİLİĞİNDEN ARAŞTIRMA İLKESİ

İdari işlemin iptalinde, İYUK madde 20’ye göre “Danıştay, bölge idare mahkemeleri ile idare ve vergi mahkemeleri, bakmakta oldukları davalara ait her türlü incelemeyi kendiliğinden yapar. Mahkemeler belirlenen süre içinde lüzum gördükleri evrakın gönderilmesini ve her türlü bilgilerin verilmesini taraflardan ve ilgili diğer yerlerden isteyebilirler. Bu husustaki kararların, ilgililerce, süresi içinde yerine getirilmesi mecburidir. Haklı sebeplerin bulunması halinde bu süre, bir defaya mahsus olmak üzere uzatılabilir.”

İdari yavrulama usulünün özelliği olan re’sen araştırma ilkesi kamu yararını amaçlamaktadır. Re’sen araştırma ilkesi hakime, ihlalin tespiti ve çözümlenmesinde tarafların ulaşamadığı bilgi ve belgeleri araştırmasıdır. İlk inceleme aşamasında ya da yargılama aşamasında hakim kendiliğinden araştırma yapabilir. İddia ve savunmaların gerçekliğe uygunluklarını ya da tarafların ulaşamadığı bilgileri inceleyebilir.

İPTAL DAVASINDA DAVAYA MÜDAHALE TALEBİNDE BULUNULUR MU?

İdari işlemin iptali yapılırken davaya müdahalede bulunulabilir. Fakat bunun bazı koşulları vardır.

1. Açılmış dava bulunmalı (derdest)
2. Menfaat ihlali yapılan kişi ancak davaya müdahil olabilir

Davanın ihbarı gibi üçüncü kişilerin davaya katılmamasını sağlayan durumların varlığında üçüncü kişi davaya taraf olmasan davacının yanında yardımcı sıfatıyla davaya katılabilir.

İPTAL DAVASINDA İDDİA VE SAVUNMANIN GENİŞLETİLMESİ YASAĞI VAR MIDIR?

İdari işlemin iptalinde iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağı vardır. HMK 141. Maddeye göre: “1-Taraflar, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçeleri ile serbestçe iddia veya savunmalarını genişletebilir yahut değiştirebilirler. Dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra iddia veya savunma genişletilemez yahut değiştirilemez.

2-İddia ve savunmanın genişletilip değiştirilmesi konusunda ıslah ve karşı tarafın açık muvafakati hükümleri saklıdır

İptal davasında da iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağı bulunmaktadır.”

İPTAL DAVASINDA YÜRÜTME DURDURMA

İYUK Madde 27’ye göre: “1. Danıştayda veya idari mahkemelerde dava açılması dava edilen idari işlemin iptali olmaz.

2. Danıştay veya idari mahkemeler, idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç veya imkânsız zararların doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda, davalı idarenin savunması alındıktan veya savunma süresi geçtikten sonra gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar verebilirler.
3. Yürütmenin durdurulması istemli davalarda 16 ncı maddede yazılı süreler kısaltılabileceği gibi, tebliğin memur eliyle yapılmasına da karar verilebilir.

6.Yürütmenin durdurulması kararları teminat karşılığında verilir; ancak, durumun gereklerine göre teminat aranmayabilir. Taraflar arasında teminata ilişkin olarak çıkan anlaşmazlıklar, yürütmenin durdurulması hakkında karar veren daire, mahkeme veya hakim tarafından çözümlenir. İdareden ve adli yardımdan faydalanan kimselerden teminat alınmaz.

7. Yürütmenin durdurulması istemleri hakkında verilen kararlar; Danıştay dava dairelerince verilmişse konusuna göre İdari veya Vergi Dava Daireleri Kurullarına, bölge idare mahkemesi kararlarına karşı en yakın bölge idare mahkemesine, idare ve vergi mahkemeleri ile tek hakim tarafından verilen kararlara karşı bölge idare mahkemesine (…) (2) kararın tebliğini izleyen günden itibaren yedi gün içinde bir defaya mahsus olmak üzere itiraz edilebilir. İtiraz edilen merciler, dosyanın kendisine gelişinden itibaren yedi gün içinde karar vermek zorundadır. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir.
8. Yürütmenin durdurulması kararı verilen dava dosyaları öncelikle incelenir ve karara bağlanır.
9. Yürütmenin durdurulmasına dair verilen kararlar onbeş gün içinde yazılır ve imzalanır.”

İPTAL DAVASINDA YÜRÜTMENİN DURDURULMASI KOŞULLARI NELERDİR?

İdari işlemin iptalinde yürütme durdurulabilir. Yürütmeyi durdurma talebi dava dilekçesinde belirtilebileceği gibi dava açıldıktan sonra da yürütmenin durdurulması isteminde bulunulabilir.

İPTAL DAVASINDA İDARENİN TAKDİR YETKİSİ

İdari işlemin iptalinde, davanın konusu olan idari işlem, idarenin tek yanlı olarak kamu gücünü kullanarak yapmış olduğu işlemdir. İdare işlemlerinde takdir yetkisi kullanılabileceği gibi idarenin yargılanmasında yani idari işlemin iptali davasında da idarenin takdir yetkisinin bulunacağı göz ardı edilemez. Takdir yetkisi kullanılırken kanunlar göz önünde bulundurulur ve hukuka, ahlaka uygun şekilde kararlar verilmesi amaçlanır. Kanunun açık hükmünün varlığı halinde mahkeme direkt bu hükmü uygularken belirsiz bir hükmün varlığında hakim daha önce verilmiş kararlara göre ve ayrıca kamu güvenliği, milli güvenlik, kamu düzeni gibi hususlarına uyarak karar vermekle yükümlüdür.

HARBİYE HUKUK BÜROSU İDARE HUKUKU AVUKATI HİZMETLERİMİZ

İdare Hukuku Avukatı Olarak Verdiğimiz Hizmetler

• İdarenin hukuka aykırı işlem ve eylemlerine karşı iptal davalarının takibi
• Kamulaştırma davaları takibi
• İdari sözleşmelerden kaynaklanan davaların takibi
• İhalelere ilişkin dava takibi
• İdari para cezalarına itiraz ve idari işlemin iptali davası takibi
• Memurların tabi olduğu idari yaptırımlara karşı idari işlemin iptali ve tam yargı davalarının takibi
• Öğrencilerin tabi olduğu idari yaptırımlara karşı idari işlemin iptali ve tam yargı davalarının takibi
• İdarenin sorumluluğu ve tazminat davalarının takibi
• Karayolları Trafik davaları takibi
• İmar davalarının takibi
• Pasaport iptaline ilişkin idari davalar
• Meslekten ihraç
• Atama ve atamama işlemlerinden kaynaklanan idari davalar
• Öğrenim özrü nedeniyle atama talebine ilişkin idari davalar
• Manevi tazminat davaları
• Kamulaştırma davaları

İdare hukuku avukatı, İdare hukuku uyuşmazlıklarında avukatlık hizmeti almak her zaman en güvenilir yoldur. İdare hukuku davaları kendi özel usul ve esasları olan ve özel mahkemelerde görülen davalardır.  Harbiye Hukuk Bürosu olarak tecrübeli ve uzman idare hukuku avukatı kadromuzla müvekkillerimizin idare hukuku davalarını ve uyuşmazlıklarını en hızlı şekilde sonuçlandırmak ve menfaatlerini korumak bizim önceliğimizdir.

SIKÇA SORULAN SORULAR

İdare Mahkemesi Kararı Ne Zaman Uygulanır?

İYUK 28/1 İdare mahkemeleri almış olduğu kararı em geç 30 gün içinde uygulamak zorundadır.

İptal Davasında Avukat Zorunlu Mu?

İdari işlemin iptali davasının açılabilmesi için avukat tutmak zorunlu olmamakla beraber davanın açılırken usulüne göre yapışması gerektiğinden bir avukata vekâlet vermek yararınıza olacaktır, Türk Hukuk sistemimizde avukat tutma zorunluğu bulunmamaktadır.

İdari İşlemin İptali İçin İdareye Başvuru Zorunlu Mu?

Hayır değildir, idari işlemin iptalinde hakkı ihlal edilen kişi idari işlemin iptali için öncelikle idareye başvuru yapabilir. Yapılan başvuru varsa üst makama yoksa işlemin yapıldığı makama yapılması gerekmektedir . Bakınız, İYUK madde 11.

İdari İşlemin İptali Davası Ne Kadar Sürer?

İdari işlemin iptali davasında görevli mahkeme idare mahkemeleridir. İdare mahkemelerindeki iş yoğunluğuna göre ya da davanın konusuna göre davanın süresi değişkenlik gösterebilir fakat yaklaşıl 6 ila 12 ay arası denebilir.

İDARİ İŞLEMİN İPTALİ DAVASI VE ŞARTLARI