KAÇAK ÇALIŞTIRILAN YABANCI İŞÇİLERİN HAKLARI

Kaçak Türkiye’de çalıştırılan yabancı işçilerin hakları, yasal açıdan sınırlıdır ancak bazı temel haklardan yararlanabilirler. Bu işçiler, çalışma izni olmaksızın çalıştıkları sürece ücret talep etme, kıdem ve ihbar tazminatı gibi işçilik haklarını elde edebilirler. İş Kanunu işçinin fiili çalışmasını esas alarak ücret alacakları ve tazminat haklarını korumaktadır. Kaçak çalıştırılan yabancı işçilerin işçilik alacaklarının korunması hususunda bir problem olmazken sosyal güvenlik haklarından, sigorta primlerinden ve iş kazası ya da hastalık gibi durumlarda sağlık güvencelerinden yararlanamazlar. Çalışma izni olmadan çalışmak, yasal bir ihlal oluşturmasına rağmen bu şekilde çalışan yabancı işçi, haklarını aramak adına hukuki mercilere müracaatta bulunabilmektedir.

KAÇAK ÇALIŞAN YABANCILARIN HAKLARI NELERDİR?

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu’nun 6. maddesine göre, yabancıların Türkiye’de çalışma izni olmaksızın çalışmaları veya çalıştırılmaları yasaktır. Bu yasağa uymayıp yabancı çalıştıran işverenler ve çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancılar, aynı kanunun 23. maddesi uyarınca idari para cezasına tabi tutulur. Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçinin iş sözleşmesinin geçersizliği kabul edildiğinde sadece işveren bu durumdan (yani kaçak işçi çalıştırmadan) fayda sağlamış olur, iş sözleşmesine ilişkin zayıf tarafının korunması ilkesi gereğince (idari yaptırım saklı kalmak kaydıyla) iş sözleşmesinin geçerliliği kabul edilecektir.

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancıların haklarından çok yararlanamadıklarından bahsetmek daha doğru olur. Yabancı kaçak işçiler kendilerini güvenceye alabilecek her türlü yasal korunmadan da yoksun kalmaktadır. Özellikle yasadışı bir şekilde çalıştığı için hukuki varlığı tescil edilmemiş, görünmeyen işçi konumundadır. Bu ise onları işverenin her türlü istismarına karşı savunmasız duruma sokmaktadır.

Çalışma izni olmadan çalışan yabancı işçilerin ücret alacağı, fazla mesai alacağı, ulusal bayram genel tatil ücreti alacağı, hafta tatili alacağı, yıllık izin alacağı, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı vesair işçilik alacaklarını talep etme hakkı her ne kadar çalışma izni olmadan çalıştırılsa da mahfuzdur.

Kaçak çalıştırılan yabancı işçiler de yıllık izin hakkına sahiptir. Şartları sağladığı halde kıdem tazminatı hakkına da sahiptir. Haftalık 45 saatten fazla çalıştırıldıklarında fazla mesai ücretlerini talep etme hakkına sahiptir. Kısacası İş Kanunu çerçevesinde bir işçinin sahip olduğu tüm haklara sahiptirler.

Bu konudaYargıtay 9. Hukuk Dairesi bazı kararlarında izinsiz çalışmanın veya çalışma izninin yenilenmemesinin iş sözleşmesinin zorlayıcı nedenle derhal fesih nedeni teşkil edeceğini, ancak bu durumda işçinin ihbar tazminatı alamasa bile kıdem tazminatına hak kazanması gerektiğini belirtmiştir.

iletişim numaramızdan bizi arayarak detaylı bilgi alabilirsiniz

KAÇAK YABANCI İŞÇİLERİN ÜCRET HAKLARI

Çalışma izni olmadan çalışmak ücret hakkını ortadan kaldırmaz, ücret hakkı işçinin en temel hakkıdır. Her ne kadar işçi işveren arasındaki iş sözleşmesi yasal olmasa da veya böyle bir sözleşme hiç yoksa bile işçi yaptığı işin karşılığını almaya hak kazanır.

Kaçak çalışmanın yasal bir ihlal olması işçinin bu ücret hakkını bertaraf etmeyecektir. Böyle bir durumla karşılaşan işçi mahkemeye başvurduğunda yasal haklarının tahsilini talep edebilmektedir.

Yargıtay istikrarlı kararlarında da işçi, yasal olmayan bir hizmet sözleşmesine dayansa bile emeğinin karşılığı olan ücreti alabilir.

İŞ KAZASI DURUMUNDA ÇALIŞMA İZNİ OLMAYAN YABANCI İŞÇİLERİN HAKLARI

İş kazasına uğrayan çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçi herhangi bir sigortası başlamadığı ve primleri ödenmediği için yabancı kaçak işçiler herhangi bir iş kazası veyahut hastalık durumunda sağlık hizmetlerinden yararlanamazlar. İş kazası meydana geldiğinde yabancı işçi, çalışma izni olup olmamasına önemli olmaksızın hastaneye gidip tedavi alabilir. Sigorta primlerinin yatırılmasından işveren sorumludur ve işçi buna bağlı olan yasal hakkını mahkeme yoluyla talep edebilir. İş kazası sonucu çalışma gücünü geçici olarak kaybeden kişiye ödenen geçici iş göremezlik ödeneği sigortalı olmadıkları için, çalışma izni olmadan çalıştırılan işçiye ödenmez.

Hal böyle iken çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçi iş kazası sonucunda yaşadığı mağduriyete binaen işverenden tazminat talebinde bulunabilir. Zira, işverenin yasal yükümlülüklere uymaması, kendi iş işleyişini de olumsuz etkileyeceği için riske girmemek adına uzlaşma sağlamak için girişimlerde bulunabilmektedir.

KAÇAK YABANCILARIN SOSYAL GÜVENLİK HAKLARI

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancıların, sigortalı olarak çalıştırılmaları mümkün değildir bu yüzden sosyal güvenlik haklarından da kural olarak faydalanamazlar. Emeklilik, malullük, geçici veya sürekli iş göremezlik ödeneği gibi sigortalılığın yararlandırdığı haklardan faydalanamazlar. Zira, çalışma izni olmayan yabancı işçilerin kayıtları olmadığı için bu yönde hakları da mevcut değildir.

ÇALIŞMA İZNİ OLMADAN ÇALIŞAN YABANCILARIN TAZMİNAT TALEPLERİ

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancılar her ne kadar yasal olarak doğru bir iş sözleşmesiyle iş ilişkisi kurmamış olsalar da iş hukukundan kaynaklanan kıdem ve ihbar tazminatı hakları bulunmaktadır. Çünkü fiilen işçi kabul edilirler. İşveren işçinin bu taleplerini karşılamadığı taktirde işçi iş mahkemelerine başvurabilir.

Kıdem tazminatı ile ihbar tazminatını yasal şartları sağlamaları durumunda çalışma izni olmadan çalışan yabancı işçiler işverenden talep edebilecektir. İş akdinin sonlandırılmasından sonra arabuluculuk faaliyetlerinin başlatılmasıyla hukuki zeminde hak arama hasıl olacaktır. Bu konuda alanında uzman iş hukuku avukatlarına danışmak yararınıza olacaktır.

KAÇAK ÇALIŞAN YABANCILARIN İŞYERİ ŞİKAYET HAKKI

Kaçak çalıştırılan yabancı da işyerleri hakkında şikayette bulunabilir. Türk hukuk sistemi işçiyi gözeten hükümler koymuştur. İşçinin hakları ve güvenliği işçiyi koruyan düzenlemelerdir her ne kadar çalışma izni olmasa da korunmaya değer bir konumdadırlar. İşçilerin güvenli bir ortamda çalışması ve kötü muamele görmemesi için işçilere devlete başvurma ve şikâyette bulunma hakları tanınmıştır. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na şikayette bulunabilirler. Ancak, şikâyet edildiğinde bu süreç içinde işveren cezai yaptırımlarla karşı karşıya kalmasının yanı sıra, yabancının da çalışma izni ve ikamet durumuyla ilgili de durumlar gözetilir ve işçi hakkında yaptırımlar uygulanabilir.

KAÇAK ÇALIŞAN YABANCI İŞÇİLERİN HAK TALEP ETME DURUMUNDA DEPORT EDİLME VE CEZAİ SORUMLULUK DURUMU

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçiler, çalışmış oldukları süre ve işçilik hakları için talepte bulunduklarında deport edilme (sınır dışı edilme) ve idari para cezasıyla karşılaşabilirler. Çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığına bildirilir ve haklarında ilgili mevzuata binaen sınırdışı edilme işlemleri başlatılır. Çalışma izni olmaksızın bağımlı çalışan yabancıya 22688 Türk Lirası idarî para cezası verilir. Bu işçilere Türk Ceza Kanunu kapsamında bir ceza verilmez.

ARABULUCULUK BAŞVURUSU SÜRECİ

Arabuluculuk işçi ve işveren arasında ortaya çıkan uyuşmazlıkların mahkemeye taşınmadan arabulucuda çözülmesi sürecidir. İş kanununa göre işçi ile işveren arasında tazminat talepleri bakımından veya işe iade davası gibi bazı uyuşmazlıklarda arabuluculuk başvurması zorunlu bir kurumdur . Çalışma izni olmayan yabancı işçiler için de aynı şekilde tazminat talepleri veya ücret alacakları gibi bir konuda işverenine karşı dava açmak istiyorsa, öncelikle arabuluculuğa başvurması zorunludur. Bu arabuluculuk süreci, işçi ve işveren anlaşmazlıklarını çözmeye yöneliktir ve çalışma izni olmayan yabancı işçinin yasal statüsünü değiştirmez ve deport edilme riskini de kaldırmaz. Bu süreç şöyledir ;

• Yabancı işçi veya işveren arabuluculuk başvurusu için, arabuluculuk daire başkanlıkları ya da arabulucu merkezlerine başvurur.
• Çalışma izni olmayan işçinin başvurusu arabuluculuk sürecine engel olmaz.
• İşveren ve yabancı işçi arabuluculuk sürecine beraber katılmak zorundadırlar. Arabulucu tarafsız bir şekilde görüşmelerini yapar ve orta yolu bulmaya çalışır
• Arabulucu tarafları anlaşma için teşvik eder ve yönlendirir. Yabancı işçi, işverenden haklarını arabuluculuk sürecinde talep edebilir.
• Anlaşma sağlanırsa arabuluculuk tutanağı düzenlenir bu tutanak bağlayıcıdır ve tarafların anlaşmazlıklarını sona erdirir. Taraflar anlaşamazlar bu da bir tutanakla tespit olunur ce arabuluculuk süreci sonlanır sonrasında taraflar, iş mahkemesine başvurabilir.

KAÇAK ÇALIŞTIRILAN YABANCI İŞÇİLERİN HAKLARI

İŞ MAHKEMESİ DAVA SÜRECİ

Kaçak çalıştırılan yabancı işçiler, işverenle aralarında doğan uyuşmazlıkları yargı yoluna taşıyabilirler. Aralarındaki hizmet ilişkisi her ne kadar yasal olmasa da işçilik haklarını işverenden talep edebilirler. İşverenin, işçinin alacağını ödememesi durumunda ise yabancı işçi mahkeme yoluyla alacağını alır. İşçinin talep ettiği ücret, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, fazla mesai, yıllık izin ücretlerini talep edebilir. Yargıtay birçok kararında fiili çalışmayı yeterli görmüştür bu yaklaşımının sebebi ise işverenin işçiyi sömürmesini engellemektir. Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçiler, işçilik haklarını alabilmek için iş mahkemesine dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorundadırlar. Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa, yabancı işçi son düzenlenen tutanakla birlikte iş mahkemesine başvurabilir.

Çalışma İzni Olmayan Yabancı İşçilerin Hakları Şeması

SIKÇA SORULAN SORULAR

Çalışma İzni Olmadan Çalışan Bir Yabancı İşçi, İşten Çıkarıldığında İhbar Tazminatı Talep Edebilir Mi?

Kaçak çalıştırılan bir yabancı ihbar tazminatı talep edebilir. İhbar süresi belirsiz süreli şekilde çalışan bir işçinin işten ayrılmadan önce işverene vermesi gereken süredir. İşçinin çalışma süresine göre 2-4-6-8 haftalık süreler olarak değişir. Yani işçi fesih beyanında (istifa) bulunduktan sonra bu süreler kadar daha çalışmak zorundadır. İhbar tazminatı ise işverenin işçiye tanıması gereken bu sürelerin işverence tanınmamasıdır. İşveren işçinin sözleşmesini haklı bir nedene dayanmadan derhal sona erdirirse ihbar süresi tanımadığı için bu süre kadar ücreti işçiye ödemelidir. Çalışma izni olmayan işçi de fiilen çalıştığı ve işçi olduğu için, ihbar süresine uyulmadan yani önceden haber verilmeden işten çıkarılması durumunda ihbar tazminatı talep edebilir.

Kaçak yabancı İşçi Kıdem Tazminatı Alabilir Mi?

Çalışma izni olmadan çalıştırılan işçi kıdem tazminatının diğer şartları da sağlanıyorsa (en az 1 yıllık çalışma ve kanunda belirtilen şekillerden biriyle sona erme) kıdem tazminatı talep edebilir. Kıdem tazminatı, bir işyerinde en az 1 yıl çalışan işçinin, iş sözleşmesinin kanunda sayılan nedenlerden biriyle sona ermesi halinde işveren tarafından ödenen bir tazminattır. İş hukukunda, işçinin fiili olarak çalışması esastır bu yüzde çalışma izni olmadan çalışan yabancının çalışmasının yasal olup olmamasından bağımsız olarak kıdem tazminatı isteyebilir.

Çalışma İzni Olmayan Bir Yabancı İşçi Fazla Mesai Ücreti Talep Edebilir Mi?

İşçi ve işveren arasındaki ilişkiden doğan işçi alacakları işçinin çalışma izni olup olmamasından bağımsız değerlendirilir bu yüzden çalışma izni olmayan bir yabancı da fazla mesai ücretini işvereninden talep edebilir. Çalışma izninin olmaması bu hakkının olmadığı anlamına gelmez.

Kaçak Çalışan Yabancılar, İş Kazası Durumunda Tazminat Talep Edebilir Mi?

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yani kaçak işçi iş kazası nedeniyle uğradığı zararın tazminini, haksız fiil şartları gerçekleştiği takdirde, işverenden talep edebilecektir. Buna göre, bir iş kazası durumunda, işverenin kusuru (kasıt veya ihmali) bulunmuyorsa işveren sorumlu olmayacaktır. İş kazası nedeniyle yaralanan veya sakat kalan kişi, yaptığı tedavi masraflarını ve tamamen veya kısmen çalışamamasından (çalışma gücünün kaybından) dolayı uğradığı zararın tazminini işverenden talep edebilecektir. Kaçak işçinin sigorta kaydı bulunmadığı için ve primleri ödenmediği için SGK’den böyle bir talepte bulunamaz.

Kaçak Çalıştırılan Bir Yabancının Maaş Alacakları İçin Dava Açma Hakkı Var Mı?

Türk iş hukukunda ve Yargıtay kararlarında işçinin fiili çalışmasına bakılır; kaçak işçinin çalışması her ne kadar yasal bir temele dayanmasa da işçinin ücret (maaş) alacakları için işverene iş mahkemelerinde dava açma hakkı vardır.

Kaçak Çalışan Bir Yabancı İşçi Ücret Talep Edebilir Mi?

Bir işverenin asıl borcu ücret ödeme borcudur işçinin asıl borcu ise iş görme borcudur. Yabancı işçinin çalışma izni olmasa bile ücret alacağı doğar. İşveren ücretini ödemezse işçi mahkemeye başvurabilir fakat öncesinde zorunlu arabuluculuk aşaması olduğu unutulmamalıdır.

Çalışma İzni Olmayan Yabancı İşçiler, Ücretlerini Alamazsa Nereye Başvurabilir?

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçiler ücretlerini alamazlarsa ihtiyari olarak arabulucuya başvurup çözüme kavuşturabilirler ya da iş mahkemelerine başvurabilirler fakat bunun içinde öncesinde zorunlu arabuluculuk süreci vardır.

İşveren, Kaçak Yabancı İşçiye Tazminat Ödemeyi Reddedebilir Mi?

Kaçak işçi kıdem veya ihbar tazminatı şartlar gerçekleştiği taktirde işverenden talep edebilir. İşveren kaçak çalıştığı gerekçesine dayanarak ödemeyi reddedemez eğer reddederse işçi mahkeme yoluyla alacağını isteyebilir.

Çalışma İzni Olmayan Yabancı İşçi, Tatil Ve İzin Günlerinde Çalıştırıldığında Ek Ücret Talep Edebilir Mi?

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancıyı tatil ve izin günlerinde çalıştırılması yasal değildir fakat buna rağmen işçi çalışmışsa ek ücret talep edebilir.

Bir işçinin haftanın bir günü 24 saat boyunca kesintisiz tatil yapmasına hafta tatili denir.Bu günlerde çalışan işçiye o gün için 2.5 günlük ücret ödenir. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışan işçiye de 2.5 günlük ücret ödenir. Tatil günlerinde çalıştırılan işçiler, fazla mesai yapmış olurlar ve işçinin normal saatlik ücretinin %50 fazlası olarak ücreti hesaplanır.

Çalışma İzni Olmadan Çalışan Bir Yabancı İşçi Sınır Dışı Edilme Riskine Rağmen Haklarını Talep Edebilir Mi?

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçi deport (sınır dışı edilme) riskine rağmen haklarını talep edebilir. İşçinin emeği korunmalıdır bu yüzden haklarını kullanması engellenemez. İşçinin haklarını talep etmesi, sınır dışı edilmesine sebep olmaz. Hatta çalışma izni olmaması işçinin ücret ve diğer alacak haklarının reddedilmesini de gerektirmez yani mahkeme çalışma izni olmadığını gerekçe göstererek işçinin talebini reddedemez.

İş Mahkemesi, Çalışma İzni Olmayan Yabancı İşçinin Ücret Talebini Nasıl Değerlendirir?

İş mahkemesi işçinin fiili çalışmasını değerlendirir. Eğer işçi iş görme borcunu yerine getirmişse işveren de ücret ödeme borcunu yerine getirmelidir. İşveren bu yükümlülüğünü yerine getirmiyorsa işçi iş mahkemelerine başvurabilir iş mahkemesi de talebi inceleyip ödenmemiş ücret alacaklarının işverence ödenmesine hükmedebilir.

Yabancı İşçilerin Çalışma İzni Olmadan Türkiye’de Çalışmaları Halinde Cezai Bir İşlem Yapılır Mı?

Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı tespit edildiği taktirde işverene ve işçiye idari para cezası verilir bu miktar yıldan yılda değişmektedir. İşçi sınır dışı edilme riskiyle de karşılaşabilir. Fakat Türk Ceza Kanunu’nda kaçak işçi için bir ceza öngörülmemiştir .

Kaçak Çalıştırılan Yabancı İşçiler, Çalışma İzni Aldıktan Sonra Geçmiş Haklarını Talep Edebilir Mi?

İşçi çalışma süresine bağlı olarak değişen kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi tazminat haklarını talep ederken çalışma izni olmadan çalıştığı zamanların da hesaplanmasını talep edebilir. Geçmiş ücret alacaklarını da talep edebilir. Çalışma izni olmadan çalıştırılan yabancı işçinin sigorta kaydı bulunmadığı için primleri de ödenmemiştir. İşçinin fiilen çalıştığı süre içinde sigorta primlerinin ödenmesi yasal bir zorunluluk olsa da, işverenin bu primleri ödememesi durumunda işçi kendisi geriye dönük sigorta primlerini ödemek zorunda değildir. Yani çalışma izni olmadan çalıştırılan bir yabancı işçi, geçmiş dönem sigorta primlerinin ödenmesi için bir istekte bulunamaz. Çünkü bu dönemde işveren için yasal bir sigorta zorunluluğu yoktur ve işverenin geriye dönük prim ödeme yükümlülüğü de yoktur. İşçi, sadece ücret alacakları ve kıdem, ihbar tazminatları gibi haklarını talep edebilir.

Melike Demiryürek